Dagur - 26.10.1923, Blaðsíða 2

180
DAQUR
49. tbl.
um enduðu ( hinum mesta óróa og
stimpingum við mótstöðumenn hans
og jafnvel ofsóknarmenn. Þegar þeim
deilum slotaði, lét B. L. lítið á sér
bæra í mörg ár. Á þeim árum keypti
hann Svatbarð og snerist að athöfnum
á jörð sinni, og síldarbraski.
Kosningarnar 1919.
Næst rekur B. L. upp höíuðið f
kosningunum 1919. Þá voru að verða
stefnuhvörf f fslenzkum stjórnmálum.
Gamla deilumálið var útkljáð. Stjórn-
mátamenn þjóðarinnar voru að snúa
sér að innantandsmálunum. Svið þeirra
máta var þvf nær eins og ónumið
land. Fyrsta hreyfingin, sem reis upp
á þeim grundvelli og stefndi f á-
kveðna átt, var hreyfing óháðra bænda
1916. Árið 1919 var sú stefna kom-
in f ákveðnari farveg. Framsóknar-
flokkurinn, með Tímann og Dag f
broddi fylkingar, sótti þá fram. B. L.
bauð sig fram f Eyjafjarðarsýslu. Af-
staða hans við kosningarnar varð ó-
tjós og tvfræð. Hann var orðin bóndi
og hneigðiat þvf hálft um hátft að
stefnu bænda. Annars vegar toguðu í
hann gömul sambönd við broddborg-
ara Akureyrar. Eðli hans sjálfs er
þann veg háttað, að meira réðu sam-
bönd hahs við gróðahyggjumenn og
broddborgarana. Hann gat þvf aldrei
unnið sér tiltrú samvinnumanna f hér-
aðinu. Rœður hans á fundum urðu
skoplegt sambland af viðurkenningum
á stefnumálum bœ da og vörn fyrir
stefnu broddanna. Úrslitin urðu þau,
að bændur héraðsins yfirleitt réðu það
við sig, að ásælast ekki þennan mál-
svara samkepninnar. B. L. féll við
kosningarnar.
Fall við kosningar er engin nýlunda.
Samt verkaði það á B. L. á atveg
sérstakan hátt. Lfklega er það eins
dæmi, að nokkur hafi orðið við þess
konar ósigri á þann hátt, sem hann
varð. »Kpsningahugleiðingar um sfálf-
an mig og aðra« er eitt af merkilegri
ritverkum, sem sést hafa; ekki vegna
þess, sem þar er ritað, heldur vegna
þess sálarástands, sem sést á bak
við. Skrif þetta er árás á kjósendur
fyrir að taka ekki fagnandi við fram-
boði slíks mauns, sem hann er og
mjög mannskemmandi ummæli f garð
keppinauta hans og mótstöðumanna.
Kom þá mjög berlega f Ijós, að B L.
þjáist af þvf, sem á dönsku er kallað
»ForfölgeIses Vanvíd«, þ. e. ofsóknar-
ótti. Mótstaðan gegn honum var ekki,
að hans dómi, mótstaða f þjóðmálum,
heldur ofsókn gegn honum sjálfum.
Orð hans voru óendanlega rangfærð
og misskilin, eftir þvf sem hann sjálf-
ur sagði og varð aukadeila úr þvf,
hvað hann hefði sagt og ekki sagt.
Bárust inn f þá deilu nöfn ýmsra
manna.
Deila þessi og illindi B. L. út af
kosningaósigrinum urðu jafn úrslitalaus
eins og þau voru einskisverð f sjálfu
sér. Enginn af þeims sem hann skamm-
aði, fann ástæðu til þess að anza
honum. Hann bsrðist þvf við blindan
og hrópyrði hans og æðruorð urðu
dómur yfir honum sjálfum. Stærð hvers
ósigura f lffinu fer að mjög miklu ieyti
eftir skapferli og manndómi þess, sem
fyrir verður. Kosningaósigur B. L,
tvöfaldaðist við eftirköstin. Eftir þenn-
an tvöfalda ófarnað, lét hann lftið á
sér bæra um skeið.
»Fr jálsir menn í f r jálsu Iandi *
Inn f þessa sögu verður að skjóta
stuttum kafla úr stjórnmálasögu sfð-
ustu ára. Næsta roka B. L. var bund-
in við tilraun Framsóknarflokksins,
að sporna við almennri eyðslú og
héfiausum skuldaskiftum við erlendar
þjóðir. Þingið 1921 átti að skera úr
þvf, hvort stefna sú, sem stjórnin
hafði tekið f bjargráðamálunum, yrði
brotin á bak aftur eða henni haldið
fram. Deilan um þetta barnaði þvf
meir, sem nær dró þinginu. Samvinnu-
menn Iandsins beittu sér fyrir inn-
flutningshöftum en kaupsýslumenn
landsins á móti. Hvergi varð deilan
um þessi stefnumál harðari en á Ak-
ureyri. Þau urðu aðalmáiin á þing-
málafundi M. Kr. um veturinn. Kaup-
menn bæjarins höfðu lagt hið mesta
kapp á að brjóta niður þessa stefnu.
Unnu þeir að þvf með undirskrifta-
smölun og viðbúnaði til sóknar á áð-
urnefndum fundi. Málsvarar þeirra á
fundi þessum voru B L. og Sig. Ein.
Hlfðar. Sókn frá hendi M. Kr. og hans
manna varð svo hörð, að kaupmanna-
iiðið fór halloka bæði f umræðum og
atkvæðagreiðslu.
B. L, sem hafði tekið að sér að
verja kaupmannamálstaðinn á fundi
þessum og var aðalgrjótpáll þeirra,
þóttist heldur vanhaldinn eftir fundinn.
Rann honum kapp f kinn og hugðist
hann að rétta við málstaðinn með
stóru átaki. Nokkrum dögum sfðar
boðaði hann til fyrirlestrar, sem hann
nefndi þessu stóra nafni: »Frjáisir
menn f frjálsu Iandi.«
Fyrirlestur þessi hófst með hálf-
gerðum guðsþjónustublæ, þvf fyrir-
lesarinn mintist ( upphafi máls sfns
Stetáns skólameistara. En svo mátti
heita að bæjarbúar gengju frá gröf
Stefáns inn ( húsið til B L. Er íyrir-
lesarinn .hafði hagnýtt, eftir sfnu
viti, geðblæ dagsins, á þeim grund-
velli, að alt gengi nú öndvert hér f
landi við það, sem hinn framliðni
ágætismaður hefði óskað, hvarf guð-
ræknisblærinn af ræðunni og harnaði
hún þvf meir, sem á leið. Var þar
saman safnað svæsnustu árásum á
mannorð forstöðumanna Landsveizlunar
og S í S. Fullyrt var að þessum
stofnunum væri haldið við til hags-
muna fyrir einstaka menn og innflutn-
ingsböftin væru stolnsett og fram-
kvæmd f sama skyni. Rógur var þar
borin milli bænda og verkamanna og
alt var erindið fávlsleg, skapstillingar-
laus árás og stórskammir.
Það skiítir máli f sambandi við
erindi þetta, að það varð einn veru-
legur þáttur f þeim rökvillum, sem
haldið hefir verið á lofti f bjargráða-
pólitfk sfðustu ára. Bráðabirgðartil-
raunir Framsóknarflokksins, til þess
að verjast þjóðargjaldþroti, hafa and-
stæðingarnir talið veta stetnumál og
árás á frelsi þjóðarinnar. Upp af þessu
er risið hið fávfslega f/elsisglamur,
sem áður hefir verið athugað hér i
blaðinu. B. L. gerðist með erindi
þessu forsvarsmaður þeirrar stefnu f
þessum málum, sem að vfsu sigraði f
bráð, en sem hefir leitt þjóðina til
hinnar mestu dforsjáln: og eyðslu, svo
að henni liggur nú við fullu gjaldþroti.
Fyrirlestur B. L. var atbugaður
mjög rækilega hér f blaðinu. Hér skal
ekkert af þvf endurtekið. Aðeins skal
bent á, að reynsla þjóðarinnar hefir
látið ofsa og illan málstað B L sér
til skammar verða. »Frelsið« hefir sökt
þjóðinni f óbotnandi skuldir og gjald-
þrot er framundan, ef þjóðin heidur
áfram að hlusta á frelsisglamur B. L.
og hans samherja.
Bjarnargrei?Ji.
Snemma á árinu 1922 andaðist
Pétur Jónsson frá Gautlöndum, at-
vinnumálaráðherra og þ.m. S. Þingey-
inga. Kosning fór, lögum samkvæmt,
bráðlega fram. Framsóknarflokkurinn
bauð fram Ingólf Bjarnarson f Fjósa-
tungu. Þingeyingar urðu ekki á eitt
sáttir um val mannsins og buðu fram
á aðra hönd Steingrfm Jónsson bæjar-
fógeta.
B L gerðist umsvifamikill er dró
að kosningu þesssri. Hann skrifaði
18 dálka grein f íslending og var
svo til ætlast, að hún bætti fyrir
Stgr. Innihald greinar þessarar gerði
lengd hennar hvimleiða. B. L. gat
þess, að Þingeyingar væru þroskaðir
kjósendur, en greinin var rakalaus
þvættingur um bolsévisma f Þingeyjar-
sýslu, þjóðskipulagsbyltingahug Ingólfs
f Fjósatungu, fretsisrán þeirra manna,
sem beittu sér fyrir kosningu bans
o. s. frv. Alt var þetta framsett af
svo mikilli hvatvfsi og f þeim æsinga-
tón, eins og verið væri að rita fyrir
óþroskuðustu kjósendur.
Þingeyingar sýndu, að þeir kunnu
að meta svona löguð skrif. Úrslitin
voru stór snoppungur á B L. Enda
var bæði frambjóðandinn, sem fyrir
var unnið, og kjósendurnir óvirtir með
svo lftilmótlegu æsingaskrifi. . Þeir,
sem böfðu treyst B. L til styrktar
Stgr., fyrirurðu sig, þegar sást, að
svipaðri aðferð var beitt við Þingey-
inga, eins og höfð er við ilta læsan
úthverfalýð f stórborgum heimsins.
Þessi roka B. L. varð honum til van-
virðn en Þingeyingum til skapraunar.
»Hjálp« B. L er hann veitti Stgr.
hefir verið kölluð Bjarnargreiði.
Rœktunarfélag Noröurlands.
B L. hefir setið f stjóruarnelnd Rf.
Nl. um nokkur ár. Á þeim ðrum hefir
féiaginu hnignað og það kornist f
miklar skuldir. Áður hefir verið lýst
hér f blaðinu þessum ófarnaði félags-
ins. Alveg er það vafalaust að um er
kenna að miklu leyti lélegri stjórn
félagsmálanna. Sigurður Hifðar hefir
verið formaður þess. Orð fer af þvf
að B. L. hafi verið mjög áhugalaus
um málefni og stjórn félagsins; að
hann hefir sjaldan sótt fundi og til
lftils gagns. Afsökun B. L. um hlut-
deild f slæmri stjórn liggur í áhuga-
leyai hans og vanrækslu á starfinu.
Þrátt fyrir þetta hefir B. L. komið
við sögu félagsins á mjög citirtektar-
verðan hátt. Á fulltrúafundum og á
námsskeiði félagsins veturinn 1922
lét hann mikið til sfna taka. Sú há-
vaðasemi og umsláttur B. L. á manna-
mótum þeim, sem félagið hefir stofnað
til, verður brosleg við hliðina á af-
skiftaleysi hans af stjórn iélagsmál-
anna. Hvorttveggja ber vott um vilja,
til þess að berast mikið á, þar sem
menn eru saraan komnir, vekja traust
á sér sem foringja og éf til vill ber
það vott um augnablikshrifningu og
löngun, til þess að koma góðu til
leiðar. En þar sem skortir viljafestu,
daglega starfssemi f þarfir góðra mála
og þolið skap f seinunninni umbóta-
baráttu verða slfk áhugagos einskis-
verðar vindbólur, sem hjaðna niður
jafnbraðan. Þetta hefir komið á dag-
inn um B. L. Á bændanámsskeiði
félagsins 1922 tróð hann sér fram
fyrir alla, var sftalandi og eyddi miklu
af tfmanum f einskisverðar umræður
og þras um það mál, er hann flutti
þar. Verður minst á það sfðar sér-
staklega.
Vorið 1922 gekk B. L. úr stjórn
Rf. Nl. í félaginu var áhugi fyrir þvf
að endurkjósa hann. Á aðra hönd
var þar hreyfing fyrir því, að skifta
um menn og þótti mönnum ákjósan-
legt, að fá Guðm. Bárðarson kennara
í stjórnina. Þennan mann hafði B. L.
sjálfur bent á sem varamann sinn.
Kosningin féll þannig að Guðm. Bárð-
arson var kosinn með litlum atkvæða-
mun.
L'klega hafa fáir af þeim, sem
kusu ekki B. L. þá, átt von á þvf
að silkt mundi af hljótast, sem raun
varð á. B. L. hafði haft sig mjög
f frarami á fundinum og talað þar
manna mest. Nú urðu úrslitin þau,
að hann var feldur úr stjórninni. Virð-
ingargirni hans, skapstillingarleysi, of-
sóknarótti og ósmekkvfsi hjálpaðist
að, til þess að gera þessa kosningu,
sem f sjálfri sér var alls ekkert at-
hugaverð, að talsverðum ósigri fyrir
B. L. Hann hljóp upp stórmóðgaður
og atyrti fundinn fyrir að kjósa sig
ekki. Fundurinn endaði f hálfgerðri
upplausn og ósamkomulagi. Þeir, sem
fylgt höfðu B. L., urðu flestir hissa
og ósælir með þessa framkomu. Nokkr-
ir urðu reiðir á sama hátt og hanm
Hmir, sem ekki höiðu kosið hann,
hrósuðu bsppi yfir þvf, að hafa ekki
vilst með atkvæðum sfn á þann mann,
sem reyndist svo óhæfur, til þess að
samþýðast misvindi almenningsíylgisins.
Lfklega sýnir fátt gleggra en upp
þot þetta út af jafnlftilsverðu raáli,
hversu B. L er, þrátt fyrir nokkra
kosti og góðvilja, algerlega óhæfur,
til þess að fara með almenningsmál.
Á bak við gaspur og hávaða á mann-
fundum rfkir umhyggja svo sterk
fyrir eigin áliti, að búast má við stór-
kostlegum gauragangi og hneykslum,
ef út af ber með fylgið og aðdáunina.
Nýbýlamállö.
Áður var minst á það, að tiltölu-
lega mestur tfmi bændanámskeiðsins
á Akureyri 1922 gekk, til þess að
ræða mál það, er B. L. flutti þar, en
það var nýbýlamálið.
Allir vita að »aukið landnám« á
íslandi er eitt mesta vandamá! þjóðar-
innar. Um það hafa ýmsir góðir menn
rætt og ritað. Úrlausnin liggur ekki
laus fyrir. Margt þarf að færa til ann-
arsvegar, en nú er, áður hægt sé að
1