Dagur - 30.10.1924, Síða 2

168
DAOUR
44. tbl.
Sportbuxur nýkomnar í Brauns Verzlun. jzl~
#vera tii þesa kjörnir aS móta í sinn
»leir« myndir úr Islenzku sveitalffi.
Er þetta tekið hér fram, til þess að
gera ljósari en ella höfuðeinkenni
þessara smásagna.
Um formið er það að segja að það
er látlaust og fallegt og samtölin
mjög eðlileg vfðast hvar. Þó má
finna á þvf galla. Heldur virðast vera
veik tök á efninu og flaustursleg, þar
sem þeir tala saman Sigurður og Jón
f sögunni af Gunnu f Dal, sem er þó
einhver bezta sagan. Slfkt er vitanlega
auðveldara að segja en rökstyðja.
Víðar má að sjálfsögðu finna smágalla,
en yfirleitt er formið fagurt og sum-
staðar átakanleg tilþrif, einkum þar
sem formið er svo látlaust og gagn-
ssett, að lffið sjálft starir í gegn.
Vonandi endist Kristfnu aldur og
tómstundir frá einyrkjastörfum hús-
freyjunnar f Kálfagerði, til þess að
gefa þjóð sinni fleiri sögur f fjöl-
breyttu úrvali.
Þorst. M. Jónsson er útgefandi
bókarinnar. Hún er prentuð f Prent-
smiðju Björns Jónssonar. Mynd af
skáldinu fylgir bókinni.
Leiðrétting.
Þegar eg var staddur f Reykjavfk f
sumar, sagði eg Þorsteini Ofslasyni
ritstjóra þessa stöku:
Upp er skorið, engu sáð,
alt er í varga ginum.
Þeír sem aldrei þektu ráð,
þeir eiga að bjarga hinum.
Nokkru Bfðar kom vfsan f Lögréttu,
en þar var eitt orð misprentað: aldrei
Sdð, fyrir engu sáð. Ekki var höiund-
arins getið. Nú hefi eg orðið þess var,
að menn eigna mér þessa stöku, en
eg á ekkert orð í henni. Viidi þó
gjarnan hafa ort hana, þvf að hún er
prýðilega kveðin og verður sjálfsagt
landfleyg. Höfundur stökunnar er Stg-
mundur Sigurðsson úrsmiður á Akur-
eyri, sem hefir ort margar ágsetar fer-
skeytlur.
Páll /. Árdal.
Happdræffi Templara.
Þessi númer komu upp:
Nr. 355. Málverk.
- 39. Kryddsíldartunna.
- 872. Fataefni.
- 1188. Rúmstæði.
- 1044. 2 stólar.
- 1056. Vasaúr.
- 365. Útskorinn baukur.
- 1236. 30 kr. í peningum.
- 790. Dilkur nr. 1.
- 791. Dilkur nr. 2.
- 985. Sútað skinn.
Benedikt Benediktsson, Baldurshaga,
visar á munina.
»Grammófónn.«
Kaupmenn hér á Akureyri, þeir sem
eiga og sjá um blaðið ídending, eiga
sér merkilegt áhald Það er lifandi
>grammófónn«, sem þeir hafa fyrir
ritstjóra blaðsins. Oft hefir verið eftir
þvf tekið, að ritstjórinn hefir til að
bera þessa sjaldgæfu hæfiieika. En
einna skýrast hafa þeir komið f Ijós f
undanförnum skrifum hans um samá-
byrgðina.
Þegar »verzlunarfræðingarnir« syðra
fóru að rita f Mbl. um Rauðasandsfé-
lagið, munukaupmenn hér tæplega hafa
þózt geta komist bjá þvf, að draga
verkfærið upp og láta það taka tii að
æpa. Fyrirfram var það vitanlegt, að
það hafði eigi fremur vit á verziunar-
málum en aðrir >grammófónar«. Þess
vegna urðu þessi »fræði« upptfningur
úr ritum annara manna og einkum
Björns Kristjáassonar, sem þykir nú
fremstur fræðimaður og rithöfundur
um verzlunarmál f liði kaupmanna og
jafnframt reyndastur f »verzlunaró!agi«
viðvfkjandi sauðasölu og bjóraverzlun.
Til þess að gefa lesendunum ofurlitla
hngmynd um þessa uppiapnings blaða-
mensku, skal hér birt eftirfarandi sýnis
horn:
Björn Kristjánsson:
(ísl. 10. nóv. 1922.)
Ȓ almennri verzl-
un, t. d. við bauka,
lætur- hún* þegar til
sín taka beint, þann-
ig að ábyrgðarmaður-
inn verður að borga.
En í samvinnufélög-
unum kemur ábyrgð-
in, til að byrjameð,
fram á þann hátt, að
tap, t. d af slæmri
sölu, óheppilegum
kaupum og tapi við
illa stæð féiög, er
jafnað niður á al-
menning þegjandi
með of háu útlendu
vöruverði, eða of lágu
verði á innlendri
vöru <
.Grammófónninn*:
(ísl. 3 okt. 1924.)
„í almennri verzl-
un t. d. við banka,
lætur hún* þegar til
sín taka beint, þann-
ig að ábyrgðarmaður-
inn verður að borga,
en í samvinnufélög-
unum kemurábyrgð-
in til að byrja með
fram á þann hátt, að
tap, t. d. af slæmri
sölu, óheppilegum
Laupum og tapi við
illa stæð félög er
jafnað niður á al-
raenning þegjandi,
með (of) háu útlendu
vöruverði eða of lágu
verði á innlendri
vöru. <
Það er mjög óvenjulegt, að sjá svo
rétt upp tekið f íilending áður prent-
að mál, einkum ef það er sett innan
tilvitnunsrmerkja. Heita má, að það
hafi tekist hér bara vei. Aðeins einu
smáorði, (ol), er slept, auðsæilega af
vangá, og eigi er hirt um breytt letur
á einum stað Annars er einungis um
óverulegar greinarmerkjabreytingar að
ræða.
M klu lakar hefir tekist til á annan
hátt f gre;nutn þesium. Þessi sundur-
leiti uppl pningur á ekki vei suðu
saman. Vill þvf kenna allmikillar ósam-
kvæmni sumstaðar og jafnvel frek-
légra mótsagna. Þetta er vitanlega
mjög leitt fyrir eigendur blaðsins,
sem halda, að eigi þurfi annað en.
draga verkfærið upp og svo muni alt
ganga ágætlega. En það gæti, ef til
vill, opnað á þeim augun betur en
áður fyrir þeim sannleika, að það þarf
vit með striti.
Vegna þeirra ógæfusömu manna,
sem eiga vörn sfns málstaðar komna
undir þvf, að áhaldið dugi þeim vel,
skal, þeim til glöggvunar og aðvör-
unar, bent á nokkur dæmi þess, að f
áður nefndum greinum hefir það dug-
að verulega illa.
f 36 tbl. ísl. er taiað um hvað hin
vfðtæka samábyrgð sé hættuleg. Það
sé ólfkt heilbrigðara að hafa það eins
og f .Kaup'élagi Borgfirðinga, þar sem
samábyrgðin sé aðeins innan deilda.
Þar með sé sneitt hjá hættunni. 1
sömu málsgrein er svo bent á upp-
gjöf Rauðasandshreppsfélagsins sem
dæmi um hættuna af vfðtæku samá-
byrgðinni. En það hefir gleymat að
athuga það, að nefnt félag var ekki
f Sambandinu. Þar var þvf fyrirkomu-
lagið sniðið e.'tir fyrirmyndinni f Borg-
arfirði. Ssma fyrirkomulagið er þvf f
sömu andránni bæði lofað og lastað.
Það er talið hættulaust og heilbrigt f
Borgarfirði, en óhæft og hættulegt f
Rauðasandshreppi.
í 39. tbl. ísi. er tfnt upp úr bækl-
ingum B. Kr. heilmikið um skulda-
verzlun f samvinnufélögunum og þeim
legið mjög á hálsi fyrir að þau eigi
mestan þátt f að halda henni við. Þar
segir svo: »— — aldrei mun vöru-
skifta og lánsverzlunin hafa verið f
meiri blóma, einkum f aveitum lands-
ins, en slðustu árin, og það er mest
og bezt að þakka Sambandinu.« I
sömu grein er svo litlu sfðar Sam-
bandinu og kaupfélögunum legið á
hálsi fyrir það að ganga rikt eftir
skuldum. Þar er slfkum innheimtum
lýst með svofeldurn orðum: »í einu
félagi var t. d. rúmum 80 fátækum
íélagsmönnum stefnt fyrir skuldir og
bókum félagsins lokað fyrir 230 með-
limum. í öðru félagi var um $0 fé-
lagsmönnum stefnt fyrir skuldir, og f
fleiri féiögum hefir heyrst um stefnu-
farir f allstórum stfi. Sumstaðar hafa
heilir hreppar orðið að hlaupa undir
bagga og bjarga félögum undan inn-
heimtukylfu Sambandains.«
Hér eru Sambandið og kaupfélögin
mjög harðlega vítt fyrir hvorttveggja
í senn, að leyfa skuidaverzlun og að
vinna á móti henni.
Auk þessara sýnishorna má svo
benda á ýmiskonar veruiega ónákvæmni,
t. d. að taka í 39. tbl. ísl, i. sfðu
ofarlega í öðrum dálki, þar sem gefið
er f skyn að kaupfélögin hafi fyrst
starfað samábyrgðarlaus, og þá hafi
alt gengigmjög vel, en fyrst farið að
ganga illa, þegar »Sambandið og sam-
ábyrgðin komu til sögunnar*. Skal svo
eigi hirt um að telja fleira upp af
þessu dóti.
Að þvf leyti sem telja má, að ritstj.
sýni aðra hæfileika en þann, sem áður
var nefndur, þá hefir hann sýnt í
greinum þessum frábæra færni í hugs-
anasnúningi. Fimleikar hans í þá átt
eru avo miklir, að nærri liggur að
ætla, að K N. hafi kveðið um hann
vfsuna:
»Eg lærði sögu um lítinn mann
með lipurt fótatakið:
í kringum tréð svo hart hann rann,
að hann sá á sér bakið.*
Þegar ritstjóri íslendÍDgs þarf að
skrifa um verzlunarmálin eða til að
álasa og ófrægja samvinnufélögin, þá
getur hann vitanlega ekki annað en
beitt sfnum grammófóns- hæfileikum.
Þá tekur hann til að róta upp f rit-
sorpinu um þessi mál, eftir B Kr.
og aðra menn. Þar er óþrotleg náma
af söguíalsi, biekkingum og ófræging-
um. Svo tfnir hann upp og skeytir
saman margvfsleg hugsanpbrot, máls-
greinaparta og sundur siitnar setn-
ingar. Þetta Hmir hann svo saman
með blekinu. Geta má nærri hvers-
konar samsetningur það verður.
Ekki er rétt að ásaka ritstj. mikið
fremur en önnur áköld. Vafalaust vill
hann engum mein gera. En hann
skortir dug og manndóm tii þeás að
kynna sér jafnvei einföldustu atriði
samvinnuskipulagsins. Þess vegna má
eigi vænta frá hans hendi réttlætis og
sannieika til handa þvf máli. Hann
lætur úti bara það, sem f hann er
látið: ósamstæða mola tfnda úr sorp-
inu og »hagrætt« eftir getu.
Máiið er miklu alvarlegrn fyrir eig-
endur blaðsins. Þeirra vegna er það
mjög leitt, að greinar f blaðinu þær,
sem mikið er talið veita á, skuli verða
svona mikil • vitleysa og bera á sér
blæ, sem minnir óþægilega á ritþjðfn-
að og sögufölsun. Þeir mega ails
ekki taka hart á þvf, þó ráðlegging-
um bl&ðsins 3. okt. 1924 um það,
hvernig samvinnumenn eigi að haga
verzlunum sfnum, verði eigi sint. —
Þeir ættu að hugleiða það vandlega,
hvort ekki gæti koraið til máia að
verja einhverju af vcizlunararðinum til
félagsstofnunar, sem hefði það mark-
mið, að sjá um að betur og kröftug-
legar yrði talað f »grammó!óuinn«
framvegis, svo hinar >hollu« kenning-
ar yrðu dáiftið frambærilegri.
Rfkislögregla. Mikið hefir verið
talað um rfkislögreglu undan farið.
Burgeisarnir í Reykjavík vilja fyrir
hvern mun fá lagaheimild, til þess
að mega siga búðarlokum sfnum á
verkamenn og halda þannig kröfum
þeirra f skefjum. Jafnvel þó telja
mætti æskilegt, að lögreglan f land-
inu væri sterkari (og þó einkum
ásjálegti), tif þess að koma f veg
fyrir yfirtroðslu laga og refaa ræki-
legar ójafnaðarmönnum, þá verður
að telja stofnun rfkislögreglu með
þvf sniði, sem fyrirhugað hefir verið,
algerlega óþarft uppátæki, meðan
8VO rasandi og kappfullir flokkar
eigast við, sem verkamenn og atvinnu-
rekendur Reykjavfkur og vfðar. Verka-
menn myndu ekki rétta fram vinstri
vangana eftir að þeir hefðu verið barðir
á þá hægri. Blóðugar skærur myndu
af alfku hljótast um alt land.
* Saraábyrgðin. - Ritsti,