Dagur - 08.04.1925, Page 2

58
DAOUR
15. tbl.
&
Kaupfélaq Eyfirðinga. «ja
Gaddavír,!
sléttan vír og vírnet
fáum við með næstu skipum.
Verðið mun lægra en áður.
Xaupfélag £yf
*
*P

**>
**»
*
*
*
*
*?>
*
Bréf til gagnfræðinga
frá Möðruvöllum og Akureyrí.
Möðruvellingum og norðlenzkum
gagnfræðingum sendir Gsgnfræðaskól-
inn á Akureyri kveðju guðs og sfna.
Þér vitið, að sjálfur má skólinn
hvorki máli mæla né tilfinningar túlka
né með nokkurs konar vfsbendingum
tjá menskum mönnum h&g sinn og
vandkvæði. Til slfks þarfnast hann
miðils. Eg tel mér manna skyldast að
áðstoða skólann f þessu efni og gerast
miðill hans. Eg dirfist nú, fyrir hönd
þessa fóstra yðar, gagnfræðaskóIanB,
þér némendur hans, gamlir og brott vikn-
ir, að yrkja orða á yður og skýrá yður
frá, við hvern kost hann á f sumu að
búa, og hversu þröngur fjárhagur tor-
veldir honum að inna af hendi hlut-
verk sitt og skyldustörf.
Eg gerist svo djarfur að skjóta til
yðar spurningu, sem yður veitir senni-
lega örðugt að svara, sumum yðar, en
aðrir svara nauðugir: Hafið þér aldrei
harmað það, er þér hvöifiuðuð f
huganum til liðinna daga, hve litlu
þér hafið fengið láunað þeim eðá
þakkað, er greiddu götu yðar ungra
með drengskap og dug, spáðu vel
fyrir yður, örvuðu yður til framtaks
og framsækni? Eða hefir yður ef til
vill aldrei, fyrir skarkala lffsins, vaðli
þess, erli og striti, veifzt næði til
þess að sökkva yður ofan f sjálfa
yður og lfta yfir farinn æfiveg? Hafa
þér aldrei, t. d. á einverustund, ér
ljós voru sloknuð og hljótt var
um þig, birzt minnis- svipir látinna
vina, sem vöktu þér yl og þakk-
arþel ? Og þótti þér ekki ömurlegt, að
nú voru þeir horfnir út f mökkinn og
myrkrið, svo að enginn kostur vár á
að senda þeim kveðju góða né rétta
þeim þakklæti hlýja hönd.
Vfsást þykir yður eg undarlega
byrja bréf mitt. En þannig stendur á
þvf, sem nú skal greina:
Þórhallur biskup kveðst (( »Nýju
KfTkjublaði« 1909, 1. blaði) eiga
•gagnfróðlegt æfisögubrot* frá jafn-
aldra sfnum, er braczt áfram, >um-
komul&us og mentunarlaus vinnupiltur,
um ýms stig sjálfsmenningarinnar, og
>fegurstu sóiskinsblettirnir á æfinni*
segir hann, að verið hafi á Möðru-
völlum.t >Svo veit eg, að margir
Möðruvellingar vilja kveðið hafa*, bæt-
ir biskup við. Sjálfur hefi eg heyrt
ýmsa norðlerzka gagnfræðinga, bæði
á Möðruvöllum og Akureyri, minnast
skólans, kennara hans og foratöðu-
manna með hlýjum hug. Ur öllum átt-
um berast fréttir af, að gamlir nem-
endur beri til skólans vinarhug fyrir
andlegt fóstur og fræðslu. Einn nem-
andi skólans hermdi f vetur svo frá f
ræðu, að gagnfræðingur hefði ósk-
að þess, að þvf væri lokað, hetberg-
inu, sem hann bjó hér f á skóladög-
um sfnum, og hann gæti hoifið
þangað endrum og sinnum, hvflst þar
og rifjað upp minningar og æfintýr
frá námsárunum.
Þá er mér eitt sinn varð hugsað
um rök þessi, spurði eg ósjálfrátt
sjálfan mig: Hversu votta þessir vinir
skóláns honum vináttu sfna f stuðning
og verki, gjaflund og dáð?
Fæstir þeirra á nokkurn hátt. Ör-
fáir aðeins hafa sent »Nemendasjóði«
skólans gjöf. Með þökkum ber þess
áð minnast, að nokkrir þeirra háfa
drengilega lagt honum liðsyrði á al-
þingi.
Ef til viil þykir sumum skringilegt,
er ætlast er til, að skóla séu þakkir
fluttar f verknaði og nytsamlegum
sendingum. Samt horfir þvf þannig við,
gömlu nemendur, að flestir kennarar
yðar og báðir forstöðumenn skólans á
dvalarárum ýðar þar eru nú hnignir f
hadd jarðar, en skólinn lifir og getur
frá yður viðtöku veitt þakklæti, er á
marga leið fær eflt hag hans og þroska.
í útlöndum kemur fáum það kyn-
lega fyrir sjónir, &ð gamlir nemendur
þakki skóla sínum tilsögn og fræðslu
veitta. Síðasta haust heyrðu ýmsir
Akureyrar búar Guðmund G. Bdrðar-
son lýsa þvf, f erindi um akozka skóla,
hversu merkilegur skóli, er hann f
Skotlandi skoðaði f krók og kring,
var gjöfum reifður frá gömlum nem-
öndum. f salkynnum skólans mátti ifta
verðlauna-þing, er lærisveinar hans
höfðu hlotið fyrir ýmiskonar (þróttir,
og þeir sjálfir höfðu sent þangað.
Þar mátti sjá minjagripi frá Kfna og úr
öðrum heimsálfum, margvfslega náttúru-
gripl, er þeir höfðu gefið skólanum, o. s.
frv. Enskir skólar, bæði háskólar og aðr-
ir óæðri, eru stórauðugir. Standa sumir
þeirra straum af sér sjálfir. Eru þéir
f öndverðu stofnaðir og starfa fyrir
auðmanna gjafir. Er hægara un fram-
kvæmdir f forstjórn þess skóla, er gnóg
á efni, heldur en f stjórn stofnunar, er
alt á undir högg að sækja til smárfkis f
fjárhagsþiöng. Má fortakslaust telja það
eitt þroska-skilyrði fslerzkra menta-
stofnana, að þær safni sér nokkrum
efnum, er þær geta varið að eiginni
vild. Þurfa þær þá eigi alls að beiðast
af stjórnum, er þeim sem öðrum rfkis-
stofnunum og landsbúum eru skaptar
á hverfanda hveli og ávalt eiga við
ramman reip að draga, þar sem er
þröngur fjárhagur rfkissjóðs.
Nú rofar og fyrir skilningi á þessu
mikilsvarðanda efni. Það sýna gjafir
þær, er háskólinn hefir sæmdur verið.
En fleiri mentastofnanir vorar þarfnast
gjafa en hann. Efnast þurfa þær fleiri
en hin yngsta þeirra og efsta.
Það er reyndar ekki nýlunda f sögu
vorri, að skólum séu gjafir gefnar.
Hólaskóli átti jarðir, er hann hafði
þegið að gjö'. Enn getur norðlenzkur
skóli haft mikið gagn af jarðeign og
jarðagjöf. Eg býst raunar ekki við, að
Akureyrarskóli verði jarðeigandi. En
hins mætti vænta, að gamlir nemend-
ur mintust bans, er þeir væru komnir
f rfki sitt, sýndu honum þá þakkarhug
f örlæti og athöfn.
Hér er eg loks kominn að bréfs-
efninu. Er engin leið að koma á sama
ræktarsið meðal norðlenzkra gagn-
fræðinga og tfðkast mtð skozkum
námsmönnurr? Skólagengnum íslending-
um befir verið misþokkað til skóla sinna.
Hún hefir líka misjöfn verið, ástúðin,
er þeir hafa fagna átt á gólíum þeirra og
loftum. En nú er svo skemtilega ástatt,
að ýmsir gamlir gagnfr æðingar bera hlýj-
an hug til skóla sfns. Hvað veldur, að
þeir sýna þess engin merki né jar-
tegnir f verki? Það er af tilviljun, að
að skólinn veit vinarþel þeirra f garð
sinn og forna trygð. Eigi sprettur j að
af skorti á höfðingssksp, að þeir eru
svo óörir tii verklegra þakka. Meir
veldur sifku eins konar seinlæti eða
tregða, áskapaður þumbaraháttur, er
tilefnis þarf að utan til framtaks og
framkvæmda. Án slfks tilefnis lifir yl-
urinn sem falinn eldur, er hvorki
gleður né vermir þá, er kveiktu hann
eða að honum blésu f öndverðu. Og
hér vantar venjur og drengileg dæmi
til eftiibreytni. Ef einhver rfður á
vaðið, munu fleiri á eftir fara. Eg vona
þvf, að það beri nokkurn árangur, ef
nemöndum er bent á, hversu þeir fái
hlynt að skólanum, sýnt honum vin-
áttumerki, svo að honum komi það
að gagni.
Erindi bréfsins er að sýna ráð tii,
hversu þér, hver >eftir efnum og
ástæðum*, fáið f verki tjáð skólanum
þakkir yðar fyrir leiðsögu hans og
veitta vist.
Eg nefndi áðan Nemcndasjóð. Stofn-
aður var hann fyrsta sumardag 1S90.
Gjöfum og tillögum er bætt við höf-
uðstól, en vöxtum er hlutað tit efna-
lftilla nemenda. Sjóðurinn nemur nú
um 8 þús. kr. Síðasta skólaár voru úr
honum veittar kr. 41000, tveimur
mjög snauðum nemöndum 80 kr.,
hinum 50 kr. hverjum. Þótt smáræði
sé, munar sifkt fésnauða námsmenn.
Bæði nemöndum og skóla væri styrkur
að þvf, að sjóðurinn yxi. Til þess
hefir fyrirrennari minn, Stefán skóla-
meistari, eða einhver lærisveina hans
fundið ráðið. Sfðan í febrúar 1908 hsfa
ýmsir nemendur heitið þvf árlega að
gefa skólanum, annaðhvort tiltekinn
árafjölda eða æfilangt, tiltekna fjárhæð.
M:sjafnar hafa efndirnar orðið, sem
vænta mátti, einkum er langt var liðið
frá þvf, er nemendur höfðu lokið hér
námi. Þó hafa sumir neméndur sýot
skólanum trygð f þessu efni. Á þetta
heit minni eg nú gamla gagnfræðinga,
er ef til vill tekur nú að fyrnast slfkt.
Eru það vinsamleg tilmæli mfn til
þeirra, sém lofað hafa, f heitskrá Nem-
endasjóðs, árlégum gjöfum, að þeir
minnist nú fornra foforða og sendi
skólanum heitfé sitt hið skjótasta. Ef
svo skyldi fars, sem vart þarf þó ráð
fyrir að gera f bráð, að sjóðurinn eða
ársvcxtir hans yxu umfram árlega
styrkþörf fátækra nemanda, mætti vfkka
hlutverk hans. Vcxtum hans mætti þá
verja til fleira en námstyrks, t. d. til
kaupa á dýrmætum menningar- og
mentatæbjum. En mjög má sjóðnum
vsxa fiskur um hrygg, ef hann á meira
gert geta en styrkt févana lærisveina
Þeir eru - hér löngum nokkrir næsta
nauðulega staddir, svo að skjóta hefir
orðið á skemtisamkomum þeim til bjarg-
ar. Hafa þó sömu nemendur fengið aðra
þá styrki, er skólinn hefir til umráða.
En þeir eru raunar hvorki miklir né
margir. Það er þvf guðsþakkaverk að
styrkja Nemendasjóð.
Þess þarf naumast að geta, að allra
gjafa og gefenda til NemendaBjóðs eða
til skólans yfirleitt verður minst f
skólaskýrslunni. En nú verð eg að
drepa á skýrslurnar, sökum þeirra
gagnfræðinga, er greiða skuldbindingar-
gjöld f Nemendasjóð. Sá böggull
fylgdi skammrifi, að það var gert að
skilyrði, þá er stofnað var til skuld-
bindingargjalda f sjóðinn, að gefönd-
um væri send skýrsla skólans, með-
an þeir efndu heit sfn. Þess var þá
einnig æskt, að skýrslan yrði ræki-
legri en áður, >svo sem að f henni
væri ræður skólameistara við skóla-
setning og eins þegar skólanum er
sagt upp, og að greinilega verði sagt
frá skólalffinu og öllu ástandi skólans«,
eins og að orði er komist f skuld-
bindingarskrá sjóðsins, ritaðri f febrúar
1908, er nýir heitgefendur sjóðsins
hafa jafnan undir ritað. Síðan hafa
skýrslur héðan verið rækilegri en tftt
er um samskonar skjöl. Ræður við
skólasetning og skólaslit hafa verið
prentaðar f þeim. En nú er svo kom-
ið, að stytta verður stórum skýrslurn-
ar. Þá er hr. Jón Magnússon varð
ráðherra f fyrra, var það eitt sparn-
aðarráð hans, að stýtta skýrslurnar
sem unt væri og banna þar prentun
á ræðunum Nokkur hundruð króna
hafa spöruð verið á þvf viðreisnar-
ráði. Þér megið þvf eigi f bráðina
búast við rækilegum skýrslum héðan
úr skólanum. En eg vona, að þið iátið
skólann eigi gjalda slfks, enda á hann
né forstöðumaður hans hér eigi sök á,
þótt starfi sé á honum létt. En með-
an eg sem skýrslurnar, ábyrgist eg,
að hverjum gefanda verði eitt eintak af
henni sent.
Norðlendinerar! Linið ekki átakinu!