Dagur - 18.06.1925, Qupperneq 3

25. tbl.
DAOUR
09
nr. 43 io. nóverabér 1905 veitir þar til
mótmælt hinni samþyktu heimild og felt
hana úr gildif þar eð þér getið ekki talið
heimilt samkvæmt gildandi lögum, að
verja hreppsfé til þess að greiða með
því verzlunarskuldir einstaklinga við kaup-
menn eða kaupfélög.
Ráðuneytið verður að vera yður öldungis
samdóma um það, að hvorki í sveitar-
scjórnarlögunum né annarsstaðar sé hrepps-
nefndum gefin heimild til þess að verja
hreppsfé til þess að greiða með því verzl-
unarskuldir einstakra manna eða taka
vegna hreppsjóðs lán í því skyni, enda
væru slíkar ráðstafanir alveg gagnstæðar
tilgangi og ákvæðum fátækralaganna. Af
þessu leiðir, að sýslunefndir geta ekki
veitt heimild til slíkra ráðstafana. Sýslu-
nefndin í Norður-Þingeyjarsýslu virðist
þannig með því að samþykkja framan-
greinda lántökuheimild hafa farið fram
yfir það, sem hún hefir vald til, og ber
því að fella hina veittu lántökuheimild
úr gildi.
bví úrskurðast:
Heimild sú, er sýslunefndin í Norður-
Þingeyjarsýslu á síðasta aðalfundi sínum
veitti hreppsnefndinni í Presthólahreppi,
til þess taka alt að 2000 kr, lán til þess
að taka þátt í uppgjöf skulda nokkurra
fátækra manna við Kaupfélag Norður-
Þingeyinga, er hér með úr gildi feld.
Þetta er yður, herra sýslumaður hérmeð
til vitundar gefið, til leiðbeiningar og frek-
ari birtingar.*
Sem einn msður úr hópi þeirra 4
Býslunefndarmanna, sera talið er að
gengið hafi feti framar en lög standi
til, vil eg leyfa œér að gera lítils-
hittar athugasemdir við þetta bréf.
Vfst má það gleðiefni verða öllum
góðum raönnum, þegar stjórnarvöldin
standa samhuga á verði gegn yfir-
troðslum réttra laga, og sýna fáfróð-
um almúganum vott yfiiburða sinna
og djóphyggju.
Ástsðan til þess að eg tek nú
penna, er þó ekki sú, að eg vilji auð-
mjúklega þakka hinum háu stjórnar-
völdum röggsemina, heldur sú að
benda i það, að meðferð tillögunnar
á sýslufundi er ekki nikvæmlega rétt
skýrð, og auk þess hafa faliið úr till.
2 orð. ÞesBÍ orð eru >f hreppnum«,
og eiga þau að standa á eftir orðun-
um »fátækra manna«. Mun eg að
lokum færa tillöguna orðrétta til, eins
og hún er prentuð f sýslufundargerð-
inni ásamt greinargerð sýslumannsins
og samherja hans sýslunefndarm. úr
Sauðaneshreppi, þó að sú grelnargerð
sé að vfsu öllu nákvæmari I bréfinu
til hins háa ráðuneytis.
í einfeldni minni finst mér það nú
nokkru skifta, að þessi orð hafa fallið
úr tillögunni, þvf að einmitt þeirra
vegna greiddi eg atkvæði með henni.
Ef þessir menn, sem Presthólahreppur
og K. N. Þ. vildu bjálpa, hefðu ekki
verið búsettir f hreppnum, og hrepps-
nefnd ætlað að borga skuldir þeirra
með það fyrir augum t. d. að smeygja
sér úr vanda við þá sfðar raeir, og
þá, ef til vildi, Iþyngja með þvf öðr-
um hreppum, þá hefði eg talið mér
skylt að veitast móti þeirri aðferð.
í annan stað var mér það kunnugt,
að heppsnefnd hafði að baki sér öfl-
ugan meiri hluta hreppsbúa en aðeins
örfáa menn á móti; aðallega sóknar-
prestinn sr. Halid. Bjarnars. f Piest-
hólum að sögn og kaupm, Svein Ein-
arsson á Raufarhöfn.
* Leturbreyting mín. G. G.
Hvað prestinum hefir gengið til skal
ósagt látið, þó mætti getá til að það
hefði verið velferð sálnanna, þvf að
Hkl. situr hann ekki f embætti til
þess eins að skrifa sbýrslur um raessu-
föll f sóknum sfnum.
Um skoðun Sveins kaupm. Elnars-
sonar er það að segja, að þó hann
sé góður drengur og sbýr f bezta
lagi, hygg eg þó að þetta dæmi hafi
hann ekki reiknað rétt. Hann gætti
þess ekki að K, N. Þ. var auðgengið
að eignum umræddra manna.
En hefði alt eða þvf sem næst alt,
verið tekið af þeim upp f skuldina,
þá er hætt við að hreppurinn hefði
þurft að taka á sig ábyrgð, sem numið
gat 2 — 3 sinnum meiri upphæð en
kr. 2000, og vitanlega hefðu stjórnar-
völdin ekki getað bannað slfkt. Þetta
var þvf breppnum beinn gróði.
í þriðja lagi var mér enn
kunnugt, að hreppurinn þurfti ekki að
seilast út fyrir takmörk sfn eftir um-
ræddu láni. — Þessvegna hefði þvf
mátt lengur dragast að stofna bún-
aðarlánadeildina!
Að ölln þesiú athuguðu, varð eg
að lfta svo á, að óhyggilegt væri að
neita Presthólahr, um heimild þessa.
Mér sýndist þarna á ferðinni mjög
drengilegur hugsunarháttur, að rétta
fátækustu mönnum hreppsins hjálpar-
hönd, áður en það væri um seinan.
Eða vill nokkur neita þvf að einmitt
nú sé mest nauðsyn að borga skuldir,
eftir fremstu getu og mætti.
Eg vil leyfa mér að skora á sýslu-
mann Þingeyjarsýslu og sýslunefndar-
mann Sauðanesshrepps, að segja til,
hafi eg f nokkru hallað téttu máli.
Þögn skoðast sem samþykki.
Lög eru aldrei tæmandi. Og þó að
þau sýni hvergi heimild sýslunefnda,
til þess, að veita lánsheimild, eins og
þessa, hygg eg hitt eins vfst, að það
sé og hvergi bannað. Eða vilja hin
háu stjórnarvöld benda á þá lagastaði.
Mundu hin háu stjórnarvöld vera
ófáanleg til að skýra frá þvf, hvers-
vegna þau litu ekki neitt á mannúðar-
hlið þessa máis, en einblfndu á hugs-
anlegan eða frayndaðan skilning úreltra
og ómannúðlegra laga, eins og fátækra-
lög vor eru að góðra og viturra manna
dómi i
Hitt er annað mál að sýslunefndum
er að sjálísögðu skylt, að gæta þess,
að slfkum heimildum, sé ekki misbeitt.
Sýslumaður gat þess í umræðunum
á sýslufundi, að hann væri f hjarta
sfnu hiyntur þvf að bjálpa þeim, sem
eifitt eiga. Veit eg að það er satt
að hann má ekkert aumt sjá, og ér
hinn ágætasti maður í allri kynning.
Hinsvegar klifaði hann sffelt á þvf,
að þetta væri brot á gildandi lögum,
án þess þó að benda á vissa laga-
staði. Eg vil neita þvf ákveðið að
hér hafi verið um að ræða nokkurn
uppreistaranda, eða byltingahug.
Sijórnarráð íjlands hefði aldrei oltið
á þessari völu. Sólra hefði eins skinið
á vonda sem góða. Presturinn f Skinna-
staðasóknum hefði setið jafn bjarg-
fastur f alnu kalli.
Hér var aðeins á ferðinni meinlaus
tillaga þesB efnis, að verja fátæka
fjölskyldumenn f Presthóláhreppi, þvf
að neyðast til að leita fátækrastyrks.
Þetta hafa sýslumaður Þingeyjar-
sýslu og stjórnarráð íslands dæmt
lagabrot, og um leið stimplað þá 4
sýslunefndarmenn, sem það saraþyktu
sem byltinga- og yfirtroðslumenn
réttra laga. Er það ekki merkileg
tilviljun að svo að segja við hlið
þessa dóms f sama hefti stjórnartfðind-
anna, er staðfesting á skipulagsskrá
fyrir minningarsjóð sómahjónanna
Magnúsar Stefánss. og Ingibj. Msgnúsd.
f Flögu i Vatnsdal.
Ekki get eg varist þvf að mér finst
þau hafa dýpri Bkilning á kjörum
fátæklinga og raeiri samúð með þeim,
en hið báa stjórnarráð og þeir, sem
hafa skipað sér undir klæðafald þess
( þessu máli.
Heyrt hefi eg að nafnlaus slúður-
grein f »MorgunbIaðinu« fjalli um
þetta umrædda smámál sem afgreitt
var á sýsluf. N. Þ„ og jafnvel fleira
snertandi K. N. Þ. Grein þá hefi eg
ekki séð. En hyggilegast mun höf.
hennar, að hætta sér aldrei f dags-
Ijósið, þvf það mun verða honum of-
raun að hoifast f augu við sannleik-
ann.
En sannleikurinn er sá, að K N. Þ.
stendur hvergi höllum fæti. í þvf rfkir
fylsta eining og bræðralag. Og fram-
kvæmdarstjóri þess er vinsælasti maður
þessa héraðs, maður, sem allir þora
og vilja eiga hlut sinn undir.
Loks er þetta bókun sýsluf.:
»Sýslunefndarmaður Presthólahr. bar
fram svohljóðandi tiliögu:
>Sýslunefndin heimilar hrepps-
nefnd Presthólahrepps að taka alt
að 2000 kr. lán til þess, að taka
þátt í uppgjöf skulda nokkurra fá-
tækra manna l hreppnum* við K.
N. Þ. að lh gegn þvf að kaupfé-
lagið og deildirnar felli niður 7h
skuldanna.«
Tillaga þesBÍ var samþykt með 4
atkv. mót 2 (oddvita og sýslnnefnd-
arm. úr Sauðenesshreppi) og tekur
oddviti fram, að hann telji það ekki
heimilt samkv. gildandi lögum, að
verja hreppsfé til þess, að greiða með
þvf verzlunarskuldir einstsklinga, og
munt hann þvl skjóta mili þessu til
úrskurðar* stjórnarráðs ísiands.
í þessu sambandi var lesið upp
bréf frá kaupm. Sveini Einarssyni,
Raufarhöfn, dags. 20. maf þ. á.«
Nú hefi eg skýrt tétt og satt frá
gangi þessa máls, og geta nú vitrir
menn um það dæmt. En þess vegna
mun eg aldiei sbjótast f skugga.
Nýjabæ, 11. apr. 1925.
Guðm. Guðmundsson.
Heilsuf ar
í Akureyrarhéraði
árið 1924,
(úr ársskýrslu héraOslæknis.)
(Framh)
Skólayflrlit, í öllum hreppum fór
fram skólaskoðun nema f Svalbarðs-
hreppi (fórst þar fyrir vegna ágrein-
ings út af borgun fyrir skoðunina).
* Leturbreytingin mín. G. G.
jónas Rafnar hafði eftirlitið bæði f
kaupstaðnum og f öllum hreppunum
nema f Oxnadals- og Skriðuhreppi,
þar sem eg skoðaði.
Á Akureyri voru skoðuð 212 börn,
en 32 af börnunum týndu sfnum skoð-
unarskfrteinum, þar sem kvillar þeirra
voru upptaldir; þess vegna hefi eg
ekki skýrslu nema yfir 180 börn.
/ svéltinni voru skoðuð 185 börn.
Af Akureyrarbömum hafði aðeins
eltt barn nit i hárl. Skemdar tennur
höfðu 100 börn (55,5%); eitlaþrota á
hálsi 40 (22,2%); kirtilauka f koki
höfðu 7; eitlaþrota og kirtilauka f koki
3; hryggskekkju 3, 2 voru heyrnar-
sljó, 1 hafði kláða. Af 80 tannheilum
börnum voru 51 kvillalaus (63,3%),
en af tannskemdum börnum voru 47
kvillalaus að öðru leyti (47%).
Af sveitabömumm höfðu 90 skemd-
ar tennur (48,6%); nit f hári höfðu
23 (12.4%); eitlaþrota á hálsi höfðu
25 (13,5%); kirtilauka í koki 22
(ii,8°/o); eitlnþrota á hálsi og kirtil-
auka f koki 4; hryggskekkju 2; berkla-
veik voru 2. Af 95 tannheilura börn-
um voru 41 kvillalauB (44 o°/o), en af
tannskemdum börnum voru kvillalaus
að öðru leyti 48 (53,3%).
Allir kennararnir, bæði á Akureyri
og f sveit, voru f góðu ástandi.
Þegar skólaskoðun fór fyrst fram
(1916) var lús og nit f hári næst
tannskemdum algengasti kviliinn á
skólabörnum (sum börn voru morandil).
Sfðan heflr þessi óþverri farið sfþverr-
andi. Nú sést jafnvel ekki nit nema
örsjaldan og kvik lús ekki á neinu
barni. Væri gaman ef þannig hýrfu
smásaman aðrir kvillar að sama skapi
fyrir lækniseftirlitið. Þá væri það áreið-
anlega launavert, en ekki einskisvert
eins og sumir halda.
Sjúkrahusið.
Aðsókn var meiri en nokkru sinni
áður.
301 sjúklingar dvöldu á sjúkrahús-
inu í samtals 18554 dvalardaga, —
Þar af 456 daga < útbúi sjúkrahússins
f Skógarselinu f Fojóskadal. Þar dvöldu
5 stúlkur og 4 piltar nálægt 2V2
raánuð um sumarið. Piltarnir láu f
tjaldi á nóttunni. Hjúkrunarnemar
sjúkrahússins skiftust á að hjúkra
þessum sjúklingum, en iæknir vitjaði
þeirra með viku til hálfsmánaðar milli-
bili.
Þó sumarið væri kalt og votviðra-
samt gætti þó þeirrar veðráttu síður
f skóginum en á Akureyri og sjúkl-
ingarnir höfðu bæði gaman og gagn
af selsvistinni.
Af ofanrituðum 301 sjúklingum voru
86 hér úr bænum, 112 úr Eyjafjarð-
arsýslu utan bæjarins, 97 úr öðrum
sýslum og 6 frá útlöndum.
248 af þesBum sjúklingum útskrif-
uðust á árinu og var árangur sjúkra-
hússvistarinnar þessi: 172 urðu heil-
brigðir, 40 fengu nokkurn bata, 5
engan og 31 dóu. Ennfremur sóttu 21
sjúklingar spftalann vegna ljóslækninga
en bjuggu úti f bæ, allir fótaferðar-
færir og flestir með útvortis berkla.
14 af þeim voru heimilisfastir f bæn-
um, 5 úr sýslunni en 2 úr öðrum
sýslum.
80 meiri háttar skurðir voru gerðir,