Dagur - 26.06.1925, Blaðsíða 2

102
DAOUR
26 tbl.

4» Kaupfélag Eyfirðinga.
Postulíns
og leirvörur í
nýkomnar frá Pýzkalandi, hvergi ó- j
dýrar, en í «£>
Kaupf. Eyfiiðinga. i
*r»
JVlinnisblöð.
Geðleysi.
10. Ár éftir ár, mánaðarlega og
oftar ern þessi ósannindi og mannorðs-
níð endurtekið beint og óbeint f 6—8
blöðum, sem kaupmenn og útgerðar-
menn kosta og senda gefins um sveit-
irnar. Ófrsegingunum er stefnt á aðra.
Með vfsvitandi sögufalsi er búnar til
ástæður, til þess að nfða núlifandi
menn fyrir það, sem þeir Pétur og
Hallgrfmur gerðu í samvinnumálunum.
Með stöðugu þrálæti er lostið upp
þeim óhróðri um Sambandið og kaup-
félögin að þau hafi snúist til vandræða-
mála og óhamingju, þó að ekki sé
unt að benda á neinar staðreyndir f
þvf efni, og að þessar stofnanir hafi
reynst traustari og farsælli en flestar
eða allar aðrar stofnanir f landinu sfð-
ustu árin.
11. Tvö blöð f landinu hafa tekið
að sér að verja heiður þessara föllnu
foringja og varna þvf að sannleikurinn
um verk þeirra, hugsjón þeirra og
samvinnusögu landsins færist f kaf f
ósannindaflóði áðurnefndra 6— 8 blaða.
12. Sambandsfundur 1924 ákvað
að þessar varnir þessara tveggja blaða
skyldu ekki þurfa að falla niður vegna
fjárskorts. Margir bændur f landinu
sjá ofsjónum yfir þvi, að sú ráðstöfun
skyldi gerð. í þremur Kaupfélögum á
lanandinu hefir þvf verið hreyft,
að takmarka fjárstyrkinn.
13. Um sömu mundir fékk bóndi f
Bárðardal bréf frá öðrum Morgunblaðs-
ritstjóranum, þar sem hann biður
bóndann að benda sér á menn, sem
séu lfklegir, til þess að vilja lesa
Morgunblaðið. Gat hann þess jafnframt
að útgáfan væri svo auðveld, að eigi
myndi saka, þó það yrði ekki borgað.
Geta eigendur Morgunblaðsins. af
þessu séð, að hann er þeim trúr,
ritstjóraskinnið.
14. Fjárhagslega hliðin á blaðaút-
gáfu útgerðarmanna þarf ekki að vera
þeim ábyggjuefni. Togararnir velta
auðnum á land. Aðalörðugleikarnir
þeim megin eru þeir, að fá til ritstjórnar
menn, sem ekki verða kallaðir »moð-
hausarc og »fjólupabbar.<
15. Samvinnublöðin þuifa þvf miður
að eyða alt of miklu af kröftum sfnum
og rúmi í þetta varnarstrfð. Hjá þvf
verður ekki komist. Lýgin f þjóðlffiou
gengur til öndvégis, nema hún sé
barin til baka. Vegna. þess ofureflis,
sem þessi blöð hafa við að berjast,
freistast þau til að hðggva sjaldnar,
en höggva stórt.
16. En bændur þola ekki að málefni
þeirra eða þeirra liðnu foringjar séu
snarplega varðir. Þeir hafa of lftið af
skapferli og hugsjónahita Hallgrfms
Kristinssonar; Of margir þeirra eru
geðlausar dulur. Þeir eru afkomendur
þeirra manna, sem einokunarkaupmenn-
irnir létu hýða og hrekja. Þeir þola
of margir að Pétur og Hallgrfmur séu
iastaðir gegnum verk þeirra. Þeir þolá
að logið sé til um þeirra eigin málefni
og þau rægð og tortrygð. En ef
þeirra eigin samherjar gerast stórhöggir,
fölna þeir upp og grfpa hver f annan.
17. Bændur, sumir hverjir, telja sér
trú um, að þetta sé sprottið af sið-
legri umvöndunarsemi. En svo er ekki
nema um fáa þeirra. Eða hversu var-
kárir eru þeir f umtali um náungann?
Hversu góðfúsir gagnvart ágangsömum
nágtönnum? Þó er nágrannakritur
lftilsverður hjá þvf, er stórum velferð-
armálum óborinna kynslóða og sögu-
iegum heiðri ágætismanna er stofnað
f voða með þiálátum álygum. Flestir
bcendur eru kaldir og geðlausir. Pess-
vegna eru málefni þeirra stödd i hœttu !
í 1. hefti Eimreiðarinnar þ. á. segir
Sigurður Nordal f ritgerð sinni *Um
ritdóma«:
»Nú lifum vér á mikilli mannúðaröld.
Hér er ekki tekið hart á neinu. Menn eru
alveg vaxnir upp úr þeirri ónærgætni að
sjá verulegan mun á góðu og illu, hvítu
og svörtu. Það hvíta er kallað ljósgrátt,
til þess að særa ekki það svarta, sem
kallað er dökkgrátt eða grátt. Yfir þjóð-
félaginu liggur ein allsherjar þokuslæða.
Hún er kölluð fögrum heitum: kærleikur,
fyrirgefning og skilningur — en er í raun
og veru allsherjarblæja heigulskapar og
makræðis. Hér þarf norðanstorm yfir stjórn-
mál, fjármál, löggæziu, almenningsálit og
siðferði, ef vér eigum að halda heilbrigði
vorri.<
Hér er bændameinleysinu rétt lýst.
19 »Það kemur aftur« sagði bónd-
inn, sem gaf svfninu sfnu flesk. Pen-
ingarnir, sem útgerðarmenn og kaup-
menn leggja f sinn mikla blaðakost,
koma aftur. Þeir tryggja þeim vald
yfir hugum og skóðunum almennings
og úrslitum mála f þinginu. Á sfðasta
þingi höfðu útgerðarmenn næstum
unnið sér til handa yfir 600 þús. kr.
fvilnun f skattgreiðslu og kaupmenn-
irnir gátu krækt f 200—300 þús. kr.
ágóða af tóbakssölunni framvegis.
Þetta verður aftur unnið upp með
nefsköttum á almenning.
20. Bændur og samvinnumenn verða
alt af mjög að takmarka fjárframlög
til blaðaútgáfu. Að vöxtum munu blöð
þeirra alt af eiga við ofurefli áð fást.
Þann aðstöðumun verða þau að vinna
upp með betri málstað og sterkari
bardagaaðferð.
21. Þegar tilrætt varð um málaferli
ritstjóra Dags og stórviðskifti hans og
sumra andstæðinga, sagði greindur
maður hér í Eyjafirði: »Nú tfðkast
málaferli f stað vfgaferla fyrrum. Mestu
og frægustu menn fornaldarinnar, sem
ekki vildu láta sitja yfir hlut sfnum,
urðu að gjalda manngjöld!
22. Það er reynsla ritstjóra Dags,
að andstæðingar hans hafa kiknáð fyrir
stórum höggum. Hann hefir stundum
greitt þau, þegar til þess hafa verið
rfkar ástæður. Mörgum mun vera
óljúfara að viðurkenna það, sem gott
er f fari andstæðinga. En honum er
ljúfast að viðskiftin séu stórbrotin
og hreinskorin. Hann hefir andstygð
á öðru eins og þvf, er bréfritari úr
Þingeyjarsýslu strýkur Birni Kristjáns-
syni um vangann fyrir kenningar hans
f »VerzIunarólaginu «
23. Það verður enn lengi f þessum
heimi, að fargjald þarf að greiða íyrir
sannleikann. Til forna varð að greiða
manngjöld jafnvel fyrir illræðismenn,
sem hefðu átt að falla óhelgir f verk-
um sfnum.
24 Ritstjóri Dags mun vegna verk-
sparnaðar og fjársparnaðar greiða þung
högg, þegar hann telur þess þörf.
Hann mun heimta snarpar varnir fyrir
menningarmálefni bænda, þar til sýnt
er að bændur vilji ekki annað en
liggja flatir og geðlausir fyrir fótum
yfirtroðslumanna. Ef forn þjóðmenning
á sér engar varnir f þjóðrækni og
mannrænu bænda, á hún þær hvergi
og »sú þjóð, sem vill sfna eigin tor-
tfmingu á að fá það, sem hún vill.«
Bréf úr Aðaldal.
í n. tölubl. Dags þ. á. var bréf
úr Aðaldal frá 31. des. s. 1. árs, og
þó þar sé allvel skýrt frá eftir ástæð-
um, þótti mér það nokkuð einhæft
og að skuggahliðin af sveitalffinu hér
væri frekar dregin fram en hitt, sem
bæri Ijósari lit, og vildi eg þvf bæta
örfáum orðum við, sem gætu orðið f
þá átt.
Er þá fyrst að geta þess, að þó
menn hafi oft við óblfðu veðuráttunnar
að strfða, og af og til kránkleik manna
og málleysingja, þá eru hér þrátt
fyrir það velstæðir bændur, skuldlaus-
ir með álitlegum fjárstofni, einkum
þeir, sem búa á béztu engjsjörðunúm
og miðla þeir þá hinum sem tilfinnan-
lega vanta engjar, lfklega mót lftils-
háttar endurgjaldi. Synjun ér þvf betur
sjaldgæf, enda gæti haft þá afleiðingu
fyr eða seinna, að einhverju barni
náungans yrði kaldara á kjúkum, eða
kinnfiskasognara. Að vfsu vil eg engar
fullyrðingar um það hafa nema einhver
kynni að hittast sem kysi frekar að
vera sem næst sjálfum sér, sfður hætt
við afgötum, og sjáanlega ekki eftir-
sóknarvert f fljótu bragði að leggja
út f torfærur f óþektu umhverfi. Ekki
er þvl að neyta að margir eru hér
f verzlunarskuldum, af þektum ástæð-
um, og munu þær þó talsvert haífe
minkað s.l. ár, og eg hygg að sjálfs-
bjargarviðleitni flestra sé svo lifandi
og sterk að hún muni losa um skulda-
klafan áður langt Ifður ef engin óséð
óhöpp varna þvf.
Að vfsu er hér almenn verkafólks-
ekla, en nokkuð mun það íylla eyð-
urnar að vélar fjölga, t. d. eru hér f
dalnum 3 sláttuvélar 1 eða 2 raxtrar-
véiar 4 spunavélar og 6 — 7 prjóna-
vélar, og þó meira þyrfti, þá flýtir
þetta talsveit verknaði f heildinni.
Framfaralöngun hygg eg sé almenn
og friður og sáttfýsi lofsverð. Að vfsu
virtist dálftið andviðri meðal manna
næstliðið vor, þegar um var að ræða
samastað fyrir skóla Þingeyinga. En
sá gustur mun hafa orðið aflvana fyrir
bræðraþelinu. Menn gleyma tæplega
endurtekinni lffsreglu geistlegu stéttar-
innar, að þegar annar vanginn sé sleginn
þá eigi að bjóða hinn fram til höggs.
Aðeins að enginn fái þá flugu f
höfuðið að seilast of langt aftur f
tfmann eftir lagaákvæðinu »auga fyrir
auga og tönn fyrir tönn« þvf þó
aldrei hann væri orðinn eineygður
eða tannbrotinn »þvf fyr má rota en
dauðrota« mætti vera að honum fynd-
ist mannlegt að mega gefa andstæð-
ingi sfnum vel útilátinn selbita til
endurgjalds 0g aðvörunar.
Það mun mega telja vfst að meiri
hluti sveitarmanna hafl óskað þess að
skólinn festi rætur á Grenjaðarstað,
en hvar það andstreymi átti upptök
sfn, sem olli þvf mest að vonbrigði
urðu um það, verður ekki hér um
dæmt, eða hvort breytingin verði
skólastofnunum að tjóni f framtíðinni,
en eitt er vfst að þó margt og mikið
sé um kosti Grenjaðarstaða að segja,
ef örlátlega hetði verið skamtað, þá
þekki eg ekki til að þar sé nokkur
jarðnesk hitalaug, sem varðveita mundi
lfkamshita kennara og nemenda kostn-
aðar lftið.
(Framh.)
Jónas Jónsson s< landskjörinn
þm. heldur landsmálafund á Hólum f
Hjaltadal á morgun. Sfðan kemur hann
hingað til Eyjafjarðar og verður staddur
á leiðarþingum hér eins og auglýst
er annarsstaðar f blaðinu. Eigi er
enn fulivfst hvort Akureyrarbúum gefst
kostur á að heyra til hans, en er þó
lfklegt.