Dagur - 11.02.1926, Blaðsíða 2

22
DAOOR
Ö.TIbl.
Jarðarför konunnar rainnar, Berg-
rósar Jóhannesdóttur, sem
andaðist 26. janúar sfðastl, fer fram
fimtudaginn 18. febr. næstkomandi
og hefst á heimili hinnar látnu kl.
1 e. h.
Olerá 10. febrúar 1926,
Jóhannes Bjarnasor).
er prestur samþykti ekki, sá reikning-
ur var a. m. k. i uær 30 liðum. Aft-
ur gerði prestur Þ. B. gagnreikning
nær þrefalt hserri að ipphæð en reikn-
ingur Þ. B. var. Úrslit málsina urðu
þau, að bæði béraðsdómur og lands-
yfirdómur dæmdu reikning Þ. B. rétt-
an1) en reikning séra H. tilbæfulaus-
an. Þá er í bæklingi þessum tilfært
brot úr llkræðu eftir léra H., yfir
einum merkisbónda f Núpasveit, Síg-
urði Rafnasyni, er orðið hafði að standa
f illdeilum við klerk. Mun hún eitt-
hvert hið ógeðslegasta smjaður af þvf
tæi. Eftir fádæma fagurgala um mann-
kosti og framkomu S. R., getur hann
um ágreining þeirra og segir: »Vér
fyrirgáfum2) hver öðrum á okkar3) sfð-
asta sámfundi okkar skuidir, til þess
áð vér mættum hljóta sannkristilegan
dauða, og fyrirgefningu bjá vorum
himneska föður fyrir hvers ásjónu vér
eitt sinn skulum báðir standa. Vorir
sfðustu samfundir voru sannir vina-
samfundir f kærleika og eindrægni, og
eg er þess fullviss, að svo mundi
haldist hafa, ef hinn framliðni vinur
vor hefði fengið lenging sinnar hér-
vistar hjá oss.< Til samanburðar er
sýnishorn af ummælum prestsins 6
árum siðar um þennan sama framliðna
vin:
»Það eftirtektarverðasta f þessu
máli er hin fólskulegu samtök til ljúg-
vitnis og rangra réttarskýrslns, sem
sýnast deginum ljósari. Það er sann-
arlegur viðbjóður og andstyggileg sjón
að sjá fdik lána sig til að Ijúga ær-
una af saklausum, ekki sfzt þegar sá
er sálusorgari þeirra — og sjá aðra
hlaupa irá hálfsögðum sannleikannm
til að halda lygum á lofti. — — —
Þótt Sigurður Rafnsron eftir á héldi
áfram að reyna að villa fólki sjónir
um hvernig f ágreiningi okkar hefir
legið, þá er það ekki tiltökumál.
Hundarnir krafsa yfir skít sinn, hvf
skyldi þá Sigurður ekki gera þaðl<
Þá er skýrt frá þvf er séra H. hand-
*) Þó œeð 2 kr. lækkun á éinum gjaldlið,
Höf.
*) Séra H. tók upp á ný þessi deilumál
þeirra S. R. skömmu eftir dauða S„ er
ekkja S, vat ein eftir til varnar, en
fjekk í engu breytt niðurstöðum mál-
anna. Höf,
3) Hér er að sjá sém enginn hafi yfirfarið
handrit ræðunnar fyrir prest, til að leið-
rétta kiaufalegustu ritvillurnar. Það er
kunnugt að sjálfur er prestur naumast
sendibréfsfær sem kallað er, hvorki með
stafsetning né stíl, en þenna kafla ræð-
unnar varð hann að semja alveg sérstak-
Iega fyrir þetta tækifæri. Annars er það
almenn skoðun að séra H. noti mikið
gamlar og aðfengnar ræður, og þó ekk-
ert úrval. Eru ræður hans margar eftir
18. aldar hugsunarhætti, ef þær eru þá
ekki hugsunarlaus vaðall, og málið gam-
aidags, m.
leggsbraut1) andstæðing sinn Þórarinn
Benjaafnison og meiddi annan mann
á sáttafnndi að Preithólum 23. ágúit
1897 Fyrir handleggsbrot þetta varð
prestur að greiða sekt og skaðabætur.
Næst getur um tilraun céra H. og
bróður hans til að klófesta strandgóss
af franskri skútu, sem strandaði und-
an Kflsnesi á Sléttu. Notuðu þeir
bræður til þess fölsuð skjöl. Þóttust
þeir vera chef de la cote (yfirmaður
strandlengjunnai) og umboðsmaður tjó-
vátryggingafélagsins. Mál þetta var
rannsakað af Steingrími Jónssyni bæj
arfógeta á Akureyri, er þá var lög-
reglustjóri f Þingeyjarsýslu.
Auk margs fleira, er um getur f
nefndum bæklingi, er greinileg frá-
sögn um kjörfundinn að Presthólum
21. júnf 1901 og hina óskiljanlegu
veitingu Presthólspreitakalls sama ár.
Þar er og bréf Suður Þingeysku prest-
anna til biskupi út af þessari veitingu.
Er þáð á þessa leið:
>Vér undirskrifaðir lýsum því hér með
ýfir fyrir vora hönd og safnaða vorra, að
oss kom mjög-á óvart og hrygði stórlega
sú fregn, að séra Halldóri Bjarnarsyni var
af nýju veitt Presthólaprestakall. Það er
sannfæring vor að þessi veiting geti haft
skaðleg áhrif bæði fyrir þjóðkirkjuna sem
félagslega skipun, sem og fyrir kristilegan
anda og kirkjulegt líf þeirra manna, sem
kunnugir eru því sorglega ástandi og
þeim tilfinnanlegu kjörum, sem Presthóla-
söfnuður hefir orðið að sæta og búa við
um svo mörg undanfarin ár. Það er enn
fremur sannfæring vor, að með þessari
veitingu sé eigi þeim tilgangi náð, sem
þó mun hafa vakað fyrir veitingarvaldinu
að nú komist á friður og sátt í þessum
söfnuði, heldur mun það sýna sig og er
þegar farið að koma í ljós, að sama ó-
friðaraldan heldur þar áfram, sem verið
hefir síðan séra Halldór tók þar við prests-
störfum. Vér lýsum einnig yfir því, að
samkvæmt þeim kunnugleika, sem vér
höfum af framkomu þessa manns, sérstak-
lega gagnvart öllum þorra meðlima Prest-
hólasafnaðar, þá álítum vér það sorglegt
og óviðunandi fyrir alla vini kristinnar
trúar og kristilegs siðgæðis að hsnn skuli
enn á ný skipa flokk kennimanna hinnar
íslenzku kirkju.
Samkvæmt þessari yfirlýsingu vorri snú-
um vér oss því til yðar, háæruverðugi
herra biskup, í nafni vorrar kristilegu trú-
ar og þeirrar þjóðkirkju, sem vér erum
kallaðir til að þjóna og halda uppi heiðri
og sóma fyrir, með þá ósk og beiðni, að
þessi blettur verði afmáður sem fyrst, og
gerðar ítarlegar tilraunir til að bæta úr
kristilegri þörf og þrá þessa margreynda
safnaðar.
Grenjaðarstað 30. jan. 1902.
Árni Jónsson. Sigtryggur Guðlaugsson.
H. Hjálmarsson. B, Kristjánsson. Jón Arason.
Einar Pálsson. Árni Jóhannésson.<
Þá er þnr tilfært svar biskopsins,
herra Hsllgrfass Sveinsionar, við bréfi
þessu. Er það nr áttlftið til varnar, eins
óg efni stóðu til, en verður eigi birt
hér.2) Af bréfi þingeysku preitanna
verður það Ijóst, að veiting þessi hefir
verið alment skoðuð af samtfðinni hið
meita hneyksli, a. m. k. af öllum kunn-
ogum. Yfirlýsingu þessa hafa preitarn-
ir gefið vítándi þess, að kirkjustjórnin
mundi varla sjá sér fært að víkja séra
H. frá embætti, þegar eftir eitt ár,
þar sem ekkert nýtt hafði komið fyrir
*) Högg það, er handleggsbrotið leiddi af,
leit út fyrir að vera banatilræði af hendi
prests. Höf.
*) í þetta sinn munum vér eigi draga hlut
kirkjustjórnar fyr og síðar í þessum efn-
um inn í uwræður. Höf,
á þeim tlma, eða tska hana til greiná
á nokkurn hátt, enda reyna þeir ekki
að benda á neinar leiðir. En því meira
gildi hefir þessi yfirlýsing f sjálfu sér.
Prestarnir bafa fondið til hínnar hei-
lögu skyldu á, að veita óréttinum mót-
stöðu, jafnvel þó lftil von væri um á-
rangur.
Enn eru ótalin ncörg mál frá fyrri
tfmum, er réra H. átti f við sfna sveit-
unga, og lömuleiðis þjófnaðarmálið,
er hánn misti hempuna fyrir um skeið.
Var þvf þann veg varið, að vinnu-
menn prests bygðu kofa nokkurn eftir
fyrirskr'pun prests. Raftviðinn tóku þeir
af viðarhrúgu, er var á Preithólareka
og óviðkomandi maður átti. Eigandinn
krafðist skaðabóta af presti, en hann
neitaði, og sagði viðinn ei tekinn eftir
sinni fyrirtk'pan. Neyddist eigacdinn
þá til að neita réttar sfns og hafði
það þær afieiðingar fyrir prest, er áður
er sagt.
Eftir embættismisiinn er ivo að sjá
sem eimkonar friðartfœabil taki við f
lffi preits. Mun það mest hafa af þvf
atafað, að nágrannar bans. þeir er ekki
flæmdust burtu, sneiddu nú bjá hon-
um enn meir en áður. Þeir leyitu
sóknarbmd og fengu lér kjörprest,
til að þurfa ei lengur að þola hina
andlegu ánauð. Hítt mun sfður hafa
verið ástæðan, að nokkur hogarfars-
breyting h>fi átt sér itað hjá presti,
þvf áður langt leið vildi sækja f sama
hotfið.
Þegar séra H var veitt Skinna-
staðsprestakall og prestsköllin tvö
sameinuð, flatti hann að Skinnástað
en eirði þsr ekki nema eitt ár og fékk
þá leyfi safnaðanna til að sitja að
Presthólum. Á þesiu eina ári ætlaði
alt að fara f bál og bracd milli hans
og Öxfirðinga, en þar sem dvöl hans
varð svo stutt f þeirri sveit, náði hann
ei að verða tök nema f einu máli þar
f sveit, er fyrir dómstóla kom. En nú
hin sfðari ár er lem hann færist f
aukana um mátaferlin.
í einu fitjir hann upp 3 eða 4
landamerkjamál. Hafa tvö þeirra verið
dæmd, og hefir séra H. orðið að falla
frá öllum sfnum landvinningrdraumum.
Um sama leyti kærir hann nigranna
sinn, bændaö'dunginn, Jón Ingimundar-
srfn á Brekku, fyrir þjófnað, en f þvf
máli rann hann er á hólminn var kom-
ið. Tók hann kæru þessa aftui1) án
þess nokkrar nýjar opplýsingar kæmu
fram f málinu og viðurkendi þannig i
verkinu að kæran hefði aðeins verið
tilraun, til að hnekkja mannorði þessa
forna andstæðings sfns. Vakti þettá
tiltæki hið meita hneyksli og jðk mjög
á andúðina gegn presti, þvf J. I. er
manna vinsælaitur. Annars mun þessi
tilhæfulaaai þjófnaðaráburður séra H.
ekki einsdæmi f seinni tfð.
Á preit sjálfan hefir ekki sannast
þjófnaður f seinni tfð svo kunnugt ré
en til eru þeir menn, sem telja það
hepni mikla, ef slfkur maður er laus
við þann vanka. Enn sem fyr þykir
ástæða til að telja hann hættulegan
limum manna, ef svo ber til að hann
reiðist Sem sveitar og týslufélagi hefir
hann þrjézkur reynst. Opinber gjö’d
avo sem aukaútsvör og skatta hefir
l) Sumir halda eftir ráðleggjingum atjórn-
arráðsins. Höt,
hann oftsinnis kært1) fyrir lýilu- og
ikattanefndum, og áð þvf er vér bezt
vitum f eitt einasta skifti fengið lftils-
háttar lækkon. Hvað eftir annað hefir
legið við að gjöld þessi hafi þurft að
tska lögtaki bjá honum. Og f viðtkift-
um er hann talinn refjóttur og óskil-
vfs af mörgum.
Hina prestlegu verðleika séra H.
mun lesarinn að nokkru leyti geta gert
sér hugmynd um eftir undanfarinni
lýsingu, þó er eigi úr vegi að vfbja
að þeim nokkrum orðum sérstaklega.
Þá er þess fyrat að geta að frá form-
legri hlið skoðað, er embættisfærsla
hans f mesta ólagi. Heil og hálf árin
lfða svo að áldrei er messað f sum-
um kiikjunum, þess eru dæmi að
presturinn rést eigi á sumum annex-
fum svo mörgum mánuðum skiftir.
Húsvitjanir fermingarbarna mun hann
ekki ræbjá á. m. k. er oss kunnugt
að f fjölmennustu sókninni hefir hann
aðeins einu sinni húsvitjað börnin f
10 ár. Oftast »oppfræðir< hsnn þau
3 dagstundir fyrir ferminguna.
Við guðsþjónustur og aðrár prest-
legar athafnir fer hann oft »út af lag-
inu<, sem kallað er og stundum svo
hrapallega, að almennur hlátur verður
f kirkjunni. Komast slfkar skrftlur af
honum væntanlega f Þjóðvinafélagi-
almannakið á sfnum tfma.
Sem fyrirmynd annara um lotningu
fyrir trú og kirkju má geta þess, að
séra H. hefir fundið upp margvfslegar
aðferðir um notkun kirkjunnar. Hefir
hann komist upp á að nota hana
ýmist sem geymsluskemmu, þurkhús,
smfðaverkstæði eða sláturhús.2) Má
gera ráð fyrir að hann finni enn upp
nýjar notkunaraðferðir, ef honum end-
ist embættisaldur svo nokkru oemi.
Um kennimannlega verðleiká prests
getum vér verið fáorðir mjög. Þar
eru allir kunnugir á einu máli um,
að þeir fyriifinnist hvergi. Sú er hand-
hægust sönnun f þvf efni, að enginn
skynbær maður, sem kunnugur er og
dómbær um þá hluti mun vilja gerast
hlæilegur fýrir yfirlýsingu á þá leið,
að téra H. hafi eflt hans trú og sálu-
hjálp eða verið honum fyrirmynd og
leiðari f andlegum efnum.
Vér höfum hér að framan lýst séra
H. eingöngu með tilliti til hans em-
bættis. Nokkra þætti f fari háns, er
ekki þóttu skifta máli, hefir því undan
borið, má þar til telja ýmsa takmark-
áða koati.
IV.
Svo kann að lfta út við fljótlega
athagun sem séra H. sé þáð andlegt
smámenni fyiir utan aðrar hana tak-
markanir, að hann muni engin áhrif
hafa á aðra menn hvorki til ills né
góðs, enn þessu er annan veg farið.
Á það er þá he’zt að lfta, að hveis-
*) T. d. lágu fyrir aðalfundi sýslunefndar
Norður-Þingeyjarsýslu síðastliðið vor 6
kærur frá séra H„ allar árásir á hrepps-
nefnd Presthólahrepps út af sveitarmál-
um. Sýslunefndin úrskurðaði allar kær-
urnar ástæðulausar. Höf.
2) Sumir héldu norður hér, að þetta
væri vítavert af presti, en svo mun
þó ekki vera, því kirkjustjórnin hefir
ekki látið rannsaka þetta atriði og
mun þó hafa fengið vitneskju um
þessa sérkennilegu kirkjuathöfn.
Höf,