Dagur - 14.04.1927, Síða 3

16. tbl.
DiOUfi
61
Með e. s. „Nova“
uæstu daga fær undirritaður nolckra norska léttbáta, sem verða til
sölu, einnig kartöflur af beztu tegund, sem verða seldar í heilum 50
kilo pokum. — Ennfremur hið góðkunna »S M 0 O T H-0 N járnce-
ment (járnlím) ómissandi áhverju heimili til lands og sjávar.
Einar Gunnarsson.
A viðavangi.
Skuggamyndavél.
Gagnfræðaskólinn hefir nýlega
fengið skuggamyndavél, sem mun
vera sú fullkomnasta, er til lands-
ins hefir fluzt, enda hið mesta höf-
uðþing. Notar Pálmi Hannesson
kennari vélina við kenslu í nátt-
úrufræði o. fl. í vélinni eru sterkir
rafmagnslampar og þar að auki
kolbogaljós. Með henni eru sýndar
ekki einungis venjulegar skugga-
myndaplötur, heldur er hægt að
sýna með henni hverskonar mynd-
ir af bréfspjöldum eða úr blöðum
og bókum. Litum öllum skilar hún
nákvæmlega á tjaldið. Ennfremur
er hún einkar hentug, til þess að
sýna með henni lifandi skordýr og
smáfiska. Eru þeir settir í vatns-
skál og í vélina og er þá sem þeir
syndi um tjaldið margfaldlega
stækkaðir. Þá hefir og skólinn
fengið vandaða smásjá og innan
skamms mun hann fá áhöld, sem
gera það fært, að setja smásjána
í samband við skuggamyndavél-
ina. Verður þá unt að stækka
vatnsdropa og sýna hið iðandi og
stríðandi líf hans greinilega á
tjaldinu. Opnast þar ný veröld og
er ekki talið að þar ríki sátt eða
samlyndi fremur en í mannheimi.
Á sama hátt verða og sýndar alls-
konar sóttkveikjur. Er hér um
stórfróðleg efni að ræða og mikla
mentabót fyrir skólann og fyrir
bæinn, ef hann kynni að hagnýta
sér slíkt. Mælt var að Kvásir hefði
kafnað í mannviti, af því að eng-
inn var svo fróður, að hann kynni
að spyrja. Sá dauðdagi mun vera
ótíður nú á dögum og mun hitt
tíðara að menn kafni í heimsku og
fáfræði eigi sízt um náttúrufræði-
leg efni. Ætti bærinn að leggja ti)
ókeypis húsnæði, ef Pálmi kennari
vildi gefa mönnum kost á fræðslu
um þessi efni. Mætti af því fljóta
ekki einungis fróðleikur heldur og
skemtun, því að PáLmi kennari er
gagnfróður og snjall í máli.
Reykjavíkurvaldið og Gagnfræða-
skólinn.
Út af tilraunum sem gerðar
hafa verið að fá réttindi, til handa
Gagnfræðaskólanum, til þess að
útskrifa stúdenta nú í vor, hefir
Reykjavíkurvaldið og eigi sízt
Mentaskólinn, orðið ber að fjand-
skap gagnvart skólanum. Til þess
að fá drepið þingsályktunartillög-
una þar að lútandi, voni öll öfl
sett í hreyfingu. Mótmæli háskóla-
ráðsins fengust, en þó aðeins
þrigg'ja af fimm. Svo var því lost-
ið upp, að háskólinn sé æðsti dóm-
stóll í þessu efni. Slíkum fyrir-
slætti var beint á pólitíska rellu
íhaldsins af Sauðárkróki, svo að
hún snarsnerist. Svo eru Mbl. og
íslendingur látin afsaka vesæl-
menskuna og fláttskapinn með því
að telja fólki trú um, að þing og
mentamálastjóm sé ekki æðsti
dómstóll í skólamálum landsins.
Við rekstur þessa máls kom og í
ljós afstaða rektors Mentaskólans
og er hún fróðlegust. Einn af
merkustu kennurum skólans ját-
aði það fyrir þingmanni, að rektor
hefði óskað þess, að kennarar
skólans neituðu að veita norðan-
sveinum undirbúningstilsögn und-
ir próf, ef þess yrði farið á leit!
Af því verður bert, að rektor vill
koma þessari framhaldsnámstil-
raun hér nyrðra á kné og það með
ósæmilegum meðulum. — Þeir
sem áður hafa haft sínar efa-
semdir u:m nauðsyn á tveimur
mentaskólum í landinu, að svo
stöddu, sannfærast af þvílíkum at-
burðum um það, að slíkur skóli,
sem Mentaskólinn í Reykjavík, má
ekki vera einráður í landinu.
Ungar hetjur.
Út af frásögn blaðsins um afrek
drengsins í Barnafelli á síðast-
liðnum vetri hefir blaðinu borist
eftirfarandi frásögn: »Á Eyhild-
arholti í Skagafirði hagar svo til,
að Héraðsvötnin, sem eru vatns-
mikil og straumþung jökulvötn,
falla rétt við bæinn og er þangað
sótt neyzluvatn frá bænum. Þar
falla vötnin í streng undir háan
bakka, sem þau hafa holrofið, svo
að víða hafa fallið niður stórir
jarðhnausar í vötnin fram. Af ein-
um slíkum hnaus er vatnið tekið.
Er hnéhátt af bakkanum niður á
hnausinn, en af hnausnum mis-
djúpt niður að vatnsborðinu eftir
vatnsmegni jökulárinnar. Einn
góðviðrisdag í sláttarbyrjun var
hópur barna að leika sér á Vatna-
bakkanum og þar á meðal tvö börn
Péturs Jónssonar (nú bónda á
Hraunum í Fljótum), María 4 ára
og Jón 7 ára og bróðir Péturs
Stefán, einnig 7 ára. — Alt í einu
ber svo til, að María litla stekkur
niður á hnausinn en missir um
leið fótanna og fellur fram í
strenginn. Litlu frændurnir og
jafnaldrarnir upp á bakkanum
brugðu þegar við orða- og um-
svifalaust. Varð Jón fyrri niður á
hnausinn, fleygði sér á magann og
náði í fótinn á systur sinni áður
en hún barst með öllu í kaf. Stefán
litli stökk strax á eftir frænda sín-
um og lagðist ofan á fæturna á
Jóni, ti! þess að veita honum við-
nám. Náði hann brátt í hinn fót-
inn á Maríu litlu og hjálpuðust
síðan drengirnir að því að draga
hana þannig úr greipum dauðans.
Þó fólk væri nærri, hefði hjálp frá
því komið um seinan, því Vötnin
voru í foráttu og kolmórauð. Þessa
frásögn er auðvelt að fá stað-
festa«. Slíkt sálarþrek og snariæði
hjá 7 ára gömlum drengjum virð-
ist ekki síður viðurkenningai*vert
en sumt annað sem verðlaunað
hefir verið úr Hetjusjóði Carn-
egies. — Þá vill Dagur og benda á
Kristínu litlu Halldórsdóttur á
Tréstöðum í Hörgárdal. Var þess
getið hér í blaðinu í vetur, að hún
sýndi frábært sálarþrek, er hún
lá úti í stórhríðarbyl, gróf sig í
fönn og komst ósködduð til bæja.
Kristín litla var 13 ára gömul.
------o-----
R a u n i r.
»Eg kenni til sakir þín«.
Nýlega kom eg í hús eitt á Odd-
eyri. Þegar eg hefi setið þar litla
stund, er drepið á dyrnar og inn
kemur gömul kona. Hún er kvik á
fæti og glaðleg á svip. Henni er
boðið til sætis. U;m leið og hún
sezt, grípur hún hendi um hægri
síðuna og hallar sér aftur á stól-
bakið. »Eg verð altaf að hafa
stuðning við bakið, vegna þraut-
arinnar undir síðunni og í bak-
inu«. Hún segir þetta blátt áfram,
án þess að kveinka sér, eða dæsa
við, en eg sé fullvel, að hún er við-
þols lítil. Þegar hún kveður og fer,
eftir skamma stund, þekki eg að-
aldrættina úr æfisögu hennar. Tíu
ára gömul fer hún úr foreldrahús-
um og' vinnur fyrir sér upp frá
því. Milli tvítugs og þrítugs gift-
ist hún. Hún missir mann sinn eft-
ir fárra ára sambúð. Hún stendur
uppi eignalaus með þrjá drengi
unga. Það litla sem þau áttu, fer
í legukostnað mannsins. En hún
liugsar sér að sjá fyrir drengjum
sínum, án þess að þiggja hjálp.
Þeir vaxa upp og verða gervilegir
menn. Þeir stunda sjóinn. Eitt vor
fara þeir allir á sama skip, bræð-
urnir þrír. Einn þeirra er skip-
stjóri. Hann er trúlofaður, annar
stýrimaður, þriðji háseti. Hann er
giftur. Um það leyti, sem móðirin
á von á þeim heim, fréttir hún að
þeir eigi aldrei afturkvæmt.-----
Nú er hún orðin 84 ára, gamla
konan og segir frá þessum atburð-
um með þurrum augum. Máske er
táralind hennar þornuð. En mér
er næst skapi að falla á hnén,
leggja höfuðið í kjöltu hennar og
gráta heitum tárum.
Einhvernveginn lifir hún þetta
af. Og hún vinnur fyrir sér og son-
ardóttur sinni næstu árin. En svo
kemur elli og mikil vanheilsa og
hún verður manna þurfi. Það fell-
ur henni þungt. En kona ein, sem
misti unnustann ung í sjóinn,
fréttir um hagi hennar. Hún tekur
hana til sín og gengur henni í dótt-
ur stað. Og nú hjálpast þau að því,
hún og maður hennar, að sýna
gömlu konunni alla þá umönnun,
sem mannleg nærgætni getur
veitt. — En kvölin í bakinu gefur
varla stundarfrið.
Eg kenni til sakir þín, sem þjá-
ist og grætur. Eg kenni til sakir
þín, í hvaða mynd sem eymd þín
er og hvort heldur þú ert maður
eða málleysingi. Hvernig get eg
setið áhyggjulaus við nægtaborð-
ið, þegar hann bróðir minn á ekki
til næsta máls, eða notið gleðinnar,
meðan hún systir mín grætur?
Hvernig get eg allshugar róleg
setið við heima-arininn, þegar
vetrarillviðrin bylja á útigangs-
hestinum og smáfuglinn ferst úr
hungri ?
Guðrún Jóhannsdóttir.
Ásláksstöðum.
------o------
Simske'yti.
Rvík. 11. apr.
Vegna þess að Changstolin lét menn
sína vaða inn á sendisveitarstofu Rússa
í Peking, er enn talin hœtta á styrjöld
milli Rússlands og Norður-Kína. Komm-
unistar Rússlands krefjast ófriðar, en
ráðstjórnin mun vera því andvíg.
Frá London er símað; að Cantonhel--
inn hafi beðið ósigur og sé á undanhaldi
norðan Yangtzeár. Kínverjar hafi skotið
á brezk herskip á Yangtzefljóti, en þau
svöruðu með 80 fallbyssuskotum og
þögguðu niður í Kínverjum.
Frá Alþingi: Bernharð, Líndal, Möll-
er bera fram fjárlagabreytingu um 70
þúsund kr. lán til Espholinbræðra, til
þtss að setja upp tunnuverksmiðju á
Akureyri. Torfason og Tryggvi bera
fram þing'sályktun mn að rannsaka skuli
hvort tiltækilegt sé, að sameina rekstur
pósts og síma. Sveinn ber fram þings-
ályktun um að sérstakur síldaryfirmats-
maður sé skipaður á Seyðisfirði nú í
vor. — Við 2. umræðu fjárlaganna í Nd.
voru meðal annara feldar þessar breyt-
ingartillögur: Eftirlaun handa Páli Ár-
dal, styrkur til Freymóðs málara til
þess að fuilkomna sig í leiktjaldamáln-
ingu og styrkur til Þorst. M. Jónssonar
o. fl. til útgáfu »Lýðmentunar«. Sam-
þyktar voru 2000 kr. fjárveiting til flug-
náms og i; þús. kr. til húsmæðradeildar
við Laugaskóla. — Við upphaf 8. umr.
f járlaganna í Nd. var tekjuhalli 58 þús.
kr. Ei-u komnar fram breytingartillög-
ur til 3. umr. og hljóða upp á % milljón
kr. — Samgöngumálanefnd Ed. er ásátt
um að greiða fyrir sérleyfismáli Titans
og þar með jámbrautinni. — Frum-
vörpin snertandi útrýmingu fjárkláð-
ans komust til 3ju umr. í Nd. eftir harð-
ar umræður. Er óvíst um afdrif þeirra.
Rvík. 12. apr.
Mitnitsky fiðlusnillingur fer norður
með Islandinu og heldur hljómleika.
Hann er talin afburðamaður í sinni
grein.
Frá Moskwa: Rússastjórn hefir slit-
ið stjórmálasambandi við Pekingstjórn.
Frá Alþingi: Jónas frá Hriflu vill að
Titan veðsetji vatnsréttindi sín og fast-
eignir til tryggingar því að járnbraut-
in verði lögð og megi ekki framselja sér-
leyfið, nema með leyfi Alþingis. Ríkis-
sjóðsframlag greiðist eftir á. — Þrjú
allítarleg nefndarálit um Landsbanka-
málið eru komin fram í Ed.