Dagur - 23.12.1927, Blaðsíða 3

54. tbl.
DAGUR
209
Þingmálafundir í,e“,ir
Des. n. k. og í þingh. Glæsibæj.hr., Mánud. 2. Jah; n. k. Fundirnir byrja á hád.
Eyrarlandi 19. Da,. 1927. Hnar Ámason.
*
RYBLS VBRZLUN
þakkar öllum viðskiftavinum sinum
nœr og fjær fyrir góð viðskifti d drinu
og óskar þeim jafnframt gleðilegra
jóla og góðs komandi drs.
BAIiDUIN RYEL.
Kapprœðufundur
var háður hér í Samkomuhúsinu á
Mánudagskveldið 19. þ. m. Hafði
Guðmundur Friðjónsson látið bera
þau boð um bæinn, að hann ætlaði
að flytja þar erindi um ástandið í
Rússlandi. í auglýsingunni var þess
jafnframt getið, að Björn Líndal
mundi leggja þar orð í belg og að
Einari Olgeirssyni væri boðið á
fundinn. Með fleiri orðum var gefið
í skyn að búast mætti við heitum
deilum, enda mun það eitt hafa
safnað mönnum þar saman, svo að
heita mátti troðfult hús.
Frummælandi G. Fr. talaði fyrst
í fulla kl.st. og skýrði frá ýmsum
aíriðum úr bók eftir sænskan höf.
próf. A. Carlgren, sem dvalið hafði
2 mánuði í Rússlandi 1924. Lýsti
hann æði byltingarinnar, sem hafði
lagt stórhýsi aðalsmanna í rústir, en
drepið þá sjálfa og rekið úr Iandi
og eyðilagt sögulegar þjóðmenjar.
Þeir hefðu áður verið föðurlegir
verndarar landseta sinna. En ráðs-
menn stjórnarinnar beittu nú bænd-
urna harðdrægni í skattgjölduin o.
f!.; þá lýsti hann mentunarskorti
alþýðurinar og virðingarleysi Rússa
fyrir heiðri konunnar. Ennfremur
lýsti hann afturför þeirra í iðnaði
og verzlun. En ýms dæmi er hann
tihiefndi úr bókinni, er áttu að sýna
misbresti á þjóðlífi Rússa, virtust
hégómleg, og benda fremur á und-
antekningar en almenna reglu. Að
erindinu loknu, fól frummælandi
Steingrími Jónssyni bæjarfógeta, að
stjórna umræðum á eftir. Einar 01-
geirsson hóf því næst umræður.
Skýrði hann frá því, að þegar G. F.
hefði boðið sér að taka þátt í þess-
um deilufundi, sem hér væri stofnað
til í kveld, þá hefði hann sett það
skilyrði við G. Fr. að ágóðinn af
samkomunni væri látinn ganga til
bókasafns sjúklinga á Kristneshæli.
Hingað mundu fáir hafa komið til
þess eins að hlusta á erindi frum-
tnælanda um mál, sem að hann væri
sjálfur mjög fáfróður um. Sam-
koman væri sótt vegna þeirra kapp-
ræða, sem auglýsingin hefði gefið
fyrirheit um á eftir. Frummælandi
væri vel að því kominn, sem erindi
hans eitt aflaði honum, eins og aðr-
ir prédikarar og listamenn, sem léku
listir fyrir fólkið. En hitt taldi hann
mjög óviðeigandi af frummælanda
að notfæra sjálfum sér til tekna all-
an arðinn af kappræðufundi um þau
mál, þar sem hann legði hvorki til
list né fróðleik af sínu eigin. —
Frummæl. hafði sagst þurfaaðlifaá
gáfum sínum og gómum eins og
aðrir. — E. O. gerði samanburð á
skoðunum G. Fr. fyrr og nú og vitn-
aði til kvæða hans. Áður hefði hann,
líkt og St. G. St. skáld áfelt bresku
heimskúgunina í viðskiftunum við
Búa og tekið málstað hinna fátæku
gegn þrælum gullsins. Þá hefði
hann viljað þjóna konginum við
öskustóna. En nú væru hausavíxl
orðin fyrir skáldinu í þessu efni
þcgar nýlendurnar væru farnar að
hrista af sér hlekki auðvaldsríkj-
anna og fátæklingarnir í löndunum
að kenna máttar síns til sjálfbjarg-
ar, þá væri hann farinn að yrkja Iof-
kvæði um gull-laxana hér á landi og
annarstaðar, en níðkvæði um Lenin
og foringja alþýðunnar. — Skáld-
skaparþróun St. G. St. hefði verið
gagnstæð þessu. Hann hefði altaf
\'erið sjálfum sér samkvæmur í á-
deilukvæðum sínum til hernaðar-
böðla og kúgara smælingjanna, en
haft samúð -með framsókn fátækl-
inganna til hins síðasta, t. d. í kvæði
sínu um Bolsevika. Þessvegna hefði
hann altaf verið að vaxa, en hitt
skáldið (G. Fr.) mundi nú fyrir al-
vöru, vera farinn með skáldskap
sínum að rita söguna af manninum
sem minkaði — andlega. Þá sneri
ræðum. sér að erindinu og bók
Carlgrens, sem hann taldi vera
bygða á mjög einhliða og takmörk-
uðum ' upplýsingum um ástand
Rússa. Enda hefði höf. síðar orðið
áð fella ýmsa kafla úr bók sinni,
sem ekki stóðust andmæli né óhlut-
dræga kritik. — Taldi hann fjarri
sanni að ráðstj. hefði viljað eyði-
leggja hallir aðalsins eða forn og
þjóðleg listaverk. Fjöldi af stórhýs-
um fyrverandi keisarasinna væru
nú notuð í almenningsþarfir fyrir
skóla og til hjúkrunar sjúkum og
miklu blóði hefði verið fórnað til að
varðveita listasöfnin. Bændurnir
hefðu fengið umráð á jörðuin sínum
og korntollurinn hefði verið afnum-
inn 1921. Mentun alþýðu hefði auk-
ist frá því sem áður var. Þá minti
hann á hjónabandslöggjöfina í
Rússlandi, sem verndar rétt kon-
unnar; og að kvennasala væri leyfð
í flestum öðrum löndum en Rússl.
Hinni föðurlegu umhyggju aðals-
mannanna fyrir bændastéttinni væri
bezt lýst í skáldsögum frægustu rit-
höfunda Rússa, þar sem meðferð
þeirra á bændunum hefði verið
jafnað til þrælahalds. — f bók
Carlgrens væri talið að iðnaðurinn
hefði verið kominn 1921 niður í 2%
af því,' sem hann var fyrir stríðið
en 7% árið 1924 — þetta væri al-
rangt. — Lægst hefði iðnaðurinn
farið í 20% 1921, en nú væri hann
orðinn 106%.
Björn Líndal kom næstur á ræðu-
pallinn til varnar málstað frummæl-
anda, og til að berja í brestina, sem
E. 0. hafði bent á í bók Carlgrens.
Að vísu taldi hann sig fremur ó-
kunnugann hinum rússnesku fræð-
um. Vildi hann bera skjöld fyrir G.
F. og stefnubrigð hans í skoðana-
háttum og skáldskap. Skoðanaskifti
hans mundu stafa af reynslu hins
ráðsetta manns og væri það engin
goðgá. Taldi hann að Bolsevikar
vildu níða niður allar mannúðar- og
sjálfsbjargarhvatir úr fari einstakl-
inga; og afnám trúarbragða og
hjónabanda væru stefnuskrárkröfur
þeirra. (En það var rekið til baka
af öðrum). Þessvegna væru heimil-
in — undirstaða þjóðfélagsins —
upprætt. Enda stefndu Bolsar yfir-
leitt að upplausn og eyðileggingu
varanlegra verðmæta, bæði hér á
landi og annarstaðar til þess að
undirbúa jarðveg fyrir byltinguna.
Vék hann að ýmsu í athöfnum
jafnaðarmanna hér á landi og víðar
og hélt því fram, að *vinnulausir
menn og ónytjungar kæmust jafnan
til mestra metorða hjá þeim. Að vísu
undanskildi hann E. O., er hann
taldi sig geta lært mikið af, þrátt
fyrir aldur sinn og reynslu. Hann
gerði ráð fyrir að meirihluti fundar-
manna mundi hlusta á E. O. með
meiri ánægju heldur en sig; en var-
aði fólkið þó við að ginnast á þeim
grænu skógum, sem Einar byði því.
— Þó að fyrri ræða B. L. væri öfga-
full og reist á fjarstæðuin með köfl-
um, þá var hún þó vel og stillilega
flutt; en síðari ræða_hans var öllu
lakari.
G. Fr. fékk þá orðið til að and-
mæla E. 0. og er skjótast frá því að
segja, að hann mintist ekki á mál-
efnið eða nokkurt atriði til varnar
ræðu sinni, en vísaði í því efni al-
veg til ræðu B. L. Nokkrum skýr-
ingum og afsökunum varpaði liann
fram gegn ákúrum þeim, sem að
honuin var beint vegna ágóðans af
samkomunni og skáldskaparbresta
hans sjálfs. Kvaðst hann áður hafa
veitt sjúklingum á heilsuhælunum
fría skemtun, en fjárhagslegan
stuðning gæti hann ekki af hendi
látið. Verður vart talið að hann
kæmi framar við sögu fundarins.
Risu nú aftur upp til andsvara
E. 0. og B. L., og áttust þeir mest
ýið. Steinþór Guðm. skólastj. and-
mælti með sterkum rökum ásökun-
um B. L. um að jafnaðarmenn vildu
uppræta heimilin, mannúðina og
þióðernið. Kvað hann enga trygg-
ingu fyrir því í þjóðskipulagi auð-
valdsins að heimili fátæklinganna
gætu varist uppiausn, og gegnt
þeirri köllun að ala upp börnin og
grundvalla þjóðfélagið. Það væri
einmitt mannúðarstefna jafnaðar-
manna, sem vildi hjálpa fátækustu
heimilunum til þessa hlufverks. —
Steingrímur bæjarfógeti mælti
nokkur orð til varnar bók Carlgrens.
Taldi hann að hin nýja stjórnarfars-
tilraun í Rússlandi hefði mistekist
— og bjóst við að hennar dagar
væru bráðum taldir. Þar væri alt of
mikið þrengt að einstaklings- og at-
hafnafrelsi maruja; en í síðastl. 150
ár hefðu menningarþjóðirnar verið
að sannfæra sig utp, að það væru
aðalgæði lífsins.
Frímann B. Arngrímsson flutti
stóryrða ræðu í fundarlokin, sein
lítið snerti umræðuefnin.
Þegar litið er yfir fundinn í heild
sinni, ber helzt að skoða hann sem
skilmingaleik. Umræðuefnin voru
fjarlæg íslenzkum málum, og um
þau rætt með öfgum og orðaflaum,
en eigi stillingu og sanngirni, þann-
ig að áheyrendur voru næstum jafn-
ófróðir eftir sem áður um ástandið
i Rússlandi; og gátu nálega engar
ályktanir af því dregið, sem unt er
að nota í sambandi við íslenzk
stjórnmál. virðist svo sem fyrv.
fulltrúi íhaldsm. hér í bæ hafi vilj-
að nota sér þetta tækifæri til þess
að reyna sig við andstæðingana og
örva lið sitt. Nú er það hans hlut-
verk að sækja á, enda lét hann í
ljósi að hann væri fús til að heyja
fleiri slíkar brýnur síðar; líklega til
þess að bæjarbúar gleymi ekki
vopnfimi hans! Um tilgang frum-
mælanda er öllum kunnugt. Fulltrú-
ar jafnaðarmanna virtust öllu rök-
fimari og rólegri í deilunum og
fróðari um málin og æfðari í að
fylgja föstum þræði í ræðum sínum.
-----o-----
Rökþrot „íslendings“.
»Prúðmenska« íhaldsritstjóranna
er, nú orðið, alþekt dygð! Þessvegna
hefir þeim sjálfum orðið mjög tíð-
rætt uin hana og talið hana öðrum
til fyrirmyndar! En lesendur íhalds-
blaðanna hafa litið öðruvísi á^málið.
Og það svo, að komið hafa fram
opinberlega kröftug mótmæli gegn
rithætti blaðanna og svívirðing-
um þeirra. En þeir láta það sem
vind um eyrun þjóta, þokkapiltarn-
ir' Venja þeirra er sú, að þegar þeir
eru orðnir mát við að verja sinn
málstað, með vífilengjum og útúr-
snúningum, því að rök þekkja þeir
ekki í neinum málum, þá haga þeir
sér eins og götustrákar, ausa sorpi
og æpa að andstæðingum sínum.
Síðasti »ís 1.« ber vott um að
ritstj. hefir ekki fundið neitt annað
en kvarnir í sínu eigin höfði, þegar
hann sá 52. tbl. af »Degi«. Hann
hefir ekki fundið neitt handbært
vopn til varnar inálum sínum. Sýni-
lega hefir hann annaðhvort reiðst
yfir sig, eða Sð einhver óvalinn
kunningi hans hefir ýtt honum út í
götubardagann; enda mun það ekki
ótítt þegar þeim þykir hann vera of
hæverskur! Og svarið til »Dags«,
þeð eru kröftug rök!! — Það er á-
kaflega sennilegt að »Dagur« þori
ekki að fara ferða sinna um bæinn,
fyrir þessu ofurmenni, sem á að
heita ritstj. »íslendings«! Annars
eru það uppspunnin ósannindi að
»Dagur« hafi verið fullprentaður á
Fimtudaginn, þó það væri hinn
skráði útkomudagur — ekkert af
blaðinu var fullprentað fyrri en á
Föstudag, eins og prenturunum er
kunnugt um. En það atriði skiftir
ekki miklu máli. Hitt skiftir ritstj.
»ísl.« mestu máli að hann fær áreið-
anlega aldrei nein rök í höfuðið í
staðinn fyrir hvarnirnar, til þess að
andmæla »Degi. — Þessvegna mun
»Dagur« halda uppteknum hætti
um að beita hann viðeigandi vopn-
um á hvaða sviði sem ritstj. »ísl.«
kýs að fylgja orðum sínum, annar-
staðar en í götusorpinu. Þar verðuf
hann látinn vera einn um iðju sína,
félögum sínum til sóma. Enda er
það í samrærni við yfirlýsingu nú-
verandi ritstj. »Dags«, þegar hann
tók við blaðinu.
------o-------
Tréskurðarnámskeið verður haldið á
Akureyri í Janúar og Fehrúarmánuðum
í vetur, að tilhlutun U. M. F. A. Geir
Þormar, hinn oddhagi, er ráðinn kenn-
ari. Mun marga unga hagleiksmenn
fýsa, að nota þetta góða tækifæri til að
fullkomna sig í þessari fögru list.