Dagur - 26.07.1928, Blaðsíða 1

DAGUR
kemur út á hverjum fimtu-
degi. Kostar lcr. 6.00 árg.
Gjalddagi fyrir 1. júlí.
GjaJdkeri: Árni Jóhanns-
son í Kaupfélagi Eyfirð-
inga.
• • • •
• • • • •
XI. ár. j
-• • ■•-• • •<»-«»-• <»• •
-• • •-• • -•-•
■-•-•-• •-• -1
Akúreyri, 26. Júlí 1928.
A f g r e i ð slan
er hjá Jóni Þ. Þór,
Norðurgötu 3. Talsimi 112.
Uppsögn, bundin við ára-
mót, sé komin til af-
greiðslumanns fyrir 1. des.
32. tbl.
-•--• •■' •-•-•■■•-• ♦■ •-'
-•-• •■••••'
-♦ • • •■ • ♦-♦ • ♦ -♦ ■♦-•■♦
Blekkingar
íhaldsblaðanna.
Á Alþingi 1925 var skipuð fim'm
manna milliþinganefnd, til þess að
taka til rækilegrar rannsóknar og
gera tiilögur um bankamálin. For,-
maður nefndarinnar var Sveinn
Björnsson sendiherra. Nefndin lagði
mikla alúð við verk sitt, safnaði sér
margvíslegra skilríkja og leitaði á-
lits fjölda sérfræðinga í bankamál-
um. Má óhætt fullyrða, að aldrei
hafa bankamálin verið tekin til jafn
grandgæfilegrar íhugunar eins og í
þessari nefnd. Milliþinganefndin
skilaði ítarlegu og rökstuddu áliti
og samdi frumvarp til bankalaga.
Var það lagt fyrir þingið 1926, en
ekki varö málið útrætt í það sinn.
Það kom því enn fyrir þingið 1927,
en þá hóf íhaldsfiokkurinn mót-
blástur mikinn gegn tillögum milli-
þinganefndarinnar og vildi ekki
annað heyra, en þeim væri breytt í
stórvægilegum atriðum og til mik-
illa skemda í augum Framsóknar-
þinginanna, sem altaf höfðu haldið
fast viö álit bankanefndarinnar.
Hún hafði sett ákvæði um, að stofn-
fé Landsbankans mætti aldrei vera
minna en 3 miljónir, að ríkið bæri
fulla ábyrgð á bankanum og að yf-
irstjórn bankans skyldi vera í hönd-
um' 15 manna bankanefndar, sem
kysi 4 menn í bankaráð, en einn
ráðherranna átti að skipa formann
bankaráðsins. íhaldið feldi niður
ríkisábyrgðina' og bankanefndina,
en hækkaði stofnféð upp í 5 milj.
krónur.
Síðustu kosningar leiddu það í
Ijós, að kjósendur trúðu Framsókn
betur fyrir málum sínum en íhalds-
mönnum. Þegar því Framsóknar-
menn fengu á síðasta þingi aðstöðu
til þess að færa bankalögin í bað
horf, sem bankanefndin hafði lagt
til, og þeir fallist á að væri hið
besta, þá breyttu þeir auðvitað
bankalögunum og færðu þau á þann
grundvöll, sem nefndin hafði lagt.
Það var hrein og bein skylda þeirra
að gera það.
Síðan þetta skeði, hefir hvinið
við látlaus nasablástur íhaldsb'að-
anna út af bankalögunuin nýju. í
þessum málgögnuin hafa mótsagn-
irnar og blekkingarnar stangast inn-
byrðis og riðlað hver á annari.
Stundum kveður við þann tón í
þeim,, að vegna ríkisábyrgðarinnar
muni traust almennings á bankan-
um vaxa svo mjög, að sparifé
ntanna muni streyma inn í hann,
og á þann hátt tæmist sparisjöðir
úti um landið. Hinn sprettinn á
tiaust bankans að rýrna vegna á-
byrgðarinnar. Sömu blöð þvæla um
»limlestingu« á Landsbankanum og
»stofnfjárrán«, »stórkostlega iömun
á öllu atvinnulífi í landinu« vegna
þess fjárráns o. s. frv. í hverju er þá
þetta stofnfjárrán fólgið? íhalds-
stjórnin hækkaði stofnfé bankans í
5 milj. kr., en feldi niður ríkisá-
byrgðina. Síðasta þing ákvað stofn-
féð 2 milj. kr. og heimilar auk þess
3 milj. í viðbót, ef þörf krefur. Það
er með öðrum orðum nákvæmlega
sama stofnfjárupphæð heimiluð í
bankalögum síðasta þings, eins og
hún var ákveðin í lögunum frá
þinginu 1927, og full ríkisábyrgð
sett að auki. Hér er því gengið feti
framar en milliþinganefndin lagði
til, því hún ætlaði bankanum
ÞliggJa miljón kr. stofnfé, að ekki
se talað um hvað langtum lengra er
gengið en íhaldsflokkurinn fór, sem
feldi niður ríkisábyrgðina. Alt tal
íhaldsblaðanna um stofnfjárrán og
limlestingu er því fals eitt og blekk-
ingar. \
Þó kastar fyrst tólfunum, þegar
skriffífl íhaldsins eru að halda því
fram, að ekki hafi »nokkur rödd«
heyrst um það, að bankalögin frá
1927 hafi ekki verið . ágætlega úr
garði gerð að öllu leyti, eftir því
sem þessum blöðuin segist frá,
hafa allir verið sammála um ágæti
þessara laga, enda hafi þau verið
»þrauthugsuð« og ágætlega undir-
búin. Blöð þessi láta svo, sem
breytingar þær, er síðasta þing
gerði á þeim, hafi verið óhugsað
augnabliks uppátæki núverandi
stjórnar, gert til þess að skaða
Landsbankann. Þau steinþegja um
það, að nokkurn tíma hafi sérstök
milliþinganefnd fjallað um þetta mál
og komist að nokkuð annarri niður-
stöðu, en íhaldsstjórnin og flokkur
hennar. Þau þegja um það, að
Framsóknarflokkurinn barðist gegn
því á þinginu 1927, að hvikað væri
í meginatriðum frá þeim grundvelli,
er bankanefndin hafði lagt. Það er
eins og öllu þessu sé stolið úr ininni
þeirra. En þó er það ekki svo. Þau
vita alt þetta ofur vel. En íhalds-
menn þegja yfir öllu þessu í þeint
eina tilgangi að blekkja lesendur
sína. íhaldsblöðin gera sér í hug-
arlund, að lesendur þeirra séu bún-
ir að gleyma störfum bankanefndar-
innar og þeim niðurstöðum, er hún
komst að. En varlega skyldu þau
treysta gleymsku manna í blekk-
ingatilraunum sínum.
Þá er yfirdrepsskapur íhalds-
biaðanna ekki lítill, þegar þau þykj-
ast vera að taka upp vörn fyrir
Landsbankann gegn illum hug
Framsoknarmanna í garð þeirrar
stofnunar. Það er bert orðið, að í-
haldsmenn hafa á síðasta áratug
slegið skjaldborg um hagsmuni hins
eilenda hlutafélagsbanka, og frá
sumum þeirra hefir jafnvel andað
svo kalt í garð Landsbankans, að
líkast er því sem þeir hafi hugsað í
hjarta sínu: Aldrei hirði eg um, þó
að slík stofnun drepist. íhaldsfor-
kólfar þóttust hafa búið nokkrum
sinna manna gott hreiður í banka-
ráði Landsbankans, en svo þegar
rnáltúða þeirra, Magnús dósent, féll
út úr bankaráðinu með hlutkesti
ihilli hans og Bjarna Ásgeirssonar,
þá skipaði miðstjórn íhaldsflokksins
honum að fara í mál og heimta
bankaráðslaun sín. Magnús hlýddi
taíarlaust og hrópar nú.. í klerkleg-
um guðmóði á fé bankans sér til
handa fyrir ekkert starf. Er þetta
talið gott sýnishorn af hugarfari í-
haldsmanna til Landsbankans.
Það er ekki umhyggja fyrir vel-
ferð Landsbankans, sem knýr blöð
íhaldsins til illyrðanna í þessu máli.
Þar um veldur ekkert annað en log-
andi gremja yfir kosningaósigri
sínum og afleiðingum hans. Sú
gremja birtist venjulega í fremur
broslegri mynd, en allra skoplegust
verður hún, þegar fjárhagslega ó-
sjálfbjarga örverpi, sem aldrei hafa
nent að vinna ærlegt handarvik, en
draga franr vesælt líf sitt á sníkjum
og plötuslætti, látast vera til þess
kallaðir að gerast opinberir leið-
beinendur þjóðarinnar í peninga- og
bankamálum hennar og þykjast fær-
ir um að knésetja milliþinganefnd-
ina frá 1925,og þess um komnir að
ausa illyrðum þá menn, er féllust
á gerðir hennar. Slíkar aðfarir
minna á oflátungshátt þess flóns,
sem aldrei hefir lært að stýra skipi,
en telur sig þó geta frætt vana skip-
stjöra um það, hvernig þeir eigi að
haga sér í því starfi.
-------o—-------
Simskeyti svohljóðandi sendi kenn-
araþingið á Akureyri Jónasi Jónssyni
ráðherra:
»Kennaraþingið á Akureyri sendir
yður kærar kveðjur og þakkar fyrir alt
það, sem þér hafið gert fyrir fræðslu-
mál og kennarastétt landsins«.
t
2)r. VaitýrSuðmundsson
Hann andaðist á Sunnudaginn
var úti á Sjálandi, eftir langvarandi
veikindi. Hann var fullra 67 ára að
aldri.
Skólameistari Sigurður Guð-
mundsson, sem þekti dr. Valtý
manna best, skrifar um þenna látna
merkismann í næsta tölublað Bags.
-----o----
Koma Austmanna.
Norska ferðaniannaskipið »Mira«
kom hingað til Akureyrar kl. 4 síðd.
í gær, frá Rvík og ísafirði. Með
skipinu voru yfir 100 ferðamenn
norskir, bæði karlar og konur af
ýmsum stéttum, víðsvegar að úr
Noregi; enn fremur fáeinir Færey-
ingar. »Það þýðir ekki að þylja
nöfnin tóm«, en geta má þessara úr
hópi Norðmanna: T. Hannaas pró-
fessor, og er hann fararstjóri; L.
Eskeland fyrv. skólastjóri frá Vors,
sem ýmsir íslendingar kannast við,
er verið hafa nemendur hans; H.
Reynolds rithöfundur, Erik Hirth
kennari; rektor Voss frá EiðsvöII-
um; R. Haugsöen prófastur frá
Þrándheimi. Langflestir voru úr
kennaraliði Noregs. Af Færeyjum
skal nefndur Djurhuus skáld, og var
kona hans með í förinni.
Múgur manns safnaðist saman á
bryggjunni, er skipið lagði að henni,
og er það var lagst, bauð form.
Ungmennafél. Akureyrar, Jakob
Frímannsson gestina velkomna með
stuttri ræðu. Hafði félagið tekist
það á hendur að taka á móti gest-
unum og leiðbeina þeim. Flokkur
karla í landi hóf þá þjóðsönginn
norska: »Ja vi elsker dette Iandet«,
en gestirnir svöruðu með því að
syngja á íslensku »Ó guð vors
lands«. fslenski söngflokkurinn söng
síðan »Naar Fjordene blaaner«, og
svöruðu þá gestirnir með að syngja
»Yderst mod Norden«, og eftir það
gengu þeir af skipsfjöl. Fóru þeir
síðan flestir í bifreiðum fram að
Grund, en sumir gengu um bæinn
og grendina að litast um.
KI. 9 í gærkvöld hafði ung-
mennafélagið gestina og hokkra
bæjarbúa í boði í Samkotnuhúsinu,
og neyttu menn þar skyrs og rjóma.
Var þar margt til fagnaðar, sam-