Dagur - 23.05.1929, Blaðsíða 1

D A O U R
kemur út á hverjum fimtu-
Uegi. Kostar kr. 6.00 árg.
Gjalddagi fyrir 1. júlí.
Gjaldkeri: Árni Jóhanns-
son í Kaupfélagi Eyfirð-
inga.
Afgreiðslan
er hjá Jóni Þ. Þ6r,
Norðurgötu 3. Talsími 112.
Uppsögn, bundin við ára-
mót, sé komin til af-
greiðslumanns fyrir 1. des.

• •

XII. ár.
Akureyri, 23. Maí 1929.
22. tbl.
JARÐARFÖR Jóns Guðmundssonar á Krossastöðum er
ákveðin þriðjudaginn 28. þ. m. og hefst með húskveðju kl. 11
árdegis.
Aðstandendurnir.
Magnús Guðmunds-
son og Sheii.
íhaldsblöðin hafa látið dólgs-
lega út af rannsókn þeirri, er gerð
var í sambandi við stofnun
»Hlutafélagsins Shell á íslandi«,
þar sem líkur þóttu fyrir, að fé-
lagið væri ekki stofnað í samræmi
við landslög. Eins og kunnugt er,
var félag þetta sýknað fyrir dóm-
stólunum, og síðan hafa. fyrnefnd
blöð farið hinurn hraklegustu
orðurn um dómsmálastjórn lands-
ins, og verður helst af þeim orð-
um ráðið, að blöð þessi telji það
hina mestu glópsku að gerð sé til-
raun til að ganga úr skugga um,
hvort erlendur auðhringur hafi
brotið lög landsins með hjálp og
tilstyrk íslenzkra manna. Mun
þessi framkoma blaðanna eiga að
vera ein sönnun fyrir samábyrgð-
arleysi því, sem þau halda fram
að ríki innan fhaldsflokksins.
En þrátt fyrir sýknudómana
hefir þó við rannsókn málsins
margt komið á daginn, sem áður
var í myrkrum hulið og nauðsyn
var á að kærni í ljós.
»Tíminn«, er út kom 11. þ. m.,
gefur ítarlegt yfirlit um rann-
sóknir og yfirheyrslur í Shell-
málinu. Við athugun þessara
rannsókna og yfirheyrsla ber
margt einkennilegt og ótrúlegt
fyrir augu, svo sem það að örfáir
íslendingar eru taldir að hafa
lagt fram samtals 252 þús. kr. í
hlutafé upp í mannvirkin við
Skerjafjörð, er þeir sjálfir telja
um 2 milj.kr. virði og þykjast
hafa fengið eignarheimild á, en
fyrir eignarheimild þeirra á
rnamivirhjum þessum finst hvergi
nokkur stafur, því i?N GINAT
SKRIFLEGUR SAMNINGUR
hafi verið gerður um eignaryfir-
færslu greindra mannvirkja frá
hinu útlenda auðfélagi til h. f.
Shell á islandi, heldur hafi aðeins
MUNNLEGT SAMKOMULAG
orðið um þessa stórfeldu eignar-
yfirfærslu. Eftir því sem fram
hefir komið, virðist hafa verið
beitt sérstakri varkárni um að
skjalfesta sem minst af þeim
samningum, sem fóru á milli ís-
lendinga og hins erlenda auð-
hrings.
Langsamlega stærsti hluthafinn
er Björgúlfur læknir ólafsson tal-
inn vera hér á íslandi, átti hann
að hafa lagt fram nálega alla
þlutafjárupphæðina íslensku, eða
244 þús. kr. af fyrgreindri 252
þús. kr. upphæð. Innborgun
hlutafjárins á tilskyldum tíma er
véfengd. Við rannsókn þessa at-
riðis kemur margt grunsamlegt
í ljós; framburðurinn er ósam-
kvæmur, spurningum fæst ekki
svarað, og hinum einu skilríkjum,
sem B. ó. kveðst hafa fengið í
hendur fyrir þessum gífurlegu
viðskiftum, kveðst luinn hafa
glatað eða fleygt eins og einskis-
verðu rusli!
1 fyrnefndri grein í Tímanum
eru færðar sönnur á það með til-
vitnun í lög um hlutafélög og
samþyktir félagsins Shell, að út-
lendingar hafa 90 atkv. fram yf-
ir íslendinga, og hafa því útlend-
ingamir full yfirráð á hluthafa-
fundurn. Lítur út fyrir, að hinn
erleiidi auðhringur hafi með
hyggindum sínum komið hluta-
fjáreigninni þannig fyrir í félag-
inu, að þar sem nálega alt hluta-
féð er á einni hendi íslendinga-
megin, skiftist það erlendis hæfi-
lega, til þess að tryggja útlend-
ingunum yfirráðin. Um þetta at-
riði segir svo í Tímanum:
»Má fullvíst telja, að ólögfróð-
ir menn í félaginu hafi ekki séð
við þessum hrekk.
Öðru máli gegnir um Magnús
Guðmundsson, sem er nokkuð á-
berandi lögfræðingur. Er full á-
stæða til að ætla, að honum hafi
ekki dulist þetta atriði, og að
liann einn hafi vísvitandi gerst
lcppur hins erlenda auðfélags!«
Af þessu er það ljóst, að með
stofnun og samþyktum »Hlutafé-
lagsins Shell á íslandi« hefir yfir-
ráðum um mikilsverðar greinar
atvinnurekstrar hér á landi verið
afsalað í hendur útlendingum. Er
þetta hið langalvarlegasta atriði
Shell-málsins.
Magnús Guðmundsson ritaði
grein í »Vörð« 5. maí 1928, sem
nefnist »Shellmálið og J. J.« Þar
segir hann meðal annars:
»Meiri hluti hlutafjárins er
eign íslendinga, og öll stjórn fé-
lagsins er íslenzk. Enginn getur
því ráðið yfir eignum félagsins
nema íslendingar. Einmitt þetta
atriði, að engir geta ráðið yfir
eignum félagsins nema Islending-
ar, er meginatriði í þessu máli.
Það er þetta, sem hlutafélagslög-
in gera ráð fyrir og heimta, til
þess að fyrirtæliið sé íslenzkt.
Tryggingin liggur í því, að ís-
lenzkir ríkisborgarar séu einráð-
ir«.
Hér við bætist, að í réttarhaldi
19. maí 1928 segir M. G. »að fé-
lagið sé algerlega undir íslenzkum
yfirráðum«.
Um þetta segir Tíminn í fyr-
nefndri grein:
»Þannig lætur Magnús Guð-
mundsson um mælt, eftir að
hlutafjáreignin í félagi hans er að
fullu ráðin og honum, sem lög-
fræðingi, hlýtur að vera Ijóst, að
yfirráðin eru ekki í höndum inn-
lendra manna, heldur algerlega í
höndum útlendinga«.
Tíminn endar mál sitt á þessa
leið:
»í eldhúsdagsumræðunum síð-
ustu, talaði M. Guðm. borgin-
mannlega og digurbarkalega um
þetta mál. Kvað hann þinghelgina
hlífa þeim, sem gerðust svo djarf-
ir að bendla sig við leppmensku í
sambandi við málið.
Tíminn lítur svo á, að hér að
framan séu færð gild rök fyrir
því, að Magnús Guðmundsson
hafi víss vitandi gerst leppur hins
erlenda auðfélags.
f samþyktum »Hlutafélagsins
Shell á íslandi« er svo ákveðið, að
stjórendur félagsins skuli liafa
2000 kr. þóknun árlega hver. Er
reyndar ekki trúlegt, að Magnús
Guðmundsson hafi vegna þeirrar
upphæðar gerst leppur erlends
auðfélags. Má og líklegt telja, að
félagið hafi lítt horft í kostnað,
er um það var að ræða að stimpla
vöru sína þvílíku merki: Fyrr-
vercmdi dómsmálaráðherra lands-
ins í íormannssæti!
Einu úrræði Magnúsar Guð-
mundssonar gegn þessari rök-
studdu sakargift verða þau að
höfða meiðyrðamál gegn Tíman-
um, í trausti þess að hann vinni
það, vegna skorts á lögfullum
sömmnum, eins og í sjálfu Shell-
málinu!
En Tíminn mun með ánægju
taka afleiðingunum af þessum
viðskiftum. Ilann mun láta fylgja
þessurn sannleika nauðsynlegt
gjald jafn-fúslega og hann greið-
ir 20 aura með þeim bréfum, sem
honum þykir nokkuð miklu skifta
að komist til þeirra, sem við eiga
að taka«.
Innilegt þakklæti fyrir auðsýnda
hluttekningu við andlát og jarðar-
för eiginmanns og föður okkar,
ANTONS SIOURÐSSONAR.
Akureyri, 23. maí 1929.
Ekkja og börn.
Fullvíst má telja, að almenn-
ingur hér á landi fylgi hér eftir
máli þessu með náinni athygli.
Hvað gera nú íhaldsblöðin ?
Eeyna þau að verja það, að ís-
lendingar liðsinni erlendum auð-
hring í því að fá aðstöðu til mik-
ilsverðra yfirráða á íslandi þvert
ofan í lög landsins? Á því má
nokkuð marka hve langt samá-
byrgð fhaldsins er sokkin niður í
dj úp þj óðmálaspillingarinnar.
-------------o----
Alþingisl)átíðir|t930.
Magnús Kjaran kaupmaður, fram-
kvæmdarstjóri nefndar þeirrar, sem
skipuð hefir verið til undirbúnings
hátíðahöldunum á Ringvelli 1930,
var hér á ferð á dðgunum, ferðað-
ist hann með »Goðafossi« þess er-
indis, að halda fundi, á viðkomu-
stöðum skipsins með nefndum, sem
kosnar hafa verið í tilefni af Al-
þingishátíðinni f sýslum og kaup-
stöðum. Einn slíkur fundur var háð-
ur hér í bænum á meðan Kjaran
dvatdi hér. — Áður en hann fór
héðan, skýrði hann blaðinu frá ýmsu
viðvíkjandi störfum og áliti hátíða-
nefndarinnar. Vér göngum að því
vísu, að flestum af lesendum vor-
um sé hugarhaldið um, að störf
nefndar þessarar megi takast sem
bezt, svo að hin fyrirhuguðu há-
tíðahöld geti orðið þjóðinni til vegs
og sæmdar, og verður því í eftir-
farandi grein vikið nokkuð nánar
að því, sem hr. Kjaran skýrði oss
frá.
Það mun vart leikaátveim tung-
um, að oss beri að minnast þús-
undárafmælis Alþingis á einhvern
hátt, sem er þjóðinni og hinni forn-
helgu stofnun samboðin, og sem
megi verða landi voru til vegs og
sæmdar. — Aftur á móti geta verið
skiftar skoðanir um hitt, hvernig
sú minningarhátíð eigi að vera,