Dagur - 30.04.1931, Blaðsíða 1

D AGU R
Éremur út á hverjum fimtu-
degi. Kostar kr. 6.00 árg.
Gjalddagi fyrir 1. júlí.
Gjaldkeri: Ámi Jóhanns-
son i Kaupfélagi Eyfiró-
inga.
Afgreiðslan
er hjá Jóni Þ. Þ6r,
Norðurgötu 8. Talslmi 112,
Uppsögn, bundin við ára-
mót, sé komin til af-
greiðslumanns fyrir 1, des.
XIV. ár.
Akureyri, 30. apríl 1931.
18. tbl.
Nú eða aldrei.
I.
Fyrir skömmu komu bændur úr
öllum sýslum landsins saman í
Reykjavík, til þess að taka þátt í
flokksþingi Framsóknarmanna, er
þar var háð. Pessi mikla þátttaka
bænda í flokksþinginu vakti eigi
litla athygli í Reykjavík, einkum þó
í Morgunblaðsliðinu. Haft var eftir
sumum Mbi.->höfðingjunum<, að
ekki væri unnt að þverfóta svó á
götum höfuðstaðarins að maður
rækist ekki á samvinnu- og Fram-
sóknarbændur hvaðanæfa af land-
inu. Pað var satt, að hin mikla
aðsókn bænda að flokksþinginu
sýndi óvenjulega mikinn áhuga og
skilning þeirra á því, að nú riði á
að þeir stæðu fast saman og héldu
vel á málstað sínum. Aðstaða bænd-
anna til að takast ferð á hendur til
Rvikur og dvelja þar nokkurn tima
fjarri heimilum sinum, var á marg-
an hátt hin örðugasta, svo sem
harðindi heima fyrir og ótti við
kvefpest i Reykjavik, en bændur
létu erfiðleikana ekki stöðva sig.
Pátttaka þeirra í flokksþinginu varð
meiri en nokkurn hafði grunað.
Hér við bættist og, að það varð
brátt á almenningsvitund i Reykja-
vík, að >bændurnir utan af iandinu<
unnu með fjöri og áhuga að þeim
málum, er þingið tók til meðferðar,
að þeir, þrátt fyrir harðindi og
kreppu, voru glaðir og gunnreifir
og litu vondjarfir fram á veginn.
Engin æðra var samfara störfum
þeirra og framkomu, en tekið föst-
um tökum og með fullri djörfung
og samhug á vandasömum við-
fangsefnum. Engar sögur um bar-
s m í ð bárust af flokksþingi Fram-
sóknarmanna, eins og átti sér stað
í vetur í sambandi við pólitiska
samkomu annars flokks, og enginn
af forystumönnum Framsóknar réð-
ist með ónotum að blaðamönnum
flokksins eins og jón Porláksson
gerði í vetur á landsfundi ínalds-
manna, þegar hann sparkaði í
Morgunblaðsritstjórana.
II.
Pað kom brátt í ljós, að Ihaldið
í Reykjavik leit flokksþing Fram-
manna — þessa >samkomu bænd-
anna< — heldur óhýru auga. Skap-
stilling íhaldsliðsins fór alveg út
um þúfur, svo að það gætti sín
miður en skyldi. Ihaldsmenn hafa
löngum smjaðrað fyrir bændum,
einkum skömmu á undan kosning-
um, því þá hafa þeir haft ágirnd á
atkvæðum bændanna. Reyndar hafa
glöggskyggnir menn séð það fyrir
iöngu, að fagurgali íhaldsins i garð
bænda hefir verið reistur á hinum
megnustu óheilindum. Undir niðri
hafa forystumenn íhaldsins í Reykja-
vík fyrirlitið bændur djúpt og inni-
lega. En þeir hafa Iöngum breitt
hræsnisblæju skinhelginnar yfir til-
finningar sínar og hulið á þann
hátt bændafyrirlitninguna talsvert
vandlega. Einstöku sinnum hefir
hún þó skotist upp á yfirborðið
svo sem eins og þegar bændur
voru kallaðir >metnaðarlaus ölmusu-
lýður< eða þegar Árni frá Múia var
látinn stimpla alla helztu samvinnu-
bændur landsins sem >heimskingja<,
eða þegar Ihaldsmenn stórhneyksl-
uðust á því að ritað var orðið
>virðingarfyllst< undir bréf til bænda.
En þó að bændafyrirlitning íhalds-
ins hafi á þenna hátt viö og við
gægst upp, þá hefir henni allajafna
verið haldið furðanlega vel niðri
og hafa íhaldsmenn sýnt í þessu
falli allmikla sjálfsafneitun, þar til
síðastl. páskadag; þá braut bænda-
fyrirlitning Ihaldsmanna af sér alla
hlekki og ruddist fram i algleym-
ingi.
Pað var hin mikla sókn bænd-
anna að flokksþingi Framsóknar-
manna, sem rauf stíflu þá, er hing-
að til hefir að mestu haldið bænda-
fyrirlitningu Reykjavíkur-Íhaldsins i
skefjum.
Á páskadaginn, um hámessutím-
ann, er aðalmálgagn Ihaldsmanna
borið út um Reykjavikurbæ. Par
getur að líta svofellda lýsingu á
bændunum, sem sóttu flokksþingið:
»Það eru ekki sællegir menn, Þeir eru
veðurbarnir eftir góðærin. Það eru magr-
ir menn og svangir, beygðir af striti og
skuldum . . . þeim er samlað saman af
ríkissjóðsskipunum eins og skuldatöngum.
— Þeir koma hver með sinn mal, bognir
og hlýðnir.* —
»Og nú eru þeir komnir úr kuldanum
og myrkrinu, sultinum og skuldaþjáning-
unum. . i . Þeir þvo sér úr sápu og
strjúka fiðrið af tötrunum og mosann úr
skegginu. Framavonin og auðmýktin eiga
þar harða glímu. Framvonin vill rétta úr
hnjám og herðum, auðmýktin legst á eins
og kaupiélagsskuld.<
III.
Á sigurhátíð kristinna manna rétta
flokksbræður hinnar sannkristnu
alþingiskonu, Ouðrúnar Lárusdótt-
ur, bændunum þenna ofangreinda
vitnisburð. Fyrirlitningin á bænd-
unum skín út úr hverri setningu.
Reykjavíkur-íhaldið hefir talaö og
látið í Ijósi skoðun sína á bænda-
stétt landsins. Burgeisunum í höf-
uðstaðnum geðjast ekki að bænd-
unum. Hvað það er fyrirlitlegt í
augum foringja Ihaldsflokksins, að
bændur skuli ekki vera nokkru
feitari en þeir eru. Auðvitað stafar
það af þessu andstyggilega striti,
sem þeir standa í. Hvernig eiga
>höfðingjar< i Reykjavík að geta
litið með velþóknun á fstrulausa
dóna utan af landi P Enginn þeirra
hefir safnað utan á sig spiki fyrir
annara fé. Hvernig er hægt að bera
nokkra lotningu fyrir þeim mönn-
um, sem standa sjálfir undir sínum
eigin skuldum? Pessir ráðvöndu
bændaræflar hafa ekki vit á þvi að
braska og s v í k j a. I stað þess
leggja þeir hart á sig, til þess að
geta staðið i skilum. Pvílíkir aular!
Og svo koma þeir úr >kuldanum
og myrkrinu<. Peir hafast við í
hibýum, sem standa svo óendan-
lega langt að baki hölium þeim, er
braskaralýður Ihaldsins i Reykjavík
hefir reist handa sjálfum sér. Berið
saman sumarbústaði þeirra Ólafs
Thors og Héðins Valdimarssonar
annarsvegar og bændakofana hins-
vegar. Hvílikur munur! Fyrnefndir
bústaðir bera vott um að í þeim
hafist við sannmenntaðir menn, að-
all þjóðlifsins, í hinum siðarnefndu
úrþvætti þjóðarinnar, grútskitinn
bændalýður, sem aldrei þvær sér
úr sápu, nema þegar honum er
>samlað< (!) saman til Reykjavíkur.
Og svo eru þessi óhræsi klædd
>tötrum<, sem þar að auki eru löðr-
andi j fiðri; stingur slíkur búning-
ur mjög í stúf við f í n u f ö t i n
braskarastéttarinnar í Rvík. Enn-
fremur koma þessir bændadurgar
stundum nálægt heyi og má þá
nærri geta að mosi getur lent i
sktgginu á þeim, sem er hið mesta
ómenningartákn og ákaflega sær-
andi fyrir hinn fágaða smekk há-
aðalsins í Reykjavík.
Pannig hugsa foringjar fhalds-
manna i Reykjavík um íslenzka
bændur. Pessar hugsanir sínar létu
þeir Morgunblaðið flytja á einni af
stórhátiðum ársins. Pungamiðjan í
páskaboðskap Morgunblaðsins var
þessi: Bændurnir eru skitnir dónar, sem
okkur höíðinyjana i Reykjavík hryllir viö að
koma nálægt.
IV.
íhaldsblöðin hafa verið að ympra
á því við og við fremur meinleys-
islega, að sveitirnar ættu of marga
fulltrúa á Alþingi og að kjördæma-
skipuninni þyrfti því að breyta. En
þó að hér hafi fremur linlega verið
á tekið fram að þessum tíma, þá
er nú f Ijós komið, að þungi al-
vörunnar hvílir að baki ummæl-
anna um breytta kjördæmaskipun,-
Hin gríðarlega sókn bænda á flokks-
þing Framsóknarmanna skaut skelk
í bringu andstöðuflokkanna til
beggja handa. Peir þóttust sjá þess
tákn, að sveitirnar myndu hallast
allfast á sveif með Framsókn við
næstu kosningar og að allar horfur
væru á að Framsóknarflokknum
hlotnaðist hreinn meiri hluti þing-
manna að kosningunum loknum.
Pessi ótti við vaxandi fylgi Fram-
sóknar og meirihlutavald flokksins
olli því, að íhaldsþingmenn og full-
trúar jafnaðarmanna á þingi tóku
höndum saman til þess að hindra
það, að Framsóknarflokkurinn á
þingi yxi þeim yfir höfuð. Og ráð
flokkanna til að hindra þetta var f
því fólgið að breyta kjördæmaskip-
uninni bændum i óhag en kaup-
stöðum landsins í hag. Pannig kom
fram frumvarp í þinginu um fjölgun
þingmanna Reykjavíkur úr 4 upp í
9. Var þetta fyrsta sporið í áttina
til þess að rótfesta valdið yfir mál-
um þjóðarinnar í Reykjavík, en svifta
bændur jafnframt réttinum um íhlut-
un og áhrif á úrslit þjóðmálanna.
Að vísu gugnuðu Ihaldsmenn við
að fylgja þessu fram þegar á átti
að herða og ætluðu að láta við það
sitja að fjölga þingmannatölu Rvíkur
um einn að sinni; en ekkert var
það annað en óttinn við kjósendur
íhaldsmanna í sveitum, er var þess
valdandi að skrefið var ekki stigið
lengra í bili. Svona rétt fyrir kosn-
ingar var varlegra að láta ekki mik-
ið á því bera að valdið ætti að
flytjast úr sveitunum til Reykjavikur.
Hitt er nú opinbert leyndarmál,
að samdráttur Ihalds og jafnaðar-
manna er fyrst og fremst reistur á
sameiginlegum áhuga beggja flokk-
anna um að koma á >réttlátri kjör-
dæmaskipun<. En >réttlætið< er f
því fólgið að gera vald bændanna
vanmáttugt, en tryggja >höfðingj-
unum< í Reykjavík, Ólafi Thors,
Héðni Valdemarssyni og þeirra lík-
um, yfirráðin i landinu.
Petta takmark Morgunblaðsmanna
er ofur skiljanlegt. Hvernig geta
slikir stórhöfðingjar unað þvi fram-
vegis, að >ósællegir, svangir og
magrir menn með fiðrið á tötrunum
og mosann i skegginu< séu að
vafstrast fyrir þeim við ráðsmennsk-
una á þjóðarbúinu ?
V.
Islenzkir bændur um aliar sveitir
landsins 1
ij^Forvígismenn íhaldsflokksins hafa
smánað ykkur á hinn eftirminnileg-
asta hátt. Peir hafa reynt að gera