Dagur - 09.06.1931, Blaðsíða 1

íamur út & hverjum fimtu-
degi. Kostar kr. 6.00 árg.
Gjalddagi fyrir 1. júll.
Gjaldkeri: Ámi Jóhanns-
*on í Kaupfélagi EyfirÚ-
inga.
XIV
• • •••
. ár. ^
Afgreiðslan
er hjá Jáni Þ. Þór,
Norðurgötu 3. Talaími 112.
Uppsögn, bundin viö ára
mót, sé komin til af-
greiðslumanns fyrir 1. dee.
Akureyri, 9. júní 1931.
30. tbl.
Bylting.
Jakob Möller er gamall æsinga-
' maður. Hann er einn af þeim,
sem reyndi að halda óróaliði í-
haldsins í háspennu, þegar um-
boðslausa þingið sat í viku. En ó-
sigur þeirrar byltingar er honum
ekki nægilegur. Hann er farinn
að undirbúa byltingu að nýju.
Möller hefir alveg nýverið ritað
grein í Vísi um næstu byltinguna.
Hann segir, að ef Framsóknar-
menn vinni þrjú þingsæti í við-
bót, svo að þeir hafi hreinan
meirihluta eftir kosningarnar, þá
sé tæplega um annað að gera, en
að láta handaflið ráða.
Jakob finnur að vísu, að þetta
er ekki að öllu leyti gott. Hann
viðurkennir, að það væri betra, ef
flokkur hans gæti komið máli
sínu fram með löglegum hætti.
En ef það sé ekki hægt, þá er
bylting eina ráðið.
Sennilega glotta kommúnistarn-
ir við tönn, er þeir heyra þetta
frá einum af leiðtogum íhaldsins.
Þeir prédika byltingu. Þeir ráð-
leggja hinum fátæku að samein-
ast gegn hinum ríku, láta hand-
aflið skipta, og slá hendi sinni á
eignir þeirra, sem eitthvað hafa
milli handa. Þetta var gert í Rúss-
landi. Og þetta er draumur
kommúnista um allan heim.
En hvergi hefir málsvörum
borgaranna orðið hið sama á og
efsta frambjóðanda íhaldsins í
Reykjavík. Hyggnir íhaldsmenn
viðurkenna í orði, að þeir hlýði
lögunum, en brjóta þau í kyrþey.
Hyggnu íhaldsmennirnir vilja
hafa lögin sem aðhald á fátækl-
ingana, einmitt til þess að þeir
ekki geri byltingu, og til þess að
ríku mennirnir geti setið að sínu
í næði.
En ofsi íhaldsins er svo mikill,
að leiðtogar íhaldsins kunna sér
ekki hóf. Þeim er ekki nóg að
fræðimaður þeirra er orðinn að
undri út um öll þau lönd, er
þekkja til íslands, fyrir að vera
kennari í stjómlagafræði, og vita
þó ekki hver munur er á að slíta
þingi og rjúfa þaö. Þeim er ekki
nóg, að hafa látið umboðslausa
menn leika þingmenn í viku. Þeim
er ekki nóg að hafa ætlað að gera
lýðveldi og flúið svo hræddir bak
•við Gunnar frá Selalæk til að geta
hætt við það. Þeim er ekki nóg að
hafa búið til í ofanálag einskonar
götu-alþingi. Ofan á allt þetta, of-
an á hin mörgu hneyksli, sem í-
haldið hefir framið, bætir nú
efsti maður þess nokkurskonar
kórónu ófan. á verkið. Hann hótar
byltingu, ef flokkurinn sinn fái
ekki framgengt á einu augnabliki
áskorun um aukið pólitískt vald.
Ólíkt fór Jóni Sigurðssyni. í
manns aldur berst hann við ofur-
efli. Ár eftir ár líða svo, að hon-
um og samherjum hans fannst
sem ekkert hefði uniiizt á. Aldrei
greip Jón til örþrifaráða. Hann
vann með viti og drengskap. Ef
máli, sem hann taldi rétt, var vik-
ið frá í dag, kom hann með ný
rök, nýjar sannanir. Og að lokum
yfirvann hann hverja* hindrun.
Með því að beita- rökum og dreng-
skap í heilan mannsaldur tókst að
gera kúgaða þjóð frjálsa.
En nú er öldin önnur. Jakob
Möller og ólafur Thors spyrja
hvað götulýðurinn óski eða sé fá-
anlegur til að óska og hrópa um.
Og þá er stefnuskráin fengin. Ef
bylting þykir líkleg fyrir’ augna-
blikið, þá er beðið um hana. Ef
einhver hrópar um lýðveldi þykir
sjálfsagt að krefjast þess.
Og nú hefir verið talað um
byltingu og talað um lýðveldi.
Gunnar á Selalæk hefir að vísu
slegið köldu vatni á hvorttveggja
í bili og þá hefir Jón Þorláksson
lýst yfir fyrir hönd flokksins, að
allt yrði að bíða betri tíma. En
Möller sér, að það, sem eínu sinni
hefir verið haft á orði, má nefna
aftur. úr því ekki varð úr bylt-
ingu í apríl, mætti reyna í júlí.
En Jakob gleymir einu. Nú vill
hann byltingu til að komast í
bankann og ríkissjóðinn með Sæ-
mundi sína, Gísla og Stefán Th. í
nýrri útgáfu.
En það eru fleiri til, sem vant-
ar peninga. Það eru fátæklingar,
sem ekki skulda bönkunum neitt,
en vantar margt, sem þeim finnst
þeir þurfa, húsnæði, föt og mat.
Þegar hart er í ári, finna þessir
menn sárar til. Þá sverfur fast-
ast að.
Þá muna þeir eftir, að þeir
hafa heyrt sjálfa burgeisana tala
um byltingu. Þeir muna eftir, að
Jakob Möller hefir sagt, að ef
flokkur hans gæti ekki sigrað
Framsókn á kjördegi, þá væri
bylting rétta svarið.
Og þá muna þeir fátæku eftir,
að Jakob Möller hefir 16 þús. kr.
í laun fyrir að gæta að því, að
allt sé í lagi í bönkunum. Þeir
vita, að aðrir menn hafa enn
meiri tekjur. Og hvað er þá til
fyrirstöðu, að hinir hungruðu og
fátæku taki allt af Jakob Möller
og hans nótum. Þeir hafa sagt, að
rétt væri að taka völd af Fram-
sókn, þó að löglegur þingmeiri-
hluti stæði á bak við. Möller hef-
ir prédikað ofbeldi og byltingu
sem hæsta lögmál. Og hví skyldu
þá ekki hinir hungruðu leita með
byltingu eftir brauðinu, hinir
húsvilltu hrifsa hús hinna ríku,
hinir klæðlitlu ræna fatahúsin?
Það er hægra að kveikja eld of-
beldis og óstjórnar, en að kæfa
hann.
(Tíminn).
-------o------
Brot úr sögu Alpingis.
Bvggingar- og
landnámss/óður.
Á Alþ. 1925 bar Jónas Jónsson
fram frv. til laga um Byggingar-
og landnámssjóð. Verksvið sjóðs-
ins skyldi vera að gera sveita-
bændum og grasbýlismönnum við
kaupstaði fært að endurbyggja
niðurnídd býli og nema ný lönd.
Lán mátti veita til að endur-
byggja gamla sveitabæi á varan-
legan hátt og til landnáms í sveit-
um, húsagerðar, túnræktar,
engjaræktar og garðræktar. Enn-
fremur til hins sama við kauptún
og kaupstaði, ef landneminn get-
ur að hálfu framfleytt sifjaliði
sínu á hinu ræktaða landi. Búnað-
arféj. ísl. ræður lánveitingu, en
Landsbankinn sér um reiknings-
færslu, þar til fasteignabankinn
tekur til starfa. Lánin skulu veitt
til 55 ára, afborgunarlaus fyrstu
5 árin og afborgist síðan á 50 ár-
um með 2% á ári, eða sama sem
að höfuðstóllinn borgist en engir
vextir. Um lánin sé þetta enn-
fremur tekið til greina: að bygg-
ingin sé varanleg og samsvari að
stærð og dýrleika landi því, sem
fylgir. Að sérfróðir menn fallist
á teikningar af húsum þeim, sem
gera á. Að lánið fari ekki fram
úr sannvirði aðflutts byggingar-
efnis og helmings af kaupi stein-
og trésmiða, sem að dómi sér-
fróðra manna þurfa við bygging-
una. , Og að lokum eru hömlur á
því, að hægt sé að braska með
þær jarðir, sem upp eru byggðar
með styi'k úr sjóðnum.
í frumv. er og ákvæði um sér-
stakan skatt til að standa straum
af þeim kostnaði, er af þessu leið-
ir. Skal hann lagður á tekjur, er
nema 20 þús. eða meira, og eign-
ir, er nema 30 þús. eða meira.
Um það atriði segir Jón Þoi'-
láksson:
»Það er almenn regla, viður-
kennd af sérfræðingum í skatta-
málum, að takmörk eru fyrir því,
hve mikið má hækka einstaka
skatta. Þegar komið er að þessu
takmarki, leiðir frekari hækkun
ekki til aukningar á skatttekjun-
um, heldur til lækkunar á þeim....
Að skattinum er jafnað niður af
handahófi og að þeir, sem með
undandrætti geta komið tekjum
sínum rétt niður fyrir 20 þús. og
eign niður fyrir 30 þús., sleppa
alveg, bætir ekki úr«.
Um frv. þetta segir J. Þ. enn-
fremur:
»Eg- fyrir mitt leyti hefi nú
enga trú á stofnun nýbýla í.sveit-
um fyrst um sinn. Eg lít svo á, að
þessi býli, sem til eru í landinu,
séu að því leyti í rauninni nýbýli,
að ræktun og húsun þeirra eru að
mestu leyti ógerð enn þá....
Til sveitanna rennur þá naum-
ast annað fé sjóðsins en það, sem
ætlað er til að endurbyggja niður-
nídd býli. Mér finnst það nú æði
undarlegt að gera niðurníðsluna
að skilyrði fyrir framlagi til
byggingar úr sjóðnum eins og
verið væri að verðlauna hana. Það
er líkast því sem menn eigi að
keppast við að rífa niður, til þess
að þeim sé rétt hjálparhönd.....
og því óvíst hvort meira gætti,
niðurníðslunnar eða endurreisnar-
innar, í því kapphlaupi þeirra á
milli, sem til er stofnað«.
í öðru lagi segir sami þi'ngm.:
»Fé sjóðsins á að veita mönn-
um að láni vaxtalaust. Þetta er
gjöf. Fátækrastyrk eða sveita-
styrk mætti líka kalla það; mest
af núverandi sveitastyrk er ein-
mitt veitt sem vaxtalaust lán...
Eg held, að fáir dugnaðarmenn
gerðust til þess að sækjast eftir
þessum sveitastyrk. Eg er sjálfur
af bændabergi brotinn og hefi
það mikinn metnað fyrir bænda-
stéttarinnar hönd, að eg tel henni
misboðið með slíku tilboði um fá-
tækrastyrk. Það er reynsla allra