Dagur - 21.01.1932, Blaðsíða 3

3. tbl.
ÐAGUR
í!
~P
Alla æskumenn
íslands sveita.
Vöktu þeir vaskleika,
Vöktu íþróttir. —
Gleði varð í landi.
Ok gott at lifa. —
Glatt var sungit.
Gríma styttist.
En grund skalf
Af glímubrögðum.
Lifnuðu landvættir,
Lituðusk um.
Skyggndust of Þingvöll
Ok þókti gaman.
Glímt var þar á ný.
Svo grundir stundu.
En hraun ok himnar
»Hlumdu og glumdu«.
Vöktu þeir allt
Sem vaknat gat,
Vígðu þeir varðbergsmenn
Á vegu þjóðar. —
Nestuðu hugsjónum
Nýrrar stefnu
Alla æskumenn
íslands sveita.
»Skein þá sól
Á salarsteina«
Ljóst var at líta
Yfir land ok ægi.
Hlógu hollvættir
í himin fjöllum,
Glöddusk yfir gunnreifum
Gæfu mönnum.
Kunnigt er öllum
Hve orðstýr fló
Akureyrar ungmenna
Ofar fjöllum.
Sveif ofar Súlum,
Suður yfir jökla,
Vestur yfir firði
Ok vítt of land.
Þarf ei at rekja
þessa sögu,
Skráð er hún í minnum
Ok manna hjörtum.
Skráð er hún af Sögu
Skýrum stöfum
Þeirri er at Sökkvabekk
Sæti á.
Vel er þess sé minnst
Sem er mikilsvert,
En vandi fengins
Frama at gæta.
Vek ek yður at verki
Ok til varðveizlu
Heima aldra hugsjóna
Horskir sveinar.
Heiti ek á meyjar
ok manna syni,
Arftakendur
Ok ættarlauka.
Fylkit nú fastar,
Fylgist einhuga,
Fylkit nú at fordæmi
Frumherjanna.
Leggit þit rækt
Við líkam ok sál,
Haldit þit merkinu
Hátt á lofti. —
Gerist ei ættlerar
Né eftirbátar
Táldrægrar tízku
Eða tildur skrúðs.
Þá munu hollvættir
Himinfjalla
Blessun leiða
Yfir byggðir allar.
Þá mun ársæld
ok allsnægtir
Fylla hverja sveit
Milli fjalls ok stranda.
Lýk ek máli.
Ljóð hef ek flutt
Ungmennafélagi
Akureyrar.
Lifi þat lengi
Ok á lofti haldi
öllu sem bezt er
Með íslands þjóð.
F. H. Berg.
-----o
Laugarnar í Glerárgili.
Þegar verið var að leita að stað
fyrir Heilsuhæli Norðurlands, og þó
sérstaklega rétt þar á eftir, fóru
mennaðveita athyggli laugasprænu
uppi í Olerárgili, sem kom fram úr
klðpp og gaf rösklega lVa Iftra á
sekúundu, af 50 C° heitu vatni.
Stuttu þar á eftir gekkst Ung-
mennafélag Akureyrar fyrir því, að
klðpp var sprengd frá lauginni.
Lagði það til þess verks sjóð, er
það hafði safnað til endurbóta á
sundþró bæjarins. Var tilgangur með
sprengingunni sá, að fá meira vatn
og hvetja að því að það yrði leitt
til sundþróarinnar.
Bæjarstjórnin fékk einnig áhuga
fyrir málinu, og lét gera lauslegar
mælingar og athuganir um leiðsluna.
Árangurinn af þessum sprengingum
varð þó ekki annar en sá, að vatnið
minkaði allmikið, eða mistist niður
í sprungur i berginu.
Þegar svo að jarðboranirnar við
laugarnar f Reykjavík höfðu tekist
svo vel, sem kunnugt er, vaknaði
einnig áhugi bæjarstjórnarinnar og
ýmsra annara manna fyrir því að
bora eftir heitu vatni þar i Qlerár-
gili. Voru tæki fengin að iáni frá
Reykjavik og boruð ein hola um
100 metra djúp uppi á gilbarminum.
Fékkst mestur hiti 29 C° á 25 til
35 metra dýpi. Kostnaður við þessa
tilraun er talinn að vera kr. 7000, —
en árangurinn enginn. Enda er
landslagið þarna mjög óheppilegt
og illt að gera sér i hugarlund hvar
helst ætti að bora.
Seinna kom það i ljós við at-
hugun ýmsra áhugasamra manna,
að viða komu fram smáseytlur all-
heitar. Og i haust gekkst Hermann
Stefánsson iþróttakennari fyrir því,
að ýms félög í bænum og einstakir
áhugamenn lofuðu að gefa alla
vinnu við sameiningu lauganna og
leiðsluna frá þeim og að sund-
þrónni, ef bæjarfélagið legði til
allt efni. Var þá áætlunin, að verkið
yrði framkvæmt f haust og vor
komandi. Tók bæjarstjórnin þessu
vel og var byrjað að grafa frá laug-
unum og steypa í kringum þær
seint f októbermánuðis Stjórnaði
Þorsteinn Þorsteinsson verkstjóri
verkinu, en Halldór Halldórsson
byggingafulltrúi bafði yfirumsjón
verksins.
Þegar farið var að grafa írá aðal-
lauginni og hinum ýmsu seytlum,
jukust þær og hitnuðu dálítið. Var
þá gengist fyrir því, að Akureyrar-
bær legði fram 1000 kr. til þess að
grafa betur fyrir þeim og leita að
nýjum Iaugum. Stjórnaði Þorsteinn
Þorsteinsson einnig því verki. Árang-
urinn af þessu varð sá, að heita
vatnið óx alls um rösklega 2 lítra
á sekúndu (2 sek/l.) og varðeinnig
frekar heitara en áður. Mælist manni
nú til, að hægt sé að fá rðsklega
4 litra á sekúndu af um 47 gráða
heitu vatni, sameinað f eina þró
neðarlega í gilinu. Leiðslan niður
að Akureyrarbæ verður um 3200
metra löng og hæðarmunurinn um
75 m. miðað við sundþró bæjarins.
Hvað vatnið tapar af hita á þessari
leið, er ekki gott að segja um. Fer
það mjðg eftir einangrun röranna.
En áreiðanléga má gera ráð fyrir
40 C° heitu vatni hér niður í bæ.
Hvers virði þetta heita vatn er.
Enginn vafi er á því, að hægt er
að fá enn meira vatn í Glerárgili
með meiri grefti. Er meira útlit fyrir
aukið vatn nú en i haust, þegar
byrjað var að grafa. Til þess að
sjá hvort að rétt sé að eyða fé í
slikt, er rétt að athuga hvaða verð-
mæti er I hita þessa vatns.
40 C° heitt vatn er hæfilega heitt
í böð og til ýmsra þvotta. Aftur
er það nokkru kaldara en venjulega
er haft í miðstððvum til húshitunar.
Þó telja sumir sérfræðingar hag-
kvæmara að hita vatnið í miðstöðv-
unum ekki meira en 35 — 40°, en
hafa ofna þeim mun stærri, svo
nægilegur stofuhiti fáist. Má fara
hér eins að og nota hitann úr
vatninu um 10° til húshitunar, eða
niður f 30°.
Notagildi laugavatnsins sem bað-
og þvottavatns er miklu meira, þvi
þá kemur það í stað vatns, sem
hitað er úr 4° upp í 40°, eða um
36°. Aftur má vel nota laugavatnið
30° heitt, eftir að það hefir verið
notað til húshitunar, í sundþró. Og
vil eg hér sleppa að meta það til
peninga.
Eg vil hugsa mér að Vio þessa
heita vatns, eða 0,4 sek/l. séu not-
aðir sem bað- og þvottavatn, en
3,6 sek/1. til húshitunar niður í 30°.
Til samanburðar vil eg taka venju-
leg kol, sem talin eru að gefa f
góðum miðstððvum 4500 hita-
einingar hvert kílógramm. Verð
kolanna hugsa eg mér 40 kr. tonnið
heimkeyrt, og kyndingarkostnað 5
kr. á tonn, eða samtals 45 kr. Kosta
þannig hverjar 1000 hitaeiningar
kolanna einn eyrir. Til að reikna
varlega, vil eg ekki gera ráð fyrir
að heita vatnið notist nema 8 mán-
uði ársins, eða 200 virka sólarhringa.
Fellur þá reikningurinn þannig:
Notan- legur Vatns- hiti úr Hitaein- ingar á Notaðar Verð i 1000 hita kr. mið- einingar að við
magn í litr. vatn- sólar- á 200 kol á 45
inu f hring sólar- kr.
á sek. C° samtals hringum tonnið
0.4 36 1.244.000 248.832 2488.00
3.6 10 3.110.400 622.000 6220.00
4,0 sek/l. gera þannig hita sem
svarar kr. 8708.00, og er það í
rauninni sú árlega krónu upphæð,
sem þessi tveggja lftra vatnsaukn-
ing í haust gefur, fyrir gröftinn
undir stjórn þeirra Þ. Þ. og H. H.
og sem kostaði bæinn 1000 kr.,
því þeir 3,6 sek/1. af 28° heitu vatni
(segjum að 2° tapist á ieiðinni til
þróarinnar) frá húshituninni, er meira
virði fyrir sundþrðna en þeir tveir sek/i.
af 40° heitu vatni, sem áður var
búist við að fá. Er auðvelt að sjá
þetta með því að hugsa sér að
þessir 2 sek/I. 40° heita vatns væru
blandaðir með 1,6 sek/1. venjulegs
vatnsleiðsluvatns, sem er 4° heitt.
Fæst þá 4 sek/l. blanda, sem aðeins
er 24° heit. Yrði þannig hitinn i
sundþrónni ca. 4° meiri fyrir þetta
aukna vatn, þótt það sé suropart
notað til þvotta og að öðru leyti
til húshitunar.
En verðmæti hvers sek/i til venjulegs
húshalds, þvotta og húshitunar er
þannig um 2200 kr. á ári, þegar
kostnaður við leiðsluna er ekki tekinn
með. Virðist það því sjálfsagt að hald-
ið sé áfram að grafa upp laugarnar
og leita að meira vatni, þar sem
nú er komið i Ijós að heita vatnið
kemur fram á ca. 160 m. löngu
svæði. Aukið vatn mætti t. d. nota
til upphitunar bæjarskifstofanna, eða
annara bygginga, sem bæjarfélagið
varðar og þurfa stöðuga upphitun.
Óhætt er að ganga út frá að 3,6
sek/1. af 28° heitu vatni nægi til
að gefa hæfilega heitt vatn i sund-
þró Akureyrar, eins og stærð henn-
ar er nú, sé byggður yfir hana
skáli. En þann skála mætti byggja
á ódýran hátt úr asbest-bylgjuplöt-
um á tré eða járngrind. Hefir reynsla
Svarfdælinga sýnt, að 28° heitt vatn
gefur .hæfilega, eða um 22° heita
sundþró, þegar hún er yfirbyggð,
þótt skálinn sé ekki hitaður upp að
öðru leyti. Skáli þeirra Svarfdælinga
og þró er um það bil að vera Vs
af teningsmáli þróarinnar hér áAk-
ureyri og þess skála, sem yfir hana
yrði byggður. Vatn þeirra er 28°
heitt og aðeins 1 sek/l. Allir ljúka
lofsorði á hitann í þrónni og skál-
anum. Reynslan ætti þó að verða
betri hér,
i
Til hvers nota má heita vatn-
ið að öðru leyti.
Eftir þeim upplýsingum sem eg
hefi fengið um kolaeyðsiu í tveim
aðalskólum bæjarins, sem báðir
standa uppi á brekkunni og hærra
en sundþróin, þá nægir vatnið sem
bað- og þvottavatn f Menntaskól-
ann og Barnaskólann nýja, til að
hita upp báðar þessar byggingar, í
baðhús fyrir bæinn og svo í sund-
þróna eins og áður er sagt. Skal
eg nú færa frekari sönnur á þetta.
Bryti Menntaskólans telur, að
skólinn þurfi samtals yfir þá 8 mán.,
sem hann starfar árlega, um 85
tonn kola til hitunar og 15 tonn
til hitunar á bað- og þvottavatni.
Svarar þetta til 2,2 sek/l. af 40 C°
heitu vatni til húshitunar (hitinn
notaður niður í 30°) og 0,1 sek/1.
til baða og þvotta.
Skólastjóri Barnaskólans telur
þann skóla þurfa til hitunar 50 tonn
af kolum og 15 tonn til vatnshit-
unar. Svarar þetta 1,3 sek/l. til hit-
unar og 0,1 sek/l. til baða og þvotta,
Framh,