Dagur - 28.01.1932, Blaðsíða 1

DAOUR
kemur út á hverjum fimPli-
degi. Kostar kr. 6.00 árg.
Gjalddagi fyrir i. júlí.
Gjaldkeri: Árni Jóhanns-
son í Kaupfél. Eyfiröinga.
Afgreiðslan
er hjá Jóni Þ. Þór,
Norðurgötu 3. Talsími 112.
-• • • • • • « «-• ♦ • ♦■♦■•■•-•-«-♦-<
Uppsögn, bundin við ára-
mót, sé komin til af-
greiðslumanns fyrir 1. des.
Akureyri, 28. janúar 1932.
4. tbl.
t
Hannes Ó. M. Bergland andaðist á sjúkrahúsinu á Akureyri
mánudaginn 25. janúar.
Jarðarförin er ákveðin næstkomandi þriðjudag og hefst kl 1
e. h. frá kirkjunni.
Petta tilkynnist vinum hins látna og vandamönnum.
Vilhjálmur Þór.
XV ár. í
• •• •-•-• • • • • i
Orsakir kreppunnar
og íslendingsritstjórinn.
íslendingur, er út kom 15. þ. m.,
hefir tekið sér fyrir hendur að
ræða kreppuna og skýra orsakir
hennar.
Ekki vill ritstjóri ísl. fallast á,
að orsök kreppunnar sé að finna í
sölutregðu á íslenzkum afurðum
og hríðföllnu verði þeirra þar af
leiðandi, nema þá að einhverju ó-
sköp litlu leyti; sölutregðan og
verðfallið sé að minnsta kosti ekki
aöalorsök erfiðleikanna, hennar sé
annarstaðar að leita.
En sé nú þetta rétt, sem ísl.
heldur fram, hvernig stóð þá á
því, að hvorki hann né aðrir
minntust á neina kreppu, fyr en
sölutregðan og verðfallið kom til
sögunnar og var búið að verka?
Ef kreppan stendur svo sem ekki
að neinu leyti í sambandi við verð-
fallið, eins og fsl. segir, er það
harla undarleg tilviljun, að erfið-
leikarnir skyldu einmitt byrja um
leið og verðfallið hófst og að þetta
hvorttveggja hefir haldizt í hend-
ur þannig, að því meira sem verð-
fallið hefir aukizt, því meira hefir
borið á erfiðleikunum. Sýnist hér
allgóð sönnun liggja fyrir því, að
þetta tvennt standi í nokkuð nánu
sambandi hvað við annað.
Sannleikurinn er auðvitað sá,
að þessi kenning fsl. er ekki annað
en falskenning, fundin upp vit-
andi vits en ekki af heimsku, til
þess að fá færi á að níða andstæð-
ingana — Framsóknarmennina.
Engum dettur í hug að trúa því,
að ritstjóri ísl. sé svo gáfnasljór,
að halda því fram í alvöru og af
hreinum hug, að aukin eftirspurn
íslenzkrar framleiðslu á erlendum
markaði og hækkandi verð á henni
myndi ekki greiða úr þeim erfið-
leikum, sem íslenzkir framleiðend-
ur eiga nú við að búa. En þó væri
þetta alveg í samræmi við þá fals-
kenningu ísl., að sölutregðan og
verðfallið eigi lítinn sem engan
þátt í erfiðleikum manna.
íslendingur hefir því ekkert til
málsbóta þessu fleipri sínu, ekki
svo mikið sem sína eigin einfeldni.
Ritstjóri ísl. fer nú að skýra
lesendum sínum frá því, hverjar
séu aðalorsakir kreppunnar. Eftir
því, sem honum segist frá, eru
þær þrjár talsins. Skal þeirra nú
getið að nokkru. Fyrsta aðalorsök
kreppunnar, eftir því, sem ísl.
segist frá, er »eyðslusemi stjórn-
arinnar«. I stað þess að verja
tekjum ríkissjóðsins til þess að
greiða ríkisskuldirnar, sem íhalds-
menn voru búnir að koma landinu
í við stjórnarskiftin 1927, hafi
Framsóknarstjórnin eytt tekjun-
um í »bruðl« og »sökkt ríkinu í
botnlausar skuldir«.
Það er svo sem ekki nýtt að f-
haldsblöðin kveina yfir því hve
miklu fé hafi verið varið til verk-
legra framkvæmda og menningar-
mála á síðustu árum. Þann eymd-
aróð hafa þau kveðið við raust
langa hríð. Fjár-»sóun« og fjár-
»bruðl« kalla þau það að rétta
framfaramálum þjóðarinnar
hjálparhönd. Sýnir þetta mætavel
réttmæti þess, að flokkur sá, er
þau styðja, eigi eftir innræti sínu
að heita íhaldsflokkur og annað
ekki.
Fyrir löngu hefir Eysteinn Jóns-
son skattstjóri í Rvík sannað það,
að auknar skuldir ríkissjóðsiiis
vegna hans eigin framkvæmda
voru á árunum 1927—1930 2,8
miljónir kr., en aukning í sjóði á
sama tíma 1,8 milj. Um leið var
þá sannað, að skuldaaukning rík-
issjóðsins vegna hans eigin fram-
kvæmda á þessum árum var að-
eins einni milj. kr. hærri en sjóð-
aukning á sama tíma. En meðal
eigna þeirra, sem ríkissjóðurinn
hefir aflað sér á þessum tíma og
koma á móti þessari einu miljón,
eru Landsímastöðin í Rvík, út-
varpsstöðin, strandferðaskipið
Súðin, Landsspítalinn og þar að
auki allt, sem lagt hefir verið í
nýjar símalínur, vita, vegi, brýr o.
fl. framkvæmdir.
Ennfremur sannaði Eysteinn
Jónsson, að svo að segja öll
skuldaaukning ríkissjóðsins og
aukin vaxta- og afborganabyrði
hans stafaði af framlögum hans
til bankanna, sérstaklega íslands-
banka. Árleg byrði rikissjóðsins
af þeirri stofnun nemur mei'ra en
hálfri milj. kr. árlega.
Er þá komið að upptökum
þeirra þyngsla, sem nú hvíla á
ríkissjóði. Þau er að finna í 33
miljón kr. bankatöpunum, sem
áttu sér stað undir handarjaðri í-
haldsmanna sjálfra og að mestu
fyrir eiginn verknað ýmsra mátt-
arstoða íhaldsflokksins.
Þessi fjármálarökfærsla Ey-
steins Jónssonar var svo skil-
merkileg, að ólafur Thors lýsti
yfir því frammi fyrir miklum
hluta landslýðsins, að hann ætlaði
ekki að reyna að hagga við henni.
Má þá nærri geta hvort ritstj. fsl.
sé maður til þess.
I hvert skifti sem íhaldsblöðin
fara að ræða um fjársóun og fjár-
bruðl, er sem minnst sé á snöru í
hengds manns húsi. 30 miljónirn-
ar, sem íhaldsmenn sökktu af fé
almennings, er sítalandi vottur
um villt fjársukk þeirra.
óneitanlega hefði yfirstandandi
fjárkreppa orðið að mun léttari,
ef þessar 30 miljónir, sem flokks-
menn íslendings sóuðu, hefðu nú
verið fyrir hendi óeyddar.
íslendingur segir, að önnur að-
alorsök kreppunnar sé síldar-
einkasalan. Telur hann Fram-
sóknar-ráðherrana feður að þeirri
hugmynd. Ritstjóri ísl. gleymir
því eða læzt ekki muna, að það
voru flokksmenn hans, úr stétt út-
gerðarmanna, sem báru fram hug-
myndina um einkasölu á síld árið
1926. Var þá síldarútvegurinn og
síldarsalan komin í það ófremdar-
ástand, að útgerðarmönnum of-
bauð sjálfum og báðu því Alþingi
hjálpar. Snerust Framsóknar-
menn á þingi vel við þeim kvein-
stöfum síldarútgerðarmanna og
hjálpuðu þeim til að koma síldar-
einkasölunni á. Hafi þessi ráða-
breytni ekki komið að fullum not-
um, er engum öðrum um að kenna
en fulltrúum útgerðar- og verka-
manna, þeim er að þessu máli
stóðu og höfðu það með höndum.
Hitt er og víst, að síldareinkasal-
an gerði' mikið gagn, að minnsta
kosti fyrstu árin, og ekkert vit er
í því að ætla, að framhald á skipu-
lagsleysi því, er ríkti í síldarút-
veginum og síldarsölunni, áður
en einkasalan hófst, hefði á nokk-
urn hátt komið í veg fyrir kreppu
þá, sem nú hefir lagzt yfir. Það
þarf afskaplega grunnhyggju til
að halda því fram, að hið magn-
aðasta skipulagsleysi í atvinnu- og
viðskiftaháttum geti nokkurntíma
orðið bjargráð gegn fjárkreppu.
Þvílíkar staðhæfingar eiga sér
hvergi stað, nema meðal allra
aumustu íhaldssálna.
Þriðju og síðustu aðalorsök
kreppunnar telur fsl. innflutn-
ingsbann á erlendum óþarfa.
Þessi »óviturlega ráðstöfun« hafi
meðal annars egnt tvö stórveldi
Norðurálfunnar á móti okkur,
Breta og Þjóðverja. Samkvæmt
þessu vilÞ »sjálfstæðis«-kappinn,
ritstjóri íslendings, að íslenzka
þjóðin beygi sig hundflata fyrir
allskonar keipum erlendra fjár-
aflamanna, sem sækjast eftir því
að hagnast á því að selja íslend-
ingum ýmiskonar glysvarning.
Sést hér í skíru ljósi blekkingin,
sem felst að baki sjálfstæðisheit-
inu, sem íhaldsmenn hafa valið
sér, til þess að reyna að villa á
sér heimildir og hylja íhaldsinn-
ræti sitt fyrir þjóðinni. fslendingi
er illa við þá menn, sem verja fé
ríkissjóðsins til að rækta landið,
byggja upp sveitabæi, koma á fót
menntastofnunum fyrir alþýðu,
leggja síma o. s. frv. Á máli í-
haldsbroddanna heitir þetta »ó-
hófseyðsla« og »heimskulegt fjár-
bruðl« og orsakar kreppu að
þeirra dómi. En að flytja inn
silkifatnað og annan slíkan varn-
ing telja þeir hina mestu þjóðar-
nauðsyn og ágætisvörn gegn
fjárkreppu. Þeim þykir skömm til
koma, að þjóðin spari árlega
nokkrar miljónir með því að neita
sér um kaup á slíkum »nauðsynj-
um« á meðan framleiðslan hrekk-
ur ekki til að greiða óhjákvæmi-
legar nauðsynjar, sem fá verður
að utan. Málpípa slíkra manna er
íslendingur.
Innflutningsbannið var sett um
mánaðamótin okt.—nóv. 1931.
Kreppan hófst hér á landi árið
1930. Hvernig ráðstöfun, sem
gerð er síðla árs 1931, getur verk-
að aftur fyrir sig til ársins 1930,