Dagur - 13.10.1932, Page 1

DAGUR
kemur út á hverjum fimtu-
degi. Kostar kr. 6.00 árg.
Gjalddagi fyrir 1. júll.
Gjaldkeri: Árni Jóhanns-
son í Kaupfél. Eyfiröinga
Afgreiðslan
er hjá J6ni Þ. Þðr,
Norðurgötu 3. Talslmi 112.
Uppsögn, bundin við ára-
mót, sé komin til af-
greiðslumanns fyrir 1. dee.
Akureyri 6. október 1932.
40. tbl.
Ættingjum og vinum tilkynnist, að jarðarför Freyju dóttur
minnar, er andaðist 29. september s. 1., er ákveðin föstudaginn
7. þ. m. og hefst kl. 1, frá heimili mínu, Eyrarlandsveg 14 B.
— Kransar afbeðnir.
Akureyn 5. október 1932.
Kristján Helgason.
I »ParadísJhalilsins«.
íhaldsblöðin þreytast ekki á að
tala um skuldir bænda og kaupfé-
laganna. >Skuidugir bændur* og
>skuldug kaupfélög* er orðið tið-
asta umræðuefni þeirra. Og >skuld-
ir bændanna* og >ófarnaður land-
búnaðarinsc er Framsóknarflokknum
að kenna, segja þessi djúpvitru mál-
gögn! Pau segja, að Framsóknar-
menn >þykist geta alltc, en geti þó
ekki svo mikið sem að halda uppi
verðinu á landbúnaðarafurðum á
heimsmarkaðinum. Pau segja, að
Jónas Jónsson hafi narrað bændur
til þess að bæta húsakynni sin,
narrað þá til þess að auka ræktun
á jörðum sínum, narrað þá til alls-
konar umbóta og framfara f þeim
einum tilgangi að koma þeim f
skuldir af illgirni sinni, meðfæddum
fantaskap og eyðsluhneigð. Af öllu
þessu fái nú bændur að súpa seyðið.
íhaldsblöðin segja, að öðruvísi hefði
nú verið ástatt fyrir bændum, ef
Jón Porláksson og hans flokksmenn
hefðu fengið að ráða. Pá hefði fénu
ekki verið eytt I húsabætur og rækt-
un I sveitunum, þá hefði hagur
bænda verið góður f stað þess, að
nú rambi þeir á glötunarinnar barmi
vegna óstjórnar Framsóknarmanna.
Loks segja málgögn fhafdsflokksins,
að það verði að draga bændur og
kaupfélögin upp úr skuldafeninu.
Og þau eru svo sem ekki f vand-
ræðum með að finna út, á hvern
hátt viðreisnin eigi að koma. >Við-
reisn landbúnaðarins úrþeimófarn-
aði, þar sem hann er nú staddur,
hlýtur að byggjast að verulegu leyti
á styrk og aðhlynningu frá útgerð-
innic, segir Morgunblaðið.
Ætla mætti nú, þar sem svona
hreystilega er talað fyrir hönd út-
gerðarmanna, að atvinnuvegur þeirra
væri ekki á flæðiskeri staddur og að
þar væri glæsilegt um að litast. Pað
er llka kunnugt, að útgerðin hefir
að mestu verið og er I höndum
samkeppnismanna,flokksmannaMbl.,
og undir óskoraðri stjórn þeirra.
Hvernig er þá ástandið f þessari
>paradis ihaldsinsc?
Fyrst er þá að geta þess, að ÓI.
Thors lýsti því yfir i eldhúsdags-
umræðum á Alþingi f vetur, að
meiri hluti togaraútgerðarmanna f
Reykjavfk ætti >minna en ekki neittc,
og að atvinnuvegur þeirra væri f
heild >mergsoginn og máttvanac.
Til munu þeir menn hafa verið,
sem efuðust um, að Ólafur segði
þetta satt. Kunnugt er að útgerðar-
mönnum höfðu verið gefnar eftir
margar miljónir af bankaskuldum
sinum; þótti þvf ótrúlegt að þrátt
fyrir þessar rausnarlegu gjafir ættu
þeir minna en ekki neitt. En þvier
þó ver og miður, að orð Ólafs Th.
munu vera f fullu samræmi við
sannleikann, bæði hvaðefnahag út-
gerðarmanna snertir og atvinnuveg
þeirra. Fyrir þvf er fram komin ný
sönnun.
Páll Ólafsson formaður >Félags
fsl. botnvörpuskipaeigendac ritar 18.
f. m. langa grein um togaraútgerð-
ina í eitt af Reykjavíkurblöðunum.
Hann segir:
>Fiskifloti Reykvfkinga hefir á
þrem sfðustu árum minnkað um
þriðjungc.
Formaður Fél. ísl.botnvörpuskipa-
eigenda lýsir hnignuninni á þessa
leið:
> Arið 1929 voru gerð héðan út
41 fiskigufuskip, en nú I ár eru
þau ekki orðin nema 27 taisins.
Nær daglega minnkar flotinn, aðal-
lega er burtflutningur skipanna or-
sök fækkunarinnarc.
Lýsingunni heldur áfram á þessa
leið:
>Ekkert skip kemur nýtt, leifarn-
ar af fiskiflotanum eru nær undan-
tekningarlaust gömul skip, ryðskófir,
sem eigendur ekki einu sinni hafa
efni á að halda viðc.
Enn segir formaður Fél. ísl. botn-
vörpuskipaeigenda:
>Með þriðjungs rýrnun á fiski-
flotanum hér I bænum síðustu árin
hafa að minnsta kosti 500—600
fjölskyldur misst atvinnu sína og
lffsframfæri. Fólkinu fjölgar hér að
sama skapi sem framleiðslutækin
hverfa. Atvinnuleysið eykst og gjald-
þoi borgaranna þverrar, þvi bústofn-
inn — skipin — eru að hverfa.
Hvert stefnir fyrir slikan stað ? Hvað
myndi sagt um einn bónda, sem
þannig væri ástatt um?c
Pað er formaður togaraeigend-
anna og einn af styrktarmönnum
fhaldsins er svona spyr. Og hann
gerir ráð fyrir, að Reykjavfk, sem
ekki sé lengur útgerðarbær, muni f
framtfðinni ætla sér >að lita á glingur-
sölu, bíóum, kaffihúsum og útvarpi,
að ógleymdri atvinnubótavinnunnic.
Svona er þá ástandið i >paradfs
íhaldsmanna i Rvikc. Otgerðarmenn-
irnir eiga minna en eklti neitt. Peir
hafa að visu undir höndum 27 ryð-
Skúlir, sem þeir kalla skip, en eig-
endurnir, sem kallaðir eru, geta ekki
einu sinni haldið þessum gömlu
>ryðskófum< við, af því að þeir eiga
>minna en ekkineitU oghafaaldrei
safnað neinum sjóðum til trygging-
ar atvinnuveginum. Lýsingin ber
það ótvfrætt með sér, að stórút-
gerðin i Rvík er að falla i hinar
ömurlegustu rústir, atvinnuvegurinn
er >mergsoginn og máttvanac, eins
og Ólafur Thors orðaði það.
Petta er ekki >rógur Framsóknar-
blaðannac um stórútgerðina og
Reykjavík, heldur lýsing nákunnugra
fhaldsmanna á ástandinu i >paradfs
ihaldsinsc.
>Bústofninn er að hverfa< frá út-
gerðarmönnum, segir P. Ó. Síðan
spyr hann: >Hvað myndi sagt um
einn bónda, sem þannig væriástatt
um?< Pað er engu Iíkara, en for-
maður togaraeigendanna sé að gera
gys að hinni langvarandi þvælu f-
haldsblaðanna um skuldir bænda f
kaupfélögunum. Pað er hverju orði
sannara, að bændur eiga erfitt nú
f kreppunni. En yfirleitt eiga þeir
þó meira en fyrir skuldum, og bú-
stofn Jjeirra hafir ekki horfið frá
þeim, þvert á móti hafa þeir flestir
aukið hann. Samkvæmt éfnahags-
reikningum Sambandskaupfélag-
anna, sem fyrir lágu f árslók 1930,
voru sjóðeignir kaupfélaganna ná-
lega 5>/2 millj. kr. og má þá varlega
áætla þær um sfðustu áramót 6
millj. kr. En bústofn útgerðarmanna
er að hverfa og þeir eiga enga sjóði
til þess að halda við >ryðskófum<
sfnum, sem eftir eru, segir formað-
ur Félags fsl. botnvörpueigenda.
Morgunbl. segir, að viðreisn Iand-
búnaðarins úr þeim ófarnaði, sem
kaupfélögin og Framsóknarmenn
hafi steypt honum i, hljóti að byggj-
ast á styrk og aðhlynningu frá út-
gerðinni. En hvernig geta þeir
menn, sem eiga >minna en ekki
neittc, og sá atvinnuvegur, sem
sjálfur er >mergsoginn og máttvanac,
þar sem sjálfur >bústofninn er að
hverfac, reynzt hjálparhella þeirri
stétt manna, sem þrátt fyrir erfið-
leika kreppunnar hefir getað haldið
við bústofni sfnum og jafnvel aukið
hann úg á þar að auki 6 miljónir
kr. í sjóðum ? Hverjum heilskyggn-
um manni hlýtur að liggja það í
augum uppi, að þetta hjal Mbl. um
styrk og aðhlynningu frá >paradfs f-
haldsmannac til handa bændum, er
ekki annað en argasta skrum og ófyrir-
(eitin blekking.
—wwi n» Q iii.«i BH.rr’*
Gagnfræðaskólamál
Norðlendinga fyrir 30 árum.
Frh.
IV.
Virðum nú að nokkru fyrir oss
úrslit skólamáls vors og umræður
og deilur um það.
Eg vek fyrst athygli á tveimur
auka-atriðum. Aimað er drepið á
áður,hvelitlaeftirtekt »hið háaal-
þingi« veitti ágætri vísbendingu
Þórhalls Bjarnarsonar um steyp-
una. Hitt atriðið er, að axm-
arri stór-merkri vísinda-bend-
ingú, sem dr. Valtýr Guö~
mu'ndsson gerði, var jafn-tóm-
lega tekið. Aleinn meðal 36 lög-
gjafa skilur hann og bendir á, að
hentugra muni að hafa »miðstöðv-
arhitun í svona stórhýsi, sem reist
eru á kostnað landssjóðs«.----
Væri »misráðið af landsstjórninni,
að setja ekki miðstöðvarhitun í öll
slík hús« (Alþt. 1903, A., d. 504).
Sýndi dr. Valtýr hér, sem oftar,
að hann var mörgum samþingis-
mönnum sínum hagsýnni og glögg-
sýnni. Miðstöðvarhitun var þá kom-
in á í landsbankanum. Jóni Jakobs-
syniþóttisústöð þurfa mjög mikið
umstang og mikla hirðing (rétt
eins og ofnar þyrftu slíks ekki!)
og leizt ekki á slíka hitunaraðferð
(Alþt. 1903, A., d. 505—506). Og
Stefán skólameistari talar á þing-
inu svo, sem hann kjósi fremur
ofnana. Hann kvað þá ódýrari en
miðstöð, sem kostaði um 20 þús.
kr. og »nú eru þeir orðnir svo full-
komnir, að þeir væru máske fullt
eins haganlegir að vissu leyti og
miðstöðvarhitun« (Alþt. 1903,
B., d. 868). En þó að Stefán
mælti svo um ofnana, hefir hann,
að líkindum, allt af fremur viljað
miðstöð, en óttast, að það yrði
málinu að falli, ef farið væri fram
á slíkt á alþingi 1903. Að minnsta
kosti heldur hann því fastlega
fram rúmu missiri síðar, að hita
eigi skólahúsið með miðstöðvar-
hitun. Kemur nú upp úr kafinu,
að honum er vel kunnugt um slíka