Dagur - 23.07.1936, Side 1

DAGUR
kemur út á hverjum fimtu-
degi. Kostar kr. 6.00 árg.
Gjaldkeri: Árni Jóhanns-
son í Kaupfél. Eyfirðinga.
Gjalddagi fyrir 1. júlí.
Afgreiðslan
er hjá JÓNI Þ. ÞÓR, Norð-
urgötu 3. Talsími 112. Upp-
sögn, bundin við áramót, sé
komin til afgreiðslumanns
fyrir 1. des.
•* • * » • •••••••«» ••»»•••■»•••
XIX.
ár. j
-«■ *-tr •*---<
Akureyri 23. júlí 1936.
Verkleg menning.
Verkleg menning birtist fyrst
og fremst í kannáttulegri með-
ferð og góðri hirðu þeirra
hluta — lifandi og dauðra —
sem vér höfum undir höndum.
Skortur verklegrar menningar
hefir löngum verið snöggi blettur-
inn á okkur íslendingum. Auðvit-
að höfum vér lært margar nýjar
vinnuaðferðir, sérstaklega í veið-
um og sjómennsku yfirleitt. Og
einstöku menn eru fæddir með
verklegri menningu í vöggugjöf að
erfðum frá verkhyggnum og
hirðusömum feðrum sínum og
mæðrum. En almennt og yfirleitt
blasir við tilfinnanlegur skortur
á verklegri menningu — jafnvel
þar, sem framfarirnar í fljótu
bragði virðast hafa verið einna
stórstígastar. Dráttarvélar, bílar,
vélbátar, vinnuvélar o. m. fl. eru í
sjálfu sér enginn menningarvott-
ur, ef eigandi hvorki kann fylli-
lega með þær að fara né hirða
nauðsynlega. Og þannig er um allt
annað. —
Verkleg menning birtist fyrst og
fremst í kunnáttulegri meðferð og
góðri hirðu þeirra hluta — lifandi
og dauðra — sem vér höfum undir
höndum. Og það elur svo aftur af
sér smekkvísi og fegurðarkennd.
Lyftir mannsandanum á hærra
menningarstig og í æðra jarðneskt
veldi. Hér erum vér fslendingar
furðulega skammt á veg komnir,
þótt mörgu hafi hríðfleygt fram á
síðustu áratugum, sérstaklega þó
á takmörkuðum sviðum og af
knýjandi ástæðum. En þjóðina
skortir yfirleitt mjög þessa nauð-
synlegu eiginleika og tamningu,
til þess að geta talizt fullgild
menningarþjóð þrátt fyrir mörg
glæsileg tilþrif í bókmenntum,
listum og vísindum. Enn þann dag
í dag er ógnarlegur frumbýlis-
bragur á flestöllum verklegum
framkvæmdum vorum — sum
verkfræðileg störf undanskilin —
svo að hinn margprísaði 32. ættlið-
ur vor aftur í forneskju stóð jafn-
vel að ýmsu leyti oss nútíma-
mönnum feti framar í verklegum
framkvæmdum. Á því sviði höf-
um vér yfirleitt staðið jarðfastir i
þúsund ár með einstaka fjörkipp-
um.
Ég mun nú smám saman drepa
á fjöldamörg dæmi úr daglegu lífi
þjóðarinnar máli mínu til sönnun-
ar. Eru þau flest smá og sérstak-
lega valin sökum takmarkaðs
rúms í blaðinu. Öll blasa þau dag-
lega við galopnum sjónum vorum,
en fæstir virðast sjá þau, sökum
þess að þeir eru „litblindir11 fyrir
flestu því, sem verklega menningu
snertir. En hvert þessara dæma er
v„ýkjulaus“ ljósmynd af skorti á
verklegri menningu.
I. REIÐHESTARNIR.
Öðru hvoru í vetur og vor hafa
tíðbornir hesthófar sungið um göt-
urnar hérna, stæltir og fjaður-
magnaðir. Takturinn tölt og skeið
og yndisleg ónefnd „hýruspor“ inn
á milli. Hefir þetta stundum verið
hreinasta músík í eyrum hest-
elskra hrossleysingja. Og er út var
litið, var margt af þessu glæsilegir
hestar og sumir afburða fagrar
skepnur. En nær undantekningar-
laust illa hirtir og óhirtir! Úfnir í
háralagi, óklipptir og ókemdir —
og skitnir! — Skitnir og klepróttir
í lærum og nárum, stundum öll
síðan fram á bóga — alveg eins og
óhirt belja úr sóðalegasta bás. —
Hreinasta hryggðarmynd. Og mað-
ur var í vafa um, hvor væri aumk-
unarverðari: Blessuð vanhirta
skepnan eða „litblinda sálin“ eig-
andans að sjá eigi ósómann og
finna til hans. —
Víðasthvar erlendis þar sem
hestar eru notaðir á vetrum, eru
þeir kemdir, stroknir og nuddaðir
daglega, unz gljáir á þá, áður en
farið er með þá út í vetrarkuld-
ann. En hér heima er þeim riðið
úfnum og skitnum og sveittum og
ekkert hirt um, þótt vetrargjóstur-
inn næði alls staðar inn á sveitt-
an bjórinn. — Sem betur fer staf-
ar þetta eigi af kaldgeðjuðu kær-
ingarleysi og illmennsku nema að
litlu leyti. En það er gersamlegur
skortur á verklegri menningu í
því, hvernig hirða eigi og beri
„þarfasta þjóninn11 í þúsund ár!
II. KERRUHESTAR OG
KEYRSLA.
Fyrir alllöngu komu ýmsir góð-
ir Guðmundar (Hávarðssynir) til
landsins með hestkerrur og sýndu
landsmönnum hvernig þær væru
notaðar. Þetta virðist nú eigi beint
vandaverk né vandlært fyrir
„hestamannaþjóð", en þrátt fyrir
góðar gáfur vorar og ættgöfgi hef-
ir það nú samt tekið oss um
mannsaldur að læra það ekki! —
En þann dag í dag er það afar
sjaldgæft að sjá menn kunna að
fara með hest og kerru!
I 1000 ár höfum vér íslendingar
teymt hestana á eftir oss — og það
gerum vér enn — með kerruna
aftan í. Ég hefi séð gilda bændur
teyma taumþunga hesta fyrir
kerru og svo að lokum bregða
taumunum á öxl sér og strita und-
ir drep við að teyma. En sömu
hestar gengu liðugt fyrir kerru, ef
aktaumum var bgitt, og ökumaður
gekk aftanvert við hestinn eða
kerruna. — I Reykjavík hefir til
þessa verið algengt að sjá karlana
ganga á undan „taumlötum bikkj-
um“ og slá svo öðru hvoru aftur
fyrir sig með svipunni — í sinn
eigin rass — til að herða á skepn-
unum. Og oft hafa þeir týnt öllu
ækinu aftur úr kerrunni án þess
að hafa hugmynd um það, þareð
forsjóninni hafði ekki hugkvæmst
að útbúa þá með augu í hnakkan-
um, þótt þess hefði verið full þörf.
En án gamans. Það er frámuna-
leg heimska, sem auðveldlega
verður að illmennsku að teyma
hest fyrir þungu æki, og sérstak-
lega í bratta. Skepnan getur alls
eigi beitt sér né notið krafta sinna
til fulls, þegar höfuð hennar og
háls er teygt og togað fram á við
af fílefldum fávita.
Jæja, á 1000 árum erum vér nu
ekki komnir lengra en þetta, að
vér erum sem skyni skroppnir um
einföldustu atriði .verklegrar
menningar í meðferð hesta.
III. TAMNING DRÁTTAR-
HESTA.
Henni er víðast hvar ákaflega á-
bótavant. Virðist tíðast að dráttar-
hestar hafi enga sértamningu
fengið nema þá að vera „bandvan-
ir“. Er það bæði synd og skömm
um svo skynsamar skepnur og
námfúsar, sem ísl. hestar eru yfir-
leitt. Ég hefi iðulega séð lítt tömd-
um — eða a. m. k. ósamtömdum
dráttarhestum beitt fyrir plóg og
vinnsluherfi á nýbroti. Leikurinn
hefir verið þannig háður, að allur
drátturinn hefir öðru hvoru mætt
á duglegasta hestinum einum, sem
stritaði undir drep í einu svita-
löðri, meðan hinir tveir hlupu til
:með rykkjum og stóðu kyrrir á
milli. Þessa tamningarskorts gætir
víðast hvar, nema ef til vill hjá
| 30. tbl.
NÝJABÍÓ
Föstudags-, laugardags- og
sunnudagskvöld kl. 9:
Óður lífsins.
Frarnúrskarandi skemmtileg
söngvamynd sungin af glæsi-
legasta tenorsöngvara
Metropolitanoperunnar
Xino Martini.
Syngur hlutverk Cavara-
dossi í »Tosca« auk fjölda
annara.
plægingamönnum, sem vinna með
sömu hestum ár eftir ár.
Annað dæmi þessa tamninga-
skorts er það, að mjög fáir íslenzk-
ir hestar kunna að ýta æki afturá-
bak, og eigi er óalgengt að sjá fíl-
eflda ökuþóra taka hestinn grana-
taki — eins og mannýgt naut —
og pína hann afturábak, eða jafn-
vel berja framan í hann. Gefur að
skilja, hvernig blessuð skepnan
muni njóta sín undir þvílíkum
kringumstæðum.
Þessi almenni skortur á tamn-
ingu lýsir sér ennfremur í því, að
vér eigum engin — a. m. k. engin
sameiginleg skipunarorð — um
hreyfingar hesta: áfram, afturá-
bak og statt kyrr. Eru þó hestar
vorir með námfúsustu hestum í
heimi og myndu fljótt læra að
hlýða. (Orðin: Hott, hott! Attrr!
Kyrr! myndu einna auðlærðust!)
Það er því eigi furða, þótt hest-
ar vorir séu taldir ótemjur, er til
útlanda kemur, jafnvel þó „vanir
séu fyrir kerru“. — Ber hér allt
að sama brunni: Skortur á verk-
legri menningu og skilningi á
réttri meðferð hesta. Meir.
Bystander.
Measur í Grnndarþingum: Sunnudag-
daginn 26. júlí á Möðruvöllum kl. 12 á
hádegi.
Mislingar eru á nokkrum heimilum
hér i nærsveitunum, og- þó þeir leggist'
yfirleitt ekki þungt á fólk, valda þeir
afar miklum óþægindum nú um há-
bj argræðistímann.
Bræðslusíld, sem komin var á land um
síðustu helgi, var um 600 þús. hl., og er
það um 100 þúsund hl. meira
en í fyrra. Almenn síldarsöltun byrjaði
fyrir viku, en síðan hefir verið tregur
afli og veiðitíð ekki hagstæð,