Dagur - 24.09.1936, Side 2

162
DAGUR
39. tbl.
Búnaðarþlngið
Nýafstaðið Búnaðarþing liefir
neitað að ganga að þeim skilyrð-
um, sem sett voru í jarðræktarlög-
unum nýju, fyrir þvi, að Búnaðar-
félagi íslands yrði falin fram-
kvœmd laganna. Þar með hefir
Búnaðarþingið hafnað, fyrir hönd
félagsins, að hafa framkvæmdina
með höndum.
Með þessu hefir það áþreifan-
lega sannazt, sem ég var að reyna
að sannfæra hr. Ólaf Jónsson
framkvæmdarstjóra umtí sumar,
að lögum félagsins væri auðvitað
ekki breytt með jarðræktarlögun-
um, heldur voru félaginu aðeins
sett ákveðin skilyrði fyrir því, að
því yrði falin framkvæmd lag-
anna, skilyrði, sem Búnaðarþingið
nú hefir neitað að ganga að. Hefði
lögum félagsins verið breytt, eins
og Ólafur Jónsson og fleiri héldu
fram, þá gat ályktun síðasta Bún-
aðarþings ekki komið til greina.
Væri gaman að vita, hvort Ólafur
vill enn halda hinu sama fram og
í sumar, um þetta efni, og tala um
„einræðisbrölt og ósvífni“ í því
sambandi.
Búnaðarþingið hafði auðvitað
lagalegan rétt til að hafna skilyrð-
um jarðræktarlaganna og þar með
framkvæmd þeirra. Alveg eins og
Alþingi hafði fullan rétt til að
setja lögin og skilyrðin. Allt það,
sem stjórnarandstæðingar hafa
sagt um að Búnaðarfélagið væri
með lögunum „þvingað undir rík-
isvaldið og gerð ófrjáls stofnun“ o.
s. frv. er því þegar af þeirri á-
stæðu ekkert annað en blekkingar
og bláber vitleysa, sem sennilega
verður nú ekki endurtekin oftar.
En þótt Búnaðarfélagið hafi að
sjálfsögðu rétt til að hafna fram-
kvæmd jarðræktarlaganna, þá er
hitt annað mál, hversu heppileg
sú ráðstöfun hafi verið og hvort
frambærilegar ástæður hafi verið
til þess. Búnaðarfélagið er félags-
skapur allra bænda landsins og
nýtur auk þess mikils styrks af
ríkisfé. Málefni þess varða því alla
þjóðina miklu. Það er því 1 alla
staði réttmætt, að taka gjörðir
Búnaðarþings til opinberrar um-
ræðu, alveg eins og t. d. gjörðir
Alþingis. Ég leyfi mér því að fara
hér nokkrum orðum um þessa síð-
ustu ákvörðun Búnaðarþingsins,
að hafna framkvæmd jarðræktar-
laganna.
Ástæðurnar til þessarar ákvörð-
unar ætti einna helzt að vera að
finna í nefndaráliti meiri hluta
nefndar þeirrar, sem Búnaðarþing
setti í málið, og svo í ræðum
þeirra Búnaðarþingfulltrúa, sem
þessari stefnu fylgdu. Fyrri hluti
nefndarálitsins er birtur í Morg-
unblaðinu 16. þ. m. og blöð hn*o
þegar tekið fram ýmislegt af því,
sem fulltrúarnir höfðu fram að
færa. Ástæðurnar, ef ástæður
skyldi kalla, eru því þegar nokkuð
kunnar, svo hægt er að taka þær
til athugunar.
Höfuðástæðan á að vera sú, að
með því að ganga að jarðræktar-
lögunum, verði Búnaðarfélagið ó-
frjálsara og háðara ríkisvaldinu
heldur en það var áður. Það sem
fært er fram þessu til stuðnings
er, að val búnaðarmálastjóra liggi
undir samþykki landbúnaðarráð-
herra, að þegar ágreiningur er
milli hans og stjórnar félagsins
um mál, sem félagið fer með í um-
boði ríkisvaldsins, þá megi skjóta
ágreiningnum til úrskurðar ráð-
herra og svo er það að síðustu
kosningafyrirkomulagið. Ég hefi
nú tekið öll þessi atriði til athug-
unar áður, í umræðum okkar Ól-
afs Jónssonar um jarðræktarlögin,
og get vísað til þess og því farið
fljótt yfir sögu. En á það má þeg-
ar benda, að ekkert af þessu er
eiginlega nýmæli jarðræktarlag-
anna, nema kosningafyrirkomu-
lagið. Hvernig sem Búnaðarþings-
fulltrúarnir líta á hin önnur at-
riði, var engin sérstök ástæða til
þess fyrir þá, að hafna fram-
kvæmd jarðræktarlaganna nú,
þeirra vegna, frekar en þegar þau
voru sett. Núverandi búnaðar-
málastjóri er skipaður með sam-
þykki landbúnaðarráðherra sam-
kvœmt fjárlagaákvœði frá 1935.
Jarðræktarlögin breyta því í engu
því ástandi, sem nú er hið raun-
verulega í þessu efni, og engin
sérstök ástæða virðist vera til þess
að búast við búnaðarmálastjóra-
skiptum mjög bráðlega. Hvað
málsskotið til landbúnaðarráð-
herra snertir, þá liggur það blátt
ófram í hlutarins eðli, að hann
hlýtur jafnan að hafa æðsta úr-
skurðarvald (næst eftir Alþingi) í
þeim landbúnaðarmálum, sem
heyra undir ríkisvaldið. Jafnvel
þótt ekkert væri um þetta ákveð-
ið í jarðræktarlögunum, hlyti svo
að vera í reyndinni. Lögin skerða
í engu rétt stjórnar Bf. til að ráða
öllum málum félagsins til lykta
og í þeim m,álum er búnaðarmála-
stjóri einungis undirmaður félags-
stjórnarinnar. Hvernig það má
verða, að Bf. verði ófrjálsara við
það, að stjórn þess hafi einnig að
minnsta kosti íhlutunarrétt um
ýms mál, sem heyra undir ríkis-
valdið, er víst flestum óskiljanlegt
nema þessum 9 Búnaðarþing-
mönnum. Ég hugsa að það sé
dæmafátt, að umboðsmaður þyk-
ist einn eiga að ráða og að um-
bjóðandinn megi hvergi nærri
koma. En í þeim málum, þar sem
málsskotið kemur til greina, er
Búnaðarfélagið aðeins umboðs-
maður ríkisvaldsins.
Þegar þess er gætt, að ríkisvald-
ið skipaði áður meirihluta í stjórn
Búnaðarfélagsins og réði því, í
gegnum þá, alveg vali búnaðar-
málastjórans, þá er ómögulegt að
neita því, með nokkrum rökum,
að félagið hefði orðið frjálsara og
óháðara ríkisvaldinu, heldur en
það var áður, þó það hefði gengið
að skilyrðum jarðræktarlaganna,
því samkvæmt þeim átti félagið
sjálft að velja alla stjórn sína og
skipun búnaðarmálastjóra aðeins
að liggja undir samþykki land-
búnaðarráðherra.
Þessar ástæður Búnaðarþings-
meirihlutans, sem ég hefi nú rætt
um, eru því auðsjáanlega aðeins
tylliástæður og geta ekki á neinn
hátt hafa orðið þess valdandi, að
Búnaðarþingið hafnaði fram-
kvæmd jarðræktarlaganna. Allra
sízt þegar þess er gætt, að margir
fulltrúarnir virðast, eftir orðum
þeirra að dæma, líta svo á, að
heppilegast y^eri í sjálfu sér að fé-
lagið hefði þessi mál með hönd-
um.
En þá er það kosningafyrir-
komulagið og kjörgengisskilyrðin,
sem jarðræktarlögin gera ráð fyr-
ir. Það eru eiginlega þau einu ný-
mæli laganna, sem snerta Búnað-
arfélagið sérstaklega. Út af þeim
hlýtur því þessi ákvörðun að vera
tekin. Þessi ákvæði miða að því,
og því einu, að bændur landsins
fái meiri og beinni íhlutun um
stjórn og málefni Búnaðarfélags-
ins, heldur en verið hefir hingað
til. Kjörgengisskilyrði til Búnað-
arþings eru nánast þau að vera
bóndi, að minnsta kosti jafnframt
öðru, og bændur eiga að fá að
kjósa fulltrúana á þingið sjálfir,
með beinum kosningum, í stað
þess að láta fulltrúa, sem kosnir
eru með ýmislegt annað fyrir aug-
um, kjósa fyrir sína hönd. Þetta
finnst meirihluta Búnaðarþings
svo hættulegt, að þess vegna og
vegna þess eins, að því er séð
verður, hafnar hann þeirri sam-
vinnu, sem verið hefir um fram-
kvæmd jarðræktarlaganna á milli
Búnaðarfélagsins og ríkisins, síðan
slík lög voru fyrst sett 1923.
En er þetta þá svona hættulegt?
Það hefir oft komið fram, jafnvel
í blöðum núverandi stjórnarand-
stæðinga, að Búnaðarfélagið væri
og ætti að vera fyrst og fremst fé-
lagsskapur bændanna. Ég álít að
þetta sé alveg rétt, en er þá ekki
bæði heppilegast og sanngjarnast
að bændurnir ráði mestu í þessum
félagsskap sínum?
Það kemur fram í nefndaráliti
meirihl. Búnaðarþingsnefndarinn-
ar, að heppilegast muni vera að
taka tillit til sérþekkingar í kosn-
ingum til Búnaðarþings. Ég hefi
ekki á móti því, en ég held bara,
að bezta sérþekkingin í búnaðar-
málum sé til á meðal bændanna
sjálfra. Ég sé heldur ekki að önn-
ur sérþekking sé útilokuð frá Bún-
aðarþingi með ákvæðum jarð-
ræktarlaganna. Margir fagmenn í
búnaðarmálum munu án efa full-
nægja kosningarréttar- og kjör-
gengisskilyrðum laganna, t. d. hefi
ég það fyrir satt, að svo muni vera
um Ólaf Jónsson, framkvæmdar-
stjóra, og ýmsa fleiri.
Það sem bæði meirihl. Búnaðar-
þingsnefndarinnar og fleiri segjast
hafa aðallega á móti beinu kosn-
ingunum er, að þær verði póli-
tískari með því móti. Ekki er ég
því meðmæltur, að gera kosning-
arnar pólitískar, ef hægt væri að
komast hjá því, en ég hef bara
enga trú á því, að það sé hægt. Ég
sé ekki betur, en að hinn svokall-
aði „Bændaflokkur“ hafi komið
svo mikilli pólitík inn í Búnaðar-
félagsskapinn, eins og reyndar
víðar, að þar verði varla við auk-
ið. En ef kosningarnar eru póli-
tískar á annað borð, og það verða
þær án efa, þá mun enginn neita,
að réttari niðurstaða fæst með
beinum kosningum, heldur en ó-
beinum. Hef ég sýnt fram á þetta
áður í greinum mínum um jarð-
ræktarlögin og sé því ekki ástæðu
til að fjölyrða um það.
Stjórnarandstæðingar hafa ekki
hingað til haft á móti pólitíkinni,
þar sem þeir geta komið henni við
sér til framdráttar og svo mun
einnig vera í Búnaðarfélaginu.
Hin raunverulega ástæða til þess,
að þeim er svo illa við beinar
kosningar til Búnaðarþings er því
ekki sú, að þeir vilji útiloka póli-
tíkina, heldur hin, að þeir vilja
halda þeim meirihluta, sem þeir
hafa nú á Búnaðarþingi. Þeir vita,
að þeir eru í minnihluta meðal
bænda landsins og óttast því, að
þeir tapi valdi sínu í Búnaðarfé-
laginu, ef gengið verður til beinna
kosninga. Þetta er það, sem án efa
hefir aðallega ráðið úrslitum á ný-
afstöðnu Búnaðarþingi.
En stundum fer svo, að
„skamma stund verður hönd höggi
fegin“. Þrátt fyrir þá örðugleika,
sem samfara eru hinum óbeinu
kosningum, geta bændur, ef þeir
vilja, smátt og smátt losað sig við
núverandi meirihluta Búnaðar-
þingsins. Sá meirihluti mun vera
ýmislega tilkominn. Ég veit t. d.
til þess, að maður var fyrir nokkr-
um árum kosinn formaður í bún-
aðarfélagi með mjög litlu fylgi;
mnmmwmififmtm
' Niðursuðudósir "
af öllum algengum stærð-
um. Nauðsynlegar hverju
heimili.
Kaupfélag Eyfirðinga.
járn- og glervörudeild.
SiftUi