Dagur - 23.12.1936, Blaðsíða 2

214
DAGUR
52. tbl.
Öllum þeim sveitungum minum og vinum, sem heiðr■
uðu mig með heimsókn d sjötugsafmœli minu, sendu
mér vinsamleg bréf eða skeyti og fœrðu mér viðtœki
að gjöf; votta eg hér með alúðarfyllstu pakkir, óska
þeim gleðilegra jóla, og drs og friðar í framtíðinni.
Ytri-Tjörnum 21. desember 1936.
Kristján H. Benjamínsson.
:#
indi til, að allir yrðu á sama máli,
þó að menn hefðu andlegan
þroska til að gera þetta almennt
og samvizkusamlega, því að skiln-
ingur og upplag er svo misjafnt i
mönnum. En stór ávinningur væri
að því, ef sá grundvallarskilningur
kæmist inn í sálir manna, að
meira en sjálfsþótti, fræða- eða
trúarmont einstakra manna, meira
en kreddur og heypidómar ein-
stakra flokka eða félaga gildir það,
að ástunda að leita sannleikans og
þjóna sannleikanum, byrgja aldrei
augun fyrir ljósinu, hvaðan sem
það kemur og útiloka aldrei neitt
sem fásinnu, nema með gildum
rökum, sem vér erum reiðubúnir
að gera oss sjálfum eða öðrum
glögga grein fyrir hvenær sem er.
Vitanlegt er það, að í þeim mikla
sæg sundurleitra lífsskoðana, sem
haldið er fram og boðaðar eru nú
á tímum sem hjálpræðis- og fagn-
aðarerindi, hlýtur ein skoðunin að
vera annarri betri, misjafnlega
sterk rök hljóta að fylgja hverjum
boðskap, sem fluttur er — mis-
jafnlega mikið vit og sanngirni.
Sumt kann að vera gott, en annað
óhafandi og loks kann að hugsast,
að eitthvað kunni að mega læra af
hverri stefnu. Til þess að hver og
einn geti gert upp á milli þeirra,
þarf rólega íhugun og sæmilega
dómgreind. Öll trúaræsing og of-
urkapp í málaflutningi gerir eigi
annað en blinda dómgreindina.
Það þarf engum að þykja slægur í
því, að troða fram kreddu, sem
byggð er á misskilningi og engum
skín gott af. Sannleikurinn ber
alltaf sjálfum sér vitni vegna síns
eigin ágætis. Því meir, sem menn
eru á villigötum, því magnaðra
sem vantraustið er undir niðri í
sálinni — trúleysið á sinn eigin
málstað, því æstari, hatrammari
og fólskari verður maðurinn í
kreddu sinni. Þegar hann van-
treystir sannleikanum að skína
með sínu eigin ljósi og mikilleik,
finnst honum þurfa að nota afls-
mun, berja fram þann málstað
með hnúum og hnefum, sem hann
hyggur að ekki sé nógu góður til
að sigra hugina og hjörtun af
sjálfsdáðum.
Hverju málefni er ólið að því,
að öðlast slíka málafærslu, því að
í fyrsta lagi ber hún vott um van-
traust á sjálfu málefninu og í öðru
lagi amast hún við öllum hliðar-
ljósum, sem aldrei geta gert ann-
að en gott — annaðhvort leiðrétt
persónulegan misskilning, sem
iðulega er vafinn í hverja lífs-
skoðun, eða varpað skýrara ljósi
yfir málefnið sjálft, en oss auðn-
aðist áður. Andmæli gegn góðu
málefni er oft hinn bezti styrkur,
sem hægt er að veita því og
miklu miklu betri en skilnings-
laus samsinning. Því að annað
hvort eru andmælin byggð á rök-
um og benda þá á einhverja raun-
verulega agnúa, sem sjálfsagt er
þá að laga — eða þau eru ekki
byggð á öðru en misskilningi, en
þá gefa þau líka tækifæri til að
leiðrétta þann misskilning.
Y.
Og þessir tveir flokkar haldast
við í mannfélaginu enn þann dag í
dag. Allir kannast við Fariseana,
ofstækismennina, sem sjá vítis-
barn í öllum nema sjálfum sér,
þykjast framganga óskeikulir í
blindni kreddu sinnar, stórorðir,
dómsjúkir og umburðarlausir við
aðra, enda þótt þeir þurfi sjálfir á
miklu umburðarlyndi að halda.
Þeir koma fram á öllum sviðum
þjóðlífsins, í trúmálunum og
stjórnmálunum, alls staðar þar
sem kappið og ofsinn er látið ráða
meira en skynsemin, og ná oft
nokkrum áhrifum vegna dugnaðar
síns, en þegar þeir slást í för með
hinum hógværa og lítilláta friðar-
höfðingja, verður liðsinnið stund-
um hjáleitt, og til lítils stuðnings
eða skilningsauka á málefninu,
fremur en fylgd þeirra þrumuson-
anna: Jakobs og Jóhannesar, er
þeir vildu hrópa á eld af himni til
að tortíma Samverjunum, vegna
þess að þeir veittu Jesú ekki við-
töku. — Fagnaðarerindisboðun
þeirra, sem gera vilja eldsmat úr
öllum þeim, er ekki fallast á
hverja þeirra kreddu er líkust
kristniboði Ólafs Tryggvasonar og
aðstoðarmanna hans, er helzt
meiddu eða drápu alla þá, sem
ekki tóku við trú. En hvorki hefir
guðskristni né nokkru öðru mál-
efni verið viðbjargað fyrr eða síð-
ar með slíkum náðarmeðölum og
kemur jafnan greinilegar í ljós í
slíku framferði dramb mannanna
og óbilgirni, en liðsinni þeirra við
Krist.
Arftakar Saddukeanna eru einn-
ig margir á meðal vor, þeir sem
ekki trúa á upprisuna. Það eru
efnishyggjumennirnir og margir
þeir, sem telja sig vísindamenn og
heimspekinga. í þeim flokki eru
einnig þeir, sem segja: Etum og
drekkum og gleðjum oss í dag, því
á morgun deyjum vér. Ekki skort-
ir þessa menn að jafnaði fyrirlitn-
ingu á trúarofsanum og allri
þröngsýni hans. En þá skortir
venjulegast annað. Þá skortir
sjálfa trúna á það, að lífið sé
nokkurs virði. Einnig þeir eru
lokaðir í sínum kredduhring. Tök-
um til dæmis vísindamennina svo
nefndu. í hverju eru þeirra vís-
indi fólgin? Þau eru venjulegast
fólgin í því, að rannsaka hin ytri
fyrirbrigði efnisheimsins og leitast
við að draga af þeim ályktanir og
finna reglur fyrir þeim. Flestir
hafa tekizt þessa rannsókn á hend-
ur á svo takmörkuðu og þröngu
sviði, að þá skortir alla stærri yf-
irsýn. Jafnvel hið smæsta svið er
svo ríkt af fjölbreytni og viðfangs-
efnum, að það gefur ærið rann-
sóknarefni fyrir heila mannsæfi.
En árangurinn af því, að einblína
svo fast á takmörkuð svið efnis-
fyrirbrigðanna gefur venjulega
ekki glöggan skilning á lífinu í
heild. Undantekningar eru auðvit-
að fjölda margar frá þessu. Mörg-
um er það gefið, að sjá einmitt
hið undursamega í hinu smáa,
engu síður en hinu stóra. En oft
eru efnislíkamarnir sundurgreind-
ir í frumefni sín og talið að líf
þeirra sé útskýrt með því. Oft
horfa menn svo fast á efnið, að
andinn hverfur þeim sýn. Iðulega
er horft svo ákaft niður í moldina
að stjörnubjartur himininn gleym-
ist. Því verður ekki neitað, að sá
rnikli skriður, sem komst á efnis-
vísindin á nítjándu öldinni höfðu
i för með sér nýja efnishyggju-
öldu meðal aimennings. Þorri vís-
mdamannanna voru efnishyggju-
menn og hugðu sig að því komna,
að leysa hina síðustu gátu. Og þar
sem þessir menn hinsvegar urðu
frömuðir ýmissa verklegra fram-
fara og gerðu oft kraftaverk í efn-
isheiminum, hlutu þeir átrúnað
fólksins sem nýir spámenn. Með
hruni hinnar fornu heimsmyndar,
héldu menn og að trúarbrögðin,
sem henni höfðu orðið samferða
hlytu einnig að farast. Þegar him-
ininn hrundi fyrir nýrri þekkingu
og jörðin varð allt í einu ^ins og
örlítið krækiber í ómælisdjúpi
geimsins, þá hrundi einnig um leið
fyrir mörgum trúin á guð og ann-
að líf en það, sem á jörðu er lifað.
Auðvitað þurfti þetta ekki að
leiða hvað af öðru. Það voru að-
eins hugmyndirnar um hið ytra
íyrirkomulag alheimsins, sem tóku
stakkaskiptum, og sú umbreyting
varð reyndar á þann hátt, að sá
heimur sem kom, varð stórum
mikilíenglegri og dásamlegri, en
sú veröld, sem hvarf. En þrátt fyr-
ir það varð þetta svo mikil bylting
í hugmyndalííinu, að trúin, sem
alltaf biður um tákn, riðaði til
falls. Það var eigi íramar hægt að
benda á himnaríki og segja: Sjá,
það er hér eða það er þar. Ekki
einu sinni smásjáin eða stjörnu-
kíkirinn l'eiddi það í ljós. Og á
sama tíma leituðu kvikskurðar-
mennirnir að sálinni í mönnum —
slitu lim frá lim og fundu ekkert.
Þá fóru þeir að efast. Og eftir því
sem þeir þóttust vita meira, þvarr
þeim trú. Ályktun þeirra var á
þessa leið: Er ekki hin gamla trú
jafnskeikul og hin gamla heims-
skoðup? Er jörðin annað en örlít-
ið moldarkorn í endalausum geimi
alheimsins, sem þyrlast þar áfram
endalaust og tilgangslaust um alla
eilífð? Fæðist ekki maðurinn og
deyr tilgangslaust? Kviknar ekki
lífið af dauða efninu án þess að
nokkur kveiki það og er nokkur
guð til? — Brátt fóru vísinda-
mennirnir að slá þessu föstu. Það
varð þeirra trú. Og þeir urðu svo
rétttrúaðir í vísindum sínum, að
þeir þóttust þess fullvissir, að líf-
ið væri aðeins framkvæmi afls og
efnis. Þeir héldu að það hefði orð-
ið til af einhverri skrítinni tilvilj-
un. Og maðurinn, sem þannig
væri einnig eitt fyrirbrigði efnis-
ins, væri líka háður takmörkun-
um þess, og því væri í raun og
veru ekki mikið á hans skynjun-
um að byggja.
En það er gaman að veita því
athygli, að þegar vísindin eru
komin inn á þessa braut, þá fara
þau einmitt að komast í mótsögn
við sjálf sig.
Ef hinar ytri skynjanir fara að
verða óábyggilegar, þá er einmitt
hætt við að vísindi, sem einkum
byggja á þeim, geti eigi verið full-
komin eða örugg heimild um hið
sannasta eðli lífsins. Og á þennan
hátt hafa einmitt hinir djúp-
skyggnustu vísindamenn síðustu
tíma verið að kippa hverri stoð-
inni af annarri undan þeim rétt-
trúnaði vísindanna, sem algengur
var á nítjándu öld. Sumir vísinda-
menn nítjándu aldar höfðu gengið
svo langt, að telja, að ekkert, sem
ekki yrði svo að segja þreifað á,
hefði raunverulega tilveru. Það
væru einungis staðreyndir eins og
mmmmmmmtmm
C \ýh ? 28
Nýtt!
Ljósakrónur
Forstofuluktir
Forstofukúplar
Borðlampar
Náttlampar
Kaupfélag Eyfirðinga.
Járn- og glervörudeild.
áUUUBUMlM«WM