Dagur - 21.04.1937, Side 1

D AGUR
kemur út á hverjum fimtu-
degi. Kostar kr. 6.00 árg.
Gjaldkeri: Árni Jóhanns-
son í Kaupfél. Eyfirðinga.
Gjalddagi fyrir 1. júlí.
XX. árg. ^
Afgreiðslan
er hjá JÓNI Þ. ÞÓR, Norð-
urgötu 3. Talsími 112. Upp-
sögn, bundin, við áramót, sé
komin til afgreiðslumanns
fyrir 1. des.
Akureyri 21. apríl 1937.
16. tbl.
L.A. 20 ára
Leikfélag Akureyrar var 20 ára
19. þ. m. Það var stofnað 19. apríl
árið 1917.
Félagið á sér forsögu í leikstarf-
semi hér á Akureyri. Löngu fyrir
síðustu aldamót var talsvert leikið
í höfuðstað Norðurlands, fóru leik-
arnir fyrst fram í vörugeymslu-
húsum kaupmanna. Voru þá
nokkrir danskir menn búsettir í
bænum og áttu þeir mestan þátt í
því að koma þessum leiksýningum
á stað. Má þar til nefna Jensen
verzlunarmann, Steinche verzlun-
arstjóra og hjónin Hinrik og Önnu
Schiöth. Af því að forgöngumenn-
irnir voru danskir, fóru leikarnir í
fyrstu mestmegnis fram á dönsku.
Laust fyrir aldamótin og nokkur
ár þar á eftir var leikið í húsi
einu, er svonefnt Gleðileikjafélag
átti. Var þar að ýmsu leyti betrl
aðstaða en í fyrrnefndum vöru-
skemmum kaupmanna, enda var
þá farið að vanda betur til leikj-
anna. Um langt skeið var Páll
Jónsson Ardal kennari og skáld
mikil stoð og stytta þeirra, er við
leikstarfsemi fengust, lék bæði
sjálfur og hafði á hendi leiðbein-
ingastörf við undirbúning leiksýn-
inga og samdi auk þess allmörg
leikrit, er sýnd hafa verið á leik-
sviði. — Um aldamótin og um all-
langt skeið þar á eftir, var hér á
Akureyri sá maður búsettur, er
leikstarfseminni var mikill fengur
í; það var Vilhelm Knudsen, síðar
fulltrúi í verzlunarhúsinu Nathan
og Olsen, átti hann mikinn þátt í
forgöngu leiksýninga og sýndi
dugnað og ágætan smekk í því
starfi, enda sjálfur prýðisgóður
leikari. Meðal forgöngumanna
leiksýninga áður en L. A. var
stofnað, má nefna bræðurna Carl
og Axel Schiöth og enpfremur
Bernharð Laxdal.
Á þessu tímabili í leiksögu Ak-
ureyrar voru hér einstakir leik-
endur ágætum hæfileikum gæddir.
Má þar til nefna Guðm. Guðlaugs-
son (Guðmundss. bæjarfógeta) og
Halldór Gunnlaugsson lækni (síð-
ar í Vestm.eyjum). Enn er þó ó-
talin sú persóna, er mestan þátt
átti í leikstarfsemi bæjarins; það
var frú Margrét Valdimarsdóttir.
Var það leikmennt Norðlendinga
óbætanlegt tjón, er hún, á bezta
aldri féll frá 24. jan. 1915. Því
miður fékk hún aldrei tækifæri til
þess að sjá sig um erlendis og
njóta tilsagnar í leiklistinni, þar
sem hana er bezta að fá. En þrátt
fyrir þetta var hún ekki aðeins
snillingur í sínum eigin hlutverk-
um á leiksviðinu, heldur var hún
einnig óþreytandi við að leiðbeina
þeim, er með henni störfuðu, og
hafði mikil áhrif á þá til bóta.
Munu áhrifin af leikstarfi hennar
og minningin um leiklist hennar
seint úr minni líða, þeim sem
þessa urðu aðnjótandi. Eftir and-
lát hennar var stofnaður minning-
arsjóður, er ber nafn hennar. Á
að verja vöxtum sjóðsins til efl-
ingar leiklistinni á Akureyri.
Ekki verður gengið fram hjá ein-
um manni, er á þessum tíma tók
mikinn þátt í leikstarfi hér; það
var Guðl. sál Guðmundsson bæj-
arfógeti. Gekk starf hans einkum
í þá átt að leiðbeina leikendum, og
leysti hann það starf af hendi með
mikilli röggsemi og fjöri.
Um 1906 reistu Góð-Templarar
á Akureyri hús eitt mikið og veg-
legt. Var í því húsi útbúið leiksvið
í sambandi við stóran áhorfenda-
sal. Var nú tekið að nota húsrúm
þetta til leiksýninga og hefir því
farið fram síðan. — Hús þetta er
nú í eign bæjarins.
Haustið 1915 og 1916 kom frú
Stefanía Guðmundsdóttir hingað
norður og stofnaði til leiksýninga
hér í bæ bæði haustin. Var aðsókn
að þeim leikjum afar mikil, því
flestum var hugleikið að sjá þessa
nafnkenndu leikkonu á sviðinu.
Vafalaust hefir starfsemi frú Ste-
faníu hér og leiksýningar hennar
átt töluverðan þátt í að glæða á-
huga manna fyrir leikstarfi og
vekja löngun til að hefjast handa
og hrinda því fram á leið. Því var
það, að á næsta vori var L. A.
stofnað, eins og fyrr segir.
Stofnendur félagsins voru þess-
ir: Gísli Magnússon, Guðbjörn
Björnsson, Hallgrímur Sigtryggs-
son, Hallgrímur Valdemarsson,
Ingimar Eydal, Jóhannes Jónas-
son, Jón Steingrímsson, Jónas
Jónasson, Júlíus Havsteen, Páll
Vatnsdal, Pétur Þorgrímsson, Sig-
tryggur Þorsteinsson, Sig. Ein.
Hlíðar, Sveinn Bjarman.
Menn taki eftir því, að engin
kona er meðal stofnendanna. Hélst
það fyrstu árin, að félagið var með
öllu kvenmannslaust. Seinna lag-
aðist þetta.
Félagið setti sér strax lög og er
tilgangur þess tekinn fram í 2. gr.
á þessa leið:
„Tilgangur félagsins er að koma
á fót góðum leiksýningum í Akur-
eyrarbæ, eftir því sem kostur er á
og kraftar leyfa, Þess vegna vill
félagið leitast við að sameina þ,á
leikkrafta, sem hér eru, og ná
þeim í sína þjónustu."
Fyrsta stjórn félagsins var þann-
ig skipuð: Hallgrímur Valdimars-
son, Júlíus Havsteen, Sigurður
Hlíðar.
Á fyrstu starfsárum félagsins
var enginn sérstakur formaður
kosinn, en stjórnin sjálf skipti
með sér verkum, en árið 1926 var
samþykkt sú lagabreyting, að kos-
inn skyldi sérstakur formaður og
með honum 2 meðstjórnendur til
1 árs. Hefir það skipulag haldizt
síðan.
Hvað er þá orðið okkar starf í
þessi 20 ár?
Félagið hóf leikstarf sitt árið
1918 með því að sýna tvo útlenda
smáleiki. Það voru leikiimir „Grái
frakkinn" og „Frúin sefur.“
Síðan hefir félagið komið á fót
leiksýningum á hverju ári að einu
undanteknu.
Skulu hér taldir þeir íslenzkir
leikir, er félagið hefir sýnt, og
jafnframt getið höfunda þeirra:
Fjalla-Eyvindur (Jóh. Sigur-
jónsson), með frú Guðrúnu Ind-
riðadóttur í aðalhlutverki sem
gesti. Vér morðingjar (Guðm.
Kamban). Lénharður fógeti (Ein-
ar H. Kvaran). Nýjársnóttin (Ind-
riði Einarsson). Tárin (Páll J. Ár-
dal). Dómar (Andrés Þormar).
Skugga-Sveinn (Matth. Jochums-
son); leikinn í tvo vetur. Munk-
arnir á Möðruvöllum (Davíð Ste-
fánsson). Tveir heimar (Jón
Björnsson). Maður og kona (Emil
Thóroddsen). Dauði Natans Ket-
ilssonar (Eline Hoffmann). Hinn
síðasttaldi leikur er að vísu eftir
útlenda konu, en efni leiksins er
íslenzkt og persónurnar íslenzkar.
Galdra-Loftur (Jóh. Sigurjónss.).
Að lokum Dansinn í Hruna (Indr-
iði Einarsson).
Útlendir leikir, sem félagið hef-
ir sýnt, eru þessir:
Skríll (Overskou). Tengdapabbi
(Geierstam), sýndur í 2 vetur.
Æfintýri á gönguför (Hostrup),
sýnt í 4 vetur. Drengurinn minn.
Kinnarhvolssystur (Hauch); Heim-
koman (Sudermann). Ambrosius
(Molbeck), með danska leikarann
Adam Poulsen sem gesti í aðal-
hlutverkinu. Á útleið (Sutton
Vane), sýndur í 2 vetur. Spansk-
flugan (Arnold og Bach). Sá
sterkasti. Hrekkjabrögð Schapins
(Moliere). Húrra krakki (Arnold
og Bach). Landafrœði og ást
(Björnson), með frú Mörtu Ind-
riðadóttur sem gesti í einu hlut-
verkinu. Franska œfintýrið. Frök-
Sumardaginn fyrsta kl. 9:
„19 ára“.
Fjörug og skemmtileg ástar-
saga, tekin eftir skáldsögu
Booth Tarkingtons: »Alíce
fldaillS'. Aðalhlutverkið leikur
hin fræga ameriska leikkona
Katharine Hepburn
og segir danska blaðið »Poli-
tiken* að þetta sé tvimæla-
Iaust bezta hlutverk hennar.
Annað aðalhlutverkið leikur
hinn bráðskemmtilegi gaman-
leikari, kvennagullið
Fred Mac Murry.
en Júlía (Strindberg). ímyndun-
arveikin (Moliere), með Friðfinni
Guðjónssyni sem gesti í aðalhlut-
verkinu. Draugalestin (A. Ridley).
Fyrsta fiðla (Gustav Wied). Eruð
þér frímúrari? (Arnold og Bach),
með Alfreð Andréssyni sem gesti
í einu hlutverkinu.
Auk þess, sem hér hefir verið
nefnt, hefir félagið sýnt nokkra
smærri leiki, sem ekki verða tald-
ir hér.
Þetta, sem nú hefir verið talið,
er að vísu aðeins hinn ytri rammi
um starfsemi L. A. í 20 ár. Hann
ber það þó með sér, að ekki hefir
félagið alltaf haldið að sér hönd-
um á þessu tímabili. Leikkvelda-
fjöldi hefir verið alls nálægt 300.
Þeir, sem eitthvert skyn bera á
leikstarf, munu fara nærri um, að
allmikið erfiði hafi verið því sam-
fara að koma upp þeim leikjum,
sem hér hafa taldir verið, þar hafi
marga örðugleika orðið að yfir-
stíga og margvíslegt andstreymi
að þola. Enda er það mála sann-
ast, að hið eina, sem haldið hefir
félaginu uppi, er trúin á það, að
það væri að vinna nýtilegt menn-
ingarstarf í bæjarfélaginu. Félagið
vill þá heldur ekki á þessu 20 ára
afmæli sínu rekja raunir sínar eða
festa hugann við hið mótdræga,
er orðið hefir á vegi þess, það vill
miklu heldur fagna yfir þeim sigr-
um, er það telur sig hafa unnið,
þó að það hefði óskað, að þeir
sigrar væru enn stærri.
Það, sem allt veltur á, er hvort
félaginu hafi tekizt að ná þeim
tilgangi, sem það setti sér í upp-
hafi og fyrr er frá greint. Því skal
Framh. á 3. síðu.