Dagur - 07.04.1938, Blaðsíða 3

J
67
17. tbL
DAffiUR
Skemiitilegir lestur.
Komiim er hingað til bæjarias
vestan af elzta og virðulegasta óð-
ali landsins, frá hinum forna
rausnargarði Ólafar ríku, Skarði á
Skarðsströnd, skemmtilegur í-
þróttamaður, hr. Sigvaldi Indriða-
son. Er hann ram-íslenzkur í b'st
þeirri, sem hann leikur, enda er
hann af þjóðlegu fræðabergi brot-
inn. Gísli Konráðsson, hirm mikli
sagnaþulur, er langafi hans og
Konráð Gíslason ömmubróðir
hans, en í móðurætt er hann kom-
inn af Skarðverjum, og er sú
höfðingjaætt auðrakin langt fram
í aldir. Býr bróðir hans, Kristinn
Indri&ason, á hinu mikla höfuð-
bóli og er kvæntur frændkonu
sinni, sonardóttur kammeri'áðsins á
Skarði, sem margir kannast enn
við, og Matthías kvað xrm hina
miklu glymdrápu: „Heilsar skáld
Skarði — skjöldungs hofgarði". í
Sigvalda Indriðasyni hefir líklega
í öndverðu verið efni í hvorn-
tveggja, fræðimann og listamann,
en hvorug þessara gjafa hefir
öðlazt fullan þroska — brostið að-
stöðu og ástæður til slíks. Örlögin
hafa eigi veitt honum færi á að
stunda listir eða fræði nema í hjá-
verkum. Langafi Sigvalda, Gísli
Konráðsson, safnaði fróðleik og
sögnum um ættir og héruð, kynja-
menn og höfðingja. Sonar-sonar-
sonur hans, Sigvaldi Indriðason,
safnar stemmxrm og kann kynstur
af þeim og kveður þær af mikilli
list, enda er hann raddmaður góð-
ur. Skemmti hann bæjarbúum
seinasta laugardagskvöld og kvað
milli 40—50 stemmur, en margar
á hann enn ókveðnar. Auk þess
söng hann nokkra gamanbragi um
ýmsa atburði í stjómmálasögu
vorri á síðustu árum. og var þar
skringilega og skopvíslega um þá
ort. Fór og Sigvaldi þannig með
efnið, að skringileikur og skop-
semi þessara gamansöngva naut
sín fullkomlega í meðferð hans.
Skrýtlur sagði Sigvaldi einnig af
fáránlegum kerlingum og frum-
stæðum kynjakörlum, sem sumar
voru næsta hlægilegar. Hann er
hin mesta hermikráka, mælir
hvers kvikindis röddu, gengur þar
líklega næst Páli ísólfssyni eða
jafnast á við hann.
Áheyrendur virtust skemmta
sér prýðilega. Einkum hlógu menn
dátt að smásögum hans og stjóm-
málakvæðum. Sumum rosknum á-
heyröndum virtist og vera
skemmt, er Sigvaldi innti kvæða-
íþrótt sína.
»Mörgum finnst hin forna list
fögur enn í tötrum«,
kveður Matthías í erfivísum um
Símon Daláskáld. Að vísu kveður
Sigvaldi ekki rímur, en harm fer
með stemmurnar, sem þær voru
kveðnar við. Þessar stemmur
voru útvarpshljómleikar feðra
vorra og mæðra á mörgum liðnum
öldum. Með þeim var skemmt á
þúsundum heimila kynslóð eftir
kynslóð. Þessi gömlu kvæðalög
hafa veitt þeim, ásamt rím-
unum, „kauplaust kjark og móð“,
Vantraust á ríkis*
stjórnina fellt.
Formaður Sjálfstæðisflokksins,
Ólafur Thors, hefir á Alþingi bor-
ið fram tillögu til þingsályktun-
miðlað andlegri næringu og
listrænni nautn, þó að listin
reyndist nauða ófullkomin, ef
henni var stefnt fyrir hæstarétt
hinnar æðri gagnrýni. En það er
enn óskorið úr því, hvort hefir
meira menningargildi, samlagast
betur fólkinu og rennur því betur
í merg og blóð, rímurnar á liðnum
tímum, eður útvarps-blandan —
þetta „samsull úx’ sextíu búðum“
— á vorum dögum. Um það efni
mætti án efa rita langa og merki-
lega bók. í þessari athugasemd á
ekki að felast nein árás á stjóm
útvarpsins. Útvarpið hlýtur að
verða „samsull“, samkvæmt eðli
þess og hlutverki.
Margir bæjarbúar kuxma Sig-
valda Indriðasyni beztu þakkir
fyrir skemmtunina. Hann hafði
þar á boðstólum „sitt af hverju
tæi“. Það var eins og að ferðast
aftur í liðna tíma, að hlýða á
stemmumar. En unga fólkið og
kvenfólkið skemmti sér, ef til vill,
betur við skopsögur hans og smá-
sögur.
Hann endurtekur skemmtun
sína næstkomandi suxmudagskvöld
kl. 8% e. h. í Samkomuhúsi bæj-
arins.
Siguröur Guðmundsson.
ar um að lýsa vantrausti á núver-
andi ríkisstjórn. Hefir vantrausts-
tillagan verið til umræðu í Sam-
einuðu þingi síðastl. mánudags-
og þriðjudagskvöld, eins og út-
varpshlustendum er kuxmugt, en
atkvæðagreiðslu frestað þar til í
gær. Tvær tillögur til rökstuddrar
dagskrár, um að vísa vantrausts-
tillögurmi frá, komu fram, öxmur
frá Bændaflokknum, hin frá
Héðni Valdimarssyni. Dagskrá
Bændaflokksins var felld með 38
gegn 2 atkv. og dagskrá Héðins
með 40 gegn 4.
Síðan var vantrauststillagan
borin undir atkvæði og felld með
26 atkv. gegn 16. Á móti voru all-
ir Framsóknar- og Alþýðuflokks-
menn, en með vantraustinu 16
Sjálfstæðismexm, eða allir nema
Árni Jónsson, er var forfallaður.
Við atkvæðagreiðslima sátu 6
þingmenn hjá, 3 kommúnistar, 2
Bændaflokksmenn og Héðinn
Valdimarsson.
Ungmennastúkan »Akurlilja« nr. 2
heldur fund í Skjaldborg sunnudaginn 9.
þ. m. Fundurinn byrjar kl. 7% síðdegis.
Barnastúkan »Sakleysið« heldur fund
n k. sunnudag á venjulegum stað og
tima.
Zíon. Nœstkomandi sunnudag ki. 10%
f. h. sunnudagaskóli. Kl. 8% e. h. al-
menn samkoma. Allir velkomnir
þessa fólks. Ekki þannig, eins og
sumir vanþroska postular halda
fram, að kaupfélögin eigi að verða
framfærslustofnanir manna eða
hópa, heldur á þaxrn hátt, að gera
lífsbaráttuna léttari, gera fólkið
færara um að njóta þess, er það
framleiðir, — gera það færara um
að bjarga sér sjálft.
Samvinnan þarfnast ekki þeirra
manna, sem ekki vilja bjarga sér,
en heimta allt af öðrum.
Samvinnumenn halda því fram,
að samvinnan hafi t. d. orðið til
þess að „leysa vanda“ bændastétt-
arinnar, á engan hátt til fulls, eins
og Alþm. virðist hafa vænzt, held-
ur að svo miklu leyti, sem aðstæð-
ur allar hafa gert fært. Þessu til
sönnunar benda þeir á t. d. í Eyja-
fjarðarsýslu þá miklu eignaaukn-
ingu, sem þar hefir orðið á síðast-
liðnum 20 árum. Á það, að fram-
leiðsluvörur bændanna eru nú
miklum mun verðmætari, en þær
voru fyrr, meðan samvinnan mátti
sín minna, og á þær stórfelldu
framfarir sem orðið hafa á sviði
byggingar- og ræktunarmála í
héraðinu á undanfömum árum.
Þeir benda á framkvæmd\r
KEA annars vegar og það fjár-
magn, sem það veitir héraðinu til
margvíslegra framkvæmda, og
hins vegar á kaupmennina, er hér
ríktu áður fyr, en enginn man nú
eftir, vegna þess að ekkert líf-
rænt merki hafa þeir látið eftir
sig. Ýmist hafa þeir sólundað
gróðanum af verzluninni, eða
flutt með hjann til erlendra þjóða,
til þess að njóta ellidaganna í
sællífi á arðinum af framleiðslu-
vörum bændanna og óþarfa
álagningu á vörur neytendanna.
Það væri efni í langa bók að
skrifa verzlunar- og búnaðarsögu
Eyjafjarðarsýslu, og benda á
þann stóra þátt, sem samvinnan
hefir átt í að „leysa vanda“ fólks-
ins, er byggir bæinn og sveitina.
Hér verður aðeins hægt að benda
á nokkrar tölur, sem þó nægja til
þess að sanna hversu „Alþýðum."
er ósýnt um að segja satt.
Árið 1927 hefir skattmat fast-
eigna í sýslunni numið kr.
4.098.800.
Eins og alkunna er, var verð-
lag þá miklum mun hærra en nú
er, og er því samanburður á skatt-
matstölunum þá og nú ekki næg
sönnun ein saman til þess að
sýna eignaaukninguna, því að
hún er raunverulega meiri en töl-
urnar gefa til kynna. Þó nemur
skattmat fasteigna samtals kr.
6.213.911 árið 1936 og hefir vafa-
laust aukist síðan. Eru þá ekki
taldar með ýmsar jarðabætur, er
unnar hafa verið eftir 1930, en
sem eðlilega hafa miðað að því að
gera jarðirnar verðmætari.
Til þess að sanna að þessi aukn-
ing hafi ekki einvörðungu orðið
við sjóinn heldur einnig hjá
„hinum vonlausu mönnum“ —
bændunum, skulu hér til færðar
tölur úr þeim hreppum Eyja-
fjarðarsýslu er sem næst einvörð-
ungu eru byggðar bændum.
1927:
Öngulsstaðahreppur
Saurbæ j arhreppur
Hr af nagilshr eppu r
Öxnadalshreppur
kr. 473.800.00
— 261.000.00
— 296.300.00
— 89.000.00
Þetta nægir til þess að sýna
hvernig hinum „vonlausu mönn-
um“ hefir búnast undanfarin ár,
og er þó á engan hátt verið að
gera lítið úr erfiðleikum þeh’ra,
sem eru miklir.
Skuldlaus eign í Öngulsstaöa-
hreppi hefir vaxið á þessum 9 ár-
am um kr. 77.859.00; úr. kr. 628.073
í kr. 705.932.00, í Hrafnagils-
hr. um kr. 97.492.00; úr kr. 499.246
árið 1927 í kr. 596.738.00 árið 1936,
og í öðrum hreppum minna, emk-
um þó sökum þess, að þar hefir
sauðfjárræktinni hrakað, vegna
erfiðari sölu á kjöti á erlendum
markaði, en kúastofn bænda þar
hefir ekki náð að vaxa eins ört.
Þó hefir nautpeningi í sýslunni
fjölgað úr 1592 árið 1917 upp í
1782 árið 1927. Þessi aukning er
tiltölulega lítil. En þetta ár, 1927,
er ár það, sem samvinnumenn taka
að skipuleggja mjólkurframleiðsl-
una og sölu hennar. Og á næstu
árum þar á eftir er augljós breyt-
ing. Árið 1937 er tala nautpenings
í sýslunni komin upp í 2746, eða
hefir nær því tvöfaldast frá árinu
1917, þótt aukningin sé mest öll
eftir að mjólkursamlagið var
stofnsett, og sést því þáttur sam-
vinnunnar í þessu mjög greini-
1936:
730.900 Aukning kr. 257.100.00
427.800 Aukning — 166.800.00
438.700 Aukning — 142.40.000
172.300 Aukning — 85.300.00
lega. Um það hver hagsbót bænd-
um hafi orðið að skipulagningu
mj ólkursölunnar skal ekki rætt
hér, en það vita þeir bezt, sem
reynt hafa. Skuldlaus eign sýslu-
búa hefh' aukizt á þessum 9 árum
am kr. 581.380.00; úr kr. 4.022.972.-
00 í kr. 4.604.352.00 (Heimild
Sýslufundargerðir Eyjafjarðars.).
Margt fleira mætti nefna en
hér skal staðar numið að sinni.
Þessar tölur sanna, að tilraun róg-
beranna, er skrifa í „Alþýðum.“
til þess að upphefja sjálfa sig á
kostnað samvinnunnar, hefir ekki
tekizt hönduglegar en tilraun hins
sæla Mimchausen að hefja sig í
loft upp á hárfléttunni sinni.
Samvinnumenn vita vel, að hver
stór hugsjón er lýgi smámenninu,
og þess vegna muni mega vænta
slíkrar viðleitni úr sömu átt á-
framhaldandi. En þó að Munc-
hausenseðlið í þeim, er skrifa
„Alþm.“ haldi áfram að leita út-
rása, þá mun það engin áhrif hafa
á starf samvinnufélagsskaparins í
þessu byggðarlagi eða öðrum —-
að leitast við að leysa vanda fólks-
ins, efla hag þess og gera það fær-
ara um að bjarga sér sjálft.