Dagur - 12.05.1938, Blaðsíða 3

22. tbl.
DAGUR
S9
um 1935—36 járn og stál, unnið og
óunnið, mest þó hið síðara sem
járnmálm beint írá námunum,
fyrir hærri upphæð en öllum inn-
flutningi til Svíþjóðar nam á
sama tíma. Það er þess vegna sem
Svíar hafa alla verzlun frjálsa, að
þeir hafa nóg að selja og keppt er
um það, sem þeir hafa á boðstól-
um, bæði járn, timbur og pappír.
Um síðastl. 3—4 ár hefir aJlt
farið stígandi og virðist ýmsum
sem nú muni hækkun nema stað-
ar, en sveiflur þær, sem nú eru,
muni þó ekki þýða að um lækkun
verðs sé að ræða fyrir lengri tíma,
heldur aðeins til bráðabirgða.
í stuttu máli má segja, að eins og
nú standa sakir, séu sölumöguleik-
ar góðir á mörgum sviðum og
eigi ástæða til að örvænta um
markað í nánustu framtíð, að und-
anteknum þeim löndum, sem ekki
geta borgað, en það eru Miðjarð-
arhafslöndin. Að vísu hafa þau
ávexti að selja, en þeir eru dýrari
en hægt er að fá þá annarstaðar.
Það er því ekki að ástæðulausu
að íslendingar leitist fyrir um
opnun markaða í öðrum heims-
hlutum. Það er engum vafa bund-
ið, að framleiðslan til lands og
sjávar má ekki byggjast á því að
selja hana í einni eða tveimur
myndum, t. d. sem saltfisk, full-
eða hálfverkaðan, og kjötið sem
saltað og fryst. Nei, þar kemur að,
að verulegan hluta fiskjarins
verður að matreiða fyrir markað-
inn og neytandann að meira eða
minna leyti.
í sambandi við þetta dettur mér
í hug ísl. lýsið og síldarverksmiðj-
urnar. Eg sé enn koma fram til-
lögur um að fjölga verksmiðjun-
um. Það má meir en vera að þess
sé þörf. En hefir engum komið til
hugar að reisa verksmiðju á Norð-
urlandi, t. d. á Akureyri eða
Húsavík, til þess að búa til ýmsar
nothæfar vörur úr lýsinu, í stað
þess að selja það allt sem hrávöru.
Mér er tjáð að efnilegur stúdent
frá Menntaskóla Akureyrar hafi á
síðasta sumri sótt um styrk til
náms í verkfræði, lútandi að síld-
ariðnaði og meðferð þeirra afurða,
en verið synjað. Eg er þess viss,
að verksmiðja á íslandi, sem fram-
leiddi hinar ýmsu tegundir lýsis-
og feitiefna, sem búin eru til úr
síldar- og þorskalýsinu, mundi
geta staðið við það, alveg eins og
þeir, sem flytja lýsíð út í tunnum
til Álaborgar, Árósa eða Ham-
borgar, og sem þaðan er svo flutt
sem iðnaðarvörur út um heim, eða
eins og eg sjálfur var sjónarvottur
að hér í sumar, að skip kom frá
íslandi með lýsi, dældi því upp í
herðingargeymana hjá „Östasia-
tisk Co.“, fékk það hert þar og tók
síðan sem fasta feiti og sigldi með
það áfram til Þýzkalands. Vera
má að einhverjum hafi hug-
kvæmzt að í framtíðinni verði ís-
lendingar sjálfir að búa til iðnað-
arvöru úr hráefninu — lýsinu, og
flytja síðan út sem glycerin, stear-
in, feitar sýrur af ýmsu tagi, já,
jafnvel sem sprengiefni.
Verkefnin eru nóg, og líklegt
þætt} mér, að þessi mál yrðu í-
huguð, meðan verið er að lýsa og
hita Norðurland með rafafli frá
Laxá. Og ekki er minna um vert
að eignast dugandi, sérmenntaða
menn á þessu sviði en mörgum
öðrum
(Framh.).
Hvert stelnir?
Einn af riihöfundum Dags, hr. Jónas
Jónsson frá Brekknakoti, virðist telja
það nokkurnveginn réttmætt, þótt er-
lend blöð sæmi okkur skrælingja nafn-
gift, meðan ekki fyrirfinnst hér á Ak-
ureyri baðstofa og íþróttahús í full-
komnasta nýtískustíl.
O jæja. Eftir því er það þá stóllinn,
sem vísar til um manndóm og gáfna-
far þess, sem í honum situr, því að
sem sagt, ef baðstofan er nógu ný-
tískuleg, getur hvaða skrælingi, sem
er, þvegið þar a' sér skrílmennskuna.
En væri óhugsandi að hann gæti
skolað ögn af henni af sér í baðker-
inu heima? Eg er nú svo gamaldags
að álíta, að jafnvel baðkerið í heima-
húsum sé ekki órækur vottur um skríl-
mennsku, eða menningarástand heima-
fólksins, þó það jafnvel fyrirfinnist
ekki, skýri það ekki frá öðru en tak-
markaðri getu til að afla sér lífsþæg-
inda, en að þarna geti, þrátt fyrir allt,
búið mesta sóma og gáfnafólk og
jafnvel kattþrifið líka, því sæmileg
reynsla er fengin fyrir því, að það er
hægt að þvo sér upp úr vatni, enda
þótt ílátið, sem það er í, heiti ekki
einu sinni baðker. Ekki svo að skilja
að eg sé neitt á móti baðstofu,
íþróttahúsum og öðrum fremur heilsu-
samlegum leikföngum, ef ástæðurleyfðu,
en engin fær mig til að trúa því, að
kröfur almennings til slíkra hluta séu
sprotnar af umhyggju fyrir heilsu-
vemd, því þá ætti þessari umhyggju
að verða meira vart í daglegu hátta-
lagi en almennt gerist. En eg er á
móti því hóf'ausa lýðskrumi, sem
flest blöð þjóðarinnar eru sífellt barma-
full af, um þeísar gegndarlausu »rétt-
mætu« kröfur einstaklingsins til allra
heimsins unaðsemda, án þess hann þó
leggi nokkuð annað til málanna en
kröfurnar. Og eg álít að það sé lík-
legra til að skrílmanna þjóðina en
baðstofu- og íþróttahúsleysi. Pað er
manngildi einstaklinganna, sem sker
meira en nokkuð annað úr um menn-
ingarástand þjóðarinnar.
Og það má nærri kveða svo á að
hver einstaklingur sé annað tveggja:
þjóðarsómi eða þjóðarskömm, miðað
við framkomu hans og háttalag, og
vitanlega er oss íslendingum margs
ábótavant á þeim vettvangi, og er því
gott verk að beina einstaklings athygl-
inni að þeim sjálfsögðu kröfum, sem
þjóðfélagið og hann sjálfur á að gera
á hendur honum. En það er b'inlínis
illt verk að smeygja nokkru því inn í
meðvitund einstaklingsins, sem veikt
getur sjálfsvirðingu hans og mann
dómsviðleitni. Og ekkert er líklegra
til að veikja hana og jafnvel drepa
en sá hugsunarháttur, að þjóðfélagið,
og yfirleitt allir aðrir en sjálfur hann,
eigi að bera ábyrgð á einstaklingnum,
og að kröfur hans til þess eigi að
vera ótakmarkaðar, og séu auðvitað
allar »réttmætar« og því takmarkalaus-
ari og réttmætari sem hlutaðe:gandi
er meira Iftilmenni, sem aftur á móti
hlýtur að byggjaat á þvf að þjóðféUg-
inu beri ekki að krefjast neins af ein-
staklingnum, og að því beri sjálfsögð
skylda til að sjá í gegnum fingur við
hverskonar brek og drusulmennsku sem
vera skal.
Pví miður er þessi banvæni hugsun
arháttur að magnast ár frá ári, og má
heita að haun sé að verða rauði þráð-
urinn í þjóðfélagi voru, og verður ó-
umflýjanlegt banavaldur þess, nema
augu alþjóðar opnist fyrir því, að hann
er ga^rstæður þroskalögmálum lífsins.
Að þessi hugsunarháttur er ekki sprott
;nn upp af einstaklingsumhyggju eins
og reynt er að láta hann sýnast, held
ur einstaklingshatri, því hverjir of-
sækja freklegast þá einstaklinga, sem
hafa bæði vilja og getu til að hjálpa
sér og öð um?
Almenningur verður að opna augun
fyrir þeim eilífa sannleika, að Ouð,
og þá um leið allar góðar vættir,
hjálpar þeim, sem hjálpar sér sjálfur,
enda er hann altaf hjálparþurfi. Og
þá er hitt lika jafnsatt, að ekki einu
sinni guð getur hjálpað þeim, sem
ekki vill hjálpa sér sjálfur, enda er
hann ekki hjálparþurfi í sömu merk-
ingu og hinn. Honum er hjálpin
jafn þýðingarlaus og lystarlausum
manni margréttað borð. Hann er
sjúklingur á einhverju því sviði til-
verunnar sem liggur milli lífs og
dauða, og verður því að meðhöndl-
ast sem slikur. En við getum líka
huggað okkur við, að frá náttúrunnar
hendi eru slfkir sjúklingar ekki marg-
ir, alist þeir upp við sæmilega líf-
rænan hugsunarhátt. En peir fieta orð-
ið margir ef þessi dauðasöngur ábyrgð-
arleysisins er tónaður inn í þjóðina
með móðurmjólkinni af kynslóð til
kynslóðar, og ttmgun þeirra stærsta
hættan, sem nokkru sinni hefir vofað
yfir þessu þjóðfélagi.
Björgvin Guðmundsson.
Barnaskóli Akuieyrar.
Starfsári barnaskólans lauk í
gær. Við það tækifæri flutti skóla-
stjóri skýrslu um störf skólans í
vetur, og kvaddi fullnaðarprófs-
börnin með ræðu. 67 börn luku
fullnaðarprófi. Af þeim fengu 10
ágætiseinkunn og 46 1. einkunn.
Hæsta einkunn var 9.36. Börnin
drukku um 6000 lítra af mjólk og
3 tunnur af lýsi. Sýning á hand-
iðju og teikningu barnanna var
opin s. 1. sunnudag og sótti hana
fjöldi fólks. Drengir hafa smíðað
fjölda gagnlegra muna og prýtt
suma útskurði. Ennfremur höfðu
nokkrir drengir bundið inn 50
bækur. Stúlkur saumuðu sér föt,
prjónuðu, bættu og stoppuðu og
sumar höfðu saumað sér vettlinga
og töskur úr skinni.
Þótti þessi teikninga- og hand-
iðjusýning hin merkilegasta í alla
staði og fékk hina beztu dóma.
í vorskólanum eru nú um 300
börn.
Guðsþjónustiir í Grundarþingapresta-
kalli:
Möðruvöllum, sunnud. 15. maí kl. 12 hád.
Hóluni, sunnud. 22. mai kl. 12 á liád.
Saurbæ, sama dag kl. 3 e. h.
Næturvörður er í Akureyrar Apóteki
þessa viku. (Frá n.k. mánudegi er næt-
urvörður i Stjömu Apóteki).
Hjartans þakkir
fyrir heimsókn, gjafir, hlýjar
kveðjur og hamingjuóskir á
áttrœðis afmœli mínu 5. þessa
mánaðar.
Guð blessi ykkur öll.
Hóli 8. mai 1938.
Ólöf Kristín Elíasdóttir.
KIRKJAN: Messað i Akureyrarkirkju
n. k. sunnudag kl. 2 e. h.
Zion: Næstkomandi sunnudag kl. 8%
e. h. almenn samkoma. Allir velkomnir.
I. O. O. F. = 1205130 =
Hradskákþinp Skákfélags Akureyrar
hefst annað kvöld kl. 8bís e. h. í Skjald-
borg. Keppendur beðnir að ntæta stund-
víslega.
Silfurórúðkaup áttu i gær Itjónin á
l jörn í Svarfaðardalj Þórarinn Kr. Eld-
járn og Sigrún Sigurhjartardóttir.
Dánardægur. Þann 4. þ. m. andaðist
að heintili sinu, Aðalstræti 4 hér í bæ,
Ólafur V. Árnason, eftir margra ára
þungbæra vanheiisu.
Kuldasteyta af norðri með nokkru
frosti og snjóélum hefir verið hér norð-
anlands undanfarna daga og helzt enn.
Hafíshroði er fyrir Norðurlandi, einkum
við Horn og á Húnaflóa, en hefir þó
ekki hindrað skipaferðir.
Unnið er nú að stækkun útvarpsstöðv-
arinnar í Reykjavik og er búizt við að
henni verði lokið í júlí, og að stöðin
taki þá til starfa með ntargfaldri orku.
Steinn Steinsen bæjarstjóri kom heim
úr utanför sinni með »Drottningunni« í
siðustu viku.
Brjóstlíkan af Jónasi Jónssyni alþm.,
sem Rikarður Jónsson hafði gert, var
honum afhent á afmæli hans 1. þ. m.
Var það afhent með þeim ummælum, að
með því að láta listamann setja svipmót
hans i málm, þá væri þar af vinum hans
innt skylda af hendi við framtíðina, og
væri þessi afmælisgjöf að því leyti i
samræmi við hin fjöimörgu störf hans
sjálfs.
Hjúskapur. S.l. laugardag voru gefin
samnn ! hjónaband hér í bænum ungfrú
Sigurlaug Benediktsdóttir og Þorvaldur
Jónsson frá Tjörnum, bílstjóri.