Dagur - 19.05.1938, Blaðsíða 2

96
D A Q U E
23. Ibl,
fjallaði um hin dönsku tilboð, og
Erlingui' sat, svo sem áður er get-
ið, var það oftar en einu sinni
skýrt fram tekið, að verktaki
mxmi. greiða kauptaxta verklýðs-
félaganna á Akureyri. Það hlýtur
því að vera vísvitandi blekking,
þegar E. Fr. fullyrðir það í „Al-
þýðum.“, að bæjarstjórn ætli „að
nota hinn erlenda vinnukaupanda
tii að lækka kaupið“. En þennan
„verklýðsforingja“ klígjar ber-
sýnilega ekki við neinum þeim
ósannindum, er gætu orðið til
þess að vekja sundrung, tor-
tryggni og ófrið um þetta mál.
Það skal játað, að mikil líkindi
eru til að hægt væri að fá nokkuð
af efni til virkjunarinnar talsvert
ódýrara en hin dönsku f irmu
bjóða það, ef bœnum tœkist að út-
vega frjálst gjaldeyrislán til kaup-
anna. Vilhjálmur Þór var, svo
sem kunnugt er, búinn að útvega
slíkt. lán í Bretlandi með góðum
kjörum, en þegar allt var klappað
og klárt við sjálfa lánveitendurna,
gerðust þau óvæntu tíðindi, að
brezka stjórnin BANNAÐl allar
lánveitingar úr, landi. Mun sú
ráðstöfim næstum einsdæmi í
sögu heimsviðskiptanna. Ef til
vill trúir E. Fr. því, samkvæmt
reynzlu sinni sem fjármálaforsjón
Kaupfélags Verkamanna, að
brezka stjórnin. hafi gert þetta af
stríðni við V. Þór og okkur Akur-
eyringum til bölvunar, en ekki af
knýjandi ástæðum á heimavísu.
Ef til, vill. hefir hún frestað þess-
ari ákvörðun sinni fram yfir bæj-
arstjórnarkosningarnar hér, til
þess eins, að Framsókn fengi
„einum. fulltrúa fleira í bæjar-
stjórn“ (!), eins og Erlingur virð-
ist halda. En því sendir E. Fr. þá
ekki .skeyti og útvegar þetta fé?
Hann taldi það þó ekki svo erfitt
verk í vetur að koma slíku smá-
ræði... í kring! Það hlakkaði að
minsta kosti eftirminnilega í hon-
um, þegar þessi möguleiki brást.
En bæjarstjórn Akureyrar mun
ekki telja sig geta komið auga á
neina slíka möguleika um frjálst
gjaldeyrislán eins og sakir standa,
þrátt fyrir ýtarlegar eftirgrennsl-
anir. Kannske veit E. Fr. betur.
Sé svo, ber honum sannarlega
skylda til að benda á þær leiðir,
er hann telur færar í þeim efnum.
En engar líkur benda til, að án
frjáls gjaldeyris verði betri kjör-
um náð annars staðar. Meðan svo
standa sakir mun , bæjarstjóm
heldur kjósa að sæta þeim mögu-
leikum, sem fyrir hendi eru, en að
slá málinu enn á ný á frest, ekki
sízt sökum þess, að mjög varlegar
rekstursáætlanir sýna, að fyrir-
tækið á að geta borið sig vel fjár-
hagslega, þótt stofnkostnaður
verði nokkuð meiri en gert var
ráð fyrir í upphafi./
Reksursáætlanir þessar gera ráð
fyrir verulegri loekkun á raf-
magnsgjöldum neytenda frá því,
sem nú, er, t. d. á samkv. þeim
verð á raforku til ljósa að lækka
um 10%., Erlingur gefur hinsveg-
ar í skyn, að rafmagnið verði
miklu DÝRARA en bæjarmenn
hafi gert sér vonir , um, vegna
þess hvað hjn dönpltu tilboð séu
óhagstæð. En hefir E. Fr. gert sér
greín fyrir því, hvað það kostar
bæjarfélagið árlega að vera án
stórum aukinnar raforku, hvað
sem virkjunin annars kann að
kosta?
Erlmgur Friðjónsson er trú-
deigur á nýja rafveitu fyrir Akur-
eyri og óttast, að með henni reisi..
bæjarfélagið sér hurðarás um öxl
íjárhagslega. Honum er þetta
nokkur vorkunn og skal það því
fyrirgefið. Hann er senn gamall
maður og örþreyttur. Framsýni
hans, stórhugur og fjármálaskiln-
ingur hefir aldrei verið framúr-
skarandi, og „lítið var, en búið
er“. Honum skal einnig virt það
til vorkunnar, þótt hann þori ekki
— eftir hin kotrosknu fíflalæti sín
tyrir bæjarstjórnarkosningamar í
vetur, þegar öllum velfarnaðar-
málum bæjarfélagsins átti þegar
að verða hrundið í framkvæmd,
ef hann aðeins næði kosningu —
— að koma fram fyrir kjó.sendur
sína nú og játa þetta trúleysi sitt.
Tii þess þ’arf meiri djörfung og
manndóm en honum er laginn. En
undanbrögð hans og pólitískur
hráskinnaleikur í þessu alvarlega
velfarnaðarmáli allra bæjarbúa
verður aldrei skilinn eða fyrirgef-
inn. Jafnvel kommúnistar í bæj-
arstjórn hafa í þessu máli hagað
sér eins og valinkunnir sæmdar-
menn í samanburði við hann, og
sýrrt miklu ríkari ábyrgðar- og
sómatilfinningu. Er með því ekki
mikið sagt þeim til hróss. E. Fr.
virðist hafa ályktað eitthvað á
þessa leið: Ef reynslan sýnir, að
máli þessu verði ráðið farsællega
til lykta, munu menn hafa gleymt
því, að ég veitti því engan stuðn-
ing, aðeins ef ég tek ekki afstöðu
gegn því með atkvæði mínu á úr-
slitastundum. En ef illa tekst til
um málið og afdrif þess verða f
samræmi við bölsýni mína, get ég
þvegið hendur mínar og hrópað:
Sjá, ekki átti ég neinn þátt í því,
að svona fór: Ég — „einn af ell-
efu“ — sat hjá eða laumaðist af
fundi, til þess að geta setið áfram
í launsátri og lætt rítingnum í
bak þeirra, sem eitthvað vildu
gera annað en gaspra um málið á
torgum og gatnamótum, í blaða-
greinum og á kjósendafundum.
En það má E. Fr. vita, að á eftir
Apavatnsför kemur Örlygsstaða-
“bardagi, og þá mun ekki standa
steinn yfir steini í byggingu hins
svikula þjóns, er kastaði steinun-
um í glerhúsinu.
**
Hjónaband. 1 dag verða gefin saman í
hjónaband í Karlstad í Sviþjóð ungfrú
Guðrún Bjarnadóttir, Jónssonar fyrrv.
bankastjóra hér og Haukur Helgason
stud. polit. frá fsafirði.
KIRKJAN: Messað í Lögmannshlíð n
k. sunnudag kl. 12 á hádegi.
Ferðafélag Akureyrar:, Næstkomandi
sunnudag verður íarið til. Hjalteyrar,
Dagverðareyrar og að Gásum, Lagt af
stað kl. 1 e. h.
FRÁ AMTSBÓKASAFNINU; Skilið
bókum safnsins sem allra, fyrst.
Dansleik heldur Iþróttafélag Hrafna-
gilshrepps að þinghúsi hreppsins laug-
ardaginn 21. þ. m. Hefst. kl. 9% e. h,
Veitingar fást á staðnura. Haraldur
sp|l*r.
Kaflar úr Kaupmanna-
hafnarbréfi til »Dags«.
Friverzlun.
Þeir, sem hylla fríverzlunina og
sjá í henni' hið eina hjálpræði,
sem komið geti heimsviðskiptun-
um í viðunandi horf, mega senni-
lega bíða nokkuð lengi enn. Því,
er ekki að leyna, að eðli og gang-
ur allrar verzlunar byggist fyrst
og fremst á því, að hver vöruteg-
und sé framleidd þar, sem ódýrast
er að framleiða hana og hún síðan
flutt þangað sem hennar er þörf.
En eins og nú standa sakir og eins
og verða mun enn um langt skeið,
er öll verzlun þvinguð, einkum
þar, sem gerðar eru kröfur til
vöruskipta. Meðan stórþjóðimai’
ganga á undan í þvi efni, verða
hinar smærri að fylgja í kjölfar-
ið, nauðugar, viljugar, nema þar
sem einstakar vörutegundir eru
framleiddar og mjög eftirsóttar,
eins og t. d. í Svíþjóð, sem að
framan greinir. Meðan það land-
ið, sem lengst hélt í fríverzlunina
— England — semur um viðskipti,
gerir kröfur og setur skilyrði, ei
ekki gott um vik fyrir- smælingj-
ana. Og það, sem styrkir líkumar
fyrh’ því, að þetta verzlunarfyrir-
komulag haldist um áraraðir, er,
að í ýmsum löndum hafa sett ver-
ið lagaákvæði, sem snerta verzl-
unarfyrirkomulagið, og það er nú
einu sinni svo, að lagafyrirmælum
er sjaldan breytt í skyndi, allra
sízt þegar þau viðkoma fjárhags-
legri afkomu þjóðarþegnanna.
Sannleikurinn er sá, að í þingræð-
islöndum eru alltaf tveir eða fleiri
stjórnmálaflokkar, sem hafa full-
trúa á löggjafarsamkomum sínum.
Undanfarin ár hefir víða verið
komið á fót iðnaðarfyrirtækjum,
sem raunverulega hafa engin skil-
yrði til að þrífast, nema með
vernd löggjafar á einn eða annan
hátt. Þessi vernd er oftast tollúr
á aðfluttum vörum, sömu tegund-
ar og iðnfyrirtækin framleiða, eða
algert aðflutningsbann. Hvaða
stjórnmálaflokkur vill nú stofna
sér í hættu með því að afnema
slíka vernd iðnaðarstofnananna og
gera um leið sína eigin kjósendur
atvinnulausa?
Stiórnmálin.
í þeim málum skerst í odda. Þar
eru öfgar og óbilgimi, þar ríkir
sátt og sanngirni, þar finnst lítil-
mennska og lubbaháttur. Það er
sama sagan, sem gerist hér vtra
eins og heima á íslandi, aðeins
hafið þið meiri persónulegan ná-
grannakrit, meiri mannskemmandi
áróður. Við öðru er ef til vill ekki
að búast, meðan lifir andi þeirrar
byltingar, sem borizt hefir frá
Austur-Evrópu til íslands. En
undravert er það, að slík della
skuli hafa fest rætur heima, þvl
einræði getur samkvæmt eðli sínu
aðeins þrifizt þar til lengdar, sem
menning fjöldans er á lágu stigi
og fjöldi manna hvorki læs né
skrifandi. •
Einræðishöfðingjar leiða fjöld-
ann, binda fyrir augu manna,
blinda þá, eða má þá burt af yfir-
borði jarðar, sé við að eiga menn,
spm, hafa sannfteringu og einurð
til að fylgja henni. Menn munu
enn minnast þess, er Hitler lét
taka af lífi sína nánustu sam-
verkamenn og vildarvini í júní
1935, enginn veit hve marga.
Fyrstu fregnir hermdu, að þeir
hefðu verið 3. Mánuði síðar var
engin launung á, að þeir hefðu að
minnsta kosti verið 50. Alltsaman
menn með skoðanir og sannfær-
ingu, en sem auðvitað voru í ann-
arri tóntegund en foringjans
sjálfs. Eða hvað segja menn um
þýðingu þeirrar löggjafarsam-
komu, þar sem aðeins einn stjórn-
málaflokkur fær að kjósa, og lög-
gjafarsamkoman stendur part úr
degi? Þróun sjálfstæðra skoðana
á grunnan jarðveg undir slíkum
skilyrðum.
Þær fregnir, sem svo að segja
daglega berast frá Rússlandi, veit
eg ekki hvort kallazt geta tíðindi
lengur. Svo má illu venjast að
gott þyki, og við betra er ekki að
búast, meðan þar ræður lögum
maður sá, sem var glæpamanna-
foringi, áður en hann kom til
valda, og á hverju ári, stundum á
hverjum mánuði, auglýsir blóð-
eðli sitt með því að láta skjóta
hæfilega stóran hóp embættis-
manna sinna. Varla mun önnur
brjálæðispersóna hafa ráðíð ríki,
síðan Neró leið, sem svo reglulega
sannar geðveikiseinkenni síns
innra manns.
Kommúnisminn rússneski hefir
ráðizt á heift og blóðþorsta Tsar-
tímabilsins. Ennþá eru allar ár,
sem um Rússland renna, blandað-
ar blóði rússneskra borgara, og
undanfari þeirra blóðsúthellinga
er, ef vera mætti, enn níðingslegri
en á Tsartímanum. Fyr voru not-
aðir hestar til að teygja og toga
líkami lifandi manna á milli sín,
og aðrar pyntingar af líku tagl
viðhafðar. Nú er beitt því vopn-
inu, sem víst er að getur eyðilagt
taugakerfi sakbornings á einm
nóttu og gert hann brjálaðan.
Vistarvera í klefa, þar sem 40—50
stiga hiti er inni og hæfilega
miklu ljósmagni er beint á hlut-
aðeiganda er nóg til þessa. Á
þenna hátt er auðvelt að gera
hvern sem er viljalaust, máttvana
verkfæri, sem stýra má og fá til
að játa hverri spurningu, sem
fyrir hann er lögð. Það lítur bet-
ur út að fá einstaklingana til að
játa afbrot, enda þótt.um algert
sakleysi sé að ræða. Það skiptir
annars engu máli. Sekt og sak-
leysi er undir slíkri stjórn gert
jafnt undir höfði. Aðeins eitt ræð-
ur: duttlungar valdhafans, sem á-
lítur, að hver sú persóna, sem
hefir sjálfstæða skoðun, sé föður-
landssvikari og sitji um líf og
höfuð foringjans.
Kaupmannahöfn 6. marz 1938.
Gísli Kristjánsson.
Leikirnir »Apakötturinn« og »Grái
frakkinns verða sýndir í siðasta sinu
nasstk laugardagskvöld. Aðgöngumiðar
aðeins á 1 kr. hvar sem er í húsinu.
Merkjasala fer fram á götum bœjar-
ins næstk. sunnudag til ágóða fyrir
mæðrasjóðinn.
Ritstjóri: Ingimar Eydal.
Préntverk Odds Björnssonar