Dagur - 04.08.1938, Qupperneq 3

34. tbl.
DAGUB
139
„Islendingur" vegsamar
fjármálastefnuna
frá 1924 til 1927.
Síðasti ísl. fræðir lesendur sína
á því, að fjöldi Framsóknarmanna
úti um land óski nú einkis frem-
ur, en að fjármálastefna íhaldsins
frá 1924 til 1927 sé upp tekin að
nýju. Finnst blaðinu þetta ákaf-
lega eðlilegt, en ekki getur það
um heimildir ifyrir þessari stað-
hæfingu sinni, enda eru þær áreið-
anlega hvergi til nema í höfðinu
á ritstjóra ísl. En svo mæla börn
sem vilja.
Það er engin von til þess fyrir
íhaldið, að framleiðendur óski
eftir þeirri fjármálastjórn aftur,
sem með ótímabærri hækkun
krónunnar um 35% breytti góðæri
S. K. nokkuð skökku við sann-
leikann.
En eftir því sem Alþýðublaðið
skýrir frá 30. júlí s. 1., verður það
að teljast mjög vafasamt, að Sig-
urður Kristjánsson hafi verið
hinn ákjósanlegasti í liði íhalds-
ins, til þess að gera þetta her-
hlaup á hendur þingmeirihlutan-
um, því sjálfur virðist þessi vand-
lætari íhaldsins ekki hafa sem
hreinastan skjöld.
Alþýðublaðið skýrir svo frá:
„Þegar Sigurður var á ísafirði,
tapaði hann á útgerð, sem að vísu
mun meðfram hafa verið útgerð
Vesturlands og komst þess vegna
í skuld, sem hann réði ekki við.
Mun þetta haifa verið víxilskuld
og nokkrir gæðingar íhaldsins á
ísafirði í ábyrgð fyrir, m. a. Jón
Auðunn. Hvernig fór nú Sigurður
að því að hagræða skuldinni og
losa félaga sína frá ábyrgðinni?
Jú, hann vildi fá fast lán. En það
var ekki hægt, nema hann gæti
fengið bankanum veð. En hann
átti ekkert, sem hann gæti veð-
sett. Svo hann gerir sér hægt um
hönd og fær sér útmælt erfða-
ifestuland hjá bænum. Lætur velta
þar við nokkmm steinum, svo að
út líti sem hann ætli að leggja í
ræktun. Fer svo til bankans og
fær þar lánaðar 17 þúsund krónur
út á þessa fasteign. Það þarf
naumast að taka það fram, að síð-
an lagði hann upp laupana með
alla ræktun. Hann lét ekki girða
landið hvað þá meira, og svo féll
það aftur til bæjarins eins og lög
gera ráð fyrir um erfðafestulönd,
sem ekkert er hugsað um. Bank-
inn sat svo eftir með 17 þús. kr.
skuld Sigurðar með veði í landi,
sem Sigurður átti ekkert lengur í
og haf&i aldrei átt“.
Það er eftirtektarvert, að láns-
upphæð sú til Sigurðar, sem Al-
þýðubl. skýrir frá, er nokkurn-
veginn sú sama og heimiluð var
að meðaltali að láni til hvers sam-
vinnuútgerðarfélags. Var það þess
vegna, sem íhaldið valdi Sigurð
Kristjánsson til þess að gera áður
nefnt uppþot út af 90 þús. kr.
lánsheimildinni til hinna 5 sam-
vinnuútgerðarf élaga ?
í hallæri. Þessi gengishækkun var
að sönnu til stórgróða fyrir heild-
sala, kaupmenn og launamenn, en
fyrir framleiðendur til lands og
sjávar varð hún til svo stónfellds
taps, að þeir bíða þess enn ekki
bætur og munu seint eða aldrei
gera. Vegna þessa geysilega áfalls
urðu sum stóratvinnufyrirtæki
landsins að gefast upp, en önnur
biðu svo varanlegan hnekki, að
þau hafa verið að tærast upp síð-
an. Á þetta minnist ekki ísl., læst
hafa gleymt því, þegar hann er að
lofsyngja fjármálastjórn íhaldsins,
og ætti þó blaðið að muna minna
en þessa atburði, því þeir urðu
þess fyrst og fremst valdandi, að
íhaldið missti völdin 1927 því til
sífelldrar hrellingar æ síðan.
Þetta eitt nægir nú til þess, að
Framsóknarmenn óska ekki eftir
fjármálastjórninni frá 1924—27.
En þar kemur og fleira til greina.
Á stjórnarárum íhaldsins, sem
voru mikil góðæri, var fluttur inn
í landið að þarflausu gjaldeyrir
svo miljónum króna skipti með
lántökum erlendis. Á þessum
góðærum nam saltfisksútflutning-
urinn að meðaltali á ári 41 millj.
kr. á móti 17 milljónum þrjú und-
anfarin ár. Á þessum góðærum í
stjórnartíð íhaldsins ukust skuld-
ir þjóðarinnar um 10 millj. króna
og eyðslan svo gegndarlaus, að
allur hinn mikli gjaldeyrir hvarf,
án þess að hann skildi eftir nokk-
ur varanleg merki eða verðmæti,
en 8 millj. króna lán tekið, til
þess að reisa stórhýsi í Reykjavík.
Vandræði okkar nú á tímum stafa
ekki að litlu leyti af því, hvernig
farið var með fje þjóðarinnar á
þessum árum. Á þessum sukkár-
um íhaldsins hefði verið hægðar-
leikur að safna fje í stað skulda,
ef ráðdeild og fyrirhyggja hefðu
setið í fyrirrúmi, en því var nú
ekki til að dreifa.
Þegar á allt þetta er litið, er
það ofur skiljanlegt, að þjóðin
hefir ekki kært sig um að fela í-
haldinu að fara með stjórnar-
taumana aftur og mun að minnsta
kosti ekki gera, á meðan ísl. og
önnur íhaldsblöð vegsama fjár-
málastjórnina frá 1924—1927. Og
allra sízt óskar nokkur Framsókn-
arflokksmaður eftir slíkri stjórn
eins og gefur að skilja.
Fyrir atbeina lánstrausts hins
íslenzka ríkis hefir Akureyrarbær
fengið stórlán á okkar mælikvarða
erlendis, til þess að gera stórvirkj-
un við Laxá og leiða rafmagn
hingað til bæjarins. Eru nú fram-
kvæmdir að hefjast í þessu efni
til mikillar ánægju öllum fram-
faravinum.
Vafalaust hefði virkjunarlánið
ekki fengist án ríkisábyrgðar. Við
eigum það lánstrausti íslands að
þakka, að við fáum hina þráðu
raforku.
En um leið og óskir okkar í
þessu máli eru að fá fullnægju á
þenna veg, spyr íhaldsblaðið „ís-
lendingur“ 29. f. m.: „Er fjármála-
stjórn ríkisins síðustu árin búin
að koma lánstrausti þess fyrir
kattarnef?“
Og blaðinu virðist vera einkar
umhugað um að fá lesendur sína
til að trúa því að þessu sé þannig
farið.
Undarleg er þessi íhaldsnáttúra.
Ekki þætti mér ólíklegt að hún
verkaði þannig að koma hinu litla
trausti, sem Islendingur nýtur,
„fyrir kattarnef“.
Bb.
Konurnar og
Esperantó.
Þegar einhver hefir lært alþjóða
tungumálið Esperantó, hrópar
hann upp: „Esperantó hefir opn-
að mér áður ókunn sjónarsvið og
skapað í mér ný sjónarmið!“
Og öllum fremur geta konurnar
sagt þetta og einkum mæðurnar,
sem leggja af eldlegum áhuga og
sjálfsafneitun allt í sölurnar fyrir
uppeldi og menntun kynslóðanna,
konurnar, sem vinna að öllum
þáttum framleiðslunnar og skapa
öll lífsins ágæti með karlmönnun-
um. Er konurnar koma heim frá
verksmiðjunum, skrifstofunum,
eða vinnustofunum, verða þær að
flýta sér að koma innanhússstörf-
unum á réttan kjöl. í þessu efni
er hið sama að segja um konur í
borgum og konur í sveitum. Þær
hafa ekki mikinn tíma að vinnu
iokinni til þess að læra erfið, er-
lend tungmnál.
Vegna þessa geta konur ekki
komizt í bein kynni við erlendar
þjóðir nema með því einu móti
að kunna Esperantó. Það er Es-
perantó, sem opnar þeim víðáttu-
ríka útsýn um veröld alla. Esper-
antó kemur þeim í samband við
þeim líkar verur fyrir handan höf
og fjöll, er dvelja á víð og dreif
í fjórum höfuðáttum heimsins.
Esperantó er bæði gunnfáni og
hugsjón, það býr yfir innri hug-
sjón, sem sjálfur höfundur máls-
ins lagði því í brjóst og því færir
það þjóðirnar nær hver annari og
vekur þeim bróðurhug með við-
kynningu. Aldrei hefir verið meiri
nauðsyn en nú á dýrmætri sam-
vinnu kvenna, þeirra kvenna, sem
eru esperantistar og lyfta hátt á
loft blysi friðarins. Aldrei hefir
verið meiri nauðsyn á slíkri sam-
vinnu en nú, þegar menn tala
ekki einungis um styrjöld, en
styrjaldargneistarnir vofa svo yf-
ir, að líkur benda til, að þeir muni
bála um víða veröldu.
Það er náttúrulögmál, að konur
eru friðelskandi og hafa áhuga á
að varðveita líf og heilsu elskaðra
barna sinna, barnanna, sem þær
ala upp af ósérplæginni ást. Þær
vinna fyrir börnin sín af við-
kvæmni og allri orku og óska þess
aldrei að fórna styrjaldarguðnum.
þeim.
Vegna þessa hljóta konur í stór-
hópum að umfaðma Esperanto,.
því að Esperanto leggur þeim í
Ritfregnir.
Morgunn, janúar—júní 1938, er
nýlega út kominn.
Meðal annars eru í ritinu „Mik-
ilvægi sálarrannsóknanna“, eftir
Einar H. Kvaran, „Um drauma“,
eftir Guðm. Friðjónsson, „Anda-
hyggja“, eftir Guðmund Einars-
son, „Dulsýnir“, eftir Hafstein
Björnsson, „Dauðinn og gi'ldi
'hans,“ eftir dr. W. H. Maxwell
Telling, þýtt af síra Kristni Daní-
elssyni, „Ritstjórarabb Morguns“
og margt fleira.
Ritstjóri Morguns, Einar H.
Kvaran skáld og rithöfundur, and-
aðist sem kunnugt er 21. maí sl.
eftir 5 vikna þunga legu. Hafði
hann að mestu gengið frá útgáfu
þessa hetftis, áður en hann lagðist
banaleguna. Er þar orðið skarð
fyrir skildi, sem er vandfyllt.
Næsta hefti ritsins verður varið
til minningargreina um hinn látna
ritstjóra þess.
Eimrei&in, 2. hefti þ. á. er kom-
in út. Úr efnisyfirlitinu má nefna
þetta meðal margs annars:
Ingvi Jóhannesson: Viðhald þjóð-
anna. Guðmundur Friðjónsson:
Enn um blinda Jón á Mýlaugs-
stöðum. Hulda: Gröndalsminning
(með 3 myndum). M. B. Halldórs-
son: Svar til Sigurjóns læknis
Jónssonar. Stefán Einarss.: Þætt-
ir af Einari H. Kvaran. Blaða-
mennska og pólitík. Helgi Péturss:
Glæsir. Skarphéðinn: Maurildi
(smásaga). Blekkingin mikla,
katfli úr skáldsögu eftir finnska
skáldið Mika Waltari. Böðvar irá
Hnífsdal: Miklabæjar-Sólveig
(leikrit, niðurlag). Raddir (smá-
greinar), ritsjá o. fl.
Lífið, tímarit um uppeldi og
önnur menntamál. Útgefandi og
ritstjóri Jóhannes Birkiland. 2.
árg. 1937. 3.—4. hefti.
í tímarit þetta skrifa ýmsir af
ritfærustu menntamönnum þjóð-
arinnar. Efnisyfirlit þessara hefta
ritsins er sem hér segir: J. B.:
Bjargið börnunum! Björn H.
Jónsson skólastjóri: Vandræða-
börn. Próf. Theodor Hartvig:
Sigmund Freud. Próf. H einrich
A. Gins dr. med.: Ættgengis-líf-
fræðilegar hugleiðingar snertandi
rannsóknir á drepsóttum. Sigurð-
ur Einarsson, háskólakennari:
Ruthenia. Hákon Bjarnason, skóg-
ræktarstjóri: Klæðið landið! Próf.
Theodor Hartvig: Löggilding fóst-
ureyðinga í Kataloníu. Axel
Fröhlau: Brauð. Próf. dr. Her-
mann Harrassowitz. Takmörk
jarðfræðilegrar þekkingar. Friðrik
Á. Brekkan, rithöfundur og stór-
templar: Áfengisneyzlan í siðum
<og venjum samkvæmislífsins. J.
B. : Heimssýningin í París. Bj. Bl.
Jónsson, löggæzlumaður: Hirðu-
leysi og lögbrot. Jón Jónsson,
læknir: Vikivakar. Bernhard
Ziegler: Rosina. Sig. Draumland:
Myrkur. Próf. dr. Kretschmayer:
Umsátrin um Vínarborg fyrir 250
■árum.
hendur vopn til þess að berjast á
móti ómenningunni og vinna fyrir
sigur friðar og kærleika meðal
þjjóðanpa. I. H. K.