Dagur - 22.12.1938, Blaðsíða 1

DAGUR
lcemur út & hverjum fimtu-
degi. Kostar kr. 6.00 úrg.
Gjaldkeri: Arni Jóhanns-
son í Kaupfél. Eyfiröinga.
Gjalddagi fyrir 1. Júlí.
Afgreiðslan
er hjá JÓNl Þ. ÞOR, Norú-
urgötu 3. Talslmi 112. Opp-
sögn, bundin við áramót, sé
komin tii afgreiðslumanns
fyrir 1. des.
■» « » • » » • • • « < •*« •••• <
XXI. árg. |
Akureyri 22. desember 1938.
T»
54. tbl. A.
Benjamtn Krisijánsson:
Söngur englanna-
(jólahugleiding).
VÉR’ sem alin erum upp hér
lengst úti í norðurhöfum, vitum
hve skammdegisyrkrið getur orð-
ið mikið. Sjálfur dagurinn næst-
um því týnist í myrkrahafinu.
Morgimskíman kemur hægt og
treglega inn um gluggann. Það
birtir aldrei að fullu. Afturelding
og kvöldhúm renna saman í
stuttu hálfrökkri, sem bráðlega
slokknar og deyr undan þunga
myrkursins. Sólin læðist neðan við
sjóndeilarhringinn og roðar aðeins
hina hæstu tinda. Því að vér erum
stödd undir skuggafaldi heim-
skautanæturinnar, sem lengra til
norðurs ríkir í óslitnu almætti,
vikum og mánuðum saman. Og
dýpsta lægð skammdegisins fellur
iðulega saman við mestu hörku
vetrarins. Kuldinn, sem er föru-
nautur myrkursins, er að m. k.
venjulegast á næstu slóðum. Þess-
ir tveh’ bræður leiðast venjuleg-
ast hönd við hönd yfir vetrar-
hjarnið.
Og vér vitum það öll, hversu
skammdegismyrkrið getur orðið
nærgöngult. Það læsir sig gegn-
um merg og bein og fer inn í
innstu kima hugans. Það fyllir oss
deyfð og stundum nístandi ör-
væntingu. Ef vér vissum það ekki
af óslitinni reynslu, að jörðin
vindur sér á ný inn í veröld Ijóss
og lífs, mundum vér örvænta að
fullu. En myrkrið og kuldinn
verður oss þó ávallt að svo átak-
anlegu tákni dauðans, að það hríf-
ur hugann með meiri alvöruþunga
en nokkuð annað og fyllir oss
geig og kvíða.
En vetrarharka skammdegisins
er náttúrunauðsyn, sem ekki verð-
ur komizt í kring um. Því dýr-
legra er það, að eiga á gaddauðn-
um þess, þennan gróðurblett, þar
sem jólatréð blómgast, þennan
friðhelga reit, þar sem barnið
tendrar jólaljósið sitt og býður
með því byrginn öllu myrkrinu
fyrir utan — hrindir á brott frá
sér hyldjúpum útsæ myrkursins,
með einu litlu kerti.
Þannig eru jólin! Þau eru ljós í
myrkrinu. Þau eru friður og líkn
mitt í hildarleik og stríði tilver-
unnar. Þau eru gleðisöngur engl-
anna mitt í neyð náttúrunnar.
gUMIR eru svo freðnir í hjarta,
að þeir segja með fyrirlitning:
Þetta æfintýri um himnabamið,
sem fæddist á jörðina, það er að-
eins líkingarsaga um sólhvörfin.
Það er sagan um röðulinn, þennan
bjarta himins son, sem þá fer að
hækka göngu sína á ný. — Víst
er það æfintýri dýrlegt og dásam-
legt út af fyrir sig: Máttur logandi
sólar, sem með vaxandi vori
kveikir lífið með milljónunum. Og
það er þýðingarlaust að loka aug-
unum fyrir þeirri staðreynd, að
jólin voru einmitt haldin í þeirri
merkingu, löngu áður en kristnir
menn-héldu sín jól. Vér vitum það
heldur eigi með neinni vissu, hve-
nær Jesús vai’ fæddur. Fram á
þriðju öld voru engin jól haldin.
En þá var byrjað á því í austur-
kukjumii að halda 6. janúar
heilagan sem afmælishátíð Jesú.
Á fjórðu öld var þessu breytt í
vesturkirkjunni. Var þá tekið að
fagna fæðingu Jesú 25. desember,
eða sama dag og Rómverjar höfðu
áður fagnað fæðingu sólguðsins.
En eins og vér sjáum undir eins
við nánari athugun, þá leiðir það
ekkert af þessu, að fæðingarsaga
Jesú sé búin til upp úr sólarátrún-
aðiniun, eins og sumir hafa haldið
fram. Ástæðan fyrir því, að hinir
ki'istnu kirkjufeður völdu einmitt
þennan dag fyrir fæðingarhátíð
Jesú, er auðsæ. Það er eigi auðvelt
að taka vinsæla hátíð af heiðnum
mönnum. En það mátti brejrta
inntaki hennar og merkingu. Og í
þessu falli átti það vel við. Úr því
að menn vissu ekki á hvaða degi
ársins Jesú hafði fæðzt, völdu þeir
þennan dag fyrir fæðingarhátíð
hans. Og í þessu vali fólst táknræn
merking: Eins og sólin fæðist á
ný í dimmasta svartnætti skamm-
degisins, og leiðir mennina móti
vaxandi vori, þannig fæddist Jesús,
guðssonurinn, á tímum myrkustu
ÚTHÝST.
Kvæðið „Jólanóttin“ eftir Wergeland, sem Matt-
hías sneri á íslenzku, skýrir frá sorglegum atburði,
er skáldið lætur gerast í Noregi á sjálfa jólanóttina.
Jakob gamli, alkunnur Gyðingur þar lun slóðh', er á
ferð um Heiðarskóg í stórhríðarveðri. Hann heyrir
óp og finnur lifandi stúlkubarn í fönninni. Baminu
vill hann umfram allt bjarga; hann tekur það ráð
að „úlpu sinni kastar og sveipar henni um barnið,
barminn opnar og leggur barnsins köldu kinn við
brjóstið, unz hjartaslög hans hrópa það til lífsins“.
Síðan brýzt gamli Jakob áfram með barnið við brjóst
sér. Að lokum kemst hann við illan leik að kotbæ
einum á heiðinni, verður allshugar feginn að fá þar
húsaskjól fyrir sig og barnið og drepur hægt á dyr.
Síðan skýra þeir Wergeland og Matthías svo frá at-
burðum:
„Svo ber hann aftur — aftur. Loks er svarað:
„í Jesú nafni! er nokkur maður úti?“
„Hann Jakob karlinn! Kennið þið mig ekki,
Gyðinginn gamla?“ — „Gyðingur!“ þá æpti
mannsrödd og konu, „kúrðu þá í snjónum!
Við eigum ekkert, sem þú getur grætt á
fæðingarstundu Drottins, sem þú deyddir!“
„Eg!“
— „Þú og þitt fólk; það er ógnar syndin,
sem þjóð þín skal í þúsund liði gjalda“. —
„Æ, æ! í nótt er hleypt inn hverjum rakka“. —
„En Gyðingar ei koma í kristin hús“.
Hann heyrði ei meir; dyrunum er lokað og gamli
Jakob hnígur örmagna niður á gaddinn. Hann varð
úti nóttina helgu.
Morguninn eftir, þegar dyrnar á kotbænum voru
opnaðar, skýrir kvæðið svo frá atburðum:
„Þar kúrir, trú eg, karlinn ennþá! sérðu!“
svo æpti bóndi, er birti og aftur út hann leit.
„Svo rektu hann burt; í dag er jóladagur“,
anzaði konan. „Gá, hvort Gyðingssneypan
við barm sér hefir bundið fastan pokann.
Sá vill nú út með vörur sínar. Líttu’ á:
Hann starir inn sem ætli okkur hérna
að eiga nóg að gefa fyrir glingur".
„Lát mig þó sjá, hvað skreppuskömmin geymir,
nú sýn mér, karl!“ Og út þau bæði arka.
Þá glórði í frostið í hins látna augum.
Þá blikna þau og æptu bæði af ótta
og illum hrolli: „Drottinn komi til!
Hann hefir orðið úti“. —
Þau reisa hann við, og barnsins böggull fylgdi.
Þau krækja sundur kufli hans — og sjá:
um háls á honum hangir Margrét litla,
bam þeirra sjálfra — liðið lík sem hann“.
Margrét litla hafði gert tilraun til að strjúka frá
bænum, sem hún dvaldi á, heim til foreldra sinna,
en villtist í hríðinni.
Sorg og iðrun foreldranna er lýst á þenna hátL
„Ei þruma slær, ei eiturormur bítur
sem ofboð það, er heltók þessi hjón.
Svo hvítnaði ekki hjarnið eins og hann,
og harðara gellur móðirin en veðrið:
„Guð hefir hefnt. Því hel og harka okkar,
en hretið ekki, myrti þetta bam.
Og svo mun okkur úthýst líkt og honum,
þá berjum við að náðardyrum Drottins“.
Jólahátíðin er að ganga í garð. „Við fögnum komu
frelsarans“ með ljósadýrð, jólaskrauti, sálmasöng og
nautnum í mat og drykk. En öll þessi ytri þjónusta
er lítils virði, ef hún er ekki í samræmi við hið
innra líf. Það er hjartalagið og hugarfarið, sem mest
er undir komið. Ef harðúð og miskunnarleysi, hatur
og öfund til meðbræðranna nær tökum á hugum
okkar, þá förum við líkt að og hjónin í kotbænum,
sem úthýstu bágstöddum Gyðingi vitandi vits og um
leið sínu eigin barni óafvitandi; þá úthýsum við því,
sem mest er í heimi — kærleikanum. En að úthýsa
samúðinni og kærleikanum er sama og að úthýsa
Krists-eðlinu úr sálum okkar.
I sambandi við úthýsingu Jakobs gamla, sem
Wergeland lýsir svo snilldarlega í kvæði sínu, mætt-
um við vel minnast þess nú á jólunum, að aldrei
hefir Gyðingum verið úthýst jafn harkalega og átak-
anlega eins og á þessum tímum. Ofsóknimar og
miskunnarleysið, sem þeir eiga að mæta, er kolsvart-
ur blettur ó hinni vestrænu menningu.