Dagur - 28.09.1939, Blaðsíða 3

39. tbl.
DAGUR
159
fyrrum bóndi i Syðra-
Garðshorni í Svarfaðardal.
Hann andaðist hér á Akureyri á
heimili tengdasonar síns, Magnúsar
Qíslasonar múrara, hinn 18. sept. s. I.
rúmlega áttræður að aldri.
Júlíus var fæddur að Skeiði í Sv,-
dal 27/7 1859. Hann var af merkum
bændaættum kominn og mun jafnan
minnst í hópi hinna merkustu svarf-
dælskra bænda sinnar tíðar. Þá er
Júlíus var 16 ára, drukknaði faðir hans
frá stórum barnahóp. Var Júl. elstur
drengjanna og tók þá þegar við bús-
forráðum með Quðrúnu móður sinni,
einni hinni ágætustu og dugmestu konu.
Þau systkini öll voru orðlagðir dugn-
aðar og ráðdeildarforkar, enda bjarg-
aðist Tjarnargarðshornsheimilið prýði-
lega undir umsjón ekkjunnar og barna-
hópsins. Mun þetta allt hafa orðið
binum mannvænlega hóp mikill og
haldgóður skóli.
Júlíus kvæntist 1881 Jóhönnu Maríu
Björnsdóttur bónda í Syðra Garðs-
horni, ágætri konu, og lifir hún mann
sinn. Bjuggu þau fyrst nokkur ár í
Tjarnargarðshorni en síðan alla tíð í
Syðra-Oarðshorni, eða nál. 40 ár, en
alls mun Júl. sál. hafa dvalið þar í
53 ár. Búnaðist þeim þar mjög vel
og voru ætíð meir veitandi en þurf-
andi, og hin síðari ár mjög vel efn-
um búin. Bar heimilið jafnan merki
rausnar og ráðdeildar og var ávalt vin-
sælt og velmetið. Börn eignuðust þau
9 alls og lifa þessi 7 þeirra: Hólm-
fríður gift Jóhannesi Björnssyni verka-
manni á Ak., Guðrún gift Halldóri
Sigfússyni útgerðarm. á Dalvík, Jó
hanna gift Magnúsi Gíslasyni rr.úrara
á Ak., Sigrún gift Gesti Vilhjálmssyni
bónda í Bakkagerðum, Friðrika gift
Sævaldi Konráðssyni Norðfirði, Daníel
bóndi í Syðra-Garðshorni, kvæntur
Önnu Jóhannsdóttur, og Bjð.n rör-
lagningamaður Ak, kvæntur Snjólaugu
Hjörleifsdóttur. Alls munu afkomend-
ur Júlíusar og Jóhönnu nú vera 43
talsins.
Júlíus var orðlagður dugnaðarmað-
ur. Hann gekk heill og óskiftur að
hverju verki og vann ætíð af kappi
við hvað sem var, enda var hann
óvenjumikill afkastamaður og víkingur
til vinnu. Hann var og um langt
skeið formaður á fiskibátum á vor- og
haustvertíðum í Svarfaðardal og þótti
þar afburða maður, fengsæll og djarf-
ur svo af bar, en þó svo fyrirhyggju
samur að honum hlekktist aldrei á,
þótt hann lenti í hinum mestu mann
raunum og svaðilförum. Árvekni hans
og fyrirhyggja brást aldrei, og kjark
urinn og karlmennskan var óbilandi
og bar hann yfir allar torfærur.
Þannig leið hinn langi starfsdagur,
Snemma var byrjað, 14 ára þarf
hann að inna af höndum karlmanns-
verk og 16 ára tekur hann við bú-
stjórn með móður sinni og býr síð-
an sjálfur yfir 40 ár. Alltaf unnið af
kappi, hamast á sjó og landi, allar
torfærur brotnar á bak í harðri sókn
til manndóms og sjálfsbjargar, glaður
og reifur, fullur lífsorku og þreki
réttandi hverjum nauðleitarmanni hjálp-
arhðnd. Og þegar loks heilsan og
lífsþrekið fjarar út, eftir látlaust star
og strit í þrjá fjórðunga aldar, og á
íólm gengið við sjálfan dauðann, þá
mætir Júlíus Danfelsson þar einnig
með sverð og skjöld, glaður og gunn
reifur sem fyrr.
>Mér finnst allt lífið hafa verið leikur«,
segir hann. »Og ég kveð þann leik
sáttur við guð og menn. Mér finnst
ég nú vera að lenda bátnum mínum.
Fagra ströndin blasir við og þangað
verður gott að kornast*. — Þannig
mælti hann á banabeði. Starf og strit
langrar æfi var ieikur og gleðigjafi,
að hans dómi, og uppspretta sannrar
sældar, því að það var fórn á altari skyld-
unnar við gróðurmögn lífsins, við
konu og börn, við móður jörð, við
guð og menn.
Slíkir menn aka heilum vagni heim.
^eirra er gott að minnast. Þeir eru
kennarar okkar allra. Og nú hefur
úlíus Daníelsson lent bátnum sínum
heilu og höldnu við ströndina fögru.
En líkamsleifar hans munu fluttar til
hinnstu hvíldar í svarfdælskri mold.
í guðs friði heim.
Sn. S.
Það tilkynnist, að jarðarför Júliusar Jóns Daníels-
sonar fyrrum bónda í Syðra-Oarðshorni í Svarfaðardal, sem
andaðist á Akureyri 18. september, fer fram föstudaginn 6.
október og hefst með húskveðju á heimili hins látna kl. 12 á
tádegi, Jarðað verður að Tjörn. — Kveðjuathöfn fer fram að
^ánargötu 2, Akureyri, sunnudaginn 1. október kl. 11 f. h.
Jóhanna María Björnsdóttir og börn.
Bækur.
íslenzkar nióðsðpr.
Safnað hefir Ólafur Davlös-
son. II. bindi I939. Útg,
Þorsteinn M. Jón3son Ak.
Það var mörgum fagnaðarefni, þegar
3orsteinn M. Jónsson hóf útgáfu á
hinu mikla þjóðsagnasafni Ólafs Davíðs-
sonar fyrir fjórum árum síðan. Hið
litla safn, sem Ólafur sjálfur lét prenta
fyrir aldamótin síðustu, og sögur þær
er hann átti í Huld hðfðu lengi notið
vinsælda, enda valdar sögur að efni
og frágangi, og tvímælalítið meðal
jess allra bezta, sem birzt hafði af
ísienzkum þjóðsögum. Mörgum mun
einnig hafa þótt leitt, ef hið mikla
söfnunarstarf Ólafs helði átt að falla
með öllu í gleymsku vegna þess, að
enginn fengist til að sjá um útgáfu
sagnanna. Fyrsta bindið, sem kom
út 1935, uppfyllti áreiðanlega þær
vonir, sem menn höfðu gert sér, enda
stendur það eins og þjóðsögur Ólafs
yfirleitt í fremstu röð íslenzkra þjóð-
sagna.
Annað bindið, sem nú kemur á
markaðinn, er fyllilega jafnoki þess
fyrra. Að efni og niðurskipan eru þau
lik, þó eru í öðru bindinu færri sagna-
(lokkar, þar vantar Sakamannasögur,
Helgisögur, Náttúrusögur, Vatna og
sæbúasögur og Lygisögur sem voru í
fyrsta bindi, en hinsvegar er hér nýr
flokkur: Kreddusögur. Allir þessir
sagnaflokkar eru kunnir úr öðrum
þjóðsagnasöfnum, nema lygisögurnar
Þær hefir Ólafur fyrstur manna skrá-
sett og innlimað f þjóðsagnir. Þegar
blaðað er í þjóðsögum Ó. D. kemur
það fljótt í Ijós að margt er þar líkt
með þjóðsögum Jóns Árnasonar, enda
var Jón hinn eini fyrirrennari Ólafs
þjóðsagnasöfnun hér á landi. Þó er
einn sagnaflokkur, sem miklu er meira
af að tiltölu hjá Ó. D. Það eru Ör
nefnasagnir, sem margar eru merkileg-
ar. Aftur eru æfintýrin miklu færri að
tiltölu hjá Ó. D., en þau fáu, sem
enn hafa birzt, eru að ýmsu leyti ný
stárleg.
Enda þótt Ó, D. tæki ekki að safna

jjóðsögum fyrr en Jón Árnason hafði t uðkröfuna, sem gera þarf til skemmti-
fleytt rjómann ofan af hinum mikla þjóð-
sagnaforða landsins verður eigi með
sanni sagt, að þær standi sögum Jóns
nokkuð verulega að baki. Ólafur hefir
notið margra ágætra sögumanna og
sjálfur kunnað manna bezt með þjóð-
sögur að fara.
Hið nýútkomna bindi stendur eigi
að baki hinu fyrra um sagnagæði en
færra er þar um langar sögur. Annars
er eríitt nema með mikilli yfirlegu, að
taka einstakar sögur eða sagnaflokka
út úr og úrskurða þær betri en hinar,
jó má geta þess að draugasögurnar eru
hér langfjölskrúðugasti flokkurinn, og
cennir þar margra grasa. Þar eru hinar
römmustu draugasögur eins og sögurn-
ar um Ábæjar- og Hleiðargarðsskottu,
Mussulegg, írafellsmóra o. fl., en þar
eru einnig aðrar sögur, sem meira eru
stíl við það sem nútímamenn kalla
dulræn fyrirbrigði, og hafa mildari blæ
og skapfellilegri en hinar fornu reim-
leikasagnir. Galdrasögurnar eru einnig
fjölbreyttar, og er í þeim flokki sagt
frá ýmsum áhrínsorðum og kraftaskáld-
um ekki síður en eiginlegum göldrum,
má þar minnast á sögurnar af Látra-
Björgu og Guðmundi Bergþórssyni.
Ófreskis- og Huldufólkssögur eru all-
margar og merkilegar. Annars einkennir
3að bindið meira, að sögurnar eru
afnar að gæðum en hitt að einstakar
afburðasögur skari fram úr.
Vegna óvissu um sölu bindanna
hefir útgefandi valið þá leið að líta
hvert bindi um sig vera sjerstaka heild,
með sýnishornum sem flestra sagna-
flokka, en ekki tæma hvern flokk í
einu og láta bindin þannig vera í beinu
framhaldi hvert af öðru eins og er í
jjóðsögum Jóns Árnasonar. Þetta
gerir að vísu hvert bindi fjölbreyttara
en ella, en er leiðinlegra þegar litið
er á allt verkið í heild, og gerir það
óhandhægra í notkun, enda þótt hin
góðu registur, sem hverju bindi fylgja
bæti mjög úr.
Þess er að vænta að útgefandi sjái
sér fært sem fyrst að láta framhald
þjóðsagnar.na koma út, hvort sem það
verða eitt eða fleiri bindi, þá væri
einnig gaman að fá prentað hið mikla
galdrarit Ólafs Davíðssonar, sem enn
liggur í handriti, en mun vera hin
langfyllsta greinargerð um galdramál,
sem til er á íslandi.
Tvær skemmtisögur.
ísafoldarprentsmiðja hefir nú í sum-
ar sent tvær skemmtisögur á markað
inn, „Ráð undir rifi hverju* eftir
Wodehouse, og „Hákarl í kjöljarinu
eftir Max Mauser, sem er dulnefni
norsks höfundar, Jonas Lie.
Sögur þessar eru í ðllu ólíkar nema
því, að þær eru báðar skemmtilegar
afiestrar, en með því uppfylla þær höf
sagna. Ráð undir rifi hverju er þýdd
af dr. Guðmundi Finnbogasyni, svo
að þar er meira til máls vandað, en
annars er venja um hreinar skemmti-
sögur, og gefur það þegar bókinni
aukið gildi, annars segir sagan frá
vandræðum yfirstéttarónytjungs, en
þjónn hans átti ráð undir hverju rifi
til að bjarga honum úr klípum hins
daglega lífs. Hákarl í kjölfarinu er saga
um sjóferð, þar sem margt gerist, sem
er meira en í meðallagi spennandi,
dularfull morð, laumufarþegar og
ástaræfintýri, sagt á þann hátt, að
flestir verða að lesa söguna í einum
fleng, enda hlaut hún verðlaun í sagna-
samkeppni í fyrra.
Það er óhætt hverjum þeim, sem
á annað borð stytta sér stundir með
lestri skemmlisagna, að fá sér þessar
bækur til lestrar. Þeim leiðist ekki á
meðan á lestrinum stendur. Frágangur
bókanna er snotur eins og á öllu sem
Isafoldarprentsmiðjan annast um.
Steindór Steindórsson
frá Hlöðum.
Allt í lagi í Reykjavík.
Saga. Ólafur viiJ Faxaten
setti saman. Rvlk 1939.
Það er opinbert leyndarmál, að höf-
undur þessarar sögu, sem er á 3.
hundrað bls. á Iengd, er Ólafur Frið-
riksson fyrrverandi ritstjóri.
Sagan er reyfari, en þarmeð er hvorki
sagt að hún sé góð eða léleg. Reyfarar
eiga auðvitað ekki saman nema nafnið.
Hér er um nútímasögu að ræða, víða
skemmtilega og nokkuð spennandi, en
annan sprettinn þreytist lesandinn á
langdregnum frásögnum um gröft á neð-
anjarðargöngum undir tilteknum stræt-
um í Reykjavík, gerð í þeim tilgangi að
ræna í Landsbankanum. »Svo djúp og
svo endalaus grafa þeir göng« mætti
þar um kveða.
Sagan er full af stórum leyndardóm-
um, sem herðir á lestri hennar, af því
menn fýsir að fá skýringu á þeim.
Hver er hinn dularfulli »Jón á Klappar-
stígnum?« Hver er »Mundi?« En til
þess að komast að sannindum um þau
efni, verður lesandinn fyrst að paufast
langa lengi niðri í jörðinni undir
Reykjavíkurgötum. Síðast endar svo
allt í hrífandi hjónabandssælu aðal-
persónanna að undangengnum miklum
þrengingum.
Það væri beinlínis illa gert að rekja
efni sögunnar frekar en orðið er, því
það mundi spilla eftirvæntingunni við
lestur hennar. Þessvegna verður það
ekki gert.
Sagan er vel fallin til dægrastyttingar
þeim mörgu, er hneigjast að reyfara-
lestri. Bókmenntalegt gildi hennar er
af skornum skammti.