Dagur - 13.06.1942, Blaðsíða 2

2
DAGUR
Laugardaginn 13. júní 1942
„Réttlætismennimir“, sem
ætla að breyta kjördæmaskip-
uninni, halda því fram, að í
stjómarskránni sé Framsóknar-
flokknum veitt sérréttindi, sem
séu alveg óþolandi og því knýj-
andi nauðsyn að afnema.
Þessi sérréttindi eiga að vera
í því fólgin, að Framsóknar-
flokknum sé tryggt að koma
fleiri þingmönnum á þing en
öðmm flokkum.
Vitanlega er hér um blekk-
ingu eina að ræða. Öllum flokk-
um er tryggður sami réttur í
öllum kjördæmum landsins, og
enginn þeirra nýtur þar nokk-
urra sérréttinda í öðru en því,
hversu vel honum lánast að
vinna traust kjósendanna með
störfum sínum og stefnumálum.
Þau sérréttindi, sem um er
að ræða til handa Framsóknar-
flokknum, eru þess vegna í því
einu fólgin, að í sveitum lands-
ins hafa kjósendur treyst Fram-
sóknarflokknum bezt og hafnað
öðrum flokkum.
Það er því svo, að þegar and-
stæðingamir tala um að afnema
þurfi sérréttindi Framsóknar-
flokksins, þá eiga þeir við það
eitt, að hegna beri sveitunum
fyrir það að treysta Framsókn-
arflokknum bezt og veita hon-
um meirihlutafylgi.
Setjum svo, að þetta hefði
verið öfugt, þannig að Sjálf-
stæðisflokkurinn hefði haft
meirihluta í sveitunum, en
Framsóknarflokkurinn veriðþar
í minnihluta. Hver einasti viti
borinn maður veit það upp á
sína tíu fingur, að þá hefðu for-
ingjar Sjálfstæðisflokksins aldr-
ei klæðzt þeim réttlætisskrúða,
sem þeir þykjast nú bera. En
jafnframt hlýtur öllum að vera
það ljóst, að „réttlætismálið" er
tómt fals og réttlætisskrúðinn
ekki annað en tilraun til sjón-
hverfinga.
Sveitunum á að .hegna með
því að taka upp hlutfallskosn-
ingar í tvímenningskjördæm-
um. Þetta kosningafyrirkomu-
lag þýðir það, að fylgifiskar
Sjálfstæðisflokksins eiga að fá
tvöfaldan rétt á móts við fylgis-
menn Framsóknarflokksins í
þessum kjördæmum.
Einn sjálfstæðiskjósandi á að
hafa jafnan rétt og tveir Fram-
sóknarkj ósendur.
Þessi réttindaskerðing þykir
hæfileg refsing á fylgismenn
Framsóknarflokksins í sveitun-
um.
En sé nú þessi tvöfaldi réttur
minnihlutanna í tvímennings-
kjördæmum á nokkrum rökum
reistur, sem hann auðvitað ekki
er, þá verður hann að minnsta
kosti að ranglæti gagnvart
minnihlutakjósendum í öllum
einmenningskjördæmum. —
Hvaða vit er í því að gera minni
hlutanum í tvímenningskjör-
dæmum miklu hærra undir
höfði en minnihlutanum í ein-
menningsk j ördæmum ?
Þessari spumingu reyna
mennimir í réttlætisskrúðanum
ekki að svara, af því þeir vita
undir niðri, að hlutfallskosning
í tvímenningskjördæmum er
„ekkert réttlæti", eins og Ólafur
Thors sagði 1928, eða „bara vit-
leysa“, eins og Magnús Jónsson
orðaði það.
Þó kastar fyrst tólfunum, er
forystumenn Sjálfstæðisflokks-
ins eru farnir að daðra við
sveitafólkið með bændavináttu
á vörunum. Af umhyggju fyrir
velferðarmálum bænda segjast
þeir vilja innleiða hinn nýja
kosningasið. Það sé svo ágætt
fyrir sveitimar að fá 6 þingfull-
trúa inn í Sjálfstæðisflokkinn,
til þess að halda þar fram mál-
stað bændanna. Þetta er nú
fyrst og fremst játning um það,
að eins og þingflokkurinn sé nú,
sé þaðan lítils stuðnings að
vænta fyrir dreifbýlið, en úr
þessu þykist flokkurinn ætla að
bæta með 6 minnihluta þing-
mönnum, eða sex steiktum gæs-
um, eins og Magnús Jónsson
orðar það. En það er nú ósköp
hætt við, að bændur leggi eng-
an trúnað á þenna fagurgala
„réttlátu“ mannanna og telji
sínum hlut ekkert betur borgið,
þó að 6 nýir Jónar á Akri, eða
jafnvel þaðan af aumari fuglar
fljúgi inn í Sjálfstæðisflokkinn
sem fulltrúar sveitanna. Núver-
andi foringjar flokksins í Rvík
munu sjá fyrir því, að efnið í
„steiktu gæsirnar“ verði valið af
þeim endanum, sem þeir ráða
vel við, svo að „gæsirnar" fari
ekki að gera þeim ónæði með
kröfum fyrir bændanna hönd,
en verði ósköp meinlaus og þæg
verkfæri foringjanna.
Hræsni Sjálfstæðisflokksfor-
ingjanna um ,að þeir séu stút-
fullir af bændavináttu, er engin
ný bóla á undan kosningum. En
sá böggull hefir alltaf fylgt því
skammrifi, að öll bændaástin
hefir bráðnað og gufað upp, er
kosningar hafa ekki verið fyrir
dyrum. Þess vegna eru kjósend-
ur sveitanna farnir að taka lítið
mark á hjali Sjálfstæðisforingj-
anna um bændaumhyggju sína,
en því meira hefir fylgið færzt
yfir á Framsóknarflokkinn.
Magnús Jónsson „réttlætis-
ráðherra“ hefir nýlega lýst ást
Sj álfstæðisflokksins til bænda,
er einkum komi fram í kjör-
dæmamálinu, á þann veg, að
hún sé nú orðin svo mögnuð, að
verkamenn í kaupstöðum séu
orðnir afbrýðissamir hennar
vegna. Mikil afskapleg hugar-
farsbreyting má hér hafa átt sér
stað í flokki Magnúsar og hjá
honum sjálfum! Hvemig var
það t. d. með stofnun Búnaðar-
bankans, þegar í ráði var að
setja á fót lánsstofnun fyrir
landbúnaðinn, eins og aðrir at-
vinnuvegir höfðu þá fengið?
Hver beitti sér harðast á móti
þessu máli? Það var Magnús
Jónsson. Hann vildi láta land-
búnaðinn vera hornreku annara
atvinnuvega. Hverjir börðust
ákaft móti afurðasölulögunum,
sem bjargað hafa fjölda bænda
frá því að flosna upp? Það voru
Sjálfstæðismenn. Þeir gengu
jafnvel svo langt, að hefja hið
alræmda mjólkurverkfall. Eftir
kosningaósigur sinn 1931 hót-
uðu Sjálfstæðisbroddarnir að
hætta að kaupa framleiðslu
bænda og höfðu jafnvel við orð
að segja sig úr lögum við sveit-
irnar og mynda sérstakt ríki.
Þá er andstaða íhaldsins gegn
vaxandi fjárframlögum til land-
búnaðarins alkunn bæði fyrr og
síðar. Ummæli íhaldsins frá
fyrri árum um þessi efni eru
flestum kunn, eins og t. d. „gjafa
pólitík'í, takmark Framsóknar-
flokksins væri að gera bændur
að „auðvirðilegum ölmusuræfl-
um“, „drepa úr þeim alla dáð og
sjálfbjargarviðleitni“ o. s. frv.
Þegar Jakob Möller lagði sín
fyrstu fjárlög fram á Alþingi
1940, gaf hann þá hreinskilnis-
legu viðurkenningu, að hann
hefði eftir vandlega athugun
komizt að þeirri niðurstöðu, að
það væri ekki hægt að lækka
rekstursútgjöld ríkissjóðs. —
Lækkun f járlaganna yrði því að
ganga út yfir framlög til land-
búnaðarins og verklegra fram-
kvæmda. Var þessi viðurkenn-
ing því naprari og neyðarlegri,
þar sem Sjálfstæðisflokksmenn
höfðu krafizt þess áður með
hinum svæsnustu gífuryrðum,
„að ríkið sparaði hin ónauðsyn-
legu útgjöld", og lofuðu því há-
tíðlega, að slíkt skyldi verða
gert, ef fjármálin yrðu falin
þeim á hendur.
Tillaga fjármálaráðherra
Sjálfstæðisflokksins um milljón
króna niðurskurð á fjárveiting-
um í þágu landbúnaðarins,
hlaut ekki samþykki á þinginu,
vegna þess að vald sveitanna
var nægilega sterkt til þess að
standa á móti því. Sex „steiktu
gæsirnar“ hans séra Magnúsar
voru þá ekki skapaðar.
Þessi dæmi um bændavin-
áttu Sjálfstæðisflokksins ættu
að nægja, þó að af miklu meira
sé þar að taka. Bséndavinátta
flokksins er eintómt fals, og
réttlætisskrúðinn skíri, er flokk-
urinn þykist hafa íklæðzt í kjör-
dæmamálinu, er af sama toga
spunninn og nýju fötin keisar-
ans, þ. e. að sýnast en vera ekki.
Þess vegna láta bændur fag-
urgala Sjálfstæðismanna á und-
an kosningunum eins og vind
um eyrun þjóta. Þeir vita, að
fagurgalinn snýst upp í svik
eftir kosningamar.
Hins vegar vita bændur af
reynslunni, að treysta má lof-
orðum Framsóknarmanna. Þess
vegna kjósa þeir þá, en láta hina
liggja eftir í valnum.
Templarar. Þegnskylduvinnan í
Skjaldborgarbrekkunni er fyrst um
sinn á mánudags- og föstudagskvöld-
um. Fastlega skoraS á alla stúkufé-
laga að maeta næsta mánudagskvöld.
Aðalfundui*
Leikfélags Akureyrar verð-
ur haldinn í Samkomuhús-
inu sunnudaginn 21. júní
n.k. kl. 4 e .h. — Fyrir fund-
inum liggja venjuleg aðal-
fundarstörf.
STJÓRNIN.
Barnaleikvellir
og byltingamenn.
■pjAGUR birti á dögunum hugleið-
ingar um barnaleikvallamál bæj-
arins, og átaldi aðgerðir bæjarstjórn-
ar í þeim efnum. Þetta hefir nú þegar
borið þann árangur, að bæjarstjóm
hefir samþykkt að bæta úr „hemámi"
skúrsins við leikvöllinn á Oddeyrinni,
og reka þar svipaða starfsemi og eftir-
lit með bömum og verið hefir undan-
farin sumur. Margt er þó enn ógert
í þessum málum, og mun blaðið enn
reyna að ýta þar á eftir að megni. En
nú bregður svo undarlega við, að
„Verkamaðurinn" ræðst á „Dag“ með
langri skammagrein og hinu ferleg-
asta orðbragði út af þessu og telur að
hér sé aðeins um „kosninganumer" að
ræða. Málstaður „Verkam.“ virðist
engan veginn svo slæmur, að blaðmu
sé nokkur þorf á að grípa til slikra
heimskupara og sorpskrifa. Og litla
trú munu menn haía ó mennmgunni
og bróðerninu í „framtíðarríkinu", ef
petta á að vera fyrirmyndin um hóg-
væröina og sanngirnina sem koma
skal. — Þó er „Verkam.“ kominn að
peirri niðurstöðu nú, að meinlausar
og gjörsamiega áróöurslausar frettir
er „uagur'' öirti nokkrum sinnum í
vetur um árangur jaröhitarannsókn-
anna á jLaugaiandi, án þess aö neina
noKkurn mann eoa flokk í því sam-
oandr, hafi einmg verið áróöursfregn-
ír og kosmnganumer fynr bæjar-
stjórnarkosmngarnarl Ætli skní og
tiiiogur lrUags“ um önnur framíara-
og menningarmál, svo sem samskóla-
bygginguna, aukna skógrækt, garð-
yrkjuraöunaut, bætta lestrarkennslu
oarna, stækkun rafveitunnar og margt
annaö þ. u. 1. verði ekki líka oröm
„kosmnganúmer", næst þegar Verka-
maöurinn kemur út!
Borhola „Verkamannsins“.
n NNARS ætti Verkam. sem minnst
* *' um. borholuna á Laugalandi að
tala. Þótt holan væri hvorki stór eða
djúp, tókst blaöinu þó að drekkja í
fienni því litla, sem ettir var af sóma
þess og ritheiðri. Birti blaðið í vet-
ur í sambandi við borholu þessa ein-
hverja þá dónalegustu og klúrustu
grexn, sem sézt hefir í íslenzku blaði,
— og er þá langt til jafnað — þar
sem það veittist að nafngreindum
kvenmanni, sem ekkert hatði þó til
saka unnið og engin afskipti haft af
málinu. Uppnefndi blaðið konu þessa
og jós yíir hana persónulegum og
aónalegum skætingi. En þó var
pað líka Alþýðuflokkurinn, en ekki
tramsókn, sem séö hafði reykinn
leggja upp úr þeirri borholu, að pvi er
„Verkam.“ sagði! — Framsókn hefir
ekki verið bendluð við málið á
þennan hátt fyrr en nú, og
Dendir það ótvírætt í þá átt, að hug-
arfiugi og hugsjónagáfu „Verkam.“
tari stöðugt fram.
Jainrétti og lýðirelsi.
■tTANDLIFAE) gerist nú í heimi hér,
* þar sem svo þröngt virðist oröið
um framfaramennina og umbótahug-
myndirnar, að ekki má þar við neinu
hreyfa, án þess að eiga það á hættu
að ganga á „heilagan rétt“ nágrann-
anna. Ef ,U>agur“ þegir um eitthvert
menningar- eða framfaramál, sem á
döfinni er í bænum eða landinu, er
það túlkað sem tómlæti og jafnvel
fjandskapur í garð verkalýðsins og
menningarinnar. En þó er það hálfu
verri móðgun og svívirða í garð þess-
ara aðilja, ef blaðið dirfist að ympra
á einhverju slíku máli, því að þá er
það hræsnin ein, yfirdrepsskapur og
„kosninganúmer". Jafnréttið og lýð-
frelsið virðist því helzt eiga að vera
í því fólgið, hvað „Dag“ snertir, að
oss leyfist hvorki að þegja eða tala,
lifa eða deyja, og hefir „Verkam."
þannig sett oss í hina hörmulegustu
úlfakreppu með rökvlsi linni og skör-
ungsskap!
„Kosninganúmer“ ílokkanna.
Tt SÍÐUSTU áratugum hefir orðið
■^stórfelldari bylting hér á landi um
alls konar verklegar framfarir og bætt
og aukin menningarskilyrði en nokkru
sinni áður í sögu þjóðarinnar. Svo
örar og stórstígar efnislegar framfar-
ir og nýsköpun á sér vissulega fáar
hliðstæður í heiminum. Miðaldra
menn þekkja sig naumast lengur í
þjóðfélagi voru, og vissulega mundu
fáir kjósa að hverfa aftur til hins
fyrra þróunarstigs í þessum efnum,
þótt þess væri kostur, ef þeir gæfu
sér tóm til að hugsa sig um. — Það
leikur heldur ekki á tveim tungum,
að það er Framsóknarflokkurinn, er
mestan og heilladrýgstan þátt hefir
átt í þessum stórfelldu framförum og
nýsköpun af öllum þjóðmálastefnum.
Hefir flokkurinn ýmist einn ótt allt
frumkvæðið að öllum hinum stærstu
framfara- og menningarmálum þjóð-
arinnar á þessu tímabili, eða a. m. k.
veitt þeim fullt brautárgengi. Þessar
óvéfengjanlegu staðreyndir eru þau
„kosnmganumer", sem flokknum
munu reynast sigursælust í yfirstand-
.. li kosningabaráttu, eins og ætíð
aöur. Og þessar sömu staðreyndir,
sem ekki verða hraktar með rökum,
gefa málgögnum flokksins rétt til
þess að leggja orð í belg, þegar menn-
ingar- og framfaramál ber á góma.
En „Verkam-“ hefir algerlega heykzt
ó þeirri „gestaþraut" sem fyrir hann
var lögð í vetur, að gera grein fyrir
þótt ekki væri nema einu þýðingar-
miklu máli í atvinnuþróun eða menn-
ingarlífi þjóðarinnar, sem hinn ísl.
kommúnistaflokkur, — sem nú hefir
neyðzt til að skipta um nafn, til þess
að dylja fortíð sína undir nýrri sauð-
argæru — hefir leyst, eða þó ekki
væri nema stutt af fullum heilindum
og þegnskap. Meðan svo standa sakir
verður flokkurinn að Iáta sér lynda
að gera kjaftháttinn einan og rökleys-
urnar að aðalkosningabeitu sinni —
eða þá að öðrum kosti að skipta enn
á ný um nafn og bardagaaðferðir, í
þeirri von, að einhverjir kjósendur
reynist enn svo einfaldir, að þeir taki
mark á slíkum hamskiptum og kiau-
þvotti.
„Fokdreiíarnar“ og stjórnarliðið.
OÆJARBLÖÐIN virðast nú öll
hafa áhyggjur stórar og þungbærar
af því, hve „„fokdreifarnar" í Degi
gerast nú þunnar." Hafa þau öll þrá-
sinni8 um þetta kvarta, Síðast ger-
ir „íslendingur“ það t. d. að umtals-
efni í þó nokkrum greinarstúf, hve illa
og hraklega Dagur haldi á málum
stjómarandstöðunnar að þessu leytil
Við „Dagsmenn" höfum aldrei kvart-
að, þótt Jón í „íslendingi" liggi kyrr
í sinni gróf, eða þótt villugjarnt gerist
stundum í „skæðadrífu“ þeirra Frið-
jónssona. En þessi náttúrufyrirbrigði
er nú voru nefnd, eru þó ekki stór-
kostlegri eða frægari en svo, að það
orkar mjög tvímælis, hvort nokkur
muni við þau kannast, þótt til þeirra
sé hér vitnað. En „fordreifamar" virð-
ast þó a. m. k. allir bæjarbúar kann-
ast við, þótt þunnar séu, enda gera
andstöðublöðin sitt til þess að halda
frægð þeirra á lofti!
Kötturinn með tíu róiurnar.
QTRÁKUR nokkur tók að sér að
sanna það með rökfimi sinni og
mælsku, að kötturinn hafi tíu rófur.
Þótti honum takast mætavel eftir at-
vikum að leysa þá þraut Nú hefir
„íslendingur“ — miðvikudagsútgáf-
an — tekið að sér að sanna það, að
."iMfstæðisflokkurinn sé sá eini sanni
bændaflokkur, og sé honum einum
trúandi fyrir málefnum dreifbýlisins.