Dagur - 27.06.1942, Blaðsíða 2

a
Laugardaginn 27. júní 1942
Man nú enginn
T ryggva Þórhallsson?
Bændaflokkurinn hefir .ekki
nokkurn frambjóðanda í kjöri
í nokkru kjördæmi við í hönd
farandi kosningar. Flokkurinn
mun nú teljast formlega dauður,
og meðlimir hans eru á ferð og
flugi inn í nýjar pólitískar her-
stöðvar annarra flokka. Flestir
þeirra munu að vísu hverfa til
síns fyrra heimkynnis og skipa
sér í raðir Framsóknarmanna,
en nokkrir hafa þó barið að
dyrum á heimili Sjálfstæðis-
flokksins og beiðst þar gisting-
ar, sem hefir verið auðsótt. Svo
er það t. d. um Stefán í Fagra-
skógi, sem nú er annar fram-
bjóðandi Sjálfstæðisflokksins í
Eyjafirði, Benedikt Gíslason í
Hofteigj. og Svein Jónsson á
Egiísstöðum, sem eru frambjóð-
endur sama flokks í Norður-
Múlasýslu.
Undarlega mega þeir fyrrv.
Bændaflokksmenn vera skapi
farnir, sem haft hafa geð í sér
til að leita á náðir Sjálfstæðis-
flokksins á þenna hátt og illa
muna þeir sinn látna foringja,
Tryggva Þórhallsson, og fram-
komu íhaldsmanna í hans garð
árið 1931. Á því ári tóku þeir
Ólafur Thors og Héðinn Valdi-
marsson höndum saman um að
flytja byggðavaldið til Reykja-
víkur með breyttri kjördæma-
skipun, en Tryggvi Þórhallsson
sem þá var forsætisráðherra,
bjargaði sveitum landsins frá
því fyrirhugaða skemmdarstarfi
með þingrofinu eins og kunnugt |
er. Þá fylltist íhaldið í Reykja-
vík slíkri heift og bræði í hans
garð, að það stofnaði til „skríl-
vikunnar“ frægu, sem var í því
fólgin að gera umsát um bústað
Tr. Þ. dag og nótt með grjót-
kasti, argi og öllum illum látum
ásamt óþvegnum skömmum og
hótunum. Kom þessi skrílshátt-
ur ekki aðeins niður á forsætis-
ráðherra einum, heldur og allri
f jölskyldu hans, sem varð svefn-
vana að þola þessa raun sólar-
hring eftir sólarhring. Reyndu
þessar aðfarir íhaldsins svo á
heilsu Tryggva Þórhallssonar,
sem var veil fyrir, að hann bar
ekki sitt barr upp frá því.
Skammirnar og svívirðing-
arnar um Tr. Þ., sem dundu lát-
laust á honum í blöðum íhalds-
ins þá og síðar, eru svo and-
styggilega ódrengilegar, að þær
eru ekki eftir hafandi, nema þá
til viðvörunar. Og allt þetta varð
hann að þola frá hendi íhalds-
burgeisanna í Reykjavík fyrir
það eitt, að hann hélt jafnan
fram rétti sveitanna gagnvart
Reykjavíkurvaldinu.
Nú hefir sagan endurtekið sig
að því leyti, að enn er leitazt
við að flytja vald sveitanna til
Reykjavíkur með breyttri kjör-
dæmaskipun og kosningalögum.
Að því standa þrír flokkar:
Sjálfstæðisflokkurinn, Alþýðu-
flokkurinn og Kommúnista-
flokkurinn. En nú er farið miklu
kænlegar að en 1931. Engin
skrílvika, ekkert grjótkast, en
viðhafður fagurgali og kjass-
mæli í garð dreifbýlisins og látið
svo, að umhyggjan fyrir rétti
þess sitji nú í fyrirrúmi hjá for-
ingjum þessara flokka. Fyrst á
Sjálfstæðisflokkurinn að fá 6
minnihlutaþingmenn í sinn hlut
í tvímenningskjördæmum eða 6
„steiktar gæsir“. En þetta er að-
eins byrjunin. Síðar á svo að
steypa núverandi kjördæmum
saman í fáein stór kjördæmi,eða
jafnvel að gera allt landið að
einu kjördæmi, að vilja krata og
kommúnista. Það á með öðrum
orðum að svíkjast aftan að
sveitum landsins með loddara-
brögðum. Fyrir öllu þessu liggja
sannanir í málgögnum Sjálf-
stæðisflokksins fyrr og síðar, þó
að nú sé reynt' að breiða yfir
þær.
En hið naprasta í öllum þess-
um loddaraleik er það, að í
honum taka þátt nokkrir fyrrv.
Bændaflokksmenn, og má með
sanni segja, að skammarlega
fara þeir með þá arfleifð, er Tr.
Þórhallsson lét þeim eftir. Ekk-
ert gat verið fjarlægara huga
hans en að svifta sveitir landsins
áhrifum sínum á þjóðmálin og
afhenda þau auðmannaklíku í
höfuðstað landsins. Eins og
kunnugt er, var vígorð hans:
I.
|£OSNINGAR til Alþingis
standa fyrir dyrum. Harðast
verður barizt um eitt mál, —
kjördæmamálið. Þá verður og
einhverju vikið að þeim mönn-
um, sem í kjöri eru, og þó eink-
um þeim, sem fremstir standa í
fylkingarörmum flokkanna,
enda illa hægt að komast hjá
slíkum orðaskilmingum með
öllu.
Eg tók svo eftir, er eg hlýddi
á ræðu Ólafs Thors forsætisráð-
herra, er hann andmælti van-
traustinu á nýju stjórnina, að
Sjálfstæðisfl. mundi reynast
tvíeggjað sverð.
í „ísafold og Verði“ 16. tölu-
bl., sem út kom 20. maí s.l.*)
birtist ræðan í heilu lagi. í
fyrsta dálki, neðst á síðu, standa
þessi orð:
„Eg hefi hins vegar beztu
von um, að Sjálfstæðisfl. bregð-
ist fljótt og vel, eftir að hann nú
er laus úr samvinnunni“(!)
Mér hafði ekki misheyrzt.
Þarna kom staðfestingin. En
ræða þessi er um fleira lær-
dómsrík.
Þá minntist ræðumaður á þá
eldraun, sem flokkurinn hafi
staðið af sér, þegar hann gekk
tvískiptur til úrskurðar í gengis-
málinu. Samtímis gengismálinu
var uppi annað ágreiningsmál í
Sjálfstæðisfl., það var þjóð-
stjórnarmyndunin og mun and-
*) Og í „Morgunblaðinu" sama dag
stendur þessi klausa sömuleiðis í
ræðu hæstvirts forsætísráðherra.
RiUt).
DAQUR
„Allt er betra en íhaldið." í stað
þess að standa stöðugir undir
merki þessa glæsilega foringja
síns, hafa nokkrir Bændaflokks-
menn yfirgefið það og gengið í
lið með ofsækjendum hans frá
1931. Illa muna þessi lítilmenni
umsátina, grjótkastið og allan
hinn smánarlega aðsúg, er í-
haldið gerði að honum á því ári.
í stað þess að hyggja á verðug-
ar hefndir, ganga þessir menn í
þjónustu þeirra afla, er eyði-
lögðu heilsu og krafta Tryggva
Þórhallssonar með því að siga á
hann óðum skrxl dag eftir dag
og-nótt eftir nótt.
„Man nú enginn Snorra
Sturluson?" var eitt sinn sagt.
Man nú enginn Tryggva Þór-
hallsson? Þannig má nú spyrja.
Svarið liggur beint fyrir. Fram-
sóknarmenn muna vel þenna
foringja sinn, og þeir svíkjast
ekki undan merki hans, en halda
ótrauðir áfram baráttu hans
fyrir rétti og farsæld dreifbýlis-
ins. Hið sama mun mega segja
um flestalla fyrrv. Bændaflokks-
menn. — Hinir, sem villzt
hafa yfir í herbúðir íhaldsins,
eru fáir og fyrirlitlegir.
Kjósendur í sveitum landsins
og ekki sízt hér í Eyjafirði,
minnizt Tryggva Þórhallssonar
við f hönd farandi kosningar.
Minnizt skrílvikunnar 1931, er
hann barðist fyrir réttindum
ykkar gegn fjandsamlegum öfl-
um og lét ei höggum skeika fyrr
en hann braut sverð sitt. Látið
andstæðinga hans og flokks-
svikara fara með háðung út úr
kosningunum 5. júlí.
«^^———■111111 miiiw—Ba—
Grófar-Jón „reyri/‘ upp
hnefarm!
JÓN í Grófinni“ í „íslendingi“
kveðst í hógværð sinni aldrei hafa
verið sérstaklega á hnotskógi eftir
prentvillum og málvillum hjá „Degi“.
— „Eg hefi um mörg ár haldið þeim
til haga úr ÖLLUM íslenzkum blöð-
um ,er eg les“, segir hann. — Aum-
ingja maðurinn. Hann hefir sannar-
lega átt annríkt í þeirri lúsaleit, þótt
hann hafi að vonum gefizt upp við að
birta nema lítið eitt af afrakstri þess
erfiðis í dálkum „ísl.“. — Jón þessi
virðist annars góður vinstri maður
(líklega fyrverandi kommúnisti!), því
að aldrei virðist honum verða það á
að líta í „Moggann". A. m. k. birtast
aldrei neinar fjólur sprottnar á þeim
Vitaðsgjafa í málvöndunar-pistlum
hans. Og sennilega les hann sjálfur
„íslending“ ekki heldur, annars hefði
hann sjálfsagt „haldið til haga“ snjall-
yrði því, er birtist einmitt í sama tbl.
þessa hins málvöndunarsama blaðs og
ofannefnd hugvekja. Þar var sáran
um það kvartað, að Framsókn hafi nú
tekið upp á þeirri fúlmennsku að
„reyra upp hnefann við ímyndaða
óvini“(!) — Jæja. Hún löðrungar þá
engan, á meðan hnefinn er reyrður!
— Hitt virðist oss þó vera myndi
stórum ægilegra fyrir andstæðingana,
ef Framsókn skyldi reiða upp hnef-
ann og hafa hann þá óreyrðan! Kynni
þá svo að fara, að Grófar-Jóni og
hans nótum þætti hnefi sá „víst mik-
ill“, engu síður en Guðmundi ríka
þótti hnefi Ófeigs í Skörðum forðum,
og tækju þeir þá þann kost, að dæmi
Guðmundar, að víkja úr öndveginu
fyrir eiganda hnefans, svo að eigi
hlytist af „beinbrot eða bani“. — Svo
segir í Ljósvetnigasögu, er þeir Ófeig-
ur ræddu um hnefann og atburði þá,
er af honum kynnu að hljótast, ef
hann væri að engu virtur: — „Ófeigr
svarar: „Hversu myndi þér sá dauð-
dagi þykkja?" Guðmundur mælti:
„Stórillr, ok eigi mynda ek vilja þann
fá“. Ófeigr mælti: „Sittu þá eigi í
rúmi mínu“. — Grafar-Jón skyldi og
biðja fyrir sér, að hann sæi aldrei
hnefa Framsóknar „óreyrðan!“
„Dagur“ talar af sér(!)
TSLENDINGI" virðist koma á
##Aóvart, — og telja það viðvanings-
legá blaðamennsku, — að „Dagur“
skuli unna Sig. E. Hlíðar þess sann-
mælis, að hann sé góður drengur og
ráðvandur, óvenjulega vinsæll borg-
ari og skyldurækinn embættismaður
(sem dýralæknir að segja, en hann
er raunar líka heilbrigðisfulltrúi bæj-
arins). — Blaðið hefir sennilega al-
drei vanist þeim hugsunarhætti, að
það sé engan veginn háskalegt eða
ósigurvænlegt gagnvart siðuðum og
hugsandi kjósendum að unna and-
stæðingi sínum einhverrar sanngirni
og viðurkenningar, eða telja hann yf-
ir höfuð til „hvítra manna“. — Hitt
mun og langtum algengara hér í bæ
— og raunar þótt miklu víðar væri
leitað, — að bera andstæöingana öll-
um vömmum og skömmum og reyna
að níða af þeim mannorðið í hvívetna.
Með þessu er ekki sagt, að ritstj.
„Isl.“ temji sér sjálfur slík vinnubrögð
að jafnaði (og ekki ættu sparifötin að
gatslitna, þótt í þau sé skroppiö svona
rétt fyrir kosningahátíðir íhaldsins,
svo sem þrisvar á ári, þegar bezt ger-
ist!) — Annars er „Dagur“ reiðubú-
inn hvenær sem er að endurtaka öll
lofsyrði sín um Sig. E. Hlíðar, og
Kristján Eggertsson, hreppstjóri í Grímsey:
„„Sjálfstæðið" bregzt
fljótt og velu
þeirra hönd koma út á vegginn
og taka þar ör. Kvað þá annar,
að ekki myndi út leitað, ef nóg
föng væru fyrir inni.
Mundi forsætisráðherrann
hafa hætt sér svo mjög, hefði
nóg verið sannra sakargifta á
F ramsóknarf lokkinn ?
staðan í báðum þessum málum !
komið hafa — að mestu — frá
sömu mönnum innan flokksins.
Þeir voru bornir ráðum í báð-
um málunum. En þeir hafa æ
síðan erfiðir verið. Þrátt fyrir
það, að forusta flokksins sýndi
þeim fram á það með óyggjandi
rökum, að flokkurinn ætti hér í
rauninni ekkert val, beygðu að-
eins sumir flokksmannanna sig
fyrir þessum rökum foringj-
anna, aðrir aldrei, og er það því
merkilegra, hve þrályndir þeir
voru, þá þess er gætt, að þjóð-
stjórnin brást ekki ætlunarverki
sínu, hún varð þjóðinni til bless-
unar og bjargaði miljónum eða
tugum miljóna, sem þjóðin
hefði ella án verið. Því er það,
að enginn harmar það meir, að
upp úr skyldi slitna samstarf-
inu, en einmitt forystumenn
Sjálfstæðisflokksins. — Þetta
sagði ræðumaðurinn allt saman.
II.
Nú fer það að verða skiljan-
legt, hvers vegna forsætis-
ráðherrann á von á því, að
Sjálfstæðisflokkurinn bregðist
fljótt, þegar samstarfinu er lok-
ið! — Innan flokksins er allstór
deild, sem gefur lítið fyrir það
bjástur forystumannanna að
vera að bjarga þjóðinni. Það var
þessi deild, sem alltaf vildi sam-
vinnuslit og kosningar, en varð
fyrst óviðráðanleg, þegar jafn-
aðarmenn köstuðu til þeirra
k j ördæmamálinu.
Nú voru góð ráð dýr. Annars
vegar alþjóðar heill, hins vegar
vöxtur og viðgangur Sjálfstæð-
is-þingflokksins. Forystumenn-
irnir höfðu tvisvar — í stórmál-
um — borið órólegu deildina
ráðum. Ekki var árennilegt að
vega í þann knérunn hið þriðja
sinn. Ekki víst, að flokkurinn
kæmi óskiptur út úr þeirri eld-
raun. — Alþjóðarheill varð að
víkja.
En nú kom til þess að verja
þessa ákvörðun. Eitt — einkum
eitt — mátti reyna. Það var að
kenna Framsóknarflokknum
samvinnuslitin. Sú tilraun end-
aði þannig, að ræðumaðurinn
—sjálfur forsætisráðherrann—
stóð sem afhjúpaður ósanninda-
maður frammi fyrir alþjóð.
Þegar fjörráðamenn Gunnars
á Hlíðarenda voru að ráðgast
um það, hvort frá skyldi hverfa
eða að sækja á ný, þá sá einhver
III.
Þá vík ég að kjördæmamál-
inu sjálfu.
í varnarræðu sinni á eldhús-
daginn, segir Magnús Jónsson
atvinnumálaráðherra: „Við vild-
um, eins og ég vék að áðan, ekki
hagga við hinum fornu kjör-
dæmum, heldur leitast við að
samrýma kjördæmakosninguna
því, að unnt væri að ná því
flokkslega réttlæti, sem stjórn-
arskráin sjálf gerir ráð fyrir.
Þetta mátti m. a. gera með
því, að koma á hlutfallskosning-
um í tvímenningskjördæmun-
um, og nálgast með því rétta
hlutfallið milli flokkanna.“
En er þetta nú rétta undir-
staðan?
Við síðustu kosningar var
Framsóknarflokkurinn stærsti
flokkurinn í öllum tvímennings-
kjördæmunum, og Sjálfstæðis-
flokkurinn næst stærstur. Sam-
kvæmt gildandi stjórnarskrá
fékk Framsóknarflokkurinn því
alla þingmennina í þessum kjör-
dæmum. Ákvæði stjórnarskrár-
innar miðast við það, að meiri-
hlutinn í hverju kjördæmi eigi
að ráða. Þannig er og farið að á
hverjum lögmætum fundi.