Dagur - 25.02.1943, Blaðsíða 2

2
DAGUR
Fimmtudagur 25. febrúar 1943
KAFLAR ÚR ÚTVARPSRÆDU
Eysteins Jónssonar við 2. umr. f járlaganna
Ræðumaður, E. J., rakti í
skýrum dráttum, hvernig kjör-
dæmamálið hefði orðið orsök
stjórnmálaupplausnár á síðastl.
ári, þegar mikill meiri hluti
þingmanna tók það ráð að slá á
frest úrlausn aðkallandi vanda-
mála, en taka í þess stað upp bar-
áttu fyrir breytingu á kjördæma-
skipun landsins, hafa tvennar
kosningar á sama ári og magna
með því stjórnmálaófrið í land-
inu.
Afleiðingarnar eru nú komnar
í ljós: Á þeim 7 mánuðum, sem
fyrv. ríkisstjórn fór með völd,
hækkaði dýrtíðin um meira en
helming, viðhorf í atvinnumál-
um var orðið afar ískyggilegt og
áfkoma ríkissjóðs hörmuleg, þeg-
ar tekið er tillit til þess, að tvö
mestu gróðaár eru að baki.
Þáttur kjósenda í upplausnar-
stefnunni.
Um það atriði fórust ræðu-
manni svo orð:
„í þessu sambandi, og ekki
síður út af því sem síðar hefir
gerzt og því sem nú er svo mjög
rætt manna á milli um störf Al-
þingis og viðhorf þjóðarinnar til
þess, er ekki aðeins réttmætt,
heldur skylt að benda á, að %
hlutar þjóðarinnar töldu þau
vinnubrögð, sem viðhöfð voru á
síðastl. ári, eigi svo athugaverð,
að þeir léti það hafa áhrif á at-
kvæði sitt. Sérstaklega er einnig
rétt að benda á það, að enn
veittu 21 þús. kjósendur < land-
inu Sjálfstæðisflokknum braut-
argengi í haústkosningunum,
þrátt fyrir allt, sem undan var
gengið og upplýst var um af-
skipti þess stjórnmálaflokks af
dýrtíðarmálunum, sem menn
töldu sér þó hugleikin, og þrátt
fyrir það, að hann tók með
stjórnarmyndun sinni höfuð-
ábyrgð á því, sem aðhafzt var á
s.l. ári — og með þeim afleiðing-
um, sem hverjum sæmilega
glöggum manni var vorkunnar-
laust að sjá fyrir í megindrátt-
um, áður en gengið var að kjör-
borðinu í síðara sinn.
Ennfremur er nauðsynlegt að
vekja í þessu sambandi athygli á
því einkennilega fyrirbrigði, að
fjöldi þessara sömu kjósenda
virðist að loknum þessum leik,
sem þeir ekki voru áhorfendur
að, heldur þátttakendur í, verða
alveg undrandi yfir því, að
stjórnmálaflokkarnir á Alþingi
skuli ekki þegar í stað geta orðið
sammála um allt, sem þarf til
þess að byggja það upp, sem rifið
hefir .verið niður. Er ekki eitt-
hvert undarlegt ósamræmi í und-
irtektum manna og þátttöku
annars vegar í þeim atburðum,
sem hér skeðu á s.l. ári, og hins
vegar öllum þeim sleggjudóm-
um, sem menn fella nú um Al-
þingi? Skyldi ekki vera hér til að
dreifa fremur takmörkuðum
skilningi margra á skyldum
þeirra sem kjósenda í landinu og
lítil yfirsýn um þau viðfangsefni,
sem við blasa nú og eiga rætur
sínar einmitt í því, hvernig á
málum hefir verið haldið — ekki
aðeins af stjómmálaforkólfum,
heldur einnig af þeim, sem við
tvennar kosningar á sjö mánuð-
um hafa verið kvaddir til dóms
um málin.......
Það er eðlilegt, að menn varpi
fram þeirri spurningu, hvernig
unnt hafi verið að skapa annað
eins ástand við þau skilyrði til
góðrar afkomu, sem fyrir hendi
voru. Til þess liggja að vísu fleiri
ástæður en ein, en þó er að mín-
um dómi ein meginástæða til
þess, að hinir sjö síðustu mán-
uðir ársins 1942 hafa reynzt svo
örlagaríkir í þessum efnum, —
og hún er sú, að landsmenn
skyldu láta bjóða sér það að
halda orustu um málefni, sem
enga nauðsyn bar til að leysa, og
að þeir skyldu gerast þátttakend-
ur í því að halda uppi pólitísk-
um höfuðorustum í nær heilt ár
í landinu stjórnlausu í stað þess
að halda einar almennar alþing-
iskosningar, er skorið gætu fljótt
og afgerandi úr málefnaágrein-
ingi um lausn aðkallandi vanda-
mála innan lands, ágreiningi,
sem út af fyrir sig var óhjá-
kvæmilegt að skera úr.
Það dregur sig enginn nú und-
an ábyrgð með því að minna á,
að hann hafi verið óánægður eða
jafnvel mótfallinn þessum starfs-
háttum, ef hann getur ekki sagt
um leið, að hann hafi gert sitt til
þess að stöðva þennan leik.
Reynslan mun nú sýna mönnum
það, að litlu verður áorkað með
því að nöldra í barm sinn og láta
þar við sitja.
Þegar menn ræða um stjórn-
' málaástandið og aðstöðu Alþing-
is, þá mega menn þess vegna ekki
gleyma því, að yfirgnasfandi
meiri hluti landsmanna lagði lið
sitt þeim vinnubrögðum, sem
við voru höfð á s.l. ári, og menn
mega ekki vera undrandi yfir
því, þótt það taki tíma og kosti
fyrirhöfn að leysa þau verkefni,
sem lágu fyrir hinu nýkosna Al-
þingi, þegar það hóf störf sín“.
„Taugastríð“.
Einn kaflinn í ræðu Eysteins
Jónssonar fjallaði um það stríð,
sem nú er hafið gegn þingræði
og lýðræði. Um það efni mælti
ræðumaður á þessa leið:
„Við erum vottar að því, hvern-
ig nú ,eftir þessár deilur, er reynt
að snúa eðlilegri gagnrýni
manna á þeim vinnubrögðum,
sem viðhöfð hafa verið, upp í
móðursýkiskenndan ótta við eðli-
lega málefnagagnrýni - sem auð-
vitað er alveg heilbrigð og ómiss-
andi. — Við erum vottar að því,
hvernig heilbrigð gagnrýni á
störfum Alþingis og stjórnmála-
manna er nú snúið upp í al-
mennt ,,taugastríðu gcgn þing-
ræði og lýðræði með því að telja
mönnum trú um, að allar um-
ræður um þjóðmál sé auvirði-
legt rifrildi auvirðilegra manna.
— Undir þenna söng taka margir
þeirra, sem ekki telja sig metna
að verðleikum, og sumir þeirra,
sem hæst Iirópa ámælisorðin til
Alþingis og þingmanna, eru úr
hópi þeirra, sem fastast eggjuðu
til þeiiTa sviftinga á s.l. ári, sem
mestum ófarnaði hafa valdið, og
því úr hópi þeirra, sem mestu
valda um ástand það, sem nú hef-
ir verið Alþingi fjötur um fót í
störfum þess. — Við erum vottar
að því, hvernig reynt er að nota
ofureðlilega þreytu þjóðarinnar
á háværum deilum, til þessa að
bæla niður gagnrýni á stórfelld-
um stjórnmálahneykslum, sem
átt hafa sér stað. Þannig er t. d.
reynt að telja til óþarfa rifrildis
og ófriðar gagnrýni á því, að á
s.l. hausti var þannig haldið á
fóðurbætismálum landsmanna,
að allt að helmingi meira var út-
hlutað af fóðurbæti en venju-
lega, en þrátt fyrir það er fjöldi
bænda í landinu í stórkostlegum
vandræðum með fóðrun búpen-
ings vegna skorts á þessari vöru,
og hér við bætist, að menn voru
leyndir því hvernig komið var,
þangað til eftir kosningar.
Þannig er einnig reynt að telja
það óþarfa rifrildismál, að gagn-
rýnt sé opinberlega annað eins
hneyksli og bifreiðaúthlutun
fyrv. ríkisstjórnar.
Við erum vottar að því, hvern-
ig reynt er að fá almenning í
landinu til þess að gefast upp við
meðferð þjóðmálanna með því
að prédika þá trú, að þjóðmála-
starfið sé þýðingarlaust, allir
stjórnmálaflokkar séu eins og
allir stjórnmálaleiðtogar eins.
Það sé vonlaust að reyna að
greina á milli þess, sem satt er
eða logið og þekkja rétt frá
röngu.
í hvaða skyni er þetta gert?
Hvar endar þetta?
Ef þjóðin verður fórnarlamb
þessa áróðurs, þá er lýðræðið á
íslandi úr sögunni. Þjóðin má
ekki láta leggja á sig þann her-
fjötur, sem leiðir til falls lýðræð-
isins.
Þingræðið og lýðræðið er
byggt á málamiðlun að vissu
marki, en ekki stöðvunarvaldi
kyrrstöðunnar í skjóli þess, að
enginn skoðanamunur eigi rétt á
sér. Þjóðin verður að leggja það
á sig að þekkja mismun á réttu
og röngu, þekkja gagnrýni frá
rógi og rök frá lýðskrumi. Þjóð-
in þarfnast ekki uppgjafar í al-
mennum málum, heldur aukinn-
ar árvekni og samvizkusemi.
Við þörfnumst heldur ekki
þess, að á Alþingi standi allir
saman um að gera ekki neitt.
Ekki heldur að allir séu ósam-
mála um allt. Hvort tveggja
þetta hefir verið reynt. Það, sem
við þurfum, er, að sem flestir eða
a. m. k. nógu margir standi sam-
an um að gera það, sem þeim
finnst rétt — taki hæfilegt tillit
til hinna, en fyrst og fremst fulla
ábyrgð á því, sem þeir gera og
standi eða falli síðan með þeim
dómi, sem þjóðin kveður upp.
Við þörfnumst rólegrar yfir-
vegunar, manna, sem meta rök
meira en upphrópanir og gefast
ekki upp við að finna kjarna
málanna, þótt tilraunir séu gerð-
ar, til þess að leyna honum.
Það er ekki fyrirhafnarlaust
eða vandalítið að vera kjósandi
í lýðræðislandi, þótt það sé-fá-
mennt land, jafn flókin og
mönnum finnst stundum við-
fangsefnin vera. En menn verða
að skilja, að ekkert mikilvægt
vinnst eða helzt án fyrirhafnar.
Steinvölu kastað úr glerhúsi.
CÍÐASTI „íslendingur“ finnur
ástæðu til þess að gera það að
umtalsefni, að „íþróttasérfræðingi
Dags“ (eins og „ísl.“ orðar það!) láð-
ist að’ geta um það, í frásögn sinni af
Skíðamóti Akureyrar nú á dögunum,
að „Morgunblaðið" í Rvík hafði gefið
bikar til verðlauna í sveitakeppni í
skíðastökki. Telur blaðið þetta ber-
sýnilega stafa af viljandi hlutdrægni
í fréttaflutningi „Dags“. — í sama tbl.
„ísl.“ er alllöng grein um flóabátinn,
sem ráðgert er að haldi í framtíðinni
uppi samgöngum hér um fjörðinn, til
Siglufjarðar og hafnanna við Skaga-
fjörð. Er þar getið um ýmis væntan-
leg fjérframlög til bátsins. En hvernig
stendur á því, Islendingur sæll, að þér
láist alveg x því sambandi að geta um
20 þús. kr. framlagið til flóabátsins,
sem Mjólkursamlag K. E. A. sam-
þykkti nýlega að leggja af mörkum?
Var það bara gleymska, eða þótti þér
minna um þann skerf vert en um
skíðabikarinn frá blessuðu Morgun-
blaðinu? — Sumir sjá betur flísina í
auga bróður síns en bjálkann í sínum
eigin sálarsjónum.
Ófagrar kveðjur.
DITDEILA ein mikil hefir nú staðið
yfir í höfuðstaðarblöðum milli
þeirra flokksbræðranna fyrverandi,
Garðars Þorsteinssonar og Árna Jóns-
sonar frá Múla, út af afstöðu hins síð-
arnefnda við þá samþykkt bæjar-
stjórnar Reykjavíkur að taka rekstur
kvikmyndahúsanna þar í bæ í sínar
hendur. Árni frá Múla greiddi því at-
kvæði, en Garðar er hinsvegar, eins
og kunnugt er, eigandi annars kvik-
myndahússins, sem um er að ræða.
Árn.i frá Múla birti nýlega í blaði
sínu, Þjóðólfi, „opið bréf“ til Garðars,
þar sem gert er að umtalsefni símtal,
sem milli þeirra hafði farið út af
þessu máli. Þar sem deila þessi hefir
vakið alþjóðar athygli, — svo ljót
sem hún er, — en fæstir lesendur
Dags munu sjá Þjóðólf, þykir rétt að
birta hér fáeina kafla úr þessu „opna
bréfi“. Tungutakið er svo hispxirslaust,
að kaflarnir skýra sig fullkomlega
sjálfir. Fyrirsagnir þeirra eru aðeins
settar hér.
Samtal þjóðarleiðtoganna.
T UPPHAFI samtalsins varst þú
#/J,ósköp blíðmáll og góður, vitnaðir
í að við værum gamlir flokksbræður,
þingfélagar og vinir. Það leit út fyrir
að þér væri frekar í hug að berja lóm-
inn yfir því að missa spón úr askin-
um þínum, en að troða illsakir. Þú
þakkaðir mér fyrir atkvæðagreiðsluna
í bíómálinu.
Virðulegi þingmaður! Nú snúum
við okkur að samtalinu. Þegar við
vorum búnir að tala saman eina eða
tvær mínútur í dálitlum hálfkæringi,
spyr þú allt í einu:
„Hvað fékkst þú miklar mútur hjá
Dungal?"
Eg svaraði þessari spurningu með
því að segja þér álit mitt á þér, einkar
hispurslaust, en ekki með neitt sér-
staklega völdum orðum. Eg sagði að
eg væri fús á að láta þetta álit uppi,
hvenær sem væri. Nú ætla eg að
standa við þetta, hvort sem þú þorir
að standa við brigzl þín í minn garð,
hótanir og hrakspár. En þetta allt
mun eg rifja upp éður en bréfinu
lýkur.
Sjúkdómsgreiningin.
.... |,U ERT metnaðargjarn og
duglegur. Þú vilt vera fínn,
en þarft að dragnast árið út og árið
Ef kjósendur reynast vandan-
um vaxnir, þá verður öllu borg-
ið. Ef þeir gefast upp, leggja ár-
ar í bát, þá er leikurinn tapaður
og lýðrseðið þcfir beðið ósiguf'i
inn með eðli, sem sífellt þarf að hylja
og breiða yfir. Og þetta eðli er svo
ásækið, að ekkert má út af bera til
þess það spretti upp eins og fjandinn
úr sauðarleggnum. Það eru til alþjóða-
hugtök, sem engin íslenzk orð ná yfir,
t. d. „gangsterism", „racketeering",
„blackmail". Eins er það með þig. Það
verður að fara í útlend mál til að lýsa
þér. Þú ert nefnilega í einu orði
SIMPILL.
Þú hefir gert þér vonir um að þú
gætir keypt þér nóga dúða til að hylja
innri manninn, ef þú yrðir nógu ríkur.
En þetta er ekki til neins. Eðlið segir
alltaf til sín. Þó þú ættir öll heimsins
bíó, værir þú alltaf jafn simpill. Þú
gengur í eilífum ótta um að innri mað-
urinn ekki allt í einu fram smettið. Þú
getur ekki keypt þig undan þeim ótta.
Af því stafar auðnuleysi þitt
Krabbameinið.
TjÚ BRIGZLAR mér um að hafa
þegið mútur af Nielsi Dungal,
Ragnari í Smára og kommúnistum.
.... Þú hótar mér að þú skulir mala
mig mélinu smærra, og ekki bara mig,
heldur líka „börnin þín, strákhelvítin
og kerlinguna".
I upphafi samtalsins baðstu mig að
„skella ekki af“ í eyrað á þér. En
hvernig sem eg benti þér á, að vera
ekki að draga konuna og börnin inn í
þetta tal, léztu þér ekki segjast. Þú
hélst éfram að bannsyngja „helvítis
hyskinu". Svona náði innri maðurinn
tökum á þér, af því stórgróðavonir
þínar höfðu beðið dálítinn hnekki.
. En í öllu þessu var einn ljós punkt-
ur, sem þú hlakkaðir yfir aftur og aft-
ur: „Þú ferð að drepast, þú ert með
krabbamein — þú ferð að drepast."
Fulltrúar nýrrar yfirstéttar.
TA, HVER veit? Það er að minnsta
^ kosti vissara að koma frá sér ein-
hverju af því, sem maður vildi gjam-
an sagt hafa. Eg hefði ekkert á móti
því, að eftir mig lægi einhvers staðar
fáeinar myndir af fulltrúum þeirrar
nýju yfirstéttar, sem þykist ætla að
bera uppi menningu íslands. Garðar
Þorsteinsson er að vísu nokkuð sér-
stakur í sinni röð. Hann er víst vel
hraustur. En samt vildi eg ekki skipta
á „krabbanum" mínum og því, sem
hann er með innan í sér. Ekki þó að
eg ætti að „drepast“ á morgun“.
Þannig farast Arna frá Múla orð í
hinu opna bréfi til Garðars Þorsteins-
sonar í Þjóðólfi.
Verður ekki um það kvartað, að
hann sé sérlega myrkur í máli við
þennan fyrverandi flokksbróður sinn
og sálufélaga. Og margt fróðlegt ber
á góma, þegar hjúin á íhaldsheimilinu
deila, — eins og gengur!
NÝJA BÍÓ
sýnir í kvöld kl.9 :
Slétturæningjarnir
Föstudag kl. 6 og 9:
Hugvitsmaðurinn Edison
Laugardag kl. 6:
Æska Edisons
Kl. 9:
Slétturæningjarnir
Sunnudag kl. 3:
Æska Edisons
Kl. 5:
Hugvitsmaðurinn Edison
Kl. 9:
Slétturæningjarnir
*