Dagur - 11.03.1943, Blaðsíða 3

Fimmtudaginn ll.marz 1943
D A G U R
3
Innilegt þakklæti vottum við öllum, er auðsýndu samúð við and-
lát og útför Marselíu Jóhannesdóttur. Sérstaklega þökkum við
hjónunum Soffíu Jóhannsdóttur og Júníusi Jónssyni, bæjarverk-
stjóra, fyrir margvíslega hjálp.
Eiginmaður, sonur og tengdadóttir.
Þökkum innilegtPöllum þeim, sem sýndu okkur samúð og hlut-
tekningu vegna andláts móður okkar og fósturmóður, GUÐRÍÐ-
AR BRYNJÓLFSDÓTTUR frá Stokkahlöðum.
Einnig þökkum við öllum þeim, sem veittu okkur aðstoð í veik-
indum hennar.
Aldís Einarsdóttir. Rósa Einarsdóttir. Bjarni Einarsson.
Eiríkur G. Brynjólfsson.
Jón Jónsson
hagyrðingur frá Sælu.
JJINN 22. f. m. báru Svarfdæl-
ingar hann til grafar að
Tjörn, kominn fast að níræðu.
Allir Svarfdælir kannast við
Jón. Hann var borinn meðal
þeirra og barnfæddur, og þar
átti hann jafnan lieima. Og þótt
hann hefði þar ekki mikið for-
ræði um dagana, var hann sí-
vinnandi, hjálpsamur þegnskap-
armaður, fús til að rétta hverj-
um manni og hverju drengilegu
vejki hjálparhönd án þess að
spyrja um laun. Og þótt tökin
væru máske stundum í stirðara
lagi, voru þau heilhuga og flátt-
laus. Þess vegna varð öllum
hlýtt til hans. Og vissulega var
oft gaman af Jóni, háttum Iians,
spaugi og glaðværð. Óg svo voru
jaað vísurnar hans, sem flugu oft
um sveitina þvera og endilanga,
oft smellnar og kröftugar, og
munu sumar þeirra lengi uppi.
Því að Jón var síyrkjandi um
menn og málefni heima fyrir, —
hagmæltur prýðilega, kjarnyrt-
ur og hvassyrtur og stund’um
skemmtilega skömmóttur, en
laus við alla rætni og meinfýsi,
enda var hann drengskaparmað-
ur og hjartahlýr. Þess vegna
voru allar vísurnar vel jjegnar,
hversu kröftugt sem orðfærið
var, þvf að allir vissu að skamm-
imar voru allar utangarna, ekk-
ert eiginlega í jjeim frá höfund-
inum sjálfum, hvergi hugur með
máli, heldur aðeins smellinn
orðaleikur hnittinnar hag-
mælsku.
Skrifa }:>arf þátt af Jóni, um
vísur hans, með viðeigandi skýr-
ingum, og myndi J>að geta orð
ið skemmtilegur þáttur. Því að
þótt Jón sé nú horfinn af sjónar-
sviðinu, og við höfum þakkað
honum ágæta samfylgd og
marga skemmtilega stund, og
sveitungar lians sýnt lionúm lilý-
hug í ellinni og kvatt hann með
virðulegri útför, þá mun hann
enn lengi lifa nteðal jæirra,
gamansamur og græskulaus.
Sn. S.
Andlátsfregn.
Þann 2. marz s. 1. lézt á sjúkra-
húsinu hér, eftir langvinna van-
heilsu, frú Guðrún J. Einars-
dóttir, kona Guðmundar Sig-
freðssonar í Lögmannshlíð. Hún
var 71 árs að aldri. Guðrún var
dóttir Einars Thoroddsen, er
lengi bjó að Vatnsdal við Pat-
reksfjörð, en hann og Jón Thor-
oddsen skáld voru bræðrasynir.
Árið 1895 giftist Guðrún el'tir-
lifandi manni sínum, Guð-
mundi Sigfreðssyni, og reistu
Joau bú að Krókurn á Rauða-
sandi og bjuggu þar til ársins
1930, er })au fluttust að Lög-
mannshlíð. Guðrún stundaði
1 jósmóðurstörf á Rauðasandi
um áratugi af frábærri skyldu-
rækni og ávann sér hylli og
virðingu sveitunga sinna. Þau
hjpnin eignuðust 7 syni og lifa
6 þeirra. Þeir eru: Jón, raf-
stöðvarstjóri á ísafirði, dr. Krist-
inn, menntaskólakennari hér,
Karl, sýningarstjóri í Reykjavík,
Sigfreður, bóndi í Lögmanns-
hlíð, Einar, læknanemi í Rvík
og Torfi, stúdent, til heimilis
hér í bænum.
Ætlar Bandaríkjastjórn að taka
í taumana.
(Framhald af 1. síðu).
spurningar að vakna hér, því að
Jrað er ástæðulaust að ætfti. að
aðalefni hennar (uppástungur
Bandaríkjastjórnar í íslenzkum
dýrtíðarmálum) sé gripið úr
lausu lofti af fréttaritara blaðs-
ins í Washington. Af hálfu ís-
lenzkra stjórnarvalda hefir ekk-
ert verið sagt um slíkar uppá-
stungur Bandaríkjastjórnar. —
Mönnum mun því leika hugur á
að vita, hvort íslenzka rikisstjórn-
in hefir meðtekið einhverjar dýr-
tíðartillögur frá W'ashington, og
hvernig hún hyggst að snúast við
þ^im. í fljótu bragði er ekki auð-
velt að sjá hvernig jressi afskipti
Bandaríkjastjórnar, ef ummæli
N. Y. Times eru rétt, af innan-
landsmálum íslendinga, geta
samrýmst samningnum sem gerð-
ur var um leið og herliðið steig
hér á land. Þó skal hér ekki lagð-
ur dómur á Jrað að sinni. Hitt er
aftur á móti síður undrunarefni,
að Bandaríkjamönnum blöskri
hin gegndarlausa dýrtíð hér og
sá kostnaður, sem af henni leiðir
beinlínis fyrir þá sjálfa. En þess-
ar upplýsingar N. Y. Times ættu
e. t. v. að stuðla að því enn betur
en orðið er, að menn áttuðu
sig á því, liversu hættulegur
skrípaleikurinn í stjórnmálum
jrjóðarinnar s.l. sumar hefir
reynzt og hversu þung er ábyrgð
Jreirra manna, er settu hann á
svið. Ef til vill eru ekki öll kurl
komin til grafar enn í þessum
máltim.
BEVERIDGE-tillögtirnar.
(Framhald af 1. síðu).
til ársloka 1942, en þá lagði
liann athuganir sínar fyrir ríkis-
stjórnina og voru þær síðan gefn-
ar út og lesnar um gjörvallt
Bretaveldi og síðan annars staðar
í frjálsum löndum.
Beveridge byggði athuganir
sínar á þeim megin-forsendum,
að hið stórfellda atvinnuleysi
síðustu áratugi eigi ekki aftur-
kvæmt, enda eru þar um skýrar
yfirlýsingar stjórnarvaldanna og
allir flokkar landsins sammála
unt, að jrað sé skuldbinding af
hálfu rikisins, að allir skulu hafa
lífvænlega atvinnu.
Jafnframt er jrví slegið föstu,
bæði af Beveridge sjálfum og
málgögnum stjórnarinnar, að ti!
þess að svo megi verða, þurfi að
breyta til nýrra hátta. Um jiað
segir ,,London Times“ 27. jan.
s.l., m. a.: „Við verðum að horf-
ast í augu við þá staðreynd, að
óháð, frjáls samkepni einstakl-
inganna og stöðug atvinna fyrir
alla geta aldrei samrýmzt. Þetta
verður að viðurkenna, ef ekki á
að fljóta sofandi að feigðarósi".
Beveridge sjálfur lét ummælt
í ræðu í London um svipað leyti,
samkv. Times: „Aðalgalli sam-
kejrpnisskipulagsins er, að það
hefir ekki afstýrt atvinnuleysinu.
Það hefir reynzt sæmilegt far í
góðviðrum, en í jreim stórviðr-
um, sem nú geysa og í vænduin
eru, þurfum við traustbyggðara
skij)“. — Og þetta trausta skijr.
sem á að fleyta jrjóðinni til fvrir-
heitna íandsins, er að-dómi hans
allsherjar áætlun (plan) ríkisins,
sem grípur inn í alla atvinnu-.
vegi, skipuleggur samvinnu
þegnanna, þar sem hver styður
annan, en treður ekki niður af
honum skóinn. Hin víðtæka
iryggingarstarfsemi í tillögu
Beveridge er framkvæmd jressa
síðasttalda atriðis.
A þessum grúndvelli er
Beveridge-áætlunin ( samin og
með þessu hugarfari eru tillög-
urnar vegnar af brezkum al-
menningi og brezkum leiðtog-
um. Mun mörgum j>ykja sem
breyting hafi orðið á viðhorfi
brezkra íhaldsmanna og brezkra
íhaldsblaða.
Stríðið gegn eymdinni.
gEVERIDGE hefir sjálfur látið
svo unnnælt, að framkvæmd
II.
£|ITT orðhagasta og andríkast
skáld íslenzkt, sem uppi hefir
verið á síðari tímum, svo að ekki
sé dýpra tekið i árinni, Einar
Benediktsson, segir í einu kvæða
sinna:
„Eg skildi, að orð er á íslandi til
um allt, sem er hugsað á jörðu“.
Þó líkir hann á öðrum stað
skáldlistinni við „mannsandans
draum í orðsins hafti“. — Og
myndi ekki sannleíkurinn vera
sá, að þótt íslenzk tunga sé geysi
auðug af snjöllum orðum og
táknrænum, skorti þó rnikið á
það, að hún eigi sérstakt og af-
markað orð um hvert iðukast
hugsana og tilfinninga, er hrær-
ast kann í liöfði mannverunnar
og brjósti. Vetður þá oft fang-
ráðið að láta sama orðið tákna
mörg og óskyld hugtök, eftir því
í hvaða sambandi það stendur
við önnur orð- Þannig eru þess
fjölmörg dæmi, að orð, sem í
sjálfu sér er lofsamlegrar eða já-
kvæðrar merkingar, getur í viss-
um tengslum við önnur orð orð-
ið niðrandi eða neikvætt. Okkur
Konráði mun t. d. koma vel sam-
an um, að það sé hverjum manni
fremur til lofs en lasts að hafa
rétta trú, en þó hafa orðin rétt-
trúnaður (ortodoksi) og rétttrú-
aður (ortodoks) vægast sagt feng-
ið misjafnlega geðfellda merk-
ingu á tungu þjóðarinnar. Sömu-
leiðis munum við Ki V. vera sam-
mála um það, að orðin iðnaður
og iðnaðarmaður séu „vegleg
orð og vel mynduð“ og listiðnað-
ur þá ekki síður. Þó Joættist eg
ekki gera þeim mönnum, sem
I leggja stund á þessar þörfu og
virðulegu starfsgreinar, rangt
til, þótt eg t. d. vamði ungan
myndlistamann, málara eða
myndhöggvara, við því að gera
list sína að listiðnaði. En myndi
ekki hlutfallið milli skáldskapar
annars \ægar og hagmælsku hins
vegar líkt í eðli sínu muninum á
list og listiðnaði? Hjá báðum,
skáldinu og myndlistarmannin-
um, gengur „mannsandans
draumur" í hafti, — hjá öðrum í
hafi orðanna, hjá hinum í hafti
efnisins. Og báðir hoj>jiúm við-
Konráð í slíkum hnappheídum,
eins og aðrir dauðlegir menn, og
getum hvorugur naumast stung-
ið svo niður penna, að við eigum
það ekki á hættu að hneyksla
einhvern „rétttrúnaðarmann" í
heimi bókmenntanna með orða-
vali okkar. Verðum við í þeim
efnum helzt að treysta því, að
menn lesi ritsmíðar okkar með
einhverjum örlitlum votti þeirr-
ar viðleitni góðs lesara, að skilja
hvað fyrir höfundinum vakir,
fyrr en skellur í tönnum hinna
elztu merkinga frumorðanna, en
l'æri ekki a 111 til verri og vitlays-
ari vegar, eins og þeim mönnum
er tamast, sem orðhenglar nefn-
ast á gamalli og góðri íslenzku.
Og vill víst hvorugur okkar Kon-
ráð teljast í þeirri sveit.
I næsta blaði mun eg, ef hent-
ugleikar leyfa, ræðá nokkuð jrær
kenningar Konráðs, sem fram
koma í nefndri grein, að íslenzk-
um ljóðskáldum sé nú mjög aft-
urfarið um rétta meðferð brag-
’iða og áherzluorða, sem og — að
mér skilst — aðra meðferð bttnd-
ins máls, og sé því helzt um að
kenna, að þeir viti „kynlega Iftið
um bragfræði og kveðandi".
Hygg eg, að hér ráðist Konráð
býsna ómaklega og forsjárlaust
á garðinn, þar sem hann er ekki
lægstur, er hann hyggst upphefja
fortíðina á kostnað nútímans í
þessum efnum.
J. Fr.
tillagnanna eigi jafnframt að
vera framkvæmd fyrirheitanna
sem felast í Atlantshafsyfirlýs-
ingu þeirra Roosevelts og Chur-
chills. Með þeim sé hafin styrj-
öld gegn fimm megin Jráttum
eymdarinnar í þjóðfélaginu:
Skortinum (nreð skuldbindingu
ríkisins um atvinnu og atvinnu-
tryggingar). Sjúkdómunum (með
nýju skipulagi heilbrigðismála,
aukinni heilsuvernd og aðgangi
að sjúkrahjálp fyrir alla). Fáfræð-
inni (með stóraukinni allsherjar-
menntun). Óhollu umhverfi
(með bættu skipulagi bæja og
sveitarfélaga-og viðunandi lausn
húsnæðismálanna) og iðjuleysi
(með skipulagsbundnum at-
vinnuframkvæmdum og afnámi
atvinnuleysisins). Beveridge tek-
ur það fram, að tillögur sínar
séu þó aðeins þáttur í allsherjar-
sókn þjóðfélagsins. Nánar tiltek-
ið fela tillögurnar í sér félagslegt
öryggi einstaklinganna, með því
að tryggja þeim lífvænlegar tekj-
ur alltaf, hvernig sem á stendur,
og jafnframt veita þeim mögu-
leika til þess að standast óvenju-
leg útgjöld við barnsfæðingar,
giftingu og dauða. Tillögurnar
ná ennfremur til heilsutrygg-
ingar, atvinnuleysistryggingar,
eftirlauna, lífeyris ekkna og
munaðarleysingja, slysatrygging-
ar verkamanna, lífeyris gamal-
menna án gjalds og framfæris
blindra og vanaðra. Þær ná til
allra þegna þjóðfélagsins, án til-
lits til þjóðfélagsaðstæðna, og
allra helztu þarfa borgaranna í
nútíma þjóðfélagi. Allir leggja
jafnt af mörkum til fram-
kvæmdanna og állir eiga jafnan
rétt samkvæmt tillögunum, Jaeg-
ar þörfin er til staðar.
Skal nú vikið að tillögunum í
einstökum atriðum. H. Sn.
(Framhald).
Skrítnir náungar.
(Frainh. af 2. síðu).
hver hávirðuleg persóna í Aust-
urvegi, sem þá batzt „órjúfandi"
vináttuböndum við Hitler og
þýzku nazistana? Ójú, jrað var
sjálft átrúnaðargoð konnnúnista,
Jósep Stalin, sem drýgði þessa
óheyrilegu stórsynd. Qkunnugir
mundu nú ekki efast um, að ís-
lenzku kommúnistarnir, og
þeirra á meðal ritstj. Vrn., hefðu
fyllzt heilagri bræði yfir þessu
tiltæki Stalins og talið j>að versta
„skandala" að bindast þannig
vináttu- og tryggðaböndum við
„blóðhundinn" og „óvini menn-
ingarinnar". En kommúnistar
eru alltaf sjálfum sér líkir. Þeir
lögðu blessun sína yfir allt þetta,
af þvf að Stalin átti hlut að máli,
hjúfruðu sig upp að Hitler, en
bölvuðu Bretum í sand og ösku,
er þá höfðu tek-ið uj>jd baráttuna
gegn yfirráðastefnu nazista.
Af þessu má ráða, hversu vel
j>að fer ritstjóra „Verkamanns-
ins“ að brigzla alsaklausum
mönnum um samband við naz-
ista og fylgi við stefnu þeirra,
þar sem hann sjálfur hefir setið
á bekk með nazistum svo árum
skiptir og sæti þar enn, ef nazist-
ar hefðu ekk-i snúið vopnum sín-
um gegn Stalin og rauða hern-
um.
En hverjum stendur það nær
en Rússuum sjálfum að verja
Jand sitt gegn ásókn fyrrverandi
v>na sinna?