Dagur - 18.01.1945, Blaðsíða 2

Dagur - 18.01.1945, Blaðsíða 2
5 D AG U R Fimmtudagur 18. janúar 1945 Málefnasamningur stjórnarinnar og landbúnaðurinn Stjórnarflokkarnir hafa stöðvað framgang eins mesta nauðsynjamáls landbúnaðarins Stóraukin ræktun landsins er eitt mesta nauðsynja- og hags- munamál bænda og um leið allr- ar þjóðarinnar. Eitt helzta skil- yrði þess, að þetta komizt í fram- kvæmd, er að fyrir hendi sé næg- ur áburður, sem fáanlegur sé með hagkvæmu verði. Eitt af nýsköpunaratriðum stjórnar stórgróðamanna og kommúnista var að reisa áburð- arverksmiðju hér á landi með það fyrir augum að auka rækt- un í stórum stíl. Forsætisráð- herra tvíspilaði m. a. þetta at'- riði á hina þjóðfrægu „plötu“ sína í haust. í raun og veru var hér þó ekki um að ræða neina nýsköpun frá hendi núverandi stjórnar, því að fyrrverandi land- búnaðarráðherra, Vilhjálmur Þór, hafði áður vakið mál þetta upp og undirbúið það rækilega. Hann sneri sér til eins frægasta verkfræðingafirma Bandaríkj- anna í þessum efnum, er nefnist Chemical ConstructionCorporat- ion,*' og bað það að rannsaka skilyrði hér fyrir áburðarverk- smiðju. Firma þetta sendi verk- fræðing hingað í þessu skyni, og var hann hér alllengi við þessar rannsóknir, og á grundvelil þeirra skilaði svo firmað ítar- legri og rökstuddri áætlun. Síð- an var íslenzkum, álitlegum verkfræðingi falið að athuga og segja álit sitt um áætlunina. Eft- ir að hann hafði leyst þetta verk af hendi, lýsti hann yfir því, að hann væri henni samþykkur, taldi áætlunina skynsamlega, hlutunum vel fyrir komið, og að tilveruréttur verksmiðju sem þessarar virtist hafa óvenjulega heilbrigðan grundvöll frá hag- fræðilegu sjónarmiði, enda vær'i fyrrnefndu Bandaríkjafirma bet- ur trúandi til þessara hluta en flestum öðrum. Þegar á það er litið, hversu góðan undirbúning áburðar- verksmiðjumálið hafði fengið undir handarjaðri Vilhjálms Þórs, á live góðan rekspöl það var komið við stjórnarskiptin og hve vænlega það leit út frá fjár- hagslegu sjónarmiði eftir áliti ameríska verkfræðingsins að dæma, var það skynsamlegt og að vísu alveg sjálfsagt af nýju stjórninni að taka það upp í málefnasáttmála sinn, sem hún og gerði. Vilhjálmur Þór hafði fengið því framgengt, að tveggja rnillj. kr. fjárveiting var tekin upp í fjárlög fyrir árið 1944 málinu til framkvæmda, og frá- farandi ríkisstjórn hafði sett í fjárlagafrumvarpið fyrir árið 1945 sömu upphæð. Fyrrgreind áætlun sýndi, að áburðurinn, sem verksmiðjan framleiddi, yrði a. m. k. þriðjungi ódýrari en tilsvarandi útlendur áburður er nú. En síðan áætlunin var gerð, hefir það vitnast, að fást mundi 10% ódýrara rafmagn frá I.akárvirkjun en þar var gert ráð fyrir. Mundi það enn lækka verð áburðarins ekki svo lítið. Hér er því um stórfellda verð- lækkun að ræða að ræða . sam- kvæmt öruggustu heimilcfum, sem fyrir hendi eru og sem l)yggðar eru á sérfræðilegri þekkingu og rannsóknum. En Adani var ekki lengi í Paradís. Við 3, umræðu fjárlag- anna ber fjármálaráðherra fram þá breytingartillögu, að fram- lagið til áburðarverksmiðjunnar yrði með öllu fellt niður. Þessi niðurskurðartillaga fjármálaráð- herrans var samþykkt með at- kvæðum stjórnarflokkanna gegn atkvæðum Framsóknarmanna og þeirra fimm ' þingmanna Sjálf- stæðisflokksins, sem ekki styðja stjórnina. Samtök innan stjórn- arliðsihs um að ganga af máliinu dauðu hafa því sýnilega verið lastsk'orðuð og ráðin fyrirfram. Af því, sem að framan er grein, má ráða, að ekki séu liags- munir landbúnaðarins eftir í huga þeirra,"sem að „nýsköpun" stjórnarinnar standa, svo að ekki sé meira sagt, og eftirtekta- vert er það, að það málið, sem rækilegastan undirbúning hefir fengið í’öllu nýsköpunar-,,plani“ stjórnarinnar, skuli fyrst lagt niður við trog og það að tilhlut- an sjálfrar stjórnarinnar. Þau orð forseta sameinaðs þings, Gísla Sveinssonar, er hann ritaði kjósendum sínum eftir stjórnarmyndun stórgróða- manna og sósíalista, virðast ætla að rætast, jafnvel fyrr en varði. Þau voru á þá leið, að „þetta nýja stjórnmálaviðhorf eigi eftir að koma þungt og hart niður á búandmönnum, enda munu þeira hagsmunir verða látnir þoka fyrir bæjarmagninu og rauða bröltinu“. Afsakaniirnar. Það er eins og stjórnin hafi eitthvað órólega samvizku út af því að stöðva áburðarverk- smiðjumálið með því að láta lið sitt skera niður l járveitingu t il þess. Ef til vill er það þó öllu fremur ótti við atkvæðatap í sveitum landsins til handa Stálf stæðisflokknum við næstu kosn ingar, enda ærin ástæða til þess ótta. Búandmenn eru nokkuð minnugir á J>að, sem þeim er vel eða illa gert, en áburðarverk- smiðjumálið er fyrst og fremst Jreirra mál. Þess vegna hefir rík- isstjórninni þótt ráðlegra að bera frarn einhverjar afsakanir fyrir niðurskurðinum á jtessu hagsmunamáli bændastéttarinn- ar. En allar eru Jrær afsakanir tylliástæður. « Stjórnin vill ekki viðurkenna, að rnálið hafi verið stöðvað, heldur hafi J)ví aðeins verið Irestað um óákveðinn tíma vegna vantandi undirbúnings. AF SJÓNARHÓLI NORÐLENDINGS Umræður um vegamál. • Vegamál og samgöngumál hafa verið ofarlega á baugi undan- farna daga. Vegamálastjóri birti í blöðum og útvarpi skýrslu sína um framkvæmdir ríkisins í vega- og brúamálum á s. 1. ári. Hér á Akureyri hafa orðið talsverðar umræður um vegina í sambandi við erindi bílstjóra til Bæjar- stjórnar Akureyrar um nauðsyn á betra viðhaldi. Vissulega hafa bílstjórarnir rétt að mæla. Veg- irnir hér í bænum og nágrenni hans hafa verið í hörmulegu á- sigkomulagi að undanförnu. Nauðsyn á einhverri breytingu í þeim efnum dylst engum.' Þó væri misskilningur að halda, að ekki sé víðar pottur brotinn en hér á Akureyri. Viðhaldi veg- anna á ýmsum alfaraleiðum er mjög ábótavant. Nýjir vegir end- ast oft hörmulega illa, verða ill- færir áður en langur tími líður. Það er ekki trútt um, að í þessu efni, eins og raunar mörgum öðrum, hafi stundum verið lögð meiri áherzla á að leggja sem mest land undir plóginn, án þess að gæta þess jafnframt, að vel væri unnið-og traustlega. Hroð- virkni og flausturs gætir því miður allt of víða í verklegum framkvæmdum íslendinga. í vegagerð kemur slíkt í koll áður |n varir. Þvi fé; sem lagt er í einstaka vegi er ekki ævinlega eins vel varið og skyldi. Dugði ekki minna en heil heims- styrjöld. Á Jressum vettvangi vantar okkur áreiðanlega fleiri kunn- áttumenn en nú er völ á. Ekki aðeins meðal duglegra og hag- sýnna verkstjóra, heldur líka á æðri stöðum. Það er til dæmis hart til þess að vita, að það sku'li hafa þurft heila heimsstyrjöld með tilheyrandi hernámi til þess að kenna okkur að nota jarðýtur og aðrar hagnýtar vinnuvélar. Slíkt gefur ekki til kynna, að vel hafi verið fylgst með nýjungum meðal þeirra Jrjóða, sem lengra eru á veg komnar í verklegri kunnátta en við. Nú þykir full- sannað, að þessar vélar séu sér- staklega hagkvæmar til vinnu hér á landi. Hvað hefur Jrað kostað okkur á undangengnum árum, að halda dauðahaldi í rek- una og pálinn, meðan aðrar þjóðir hagnýttu stórvirka tækni? Þó er langt frá því, að við eigum ennþá nægilegan vélakost til Jress að fullnægja þörf hinna ýmsu staða á landinu, sem sam- gönguleysið og torfærurnar eru að færa í auðn. Margir vegir eru þannig gerðir, að þeir verða ó- færir strax í fyrstu snjóum. Þetta er í rauninni ekki nema hálf vegargerð þegar vitað er, að með betri tækni og meiri vandvirkni gætu þeir verið færir að jafnaði á snjóléttum vetrum. Samgöngu- leysið á veturna er ein hin þyngsta raun margra byggða og þáttur þess í fólksflóttanum til bæjanna er ekki smár. Stórhug- urinn í þessum málum virðist Jjví miður ekki í samræmi við getu okkar og þá möguleika, sem betri tækni skapar. Harðir kostir, — að búa við nyrsta haf. Dæmin eru þar mörg og nær- tæk. í skýrslu vegamálastjóra er t. d. getið um það, að unnið hafi verið s. 1. sumar að vegagerð á Svalbarðsströnd og eigi sá vegur á sínum tíma að koma Höfða- hverfinu í sæmilegt vegarsam- band við Akureyri og aðalvegi landsins. Vegurinn komst s. 1. sumar að Miðvík og eru þá 6 km. eftir til þess að fullgera hann. Þessu á að ljúka á 2—3 árum! Þessi vegur er bráð nauð- syn fyrir fjölmenna og blómlega sveit. Fyrir Akureyri væri það og ávinningur, að hún kæmist í greitt samband fyrir bæinn. Svona dæmi gefa a. m. k. tilefni til þess, að menn íhugi hvort það skipulag, sem nú er á yfir- stjórn og fjárveitingu til veg- anna sé það ákjósanlegasta. Hvort ekki væri eins heppilegt að t. d. sýslufélög hefðu fjárráð og vald, til stórunj meiri fram- kvæmda í þesum efnum en nú er. Metingurinn milli þing- manna um fjárveitingar til ein- stakra vegarspotta er ekki endi- lega eina lausnin á samgöngu- vandræðum byggðanna. Héröð- in sjálf hafa í mjög mörgum til- fellum betri aðstöðu, meiri Jíekkingu og eins mikinn dugn- að og forsjá og aljringismenn í þessum efnum. Stórveldisað- stöðu höfuðstaðarins hefur og gætt verulega í vegamálum. Ólíklegt, að Höfðahverfið hefði þurft að bíða svo lengi eftir sæmilegum akvegi, ef það hefði verið sunnar á hnettinum. Lítið dæmi úr daglega lífinu. Ur því að eg er farinn að minnast á stórveldið við Faxa- flóa get ég ekki stillt mig um að nefna eitt lítið dæmi úr dag- lega lífinu. Útvarpið gat þess í fréttum fyrir skemstu, að Rauði kross íslands hefði gefið íþrótta- sambandi íslands 5 sjúkrasleða. Væntanlega til flutnings á sjúku fólki til læknis þegar snjóþyngsli varna bifreiðum vegi, J)ótt ekki væri þess getið. íþróttasamband- ið mun hafa þakkað gjöfina, svo sem vert var, en stjórn þess af- henti því næst sleðana ýmsum íþróttafélögum í Reykjavík! Lítið land, ísland. Stór borg, Reykjavík! Norðlendingur. En hafi hér aðeins verið urn frestun og frekari undirbúning til framkvæmda að ræða, þá var með öllu ástæðulaust að skera niður fjárveitingu til áburðar- verksmiðjunnar. Sá atburður að safna öllu stjórnarliðinu saman ti! þess að tryggja það, að fjár- veitingin félli, sýnir að hér var um stöðvun málsins að ræða, en ekki frestun unr stundarsakir. Stjórninni Jjykir undirbún- ingi málsins mjög ábótavant og reynir að gera álit hinna færustu verkfræðinga tortryggilegt. Hún heldur því fram, að áburður sá, ammoníum-nitrat, sem hér ræðir um, sé óreyndur og hlaupi saman í hellu við geymslu. Ennfremur telur stjórnin, að framleiðsla áburðar- ins verði svipuð að dýrleika, eins og útlendur áburður sé nú. Þó' liggi fyrir skjalfestar upplýsing- ar um, að tugir verksmiðja sömu tegúndar og hér er fyrir- liuguð hali verið reistar víða um lönd á undanförnum árum, þar á meðal ein í Noregi, og enn- fremur að 225 þús. smálestir þessa áburðar séu notaðar í Bandaríkjunum á árinu 1944, og er það 70-fallt meira en ætlast er til framleitt verði hér til að fullnægja þörfinni. Islenzki verkfræðingurinn, sem um mál- ið hefir fjallað, gefur þær upp- lýsingar, að geymsla áburðarins hafi verið noþkrum vandkvæð- um bundin í röku loftslagi, en á Islandi, einkum norðanlands, séu rnjög liagstæð skilyrði fyrir þessa áburðargeymslu vegna hins kalda loftslags, en auk þessa séu fundin örugg ráð til þess að gera geymsluna áhættulausa. Þar sem áætlun sérfræðingsins frá Bandaríkjunum um framleiðslu- dýrleika áburðarins stangast mjög við áætlun stjórnarinnar um sama efni, þá munu flestir treysta óhlutdrægum sérfræð- ingi betur sem dómbærum um þetta, heldur en mönnum sem eru í leit eftir tyllirökum í því skyni að gera málið tortryggi- legt. Þáttur Mbl. Aðalmálgagn forsætisráðherra, Morgunblaðið, hefir rætt þetta mál talsvert og hneigst á sömu sveif og ríkisstjórnin og stuðn- ingslið hennar. Blaðið leggur megináherzlu á, að ef áburðar- verksmiðja verði reist, þá verði hún að vera í Reykjavík. Rökin fyrir því eru þau, að rafmagn til reksturs verksmiðjunnar yrði ódýrara í Reykjavík en t. d. á Akureyri. í Reykjavík yrði það rafmagn að fást með virkjun Efra-Sogsins, en Steingrímur Jónsson rafmagnsstjóri hefir reiknað út, að það rafmagn yrði að seljast á 350 kr. árskw. Aftur á móti hefir Árni Pálsson verk- fræðingur upplýst, að með aukn- ing Laxárvirkunarinnar myndi árskw. ekki kosta yfir 150 kr. Fullyrðing Mbl. er því alveg út í bláinn og getur ekki verið byggð á öðru en áróðri fyrir hagsmunum Reykjavíkur, án til- lits til þess hvað notendum áburðarins hentar bezt. Mbl. hefir reyndar haft í frammi þá fullyrðingu, að nota (Framhald á 6. síðu^.

x

Dagur

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagur
https://timarit.is/publication/256

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.