Dagur - 22.06.1949, Blaðsíða 4

4
D AGUR
Miðvikudaginn 22. júní 1949
DAGUR
Ritstjóri: Haukur Snorrason.
Afgreiðsla, auglýsingar, innheimta:
Marínó H. Pétursson
Skrifstofa í Hafnarstræti 87 — Stmi 1G6
Blaðið kemur út á hverjum miðvikudegi
Argangurinn kostar kr. 25.00
Gjalddagi er 1. júlí.
rREXTVERK ODDS BJORNSSONAR H.F.
„Þjóðle
66
gir
kommunistar og aðrir
DANSKA BLAÐIÐ „Information“ birti fyrir
röskri viku fróðlega grein um atburði þá, sem nú
eru að gerast í Austur-Evrópu, en af útvarpsfrétt-
um hér er kunnugt, að þar standa nú yfir víðtæk-
ar „hreinsanir“ í kommúnistaflokkunum. Ráð-
herrum og kommúnistaforingjum, sem fyrir
nokkrum mánuðum böðuðu sig í veldissól
flokksins, er nú varpað út í hin yztu myrkur og
þeir sakaðir um hvers konar glæpastarfsemi. —
Þannig hafa nú á skömmum tíma orðið örlög
tveggja kunnra kommúnistaforsprakka austur þar,
Rajiks, sem til skamms tíma var utanríkisráðhérra,
Ungverjalands og Kostovs, sem var varaforsætis-
ráðherra Búlgaríu þar til nú í vor. Hið danska
blað hefir leitað skýringanna á þessum atbúrðum
í málgagni sjálfs Kominform, en það virðulega
málgagn kemur út í Búkarest og þykir ein hin
bezta heimild um ástandið á kommúnistaheimil-
inu í heild. í síðasta hefti þessa Kominform-mál-
gagns er líka að finna margvíslegar Úþplýsingar
um heimilisástæðurnar og þær uppeldisreglur,
sem sanntrúaðir Moskva-kommúnistar verða að
hlíta til þess að standast það próf, að geta talist
auðsveip og hlýðin hjú á öllum greinum við hina
miklu valdamenn í miðdepli kommúnistavefsins.
i
SAMKVÆMT FRÁSÖGN danska blaðsins bcr
Kominform-málgagnið það með sér, að í Moskvú
óttast menn mjög að til tíðinda dragi víðar í Aust-
ur-Evrópu en í Júgóslafíu og fleiri en æskilegt er
taki sér Tító til fyrirmyndar. En höfuðglæpur
hans er, samkvæmt kenningum hveintrúaðra
Moskvumanna, að hann hefir sett hag og heill
lands síns ofar hagsmunum rússneska stórveldis-
ins og hefir ekki viljað fallast á að Júgóslafía yrði
nokkurs konar mjólkurkýr fyrir efnahagskerfi'
hins rússneska herveldis. Enn er óséð, hvort Tító
helzt sú þrjóska uppi, og dynja nú yfir hann alls
kyris þvingunarráðstafanir Kominform-landanna
til þess að koma honum á kné og Júgóslafíu aftur
í dilk hinna auðsveipu landa. En dæmið um Tító
er ekkert einsdæmi, þótt það sé frægast. Fleiri
háttsettir kommúnistar hafa gerzt svo djarfir að
hugsa fyrst um eigið land og síðan um Rússland.
En þeim hefir ekki tekizt að halda hvort tveggja
lengi, þessum syndsamlega hugsanaferli og valda-
aðstöðu sinni í flokknum. Pólski ráðherrann Go-
mulka, gríski uppreisnarforinginn Markos og
búlgarski varaforsætisráðherrann Kostov, hafa
allir mátt lúta í duftið. í Kominformblaðinu í
Búkarest er grein um synd Kostovs, sem varð
honum að falli. Og ummæli blaðsins eru vissulega
lærdómsrík. Þau sýna glögglega, hvers þarf með
til þess að menn geti talist trúir og dyggir komm-
únistar. Það eru engir smámunir: Blaðið segir svo:
„Eftir að samþykkt höfðu verið lög, sem
voru til þess ætluð að hindra Breta og Banda-
ríkjamenn og aðra njósnara í því að fá aðgang
f að upplýsingum, sem voru mikils virði fyrir
sjálfstæði landsins (Búlgaríu), gaf Kostov,
sem varaforsætisráðherra, út tilskipun um að
þessi lög giltu einnig fyrir fulltrúa Sovétríkj-
anna.. .. Kostov hindraði fulltrúa Sovétríkj-
anna stöðugt í því að fá upplýsingar um það
verð, sem Búlgaría fékk fyrir vissar vörur,
sem seldar voru til kapítalísku ríkjanna....“
Þessi var þá syndin stóra, sem Kostov drýgði:
Hann var svo mikill Búlgari, að
hann •mat sjálfstæði og fullveldi
lands síns meira en efnahagslega
velferð Sovét-Rússlands. En slíkt
líðst engum kommúnista, sem
því nafni getur kallast. Þeirra
bíða örlög þeirra, sem nú eru
hrapaðar stjörnur.
KOMMÚNISTAR hér heima
hafa gert mikið að því á undan-
förnum árum að tala um sjálf-
stæði og þjóðerni. Augsýnilega
vilja þeir láta almenning telja sig
í flokki hinna „þjóðlegu“ komm-
únista. Hinir „þjóðlegu“ komm-
únistar í Austur-Evrópu taka nú
út hegninguna fyrir þjóðlegheit-
in. Um þessar mundir gera ís-
lenzkir kommúnistaleiðtogar sér
tíðförult í austurveg og sitja þar
flokksfundi með helztu ráða-
mönnum alþjóðakommúnismans.
íslenzkum almenningi er ekki
skýrt frá því, hvað þar héfir
gerzt. Kommúnistablöðin hér
segja ekki einu sinni frá ferðalög-
um flokksforingjanna. Vissulega
mun íslenzkur almenningur telja
hina „þjóðlegu“ . kommúnista
Austur-Evrópu geðslegri tegund
en hina. sem skríður í duftinueft-
ir minnstu bendingu heimsvalda-
sinnanna- í Kominform. Mun þó
ekki skorta kúgun og ofbeldi í
landi Títós einræðisherra, þótt
hann vilji sjálfur ráða því, hverjir
eru kúgaðir. En hitt er jafn aug-
ljóst, að þótt kommúnistafor-
sprakkarnir hér og málgögn
þeirra hafi ekki aðstöðu til þess
að hnýta efnahagsmál lands síns
aftan í efnahagskerfi Sovét-
Rússlands og standi þess vegna
ekki í sporum Kostovs hins búlg-
arska, virðast þeir þó í öllum
greinúm andlegir jábræður hinn-
ar kommúnistategundarinnar,
sem öllu játar, er ' að austan
kemur. Efnahagurinn er ekki í
hendi þeirra, en hvar andinn er,
er lýðum ljóst. Þrátt fyrir allt
talið um sjálfstæði og þjóðlegheit
og brölt á tyllidögum lýðveldis-
ins, .er augljóst, að ráðamenn
kommúnistaflokksins hér, eru
ekki í hópi hinna „þjóðlegu“
kommúnista, heldur sanntrúuð
Kominform-þý. Greinin í Kom-
inform-blaðinu, sem áður er
vitnað til, og örlög stjórnmála-
mannanna í autsanverðri álfunni,
sýna glögglega, hvað þarf til að
menn öðlist það kommúnistíská
heiðursheiti. Það er þörf á því, að
íslenzka þjóðin glöggvi sig á því,'
hvers konar manntegund hér er
um að ræða.
FOKDREIFAR
Hættuleg ræsi.
„Bílstjóri" skrifar blaðinu:
„ÞAÐ ER MIKIÐ talað og ritað
um slys og varnir gegn þeim, og
er það eðlilegt, þess vegna get eg
ekki stillt mig um að senda blaði
yðar örfáar línur, og það, sem eg
vildi minnast á, eru vegimir hér
í nágrenninu eða öllu heldur ræs-
jn.í gegnum þá, til dæmis á veg-
inúrn fram að Kristnesi eru að
minnsta kosti 8 ræsi, sem eru
vægast sagt mjög varasöm, veg-
urinn er breiður og góður og eng-
in missmíði sjáanleg, en svo kem-
ur allt í einu ræsi, sem er of stutt.
Það er hverjum manni ljóst, að
slíkt er hættulegt, og þó að ennþá
hafi ekki orðið slys að þessu, þá
getur það auðveldlega orðið fyrr
en varir. — Ráðamenn veganna
æftu að athuga og merkja þá
staði, sem verstir eru nú þegar."
Þessar athugasemdir „bílstjóra"
eru fyllilega réttmætar. — Hér í
blaðinu hefur áður verið bent á
þessi hættulegu ræsi, en ekki
verið að gert. Stundum hefjast
lagfæringarnar ekki fyrr en
slysin hafa komið fyrir.
Eigum við að stækka Lysti-
garðinn?
KUNNINGI MINN hér í bæn-
um varpaði þessari spurningu
fram nú á dögunum. „Eigum við
að stækka Lystigarðinn?“ Já, því
ekki það, sagði ég. Hefur ekki
alltaf verið talað um að stækka
garðinn, þótt lítið bóli á fram-
kvæmdum enn? Já, það kann að
vera, en ekki í þá áttina, sem ég
vil láta stækka hann. Ég vil nfl.
stækka hann til austurs en ekki
til vesturs. Ég velti þessu fyrir
mér ofurlitla stund. En er ekki
fjölfarin gata rétt austan við
garðinn — og þar næst snarbrött
brekka? Rétt er það, en líttu nú
á: og þar með hóf hann að útlista
fyrir mér hugmynd sína um
framtíð garðsins og útlit, og nú
gef ég honum orðið án þess að
grípa alltaf fram í fyrir honum.
Skrúðgarður frá Hafnarstræti
upp að Þórunnarstræti.
„MÉR FINNST liggja í augum
uppi, að allur hvammurinn fyrir
ofan sýslumannshúsið eigi að
vera skrúðgarður, — þ. e. garð-
ur, sem planlagður er eins og
hæfir í brekku með skemmtileg-
um þrepum upp eftir, hæfilega
þéttum gróðri, gjarna gosbrunn-
um eða öðru slíku til prýðis. —
Þarna í hvamminum er fagurt og
friðsælt, ágætt útsýni yfir Poll-
inn og þar er skjól og vafalaust
mundi hverskonar gróður þrífast
þar vel. Til þess að breyta
hvamminum í skrúðgarð þarf
vitaskuld nokkurt fé en þó um-
fram allt áhuga og starfandi
hendur. Þegar garðurinn væri
kominn í horf, gætu þeir sem
vilja farið í Lystigarðinn, gengið
inn í hann frá Hafnarstræti og
haldið upp eftir hvamminum. (En
þjóðvegurinn aðskilur hvamm-
inn og núverandi Lystigarð, skýt
ég inn í). Hugmynd mín er, eins
og ég sagði, að tengja garðana
saman, ekki með því að leggja
niður þjóðveginn, heldur með því
að grafa göng undir hann. Þann-
ig háttar til þarna, áð það yrði
ekki mjög erfitt né kostnaðar-
samt. Vitaskuld mundi það kosta
erlent efni, en ekki ýkja mikið.
Nota mætti tækifærið um leið og
koma upp almenningssalernum
fyrir í sambandi við þessi göng
og ég sé ekki að það mál yrði
betur leyst öðruvísi, en aðkall-
andi að koma upp slíkum stað í
núverandi garði eða í nágrenni
hans, (svo að maður nefni nú
ekki þörfina á því að koma upp
slíkri stofnun fyrir sjálft bæjar-
félagið.) Ennfremur mætti hugsa
sér veitingasölu í einhverjuformi
í sambandi við innganginn í
garðinn, frá Hafnarstræti. —
Með tíð og tíma gæti þessi staður
allur, frá Hafnarstræti til Þór-
unnarstrætis, orðið hin mesta
bæjarprýði og menningarauki
fyrir bæjarfélagið.
Athyglisverð tillaga.
ÞANNIG sagðist kunningja
mínum frá í aðalatriðum og má
þó vera að eg hafi hér sleppt
(Framhald á 5. síðu).

Enn um unga fólkið
í TVEIM SÍÐUSTU kvennadálkum „Dags“ hafa
birzt kaflar úr umsögnum nokkurra kunnra rithöf-
unda og menntamanna í Reykjavík um unga fólkið
í höfuðstaðnum (og raunar annars staðar á land-
inu), eins og það kom þeim fyrir sjónir fyrir 15 ár-
um, en þá snéri tímaritið „Dvöl“ sér til þessarra
manna og óskaði umsagna þeirra um það, hvernig
þeim litist á æskulýðinn íslenzka og hvers þeim
þætti mega af honum vænta. Hefir kvennadálkur-
inn þegar birt útdrátt úr ummælum þeiira próf.
Alexanders Jóhannessonar, Ragnars L. Kvaran,
Tómasar Guðmundssonar, séra Bjarna Jónssonar,
Valdemars Sveinbjörnssonar og Sigurðar Nordals.
Hér fer á eftir útdráttur úr umsögn sjöunda og síð-
asta mannsins, er tók til máls um þetta efni að því
sínni, en það var Pálmi Hannesson rektor. Honum
fórust svo orð m. a. i grein sinni í „Dvöld“: — — —
„Unga fólkið í Reykjavík hefir alizt upp á heimil-
um, sem hafa glatað nokkru af áhrifum sínum fyrir
bíóum og kaffihúsum. Það hefir alizt upp í útnesja-
þorpi, sem er að breytast í evrópiska borg og tekst
það ekki sem bezt. Það hefir álizt upp hjá þjóð, sem
vill lifa menningarlífi, en á erfitt með það.... “
„.... UNGA FÓLKIÐ ei' ólíkt um margt, eíns og
heimilin, en því svipar saman um annað. Það er yf-
ii'leitt hispurslaust og djarfmannlegt. Það hefir rík-
an vilja til sjálfstæðis og mikilla möguleika, svo að
stundum stappar nærri sjálfbirgingsskap, og er
vandséð, hver gifta muni fylgja. Það vill ekki vera
unglingar, heldui' fullorðið fólk, jafnvel þegar á
fermingaraldri, og hegðar sér eftir því.... Loks er
unga fólkið nú lítið trúhneigt í venjulegum skiln-
ingi og lausara miklu við draumlyndi og skáldskap-
aróra en næsta kynslóð á undan.... Raunhæf við-
fangsefni, einkum félagsleg, eru ljósari og liggja
nær nú en þá. Og í átökunum við þau svalar æska
vorra daga trúhneigð sinni, athafnalöngun og æfin-
týraþrá.“
„.... Á ÖLLUM tímum hefii- ungt fólk verið
brotgjarnt á gamlar venjur og lítið trúað á lífs-
reynslu þeirra og úrræði, sem eldri eru. Ef til vill
kveður meira að þessu nú en oft áður, enda eru
efnin til þess á þessum dögum ráðstefnanna og ráð-
leysisins.... Unga fólkið hér í bænum------þekkir
lítið til landsins austan Hellisheiðar og norðan við
Skarðsheiði og langar lítið til að kynnast því. Hug-
ur þess stefnir fremui' út á við. En heimilin í
Reykjavík, Hótel Borg og Iiollywood hafa mótað
það mest, — miklu meira en íslenzkar bókmenntir
og íslenzkar geymdir.... “
„UNGA FÓLKIÐ er stundum erfitt, en aldrei
leiðinlegt. Mér þykir vænt um það, og eg trúi á það,
eins og eg trúi á framtíðina og hinn nýja tíma.“
M A T U R.
OST-KÖKUR
% bolli smjör.
IV3 bolli rifinn ostur.
1 eggjarauða.
1 bolli sykur.
2 bollar hveiti.
1 flöt tesk. vanillusykur.
Smjör og sykur er hrært saman þangað til það
er mjúkt. Eggjarauðan er hrærð vel með sykrinum
og síðan er það látið út í smjörið og ostinn. Hveiti
og vanillusykri er blandað í, síðan er þetta hnoðað
og búinn til aflangur ströngull. Hann er síðan lát-
inn í ísskáp eða á kaldan stað þangað til hann er
orðinn harður. Þá er hann skorinn í þunnar sneið-
ar. Þær eru settar á smurða og mélaða plötu og ei-u
bakaðar við jafnan hita svo sem 15 mínútur.
(1 bolli gildir 2 dl.)