Dagur - 14.12.1949, Blaðsíða 7

Miðvikudaginn 14. desember 1949
D A G U R
7
FRA BOKAMARKAÐSNU
SKÓLADAGAR, 237 bls. í bandi.
Bókaútgáfan B. S. Akureyri.
Beztu endurminningar æsku-
áranna eru oft bundnar við skól-
ana og félagana þar. Og með auk-
inni skólagöngu verða þessar
minningar æ stærri þáttur úr lífi
unga fólksins. Vísnabækur með
nöfnum og rithöndum skólafé-
laganna eru geymdar sem helgur
dómur.
Nú hefir B. S. útgáfan gefið út
mjög smekklega bók til að geyma
þessar minningar. Bók þessi
nefnist skóladagar. í henni eru
sérstakir kaflar fyrir nöfn og
fæðingardaga skólafélaganna,
vísur og aðrar minningar. Rúmi
fyrir myndir er heldur eigi
gleymt. Helgi Elíasson, fræðslu-
málastjóri, hefir ritað formála að
bókinni. Þar segir m. a.: „Skráð-
ar endurminningar frá skólaár-
um eru ekki aðeins til ánægju og
skemmtunar þeim, er þær rita og
eiga, heldur geta þær geymt
sögulegar staðreyndir, sem ella
kynnu að fara forgörðum. Hver
sá, sem eitthvað ritar í þessa bók,
getur því verið hvoi't tveggja í
senn — án þess að vita það —
rithöfundur og sagnfræðingur.11
Bók þessi virðist tilvalin tæki-
færisgjöf til skólafólks. Og trúað
gæti eg því, að hún yrði vinsæl
af æsku landsins,
Eiríkur Sigurðsson.
Sjálfsagt munu sérmenntaðir
bókmenntafræðingar, er hafa
það að æfistarfi að skrifá rit-
dóma fyrir stórblöðin og bók-
menntaritin úti í „hinum stóra
heimi“, telja hlutverk sitt ærið
ábyrgðarmikið og margþætt,
enda sé þeim ekki hvað sízt ætl-
að að leiðbeina rithöfundunum
sjálfum — gerast eins konar
lærifeður þeirra og leiðtogar, auk
dómarastarfanna sjálfra og hinn-
ar listrænu matsgerðar í þágu les
endanna og listarinnar.
Við leikmennirnir hjér heima
sem tekið höfum að okkur í bili,
hliðstætt hlutverk í þágu lítilla
blaða lítillar þjóðar, og verðum
að rækja það á harla stuttum og
stopulum tómstundum, sem okk-
ur gefast frá öðrum og óskyldum
störfum — munum hins vegar
þykjast sleppa vel eftir atvikum,
ef okkur tekst með nokkrum lík-
indum að rækja tvo þætti hins
margþætta ætlunarverks, nefni-
lega þann, að hjálpa höfundum
og útgefendum að koma bókum
sínum á framfæri við lesendum-
ar á ofurlítið annan og' persónu-
legri hátt en með auglýsinga-
skruminu einu saman, — og í
annan stað, ef verða mætti, að
veita lesöndunum dálitlar bend-
ingar og leiðsögn, er þeir hyggj-
ast velja lestrarefni, hvort held-
ur það er nú handa sjálfum sér,
lestrarfélögum, eða gjafabækur
handa vinum sínum og venzla-
mönnum. En jafnvel svo fáþætt
hlutverk getur þó reynzt okkur
algerlega ofviða á stundum, og þá
ekki hvað sízt fyrir þá sök, að
tvær af hverjum þremur bókum,
sem okkur eru árlega sendar til
umsagna, berast okkur venjulega
í hendur á tveimur til þremur
vikum, og þá einmitt í þann
mund, sem helzt er óskað að um
þær sé getið án frests eða tafar
— þ. e. meðan „jólamarkaðurinn
er enn í fullum gangi“ og bezti
sölutíminn þannig enn ekki lið-
inn.
Til uppbótar á því, hversu
handahófslegur þessi fréttaflutn-
ingur minn af nýjungum á sviði
bókmenntanna verður óneitan-
lega að þessu sinni — einkum af
ofangreindum ástæðum — mun
eg leitast við að flokka að nokkru
eftir efni bækur þær, sem á skal
drepið í þetta skipti. Mun eg þá
nefna fyrst þann flokkinn, sem
einna eftirsóttastur og vinsælast-
ur er, af ölum almenningi, en
það munu vera skáldsögur,
frumsamdar og þýddar, en nefna
að þessu sinni' á seinni skipunum
þær bækurnar, sem eru mér sjálf
um persónulega einna hugstæð-
astar, en það eru þjóðhátta- og
aldarfarslýsingar og önnur rit
um íslenzk fræði og fleira þess
háttar. Og óneitanlega lenda í
þeim flokki þær bækurnar, sem
verðmætastar munu þykja, þeg-
ar fram líða stundir, og líklegast-
ar til langlífis í vitund bókavina
og bókasafnara.
ÍSLENZAR SKÁLDSÖGUR-
Jón Björnsson rithöfundur er
löngu allvel kunnur og vel met-
inn á Norðurlöndum fyrir skáld-
sögur þær, er hann hefir frum-
ritað á dönsku, enda hafa máls-
metandi gagnrýnendur erlendir
lokið á þær lofsorði. Hér heima
var þetta unga og efnilega skáld
síður kunnugt til skamms tíma
fyrir þá sök, að sögur hans höfðu
þá enn eigi verið þýddar á ís-
lenzku. Þrjú síðustu árin hafa
hins vegar þrjár stærstu skáld-
sögur hans og jafnmargar
drengjasögur eftir hann verið
þýddar á móðurmáli höf. —
Norðri hefir nú nýskeð sent
fyrstu skáldsögu Jóns, Jordens
Magt, er út kom í Danmörku
1942, á markaðinn í íslenzkri
endursögn höfundarins sjálfs, og
nefnist bókin í hinum íslenzka
búningi Máttur jarðar. Er þetta
allmikil saga, 355 bls. í vandaðri
og smekklegri útgáfu, og gerist
hér heima í íslenzkri sveit á síð-
ustu áratugum. Sagan er efnis-
mikil, skemmtileg og hvergi
ofsagt það, sem sænskur rithöf-
undur sagði um hana í ritdómi,
þegar hún kom fyrst út ,að „frá-
sögnin öll.... er byggð á bjargi
gamallar frásagnarlistar sögu-
þjóðarinnar“ — Þá hefir Norðri
einnig gefið út hressilega og
„spennandi“ drengjasögu eftir
Jón Björnsson, er nefnist Sonur
öræfanna, og er hún líkleg til
vinsælda hjá röskum piltum. —
Þá gaf þetta sama forlag útí sum-
ar skáldsöguna Úlfhildi eftir
Hugrúnu. Hefir sú bók sætt þeim
örlögum, sem löngum hafa áður
dugað til að vekja athygli og
áhuga á nýjum skáldverkum: —
Um hana hefir hafizt eins konar
ritdeila. — Þekktur rithöfundur
og ritdómari réðist all-hvat-
skeytlega á söguna, skömmu eft-
ir að hún kom út, en aðrir hafa
orðið til þess að taka í strenginn
beztu meðmæli sín og jafnframt
á móti honum og gefið sögunni
eins konar siðferðivottorð, sem
vissulega er fullgott á sínu sviði
og harla maklegt. Kýs eg sízt að
blanda mér hér inn í þessa deilu,
og þó einkum vegna þess, að það
hefir dregizt fyrir mér að lesa
söguna til nokkurrar hlítar.
Iðunnarútgáfan í Rvík hefir
nýskeð gefið út skáldsöguna
Silkikjólar og glæsimennska eftir
Sigurjón Jónsson. Er þetta raun-
ar endurritun tveggja skáldsagna
Sigurjóns, er nefndust Silkikjól-
ar og vaðmálsbuxur hin fyrri, en
Glæsimennska sú síðari, og út
komu fyrir hartnær þrjátíu ár-
um. Vöktu sögur þessar þá all-
mikið umtal og úlfaþyt, enda
öðrum þræði ádeila á menning-
arástandið í höfuðstaðnum á ár-
unum eftir fyrra heimsstríðið. —
Höfundur segir í formála hinnar
nýju útgáfu — sjálfsagt með full-
um rétti: — „Umsagnir mennta-
manna í blöðum voru flestar
mjög frjálslegar og góðar, sumar
hiklausar og frádráttarlaust
mjög góðar“. Og ennfremur:
„.... Sumir þorðu ekkert að
segja um bækurnar, sumir könn-
uðust aldrei við að hafa lesið þær.
En það gerðu þó allir, sem þá
voru lesandi í landinu, þrátt fyr-
ir varnaðarorð. Sumir sendu mér
þakkarbréf, aðrir skammabréf“
.... o. s. frv. Ekki er ólíklegt, að
skoðanir manna reynist enn
nokkuð skiptar um ágæti þess-
arar sögu, en víst er um það, að
góðir sprettir eru víða í frásögn-
inni, og ekki er bókin leiðinleg,
hvað sem um gildi hennar sem
skáldrits að öðrum þræði og
ádeilurits að hinu leytinu má
annars segja. Utgáfan er snotur,
að öðru leyti en því, að nokkrar
viðvaningslégar teikningar
óprýða bókina.
ÞÝDDAR SKÁLDSÖGUR.
Það hefir verið nokkuð í tízku
að undanförnu að láta í það skína
— og segja það jafnvel í ómyrk-
um orðum — að bókaþýðendur
íslenzkir séu mestu ritskussar í
samanburði við það, sem áður
var, og stórum klaufvirkari og
hroðvirkari um meðferð máls og
stíls en fyrirrennarar þeirra hér
á landi. Mér finnst þetta harla
ómildur og ranglátur dómur —
og raunar hreint öfugmæli —
þegar á heildina eða meðaltalið
er litið. Hygg eg, að tiltölulega
auðvelt væri að leiða að því gild
rök, að ekki sé þetta sagt hér al-
veg út í bláinn, en hvorki er hér
staður né stund til slíks að sinni.
— En því ber þetta efni nú á
góma, að þrír úr hópi mikilvirk-
ustu og slyngustu þýðinda okkar
á síðustu árum hafa nú nýskeð
sent frá sér sína þýddu skáldsög-
una hver, — og einn þeirra þó
fremur tvær stórar sögur en
eina: — Bókaútgáfan B. S. send-
ir frá sér skáldsöguna Veizlan á
höfninni eftir Arne Skougen, í
þýðingu Brynjólfs Sveinssonar,
nicnntaskólakcnnara. Saga þessi
hlaut 1. verðlaun í non-ænni
samkeppni árið 1947, og eru það
auðvitað gild meðmæli á sína
vísu, enda hgfir sagan marga
góða kosti, fjörlega rituð og efnið
harla nýstárlegt. Þýðing Bryn-
jólfs er afbragð, svo sem hans er
von og vísa, én ekki g'et ég vai'izt
því að óska mér þess, að svo ágæt
ur þýðari og málsnillingur hefði
valið hér ánnað og verðugra við-
fangsefni i þetta sinn. — Þá
sendir Norðri á markaðinn stóra
og fallega „jólabók", sem vissu-
lega mun' eftirsótt til vinagjafa,
en það er skáldsagan Á konungs
náð eftir Olav Gullvág í þýðingu
Konráðs Vilhjálmssonar. Þetta er
beint framhald sögunnar Jóns-
vökudraumur eftir sama höfund,
er út kom á forlagi „Norðra“ fyr-
ir síðustu jól, og mun hafa hlotið
miklar vinsældir, svo að sízt er
að efa það, að lesendur og aðdá-
endur þeirrar bókar verði fram-
haldinu fegnir, en hin nýja saga
er þ.ó raunar sjálfstæð heild, sem
vel vérður lesin að fullu 'gagni,
þótt menn hafi ekki kynnt sér
fyrrí bókina, og koma þó persón-
ur flestar þar einnig við sögu.
Óþarft er að mæla með þýðingu
Konráðs, því að hann hefir nú
um skeið verið í hópi þekktustu
og mikilvirkustu skáldsagnaþýð-
ara okkar og nýtur sívaxandi
vinsælda flestra þeirra, er slíkar
bækur lesa.
Þá hefir Draupnisútgáfan í
Reykjavík sent frá sér tvær stór-
ar skáldsögur í þýðingu Jóns
Helgasonar, ritstjóra: — Þegar
ungur eg var, ágæta sögu eftir
A. J. Cronin, hinn fræga og vin-
sæla höfund Borgarvirkis og
annarra alþekktra skáldsagna, og
ber hin nýja saga á sér flest beztu
höfuðeinkenni Cronin’s. — Og
ennfremur: Hann sigldi yfir sæ,
eftir Rauer Bergström — stór-
hressilega og bráðskemmtilega
sjómannasögu, er lýsir æfintýra-
lífinu á heimshöfunum á harla
opinskáan og ekki alltof heflaðan
hátt. Eg skal játa, að eg las þessa
sögu með óblandinni ánægju,
hvað sem öllum siðgæðiskröfum
og feimnisástæðum líður, enda
þykist eg, landkrabbinn, finna
það á ,mér, að þarna sé um að
ræða það á mér, að þarna sé um
að ræða býsna sanna og raun-
hæfa mynd af lífivsjóvíkinga nú-
tímans. Og um „Draupnissögurn-
ar“ svo nefndu mun óhætt að
segja það, að þær sameina það
furðu vel að vera skemmtilegar
og líklegar til mikilla vinsælda,
en þó allgild — og sumar ágæt —
bókmenntaafrek. En vel á
minnzt: — Eg var í flaustrinu
nærri búinn að gleyma tveimur
bókum úr þessum flokki, sem
báðar verða þó að teljast í röð
beztu skemmtisagna með bók-
menntalegu ívafi. Heitir önnur
þeirra Ást, en ekki hel, og er eft-
ir Slaughter þann hinn ameríska,
er mestrar lýðhylli nýtur, síðan
fyrsta saga hans: Líf í læknis-
hcndi, kom út og varð í einni
svipan geysivinsæl og eftirsótt
metsölubók. Nýja sagan er engu
ólíklegri til mikilla vinsælda —
furðu haglegt sambland af æs-
andi reyfarabrag og góðum skáld
skap. Hefir Andrés Kristjánsson
þýtt söguna af mikilli lipurð,
fjöri og góðum málsmekk. —
Hin bókin nefnist Læknir eða
eiginkona, eftir Victoriu Rhys,
fjallar um ungan og fríðan kven-
lækni, er giftist stéttarbróður
sínum, verður það til þess, að
læknirinn og eiginkonan í henni
heyja harða baráttu sín á milli,
og má lengi vel lítt á milli sjá,
hvor ganga muni með sigur af
hólmi í þeirri baráttu, unz eigin-
konan verður þó ofan á læknin-
um að bókarlokum, og munu
flestir mæla, að það sé „a happy
end“, þegar öllu er á botninn
hvolft. Axel Thorsteinsson rit-
höfundur hefir þýtt sögu þessa á
viðfelldna og látlausa íslenzku.
Þá hafa mér og borizt tvær
skemmtisögur, er Draupnisút-
gáfan hefir nýskeð gefið út í
bókaflokknum „Gulu skáldsög-
urnar“. Eru það sögurnar „Ást
barónsins“ og „Elsa“. Báðar eru
þær skemmtilegar og „spenn-
andi“, eins og „Gulu skáldsög-
urnar“ eru yfirleitt, en hvorki
höfundar þeirra né útgefendur
munu gera kröfu til þess, að þær
séu taldar til háfleygra bók-
mennta, heldur eru þær ætlaðar
mönnum til lesturs, er þeir vilja
njóta hvíldar og skemmtunar án
sérstakra heilabrota eða andlegs
ónæðis .En það er vissulega full-
gilt hlutverk á sína vísu, og fyrr-
nefndar skemmtisögur uppfylla
vel slíka skilmála. Þær eru
snyrtilega gefnar út og lipurlega
þýddar.
J. Fr.
Nýjar barnabækur
Barnaleikir Álfs á Borg.
Eiríkur Sigurðsson yfirkennari
hefir ritað framhald af hinni
vinsælu barnasögu sinni Álfur í
útilegu og segir nú frá Álfi litla
í starfi og leik, í sveit og í bæ.
Mörg íslenzk börn eiga þess nú
ekki framar kost að kynnast
sveitum landsins og þjóðháttum
þar af eigin raun. Ævintýri
sveitabarnsins, störf þess og
leikir verða þeim því lokuð bók.
En í þessari lipurlega rituðu og
hugþekku sögu, gefur litlu les-
endunum sýn inn í veröld sveita-
lífsins og töfraheima íslenzkrar
náttúru, og er það vissulega vel
farið, að þeir kynnnist þessum
hliðum þjóðlífsins í góðum og
skemmtilegum bókum við sitt
hæfi, fyrst þeir geta ekki öðlast
þau kynni á annan og raunhæf-
ari hátt, svo sem segja má því
miður um mörg börn nú á tímum.
(Framhald á 11. síðu).