Dagur - 18.01.1950, Page 4

4
D AGUR
Miðvikudaginn 18. janúar 1950
I
i
D AGUR
Ritstjóri: Haukur Snorrason.
Afgreiðsla, auglýsingar, innheimta:
Marínó H. Pétursson
Skrifstofa í Hafnarstræti 87 — Sími 166
Blaðið kemur út á hverjum miðvikudegi
Árgangurinn kostar kr. 25.00
Gjalddagi er 1. júlí.
PRENTVERK ODDS BJÖRNSSONAR H.F.
Hvers vegna er Akureyri
vaxandi bær?
í FRAMSÖGURÆÐU sinni á stjórnmálafundi
Framsóknarmanna í sl. viku, vai-paði dr. Kristinn
Guðmundsson fram þessari spurningu: Hvers
vegna stækkar Akureyri? Hann benti í þessu
sambandi á, að á sama árabili og íbúum Hafnar-
fjarðar hefur fjölgað um 33% og Vestmannaeyjar'
staðið í stáð, hefur íbúatala Akureyrar tvöfaldast
og er bærinn nú lang stærstur kaupstáðanna utan
Reykjavíkur, með 7100 íbúa um sl. áramót. Aug-,
ijóst er þegar, að vöxtur bæjarins hefur ekki
byggst á útgerð. Fiskveiðar bæjarmanna fóru
minnkandi fram til stríðsloka frá því, sem verið
hafði um skeið, en bærinn hélt samt áfram að
vaxa. Nýjar atvinnugreinar ruddu sér til rúms
hér. Er þar aðallega um að ræða ýmiss konar iðn-
að. Iðnaðarmannastétt bæjarins er fjölmenn og
vel menntuð og margs konar iðnaðarframleiðsla,
sem hér er rekin, er landskunn og á trygga mark-
aði utan héraðs og bæjar. Á sviði iðnaðarmál-
anna hafa átök samvinnufélaganna verið stærst.
Hér eru stærstu og afkastamestu verksmiðjur
samvinnufélaganna í landinu og þessi starfsemi
hefur verið gerð fjölbreyttari með hvei-ju árinu,
sem liðið hefur. Um þessar mundir standa yfir
stórfelldar nýjungar í iðnaðinum hér, lokið er
byggingu ullarþvottastöðvar og verið er að byggja
stóra, nýtízku ullarverksmiðju á Gefjun. Jafn-
framt þessum stórfelldu framkvæmdum Sam-
bandsins hér innan endimarka bæjarins, hefur
Kaupféiag Eyfii-ðinga jafnt og þétt aukið iðnaðar-
framleíðslu sína og komið á fót nýjum fyrirtækj-
um. Sameinuð átök Sambandsins og KEA hafa
augsýnilega verið þýðingarmesti liðurinn í hinum
vaxandi iðnaði hér í bænum hin síðari ár. Iðnað-
urmn hefur sífellt getað bætt við sig fólki og tekið
við þeirri miklu fólksfjölgun, sem hér er orðin.
Hefur auk heldur skort fólk til starfa í ýmsum
iðngreinum. Nú eru það alkunn sannindi, að fólki
fjölgar þar sem lífvænlegt er að búa. Menn flytja
gjarnan þangað, sem þeir álíta lífsafkomu sína
tryggari en annars staðar. Fólksfjölgunin hér hin
síöari ár ber þess ljósan vott, að vaxandi athafna-
líf hér í bænum hefur þótt bjóða upp á góð lífs-
skilyrði og mun betri en gerist v'ða annars staðar.
Hinn öflugi samvinnufélagsskapur hér í bænum
hefur átt meginþáttinn í því að skapa þetta at-
hafnalíf. Svarið við spurningunni, sem fram er
borin hér að ofan, er' því það, að Akureyri hefur
vaxið og athafnalífið hér blómgast, vegna þess
fyrst og fremst að fólkið í bænum og héraðinu
öllu hefur borið gæfu til þess að standa saman
innan samvinnusamtakanna og efla þau til þess að
leysa sameiginleg hagsmunamál með heillavæn-
legum framkvæmdum.
ST AÐRE YNDIRN AR STANGAST þannig
óþyrmilega við kenningar þær, sem æði oft getur
að líta í málgögnum Sjálfstæðisflokksins og Al-
þýðúflokksins hér. Þessir bandamenn halda því
stundum að fólki, að framkvæmdir samvinnu-
manna hér í bænum hafi verið athafnalífinu til
tjóns og niðurdreps og þungar í skauti fyrir fjár-
hagslega afkomu, bæjarfélagsins. Hver sá borgari,
sem íhugar atvinnulega og efanhagslega þróun
bæjarfélagsins undanfarna áratugi, sér undireins,
hver falskenning þetta er. Þrátt
fyrir allt tal um „nýsköpun11 nú
hin síðari ár, og öflugan stuðning
þessara flokka við þá stefnu, sem
ríkti í þjóðmálum á veltiárun-
um, fór þetta bæjarfélag að veru-
legu leyti varhluta af öllum ný-
sköpunarframkvæmdum, þegar
togararnir eru frá taldir. Togar-
arnir hafa ekki, enn sem komið
er, orðið þær lyftistengur fyrir
afkomu bæjarfélagsins, að sæmi-
leg afkoma undanfarinna ára
verði skýrð með þeim fram-
kvæmdum, þóct þær hafi gefizt
vel og eigi væntanlega eftir að
verða bænum til hagsbóta. Hér
kemur annað til. Oll þau ár, sem
mest var talað um „nýsköpun11,
og þó meira um „afturhald11 og
framkvæmdaleysi samvinnu-
manna og Framsóknarmanna,
voru samvinnufélögin sífellt að
leggja í nýjar framkvæmdir hér
í þessu bæjarfélagi, koma upp
nýjum verksmiðjum og iðnfyrir-
tækjum og endurbæta þau, sem
fyrir voru. Þetta er sú „nýsköp-
un“, sem bezt hefur reynst bæj-
arfélaginu. Þetta eru þau at-
vinnufyrirtæki, sem tekið hafa
við verulegum hluta fólksfjölg-
unarinnar og þetta eru þær stoð-
ir, sem atvinnuöryggi bæjarins
hvílir að verulegu leyti á.
AKUREYRI HEFUR VERIÐ
vaxandi bær í landinu undanfar-
in ár vegna þess að hér hefur
verið komið upp traustum at-
vinnufyrirtækjum, sem veitt hafa
fjölda manna atvinnu og leitt
hafa fjármagn til bæjarins. Ak-
ureyri heldur áfram að vera vax-
andi bær ef þessum atvinnufyrir-
tækjum og öðrum atvinnurekstri
eru sköpuð lífvænleg skilyrði í
bænum. Fjármála- og dýrtíðar-
stefna undanfarinna ára, er nú
þessum atvinnurekstri fjötur um
fót, en forsvarsmenn „nýsköpun-
ar“- og dýrtíðarstefnunnar vilja
ekki láta þar við lenda. Þeir vilja
líka þrengja kost iðju og verzl-
unar með óeðlilegri og ranglátri
skattheimtu. Slík skattheimta
mundi torvelda vöxt og þróun at-
vinnulífs bæjarins og stuðla að
því, að bærinn staðnaði á vaxtar-
skeiði sínu. Það er hlutverk
ábyrgra, hugsandi borgara, að
vinna gegn slíkum fyrirætlunum,
sem í reyndinni mundu verða
fjörráð við þeirra eigin bæjarfé-
lag. Borgararnir hafa tækifæri til
þess að sýna hug sinn til þessara
mála í kosningunum um mánaða-
mótin og svara þá á sinn hátt
spurningunni: Hvers vegna
stækkar Akureyri?
FOKDREIFAR
Ranglátur skatlur afnuminn.
SKATTHEIMTA RÍKISINS af
landsmönnum utan Reykjavíkur
hefur oft verið gerð að umtalsefni
hér í blaðinu á undanförnum ár-
um. Einn þessara skatta er að
finna í tóbaksverðinu, sem er
hærra úti á landi en í Reykjavík.
Eg hef oftsinnis gagnrýnt þetta
fyrirkomulag og nokkur blöð úti
á landi hafa tekið undir þessa
gagnrýni. Nú eru horfur á að
þessi óréttláti skattur verði af-
numinn. Skúli Guðmundsson al-
þm. bar fyrir nokkru fram frum-
varp um að banna Tóbakseinka-
sölunni þetta athæfi. Frumvarp
þetta er nú komið úr nefnd í
Neðrideild og varð nefndin sam-
mála um að frumvarpið væri
réttlátt og bæri að samþykkja
það. Tóbakseinkasalan sjálf
mælti og með málinu. Má því
telja fullvíst að það verði sam-
þykkt, og þessi óréttláta og
ósvifna skattheimta af lands-
mönnum utan Reykjavíkur verði
látin niður falla á þessu ári. En
þetta fyrirkomulag er gamalt.
Og það er mikið fé, sem búið er
að reita af landsmönnum utan
Reykjavíkur með þessum hætti á
liðnum tíma. Skjót og góð af-
greiðsla málsins á Alþingi nú, í
fyrsta sinn er það ber þar á góma,
minnir á, að þingmenn lands-
byggðarinnar eru oft á tíðum
sorglega sofandi og seinlátir að
standa gegn yfirgangi ríkis- og
Reykjavíkurvaldsins gagnvart
landsbyggðinni. Þetta er aðeins
eitt dæmi, en fjölmörg fleiri
mætti nefna.
Skattfríðindi og kjötuppbót.
ENN ERU LÖG í GILDI, sem
gera Reykvíkingum hærra undir
höfði í skattamálum en lands-
mönnum. Þeir fá hærra frádrag
en aðrir landsmenn áður en skatt
ur er reiknaður. Þetta þýðir og
það, ríkið greiðir hærri launa-
flokkum kjötuppbót í Reykjavík
en úti á landi .Hvort tveggja þetta
er hið hióplegasta ranglæti og
má furðulegt kalla, að þessi laga-
ákvæði skuli hafa sloppið í gegn-
um þingið án þess að veruleg
andstaða væri veitt af hálfu þing-
manna utan af landi. En þannig
mun það nú samt hafa gengið til,
a. m. k. var það svo, er nýju
ákvæðin um kjötuppbótina voru
sett á sl. ári. Mismunurinn á frá-
dragi af skattskyldum tekjum er
frá þeim tíma, sem talið var að
dýrast væri að lifa í Reykjavík.
En sú tíð er nú fyrir löngu liðin.
Þegar verið var að „dreifa stríðs-
gróðanum“, eins og það var kall-
að hér á árunum, var líka verið
að dreifa dýrtíðinni um landið.
Þá hvarf í tímans haf sú tíð, er
ódýrar var að lifa úti á landi en
í Reykjavík. Nú er- hluutverkum
skipt. Nú eru vörur yfirleitt dýr-
ari úti á landi en í Reykjavík.
Það gerir verzlunarskipulagið og
umhleðslurnar í Reykjavík. En
samt er landsmönnum utan
Reykjavíkur þyngt meira með
sköttum en Reykvíkingum. Það
er gott að fá tóba'ksskattinn af-
numinn. En ámóta skattar eru
teknir af landsmönnum á fleiri
sviðum. Það er verkefni fyrir
þingmenn að taka þá fyrir,
hvern af öðrum, og fá þá af-
numda. Það er kominn tími til að
gera alvöru úr því, að sömu lög
gildi fyrir alla, án tillits til þess
hvort þeir búa suður á Seltjarn-
arnesi eða noi-ður á Langanesi.
Núverandi ástand gatnanna.
Bæjai-verkfræðingurinn, Ásgeir
Markússon, skrifar blaðinu í til-
efni af gagnrýni blaðsins á ástandi
gatnanna í bænum:
„Undanfarið hafa nokkrir götu-
kaflar verið lítt færir bifreiðum.
Milli jóla og nýárs hafði tékizt að
halda götunum greiðfærum þann-
ig að halda allþykku snjólagi
sléttu með veghefli. Seinni hluta
gamlársdags gerði liláku, er hélzt
fram á nýársdag. Því næst frysti
og fraus þá krapið í óreglulegum
hryggjum og rásum eftir bílaum-
ferðina. Enn þá hefir ekki tekizt
að ráða bót á þessu þrátt fyrir
tilraunir með veghefli og stórri
jarðýtu. Verstu torfærurnar hafa
(Framhald á 7. síðu).
áwtœ, /f/œp/a
Ódýr kjötmatur
UM ÞESSAR MUNDIR auglýsir K. E. A.
hrefnukjöt, sem sennilega mun vera ódýrasti
Tjötmatur, sem á boðstólum er. Hrefnur þess-
ar voru veiddar í sumar út við Hrísey, og
kjötið hraðfryst samstundis á mjög hreinleg-
an hátt. Kjötið er aigerlega beinlaust, og öll
fita skorin burtu, svo að hér er um að ræða
beinlausan bita, og „billegan“ í þokkabót.
HREFNAN tilheyrir skíðishvölunum, og er
tíðust þeirra hér við land, segir Bjarni Sæ-
mundsson. Skíðishvalirnir greinast aftur í
sléttbaka og reyðarhvali, og tilheyrir hrefnan
þeim síðarnefndu. Hrefnan er minnst allra
skíðishvala, eða venjulega um 10 m. á lengd,
og lifir mest á síld og síli. Hrefnan hefir líka
verið nefnd hrafnreyður, en algengasta nafn
hennar er þó hrefna.
EG REYNDI nýlega hrefnukjötið, og gafst
það vel. Kjötið er nokkuð gróft og þurrt, en
bragðgott. Þar sem kjötið er beinlaust, er
tilvalið að nota það í bauta (böff*), og þarf að
berja það vel. Einnig er hægt að gera úr því
smásteik. Afganginn sauð eg í saltvatni, og
nota síðan sem ofanálegg. Kjötið er þá skorið
í þunnar snei’óar, en það aðeins gert jafnóð-
um og það er notað, svo að kjötið þorni síður.
Þar sem kjötið er nokkuð þurrt, er hægt að
nota með því rauðrófur, lauk, sósu eða ann-
að. Þetta er þá sett ofan á kjötsneiðina.
Frk. Jóninna Sigurðardóttir gerir hrefnu-
steik á eítirfarandi hátt: 1500 gr. hrefnukjöt,
75 gr. tólg, 100 gr. hveiti, 100 gr. laukur, y4-l/z
teskeið pipar, negull og kryddblendingur, 6
lárberjalauf, salt. — Kjötið er lagt í bleyti í
mjólkurblöndu eða vatn 10-12 klst., tekið
sv upp úr, skorið í stykki og þerrað vel rneeð
þurri þurrku, velt í hveitinu og brúnað í tólg-
inni. Laukurinn er flysjaður, skorinn í sneið-
ar og brúnaður með. Dálitlu af vatni er hellt
á við og við, og kryddið látið í, sem á að vera
ósteytt. Steikin er soðin lVú-2 klst., eftir því,
hve hrefnan er gömul. Steikin er borðuð með
káljafningum, kartöflum og brúnni sósu.
Gera má ráð fyrir, að húsfreyjur fýsi að
reyna þetta ódýra kjöt, sem fæst í pökkum,
frá 1 kíló til þriggja kílóa, og kostar aðeins
6 kr. kílóið.
Nokkrir ungbarna-réttir
Sykurvatn 4%. — 8 venjulegir sykurmolar
í /> lítra vatns. Soðið í 5 mínútur.
Hafraseyði. — 1 matskeið af haframjöli í
1/2 lítra vatns. Soðið í 10 mínútur og síað.
Byggrjónaseyði. — 1 matskeið af bygggrjón-
um í i/ú lítra vatns. Soðið í 10 mín. og síað.
Hrísgrjónaseyði. — 1 matskeið í ?>/ lítra
vatns. Soðið í 30-40 mín. og síað.
Semúlíugrautur. — 1 teskeið semúlíugrjón
í 14 lítra mjólkurblöndu, jafn sterkri því, sem
barnið fær. Soðið í 2 mín. 1 teskeið sykur.
Brauðsúpa. — þo meðalþykk rúgbrauðssneið
er bleytt í vatni (i/ú-1 klst.) og síðan soðin í
2-3 mín í 1/2 lítra mj ólkurblöndu (mjólk og-
vatn til helminga). 1 tesk. sykur. — Þetta er
ágæt fæða handa börnum, sem hafa tregar
hægðir, og mega þau fá hana, úr því að þau
eru fjögurra mánaða.
Kartöflubrauð. — Óhýddar kartöflur eru
snöggsoðnar í bakaraofni. Yzta lag kartöfl-
unnar er skafið innan úr hýðinu og hrært
saman við ögn af mjólk. Gefið við C-fjörvi-
skorti.
(Framliald á 7. siðu).