Dagur - 15.03.1950, Blaðsíða 2

2
D AGUR
Miðvikudaginn 15. marz 1950
FRÁ ÝMSUM TÍMUM:
SjáSfsfæðisflokkurinn treysfir
henfistefnu i stjórnmálum
Níræð kona
Trúið í liófi.
Þegar stjórnmálablöð eru lesin
og hlýtt er á ræður stjórnmála-
manna er rétt, og raunar skylda
lesandans og áheyrandans, að
vera gagnrýninn. Tilgangurinn er
oft á tíðum að „agitera“ fólk upp,
eins og sagt er á vondu máli.
Stjórnmálablöð og stjómmála-
menn á íslandi eru þó eins og
annað misjafnt í heimi hér. En
fróðlegt væri nú að rifja upp
nokkur ummæli Morgunblaðsins
og forystumanna Sjálfstæðis-
flokksins um sömu málefni frá
ýmsum tímum.
Um samvinnu við kommúnista.
Eins og kunnugt er, sat ný-
sköpunarstjórnin við völd frá
1944—1946. En í henni sátu Sjálf-
stæðismenn, Kommúnistar og Al-
þýðuflokkurinn. Miðvikud. 28.
ágúst 1946 sagði Morgunbl. í
grein, sem hét „Skyldan við þjóð-
ina“: „Það yrðu þjóðinni mikil og
sár vonbrigði, ef stjórnarsam-
starfið rofnaði nú. Þetta má ekki
ske. Stjórnarflokkarnir eiga nú
þegar að taka upp viðræður um
nýjan málefnagrundvöll, - þk að
byggja á framhald samstarfsins".
Þetta var nú eftir kosningarnar
1946. Þá vildi Morgunbl. leggja
nýjan grundvöll að áframhald-
andi samstarfi við Kommúnista.
Lesandinn getur svo sjálfur flett
upp í Morgunbl. nú, til að komast
að raun um, hve blaðið telur
æskilegt að hafa samvinnu við
Kommúnista.
Um dýrtíðina.
26. júní 1946 sagði Ólafur Thors
í kosningaræðu: „Hvað er dýr-
tíðin? Dýrtíðin stafar langmest af
háu kjötverði, háu mjólkurverði,
þ. e. a. s. háu kaupgjaldi bænda,
og háu kaupi verkamanna og
annarra launþega í landinu".
„Við höfum einmitt vegna dýrtíð-
arinnar eignast meiri innstæður
erlendis---------“ „Sannleikur-
inn er því þveröfugur við það,
sem Framsóknarflokkurinn seg-
ir“.
Menn rekur sjálfsagt minni til
minnihlutastjórnar Ólafs Thors
frá 1942, sem hafði hlutleysi
kommúnista. Um þessa stjórn
sagði Ólafur í ræðu á Alþingi 7.
febr. 1943: „Hún (stjórnin) lofaði
að taka ekki upp ágreiningsmál,
þ. á. m. og allra sízt mesta deilu-
málið, dýrtíðarmálið. Það efndi
hún að vísu nauðug og af því að
hún hafði ekki bolmagn til ann-
ars.“
Fjármálaráðherra nýsköpunar-
stjórnarinnar, sem var sjálfstæð-
ismaður, sagði 4. des. 1944, „að
dýrtíðin hefði líka sínar björtu
hliðar".
Morgunbl. sagði 5. apríl 1946:
„Hrun, hrun, hrun. Það er boð-
skapurinn, sem Tíminn flytur og
trúir á ... . Þjóðin veit, að hún
lifir á uppgangs- og blómatím-
Svo klykkti Ólafur Thors út
með því að segja, að þegar dýr-
tíðin yrði of mikil myndu Sjálf-
stæðismenn lækna hana með einu
pennastriki!
20. apríl 1947 segir Morgunbl. í
leiðara: „Blaðið telur, að með
engu móti sé hægt að skjóta því
lengur á frest, að hefja raunhæf-
ar aðgerðir í dýrtíðarmálunum.“
15. júní 1947 segir Morgunbl. í
grein: „Kommúnistar halda
gleðifund. Fagna vaxandi verð-
bólgu og stöðvun atvinnuveg-
anna.“
16. ágúst segir Morgunbl.:
„Stefnubreyting óumflýjanleg.
En hvaða leið á að fara til að
komast hjá framleiðslustöðvun. í
raun og veru er ekki nema ein
leið til. Hún er sú að taka upp
nýja stefnu í dýrtíðarmálunum,
ráðast með virkum aðgerðum í
niðurfærslu dýrtíðarinnar."
Það væri að bera í bakkafullan
lækjnn að birta hér tilvitnanir úr
Morgunbl. um skaðsemi dýrtíð-
arinnar eftir að það var orðið
óivnsælt að tala um bjartar hliðar
hennar og pennastrikið.
Um gjaldcyrlrinn.
Morgunbl. birti 1. maí 1947
ræðu Ólafs Thors við eldhúsdags-
umræðurnar. Þar segir: „Sann-
leikúrinn er sá, að þegar frá eru
skilin síðustu stríðsárin, hafa ís-
lendingar aldrei búið jafnvel
hvað gjaldeyrir og lánstraust
snertir, sem nú, og aldrei fyrr né
síðar, án allra undantekninga, átt
jafn glaðar og rökstuddar vonir
um góða gjaldeyrisafkomu sem
nú....“
16. maí 1949 segir svo Bjarni
Benediktsson við eldhúsdagsum-
ræðurnar: „Það stóðst hins vegar
nokkurn veginn á endum, að inn-
stæðunum var lokið, er komm-
únistar hurfu úr stjórn.“
Morgunblaðið og Vísir.
Vísir, annað höfuðblað Sjálf-
stæðismanna, sagði sem dóm um
eldhúsumræðurnar 1947: „Eld-
húsumræðurnar sönnuðu, að erf-
iðleikar þeir, sem þjóðin á nú við
að búa, stafa að öllu leyti frá
stjórnarárum kommúnista.“
Morgunblaðið segir svo 30. júní
1946 í leiðara:
„. . . . Þeir vita, að það var
Sjálfstæðisflokkurinn, sem beitti
sér fyrir stjórnarmynduninni.
Hann markaði stefnu stjórnar-
innar.“
Ályktanir. '
Þegar þetta er nú lesið og þess
er gætt, sami stjórnmálaflokkur-
inn hefur orðið, þá ber óeðlilega
mikið á mótsögnum. En þeir, sem
bezt fylgjast með þjóðmálunum
hafa sjálfsagt veitt því eftirtekt,
hversu blygðunarlaust Morgun-
blaðið skrifar, einungis með tilliti
til þess, sem er vinsælt hverju
sinni. Sjálfstæðisflokkurinn hef-
ur rekið ábyrgðarlausa pólitík
seinustu árin, sem eingöngu hef-
ur miðast við flokkinn og aftur
flokkinn eins og raunar ofan-
greindar tilvitnanir bera með sér.
Hvernig getur samvinna við
kommúnista verið æskileg annað
árið en fordæmanleg hitt?
Hvernig getur dýrtíðin haft
bjartar hliðar og verið auðvelt að
ráða niðurlögum hennar og í
senn verið þjóðhættuleg? Hvern-
ig getur gjaldeyrisafkoma Islend-
inga verið á sama tíma glæsileg
og öllum innstæðum er lokið?
Er von að menn spyrji. En
væntanlega sjá flestir, að þetta er
aðeins skýranlegt á einn veg.
Sjálfstæðisflokkurinn treystir á
það, að menn séu fljótir að
gleyma. Hann treystir á henti-
stefnu í stjórnmálum.
Stór, sólrík stofa
til leigu á bezta stað í bæn-
um, fyrir reglusama, ein-
lileypa stúlku. Aðgangur að
eldhúsi getur komið til
greina.
Upplýsingar gefur
Helga Jónsdóttir,
Oddeyrargötu 6.
Til sölu:
Klæðskerasaumuð kjólföt,
tvenn smokingföt, smok-
ingskyrta, kjólskyrtur o. 11.
Uppl. í Brekkugötu 1.
Gisli Steingrímsson.
Harraonika
Hnappa-harmonika og pí-
anó-harmonika til sölu. —
Upplýsingar í Ægisgötu 18.
Stefdn Halldórsson.
Singer-saumavél
og BARNARÚM (járn) er
til sölu.
Afgr. vísar á.
2-3 herbergi
óskast til leigu 14. maí
næstkomandi.
Upplýsingar í síma 88.
Gáfa og snilli er guðs af náð
gefin þeim, sem hlýtur.
Engin mannshönd eða ráð
erfðahlekkinn brýtur.
Eg held það þurfi meira en
baslhagmælsku, eða skynlítinn
ofláta til þess að leiða sannleik-
ann til öndvegis svo vel og hér er
gert. Væri ofanskráð staka þrosk-
uðum, rithæfum manni nægilegt
efni í langt mál. Verður sá lopi
eigi lengra teygður um sinn. Slíkt
væri útúrdúi*.
Freyja Þorsteinsdóttir, fyrrum
og lengi húsfreyja að Hamri í
Svarfaðardal, er 90 ára í dag.
Liðnir eru bráðum sex tugir
ára frá því að eg heyrði Freyju á
Hamri fyrst getið. Sagt var að
hún færi með smáskammtalækn-
ingar og væri aufúsugestur
sjúkra manna. Gegndi nærkonu-
störfum í viðlögum og enn var
þess getið að hún væri kona væn
og glæsileg.
Sá, er þessar línur ritar, leit
eigi Freyju augum fyrr en all-
löngu síðar en hér var komið.
Var hún þá af blómaskeiði. Hafði
borið 14 börn í skauti sínu, og
kylja og hregg gnauðað henni um
brjóst og vanga.
Þá var það á vori einu í júní-
mánuði, að eg fór að erindum að
Hamri. Við túnjaðarinn mættu
mér nokkrar lambær. Þær litu
hvasst og djarflega á gestinn. Það
sást á að þær höfðu verið vel
fóðraðar um veturinn. Lömbin
væn og þroskuð og þótti mér sem
þau væru augnagull. Börn og
ungmenni voru að leik skammt
frá bænum og hlupu þar fótufn
frám. Húsbóndinn var ekki
heima, en húsmóðirin, Freyja
Þorsteinsdóttir, vílaði um annir
dagsins. Starfaði að matseld og
fataþvotti og breiddi til þerris
léreft sín. Veður var heitt af sól;
hafði því konan lagt af sér ytri
Dolfötin. Sást því gerr en ella hver
mundi vöxtur og gervileiki hús-
freyjunnar. Kynlæg og meðfædd
fyrirmennska setti svipmót á
verksháttu og hreyfingar kon-
unnar og hóf hversdagslegt þjón-
ustustarf í æðra veldi. Jafnvel í
augum gestsins, er frumstæður
var að gerð og hvorki fagurfræð-
ingur eða skáld, orkaði þetta svo
á óskyggnt hrifnæmi, að geymst
hefur í vitundinni allt til þessa
dags.
Fyrirbærið þar að Hamri, tók
ég sem gjöf frá lífinu. Varð eign
mín í blómstruðu umhverfi, und-
ir bláum himni í sólfari nóttleys-
unnar.
Freyja Þorsteinsdóttir er fædd
að Ufsum á Ufsaströnd 15. d. fe-
brúarm. 1860. Voru foreldrar
ihennar þau hjónin Þorsteinn Þor-
steinsson og Jórunn Bjarnadóttir
Thorarensen. Faðir Þorsteins á
Ufsum var Þorsteinn bóndi á
Ytri-Másstöðum. Var kona hans
Guðrún Þorkelsdóttir frá Tungu-
felli og Ingibjargar Halldórsdótt-
ur (Tungufellsætt). Bróðir Þor-
steins á Ufsum var Þorkell Þor-
steinsson, síðast bóndi á Hofsá.
Varð maður kunnur í héraði og
örlög hans allmikil. Varð tvígift-
ur og átti fjölda barna. Missti
sjón á manndómsaldri. Bjargað-
ist þá með fágætum dugnaði og
eigi síður hagsýni og varð maður
gamall.
Sonur Þorkels á Hofsá er Sof-
fonías Þorkelsson Vestur-ís-
lendingur.
Þorsteinn á Ufsum lauk tré-
smíðanámi ungur hjá Olafi Briem
á Grund. Mun atvinna hans eftir
það eigi hafa verið síður smíði en
búskapur. Reyndist bæði verk-
hagur og vandvii'kur með ágæt-
um og frjór í starfi. Maður eðlis-
vitur og nokkur fræðimaður. Þor-
steinn var löngum hér í Svarfað-
ardal kenndur við iðn sína og
nefndur Þorsteinn smiður. Að
hallandi aldri eignaðist hann son
j með Aldísi Eiríksdóttm' frá Upp-
sölum. Það er Þorsteinn Þ. Þor-
steinsson, rithöfundur og skáld.
Þess er hér fyrr getið, að móðir
Freyju frá Hamri og kona Þor-
steins á Ufsum væri Jórunn
Bjarnadóttir Thorarensen. Hún
v;fr systir Jóns prests Bjarnason-
ar Thorarensen að Tjörn í Svarf-
aðardal. Var faðir þeirra Bjarni
stúdent að Bæ í Hrútafirði, Frið-
riksson Thorarensen prests á
Breiðabólsstað í Vesturhópi, Þór-
arinssonar sýslumanns á Grund
í Eyjafirði Jónssonar. Kona Þór-
áriná var' Sigríður Stefánsdóttír
og alsystir Ólafs Stefánssonar frá
Höskuldsstöðum, er fyrstur ís-
lenzkra manna varð stiftamtmað-
ur hér á landi 1790 Bræður séra
Friðriks á Breiðabólsstað voru
þeir Stefán amtmaður á Möðru-
völlum (d. 1823) og Vigfús sýslu-
maður á Hlíðarenda faðir Bjarna
amtmanns og skálds og Skúla
læknis á Móeiðarhvoli. Frá Ólafi
Stefánssyni stiftamtmanni er
komin Stephensensætt. Má í
stuttu máli segja að þeir Stefán-
ungar urðu um skeið allvalda-
miklir hér á landi og skipuðu
mörg hin helztu sæti meðal ís-
lendinga á fyrra hluta aldarinnar
er leið. Þórarinn sýslumaður á
Grund mun hafa andazt innan við
fimmtugsaldur. Eftir hann látinn
giftist Sigríður Stefánsdóttir,
ekkja hans, Jóni sýslumanni Jak-
obssyni á Espihóli. Sonur þeirra
var Jón Espólín hinn alkunni
sagna- og fræðaþulur.
Hér hefir þó verið getið nokk-
urra ættmenna Freyju Þoi'steins-
dóttur. Stiklað á stóru og farið
flaumósa. Verð ég enn nokkru
við að bæta.
Freyja giftist ung Antoni Árna-
syni bónda og læknis á Hamri.
Anton var garpur mikill svo að til
afreka kom, einkum í sjóferðum.
Hraustleikamaður svo að varla
kenndi hann sóttar fram í elli.
Ölgefinn nær við of. Eðlisvitur og
dulskyggn; þótti því stundum
framsýnn og getspakur. Þau
börn. Komust 9 þeirra fram og til
Freyja og Anton áttu saman 14
fullorðinsára. Öll hin gervileg-
ustu. Anton Árnason lézt fyrir
nokkrum órum án helstríðs og
banasóttar. Vai'ð bráðkvaddur
við starf sitt. Var löngum ham-
ingjumaður.
Freyja Þorsteinsdóttir dvelur
nú hjá börnum sínum á Hrísum
við ágæta aðhlynningu. Orðin
sjónlítil og ellifarin. Klæðist þó
flesta daga og enn má sjá merki
fornrar gerðar og atgjörvis. Kom
ég að Hrísum fyrir eigi löngu síð-
an og átti stutt samtal við gömlu
(Framhald á 4. síðu).
X
Það cr ekki hægt að gcfa börnunumf
APPELSÍ N UR
cn
Valash
cr framleiddur úr fullþroskuðum f
ítölsklxm appelsínum. <|
ÞaÖ er sólskin í hverjutn dropa. g
<♦>
<Ý>
<♦>
Efnagerð Ákureyrar h.f. 1
w