Dagur - 14.03.1951, Síða 6

6
D A G U R
Mið'vikutlaginn 14. marz 1951
DAGUR
Ritstjóri: Haukur Snorrason.
Afgreiðsla, auglýsingar, innheimta:
Erlingur Davíðsson
Skrifstofa í Hafnarstræti 87 — Sími 1166
Blaðið ketnur út á hverjum miðvikudegi.
Árgángurinn kostar kr. 25.00
Gjaltldagi er I. júlí.
PRENTVERK ODDS BJÖRNSSONAR H.F.

Frönsk og íslenzk viðhorf
FYRIR NOKKRUM DÖGUM urðu stjórnar-
skipti á Frakklandi. Slíkt þykja e. t. v. ekki miklar
fréttir hér á landi. Það er alkunna, að Frakkar
skipta oftar um ríkisstjórn en flestar aðrar þjóð-
ir. Þar í landi er enginn samstæður meirihluti á
þingi. heldur margir flokkar og flokksbrot. Lang
vinnir samningar og flókin hrossakaup eru und-
anfari hverrar stjórnarmyndunar. Stjórnarflokk-
urinn .verður #ð kaupa stuðning smáflokkanna
dýru verði og síðan að gæta þess, að móðga þá
ekki, því að þá kippa þe'ir að sér hendinni og
stjórnin er fallin. Við slíkar kringumstæður vant
ar alla festu í stjórnarfarið, ein stjórnin rífur nið
ur það, sem önnur hefur byggt upp, enginn veit
með vissu, hvert byr líðandi stundar ber þjóðar-
fleyið. Að baki þessa ástands í stjórnmálum
Frakklands býr kosningafyrirkomulag, _gem yið
íslendingar höfum mjög tekið okkur til fyrir-
myndar. Þar í landi hafa lengi tíðkast hlutfalls-
kosningar og uppbætur á flokkafylgi. Þar hefur
verið stefnt að því marki, sem þótti hátindum rétt
lætisins hér á landi í kosningunum 1942, að hver
flokkur fengi þingmenn sem mest í samræmi við
fylgi sitt á öllu landinu. Þannig hafa flotið inn í
þingsalina margir menn, sem enginn hefur raun
verulega kosið á þing, bæði þar og hér. Úppbótar-
menn, varamenn og raðaðir listamenn sitja þar í
öðrum hverjum stól og eiga alla fremd sína undir
flokkstjórnunum. Minnihlutamenn og minnihluta
flokkar ná að setja svipmót á þinghaldið, rugla
málin og tefja tímann, en bera þó enga ábyrgð,
Þing, sem þannig eru skipuð, hafa reynzt giftu
lítil og í skjóli þessa fyrirkomulags háfa minni-
hlutaflokkar á borð við kommúnsita náð óéðlilegi
miklum völdum undir sig.
EN ENDA ÞÓTT stjórnarskipti í Frakklandi
hafi ekki vakið mjög mikla athygli hér á landi á
, liðnum árum, er ástæða til þess að minna á, að
þessi síðustu stjórnarskipti eiga sér dálitla for
sögu, sem vel er athugandi fyrir þá, sem hingað til
hafa talið hið franska kosninga- og kjördæma
skipulag sérlega eftirbreytnisvert. Stjórn René
Pleven, sem fór frá völdum um sl. mánaðamót
féll einmitt á þessu máli. Hún vildi innleiða nýtt
skipulag — hverfa frá uppbótunum og hlutfallinu
og því, sem þótti hátindur réttlætisins á íslandi
1942, og taka í þess stað upp einfaldar meirihluta-
kosningar í kjördæmunum. Stjórnin var þarna að
efna loforð, er hún gaf einum stuðningsflokki sín
um, er hún settist á laggirnar í júlí í fyrra. Lífdag
ar hennar voru þá þegar taldir, því að vitað var
að gengið mundi eftir loforðinu á þessum vetri,
tæka tíð fyrir þingkosningar þær, sem fram eiga
að fara í Frakklandi í nóvember í haust. En enn
sem komið er á breytt kosningafyrirkomulag ekki
nægilegt þingfylgi. Þeir halda í það gamla, sem
mest græddu á hlutföllunum og uppbótunum 1946
en það eru kommúnistar og kaþólski miðflokkur
inn MRP. En allir aðrir flokkar þingsins eru nú
fylgjandi breyttu fyrirkomulagi og æ fleiri hallast
að einfaldri meirihluta kosningu. Jafnvel MRP-
flokkurinn vill talsverðar breytingar, en komm
únistar una vel hag sínum eins og er, þeir vilja
hlutfallið og uppbæturnar og tilheyrandi upplausn
og óáran. í bili hafa þeir fengið málinu skotið á
frest. Hin nýja stjórn, sem nú er
setzt að völdum, leysti þessa deilu
ekki, heldur ýtir henni á undan
sér fram í tímann.
HIN VAXANDI andspyrna,
sem uppbóta- og hlutfallskosn-
ngafyrirkomulagið á að mæta í
Frakklanxli, sem lengst hefur bú-
ið við þetta skipulag, er athyglis-
verð staðreynd fyrir íslendinga.
Þeir gerast nú æ fleiri, sem sjá
rað og viðurkenna, að það var
lítið heillaspor, sem stigið var
með síðustu breytingunni á
kósningafyrirkomulagi okkar
1944. Þá var það skemmdarstarf
fullkomnað, sem hafið var all
löngu áður. Stjórnaphættina a
landi hér síðan 1944 þarf ekki að
ræða í löngu máli. Breytingin þá
varð sá stökkpallur, sem komm-
únistum hefur reynzt þýðingar-
mestur til aukinna áhrifa á þjóð-
málin til vaxandi upplausnar og
vandræða. Á hverju þirfgi situr
nú fjöldi manna, sem enginn hef-
ur raunverulega kosið á þing
nema flokksstjórnirnar. Vara-
menn og varavaram. gerast þar
æ tíðari gestir. Ábyrgur flokks-
meirihluti er ekki til og ekki
heldur samfelld stjórnarstefna,
sem skilar þjóðarfleyinu að
ákveðnu marki. Ymist er siglt út
eða suður, en ekki er þó kallað
að neinum beri ábyrgðin fremur
en öðrum. Vaxandi fjöldi lands-
manna vill ekki búa við þetta
skipulag mikið lengur. Ný stjórn-
arskrá og nýtt kosningafyrir-
komulag er málefni, sem æ fleiri
landsmenn hugsa um. Allt bendir
til þess, að Frakkar muni hverfa
frá hlutfallskosningum og upp-
bótum á næstunni. Skyldu' þeir
íslendingar, sem töldu hið franska
kerfi einkar hagkvæmt hér fyrr
á árum, nú vilja fylgja fordæmi
þeirra á ný?
FOKDREIFAR
Óvlðunandi framkoma
ríkishappd rættisins.
. á vanrækslu á birtingu skráa yfir
happdrættisvinninga. Þessu er
FYRIR NOKKRU var vakin | vissulega mjög ábótavant. — í
Danmörku er þess getið á öllum
happdrættismiðum, hvaða dag
vinningaskráin muni birtast og í
hvaða blöðum. Sé drætti frestað,
sem sjaldan kemur fýrir, er þess
getið í sömu blöðum umræddan
dag. Þannig geta vinnendur ekki
kennt öðrum en sjálfum sér um,
ef þeir verða af vinningi. — Þess-
um ákvæðum ætti að bæta í ís-
lenzka reglugerð um happdrætti.“
Þetta virðist vera skynsamlegt
fyrirkomulag og mundi það
tryggja betur en nú er, að happ-
drættisfyrirtæki — ríkisins og
annarra aðila — gegndu þeirri
skyldu sinni að auglýsa vinn-
ingaskrárnar og skila vinningun-
um. En líklegast er, að með nú-
verandi fyrirkomulagi sitji happ-
drættiseigendur uppi með tals-
verðar fúlgur á ári hverju, á
kostnað almennings.
athygli á því hér í blaðinu, að
mjög væri ábótavant auglýsing-
úm 'þeirra, er happdrætti reka,
um vinningaskrár. Virðist hend-
ing ein ráða því, hvar og hvern-
ig vinningaskrái' eru auglýstar,
érida fer 'svo á ári hverju, að
happdrættin liggja með vinninga,
sem aldrei eru sóttir af því að
eigendur miðanna sjá aldrei
vinningaskrárnar. Er bráð nauð-
syn að bæta úr þessu og setja
ákvæði um auglýsingar, sem
tryggja hagsmuni almennings
gagnvart þeim möi'gu aðilum,
sem leyfi hafa til happdrættis-
reksturs.
1 þessu sambandi var minnt á,
að ríkissjóðshappdrættið er engin
fyrirmynd að þessu leyti. Þegar
verið var að hvetja almenning til
þess að kaupa happdrættismið-
ana, skorti ekki auglýsingarnir,
en þegar málið snýr frá ríkinu og
að almenningi, þá er annað uppi
á teningnum. Virðist ekkert hirt
um það að fólk geti með hægu
móti fengið vitneskju um það,
hvort það hafi fengið vinning eða
ekki. Er blátt áfram erfiðleikum
bundið að fá þetta upplýst. Eftir
hvern drátt berast fyrirspjurnir
til blaðanna og ýmissa stofnana,
en ekki er unnt að leysa úr spurn
ingum manna, því að blöðin úti
á landi a. m. k. fá enga vinninga
skrá til birtingar frá þeim háu
herrum, er þessum málum
stjórna. Virðist það látið nægja,
að birta skrána í Morgunblaðinu
—- rétt eins og það sé skylda
landsmanna að halda það blað —
eða í Lögbirtingi, en það blað sér
almenningur ekki. Fyrir nokkru
var þessi framkoma ríkishapp
drættisins .gagnrýnd í einhverju
sunnanbl., en ekki varð annar
árangur af henni en hrokagikks-
legt svar embættismanns þess,
sem um þetta mál á að fjalla, og
fannst honum vitaskuld allt vera
í frægasta lagi hjá sér. Vitnaði í
Lögbirting og vísaði á sýslu-
mannssskrifstofur. En hvorugt er
fullnægjandi. Hið eina fullnægj-
andi svar er að birta vinninga-
skrár í blöðunum hverju sínni.
Fyrirkomulag Dana.
í SAMBANDI við ábendingar
þær, er komu fram um þetta efni
hér \ blaðinu í janúar, skrifar
„nemandi“ blaðinu á þessa leið
frá Kaupmannahöfn:
„í „Degi“ 17. jan. sl. var di'epið
Útflutningur dilkakjöts.
Helgi Kristjánsson kjötmats
maður í Húsavík biður ,Dag‘ fyr-
ir eftirfarandi athugasemd.
31. JAN. SL. birtist í „Degi“
fréttabréf úr Þingeyjarsýslu. Er
þar m. a. minnst á kjötútflutning
inn frá Kaupfélagi Þingeyinga.
Segir þar, orðrétt:
„Ekki verður um það deilt, að
á miklu veltur, hvernig með þessa
sendingu fer. Hér er um nýjan
og óþekktan markað að ræða fyr-
ir íslenzkt dilkakjöt. Náist þarna
góður og varanlegur markaðui'
fyrir þessa framleiðsluvöru, get-
ur það orðið óútreiknanlegur
hagnaður fyrir íslenzkan land-
búnað á næstu árum.
En fari svo, að þetta yrði fyrsta
og síðasta kjötsendingin til vest
urálfu, væri verr farið en heima
setið, því að ástæðan væri sú, og
aðeins sú eina, að við hefðum
sent helzt til of mörg prósent af
ull og óhreinindum með kjötinu.“
í 7. tbl. „Dags“, frá 14. febr. sl
er birt klausa, og virðist hún send
frá Sambandi ísl. samvinnufélaga.
Þar stendur, orðrétt:
„f blaði yðar 31. jan. sl. er birt
fréttabréf úr Þingeyjarsýslu, þar
sem minnst er á útflutning dilka-
kjöts frá Húsavík. Gefur bréfrit-
ari þar í skyn, að kjötið hafi ver-
ið sent vestur um haf í „druslum"
og hafi verið ...... helzt til of
mörg prósent af ull og óhrein
indum með kjötinu." Eins og sést
(Framhald á 11. síðu).
Flastdiikar konrnir til landsisis
í húsmæðratíma Ríkisútvarpsins var nýlega sagt
frá því, að plastik-dúkar eða plastdúkar, eins og
sumir hafa viljað nefna efni þetta á íslenzku, væru
komnir í verzlanir í Reykjavík og myndu væntan-
legir í verzlanir út um land á næstunni. Þetta eru
sannarleg gleðitíðindi fyrir húsfreyjur í landinu, og
þær munu áreiðanlega fagna komu jafn nytsams
varnings og hér er um að ræða.
Stórkostlegur viimusparnaður.
Margar húsfreyjur munu muna eftir vaxdúkun-
um, sem eitt sinn var hægt að fá og þótti afbragð
til hversdagsnotkunar, sérstaklega í heimilum, þar
sem börn voru. Dúkar þessir spöruðu húsfreyjunni
rnikinn dúkaþvott og um leið mikið erfiði og.voru
að mörgu leyti hinir ágætustu. Mörg ár eru nú liðin
síðan þeir hafa sézt í verzlunum, en nú er komið
annað ágæti á markaðinn, sem hefur svipuðu hlut-
verki að gegna og er ennþá ánægjulegra í notkun
en gömlu vaxdúkurnar, sem stundum vildu springa
og trosna. Þetta eru plastdúkarnir, sem væntanlega
koma hingað á næstunni. Með því að nota plastdúka
til hlífðar venjulegum matardúk, er hægt að nota
sama dúkinn heilan mánuð eða jafnvel lengur. Það
er því auðsætt, að hér er um mikinn kostagrip að
ræða.
Meðferð plastdúkanna.
Þótt plastdúkar hafi ekki verið fluttir inn í landið
fyrr en nú, munu margar konur þegar hafa eignazt
iá frá vinum eða ættingjum erlendis eða eftir öðr-
um leiðum. Allar munu þær sammála um ágæti
dúkanna og hve mikill vinnusparnaður sé af því
að nota þá.
Plastdúkurinn er breiddur ofan á annan dúk, og
er bezt að hann þekji hann alveg. Varast skal að
láta mjög heit föt á plastdúkinn, vegna þess að
plastið þolir illa hita og getur eyðilagst sé hitinn
mjög mikill. Ráðlegt er því að hafa góðar mottur á
borðum undir heitum fötum, og litlar mottur undir
súpudiskunum, séu þeir settir beint á borðið. Dúk-
inn þarf að hreinsa af hverri máltíð aflokinni, ef vel
á að vera. Sé það gert er auðvelt að halda honum
fallegum um langan tíma. Notaður er rakur klútur,
og er dúkurinp strokinn með honum og síían lát-
inn þorna vel á borðinu. Ef matarklessur fá að þorna
á honum óáreittar, vilja þær festast og getur orðið
erfitt að ná þeim af. Þarf þá meira átak eða heitara
vatn til þess arna, en hvorugt er dúknum hollt. Gott
ráð er að brjóta dúkinn ekki alltaf eins saman, held-
ur skipta um brot og brjóta hann á ýmsa vegu.
Mikill hiti er, eins og áður er sagt, hinn versti óvin-
ur, og neisti úr vindlingi setur samstundis gat á
dúkinn.
Gerð dúkanna.
Margar gerðir og mismunandi hafa verið fram-
leiddar af plastdúkum, en ekki er mér kunnugt um,
hvernig dúkar þeir eru, sem komnir eru í verzlanir
í Reykjavík.
Dúkarnir eru framleiddir bæði litlausir (gegnsæ-
ir), svo að dúkurinn, sem undir er, nýtur sín vel
og einnig með ýmsum litum og mynstrum. Margir
hverjir eru ljómandi fallegir, sumir eru t. d. einlitir
en með fallegum mynstrum og geta litið út eins og
blúndudúkar, séu þeir hafðir ofan á hvítum dúk.
Gerð plastsins er töluvert mismunandi, sérstaklega
hvað þykkt snertir, en venjulega munu þeir vera
fremur þunnir og þjálir og ákaflega skemmtilegir í
notkun. Sé plastdúkur notaður í eldhúsi, þarf að
viðhafa sérstaka varasemi með að láta ekkert heitt
frá sér á borð það, sem hann er hafður á. Heit bök-
unarplata getur eyðilagt plastdúkinn á svipstundu.
Þegar slys kemur fyrir dúkinn er hægt að sníða
hann til á nýjan leik, klippa þá hluti burtu, sem
göt hafa komið á, og sauma dúkinn síðan saman, og
er bezt að gera það á þann hátt, að leggja brúnirnar
hvora ofan á aðra og sauma tvisvar, þ. e. utarlega
í báðar brúnirnar.
Plastdúkar, sem orðnir eru ónýtir með öllu, að okk-
ur finnst, er hægt að nota til margs. — A. S. S.