Dagur - 20.02.1952, Page 2

2
D A G U R
Miðvikudaginn 20. febrúar 1952
Um að „segja sig úr þjóðféSaginu''
Dagskrármál landbúnaðarins:
FóðurMöiidur og eftirlit með
fóðurvörum
Nýlega birtizt í einu einu
sænsku dagblaðanna skopteikn-
ing af sænskum landsfundi, þar
sem einn fulltrúanna tekur svo til
orða: „Ef kröfum fundar til rík-
isvaldsins verði ekki sinnt, er rétt
að við segjum okkur úr þjóð-
félaginu.“! Myndin gaf ritstjóra
sænska samvinnutímaritsins Vi,
tilefni til mjög- athyglisverðrar
hugleiðingar, sem á ekki síður
'erindi til íslenzkra lesenda en
sænskra. Fer hún hér á eftir í
lauslegri þýðingu. Eftir að- hafa
lýst skopmyndinni, segir ritstjór-
inn, Nils Thedin, á þessa leið:
Félagi frá fæðingu.
— Það er hægara sagt en gert
að segja sig úr þjóðfélaginu. Rík-
ið er skyldu- eða þvingunar-
stofnun. Maður fæðist félagi í
þessari stofnun og maður er þar
þátttakandi allt lífið nema maður
flytji búferlum til annars lands
og öðlist þegnrétt þar. Og það er
kunnara en frá þurfi að segja, að
það gerizt nú sjaldgæft, að fólk
sæki burt úr okkar litla og vel
skipulagða landi. Það býður nú —
gagnstætt því sem var fyrir 5 til
6 áratugum — þegnum sínum
meira frelsi, öryggi og velmegun
en flest önnur ríki veraldar.
Þar sem úrsögnin er ákjósanleg.
En það þarf ekki að leita lengi
til þess að finna ríki, þar sem
menn hætta gjarnan lífi sínu til
þess að segja sig úr lögum við
þau. í Evrópu einni eru nú taldir
15 milljón flóttamenn, sem vegna
ytri eða innri þvingunarráðstaf-
ana hafa yfirgefið heimabyggð
sína og land sitt til þess að freista
þess að sjá sér farborða við erfið-
ar aðstæður í framandi landi,
enda þótt slíkt kosti oft á tíðum
langdvalir í yfirfylltum flótta-
mannabúðum. Og tala flótta-
mannanna hækkar sífellt. Straum
urinn liggur frá austri til vest-
urs. Þeir, sem mynda þetta
svellandi mannhaf, hefja flestir
förina gegn boði og banni yfir-
valda heimalanda sinna, fara um
jarðsprengjulögð landamæri, þar
sem vopnaðir varðmenn skjóta
án fyrirvara.
Allmargir eru handsamaðir á
flóttanum og fluttir h. m aftur,
aðrir eru skotnir til bana á flótta
eða farast af harðrétti, en þús-
undir manna ná fram í hverjum
mánuði, til flóttamannabúðanna
í vestri og þar hefst hin langa bið
eftir betra lífi.
Viínisburður tékknesks skálds.
Tékkneska skáldið Frantisek
Halas h efur í „pólitísku testa-
menti“ sínu (sem birt er í Tíma-
riti verklýðssambandsins sænska,
1.—2. hefti 1952) lýst þeim að-
stæðum, sem þvinga menn til
þess að „segja sig úr þjóðfélag-
inu“. í mjög skarplegri og rök-
fastri greinargerð um raunveru-
legan innmat „alþýðulýðveld-
anna“ svonefndu, lýsir hann m. a.
skipulagi féiagsmála í löndum
þessum og þessi lýsing hans á er-
indi til allra, sem fást við félags-
mál í lýðfrjálsum löndum.
í félagsmálakerfi þessu er dul-
inn möguleiki til þess.að stjórna
stórri og voldugri hreyfingu frá
litlum■ og ekki ýkja sterklegum
miðdepli. Á pappírnum lítur
þetta .út. eins'-og vel útfærð lýð-
ræðisstjórn. Hreppsfélögin I —
smæstu einingarnar — t. d. í
verklýðssambandinu eða komm-
únistaflokknum---kjósa fulltrúa
til héraðssambandsins,. fulltrú-
arnii’i ;sem þar eiga sæti, kjósa
menn í. fjórðungssambandið og
þeir. síðan fulltrúa í stjórn lands-
sambandsins. Þetta þýðir í fram-
kvæmd ,.að: ekki að.eins sérhver
raust andstæoinganna heldur og
hver vottur -hinnar- v.elviljuðustti
og uppbyggileg.ustj.i. ..'gagnrýni,
sem fram kemur í smæstu félags-
einingunum,- er hljóðnaður löngú
áður en kemur jtibstjórnar lands-
sambandsins,. .en aðeins þar, og
hvergi nema þar, . er-u . nokkrai-
ákvarðaniv teknar“. í fram-
kvæmdinni. getui' þó. naumast
heitið. ,.að, nokkur gagnrýni geti
lifað í smærri félagseiningunum.
Þeir, sem eru í andstöðu „hafa
enga möguleika til þess að
segja nokkuð við nokkurn. Að-
staðá þeirra, sem erú á Öðrú máli
en hið ráðandi vald; er ekki von-
laus aðeins fyrir það, að' þeir
múndu vérða öfsóttír ojt hiiepptir
í þrseldóm, ef upp kæmist, held-
ur blátt áfram vegna þess, að
ekkert blað, ekkért tímarit, eðá
annað málgagn, birtir eina línu,
sem víkur hársbreidd frá viður-
kenndum pólitískum hugmynd-
um. Sá mannfundur fyrirfinnst
ekki í landinu, sem gæti hlýtt á
mál andmælandans. Én látum oss
samt gera ráð fyrir að hann hefði
áheyréndur. Hann mundi þar
reyna .að útskýra skoðun sína og
rökstyðja. En slík afstaða mundi
kalla yfir hann að vera úthrópað-
ur sem óvinur ríkisins, föður-
landssvikari, skemmdarverka-
maður, leiguþý fjandsamlegs er-
lends rfkis, þjóðhættulegur
njósnari.“ Án málfrelsis og prent-
frelsis, án frelsis til þess að
gagnrýna, verða hin lýðræðislegu
stjórnarform þýðingarlaus. Þau
verða ekkert nema dulmálning á
^ járnaga einræðisins.
Raunverulegt frelsi.
Þessi lýsing á félagsmálakerf-
inu á ekkert sameiginlegt með
f r j álsum f élagsmálahreyf ingum,
ekkerf- néma nafnið. Hreyíing,
eins og t .d. samvinnuhreyfingin
í lýðræðislöndunum, er gjör-
sneidd allri þvingun. Hún er
byggð á því að menn gangi í hana
af frjólsum og fúsum vilja. Hver,
sem vill, getur gerzt félagsmaður,
án tillits til þess hvaða pólitískar
skoðanir hann aðhyllist eða
hvaða trúarbrögð hann játar, og
hann getur, hvenær sem er, kraf-
izt þess að fá að ganga úr félags-
skapnum og fá innstæðu sína
greidda. Hvergi er nein þvingun.
Ekki er félagsmaður neyddúr íil
þess að skipta við félagið, ekki til
að mæta ó fundum. LandsSam-
bandið getisr ekki beitt neinni
bvingun við félagseiningarnav
(Framllald á 4 .síðu). ;
í STUTTU MALI
•
f GREIN í „Kristeligt Dag-
blíjd“ 11. þ. m., skrifar séra
Sigurbjörn Á. Gíslason grein
um norrænar presíastefnur og
leggur eindregið til að næsta
norræna prestastefna verði
haldin liór á landi og vísar á
bug þeim andmæium presta
nágrannalandanna, að Is-
landsferð sé of dýr. Minnir m.
a. á ferð norrænu kvennanna
með „Rrand V“ sl. sumar. Þar
voru margar prestakonur með,
„Vi forstaar ikke, at „kun
præsíer“ har ekki raad til en
saadan rejse, naar præstefru-
erne har. . . .“ segir séra Sig-
urbjörn.
-X
í DANSKA blaðinu „In-
fcrmation“ er eftirfarandi
klausa 7. þ. m.: „Eruð þér orð-
inn þreyttur að heyra um ís-
lcnzku handriíin? E£ svo er,
skulum við segja yður enska
sögu:
í hinum enskumælahdi
heimi er „Aliee in Wonder-
Iand“ ein hin ástælasta, mcst
lesna og oítast tilvitnaða bók.
Hún er fjársjóður, lielgur
dómur, nær því þjóðleg stoín-
un. Bóldn er skrifuð af ensk-
um prófessor og kom fyrst út
árið 1865. Fruinhandritið var
seít á uppboði í Lcndon 1928
fyrir 15.400 sterlingspund, til
amerísks safnara, sem yfir-
bauð British Museum. Þegar
s-afnarimi dó 1946 var handrit-
ið selt í New York fyrir 59
þús. dollara. Kaupandinn var
jy-fjrbókavörðurinn við þing-
bókasafnið — Library of Con-
gress — í Washington, sem er
landsbókasafn Bandaríkja-
manna. En hann keypti ekki í
embætíisnafni, heldur var
Itann umbaðsmaður fámenns
hóps amerískra safnara, sem
vildu að Bandaríkin gæfu
Englandi handritið á þeim for-
sendum „that a nation’s trea-
sures belong at home if the
nation is able and willing to
care for them“ — að dýrgripir
þjóðar ciga heima í heima-
landinu ef þjóðin vill og er
fær um að gæta þeirra. —
Hinn 18. nóvember 1948 af-
henti yfirbókavörðurinn am-
eríski British Museum hand-
ritið. Þessi vinarvottur vakti
mikla athygli og gagnkvæman
góðvilja í milli þjóðanna.“ —
Þannig segir Inforrhation frá
og er þetta gott „innlegg“ hjá
blaðinu.
GRIMSBY-FIRMA hefur
byrjað sölu á hraðfrystum
fiskflökum til Ástralíu og
.hefur gengið vel. Segir einn af
forráðamönnum fyrirtækisins,
eftir að hafa ferðast til Ástr-
alíu, að hraðfrystur brezkur
fiskur sé miklu betri vara en
íiskur sá er Ásíralíumenn hafi
keypt af Suður-Afríkumönn-
um og Ný-Sjálendingum, og
telur söluhorfur því ágætar. ,
-K
UM 20. JAN. SL. fór brezki
togarinn „Loch Doon“ (— 670
lestir, byggður hjá Alexander
Hall Ltd. í Aberdeen 1949. eins
og sumir okkar nýju togara) í
veiðiför til Grænlands. Segir
Fiching News að þetta sé
fyrsta veiðiför brezks togara á
Grænlandsmið ó þessari árs-
tíð. Bíði menn með óþreyju að
fréfta, hvemíg skipinu reiðir
af. Skipjð heíur áSur vcitt við
Græniand, var þar síðast í
nóv. sl.
FóSrun húsdýra byggist í raun
og veru á tveim meginþáttum,
annars vegar á gróffóðri, svo sem
grasi, grænfóðri, rófum, kartöfl-
um ,heyi o. þ .u. 1., og hins vegar
á kjarnfóðri, og þar til má nefna
allar korntegundir, fiskiafurðir,
olíukökur ýmiss konar o. fl. þess
háttar. Þá er einnig venja að telja
með kjarnfóori vítaminrík fóður-
efni, svo sem lýsi, nauðsynleg
fóðursölt, bæði fosfór- og kalí-
sölt, þótt ’nvorki vítamin í lýsi né
sölt séu reiknuð með, þegar fóðr-
ið er metið í fóðureiningar.
Gróffóðrið er rneginhiuti fóð-
urs sauðfjár, geita og hrossa ,en
kýr, svín og hæsr,i þurfa verulegt
magn af kjarnfóðri í daglegu
fóðri. Sé kjarnfóðrið verulegur
hluti af fóðrinu verður yfirleitt
ekki komizt af með eina tegund
kjarnfóðurs til lengdar, ef af-
urðagetu búfjárins á að hagnýta
til hins ítrasta og heilbrigði ein-
staklinganna að vera í lagi. Á
þessu sviði hefur þróun 20. ald-
arinnar vgj-ið í þá átt, að sífellt
hefur aukizt notkun á fóður-
blöndum og hafa vísindamenn og
fóðurfræðingar erlendis unnið í
sameiningu að því að gera fóður-
blöndurnar sem bezt úr garði.
Þær kröfur, sem einkum eru
gerðar til fóðurblöndu almennt
séð, eru þessar:
1. Fóðurblandan á að innihalda
hæfilegt mag'n af hinum «ýmsu
næringarefnum, sem búfenu er
nauðsynlegt til viðhalds og til
framleiðslu á afurðum, svo sem
mjólk, kjöti og eggjum.
2. Fóðurblandan á að vera
kjarnmikil, þ. e. hvert kg. á áð
innihalda sem mest af fóðurgildi.
3. Iiæfilegt magn af meltanlegri
eggjahvítu og að eggjahvítuefnin
séu frá sem flestum fóðurefnum,
svo að öruggt sé að ekki vanti
neitt af hinum fjölþættu efna-
samböndum eggjahvítuefnanna,
svo sem amínosýrur.
4. Fóðurblöndur verða að inni-
halda nægilegt magn af fóður-
söltum og í réttum hlutföllum.
5. Þær verða að innihalda
nægilegt magn af vítaminefnum
og e. t. v. vaxtarefni.
6. Þær þurfa að vera lystugar
og mega 'ekki innihalda nein þau
efni, sem á einn eða annan hátt
hafa slæm áhrif á afurðir, hvort
sem það er á mjólk, kjöt eða egg.
7. Fóðurblandan þarf að vera
ódýr.
Eg hef nú bent á helztu kröfur
sem gera á til góðrar fóður-
blöndu og kröfur, sem yfirleitt
eru uppfylltar hjá nágrannaþjóð-
um okkar og eftir því litið, að þar
Aim settum lögum og reglum sé
fylgt. Á árunum 1920—1930 var
komið á fullkomnu fóðureftirliti
á öilum Norðurlöndum og
Þýzkalandi og þeir aðiljar, sem
eftir það vildu selja fóðurblönd-
ur, urðu að innsigla hvern poka
með þar til gerðu vörumerki og í
hverjum poka átti að vera all-
nákvæmar upplýsingar um inni-
hald pokans.
Hvernig er nú þessum málum
háttað hér á landi? Árið 1947
voru samþykkt lög nm efíirlit
með framleiðslu og verzlun með
fóðurvörur. Eru lög þessi sniðin
eftir hliðstæðum lögum á Norð-
urlöndum að miklu leyti. Fram-
kvæmd laganna er í raun og veru
lögð á herðar Landbúnaðardeild-
ar Atvinnudeildar Háskólans.
í lögunum segir svo um eítir-
lit og skyldur fóðurvöruseljenda:
í 2. gr. segir að starfsmenn Land-
búnaðardeildar skuli taf:.a prufur
og sjá um rannsóknir þeirra. í 3.
gr. segir að enginn megi flytja inn
fóðurvörur nema að fengnu leyfi
réttra yfirvalda. í 4. gr. eru til-
greindar helztu skyldur seljanda,
en þær eru: 1 hverjum poka á að
vera seðill og á honum á að til-
greina:
1. Nafn og heimili framleið-
anda.
2. Vikuna, sem varan er fram-
leidd í.
3. Nöfn þeirra fóðurtegunda,
sem notaðar eru í fóðurblöndur.
4. Upplýsingar um livaða búfé
blandan sé ætluð.
5. Meðalmagn af meltanlegri
eggjahvítu í hverri fóðureiningu.
6. Hve mörg kg. þarf af fóður-
blöndunni í fóðureiníngu.
7. Sé framleitt vítaminfóður,
skal gefa upp tegundir og magn
af hverju fyrir sig.
Samkvæmt lögunum eiga þess-
ar upplýsingar að vera í hverjum
einasta poka, sem eins konar
trygging fyrir ákveðnúm fóður-
gæðum og fóðursamsetningu.
í 5. gr. eru ákvæði um að fram-
leiðendur fóðurblöndu eða selj-
endur kjarfóðurvöru, skulu
greiða visst gjald af hverri smá-
lest, sem seld er og má leggja
gjaldið á vöruna. Þannig hljóða
hin ströngu lagaákyæði í lögum
um fóðurvörur nr. 63 1947.
—o—
Fyrir nokkru síðan kom eg að
máli við forustumann kornvöru-
húss KEA á AkureyrÞög'spurði
hann m. a. um samstarí Jians ,(eða
KEA sem löggiltan fóðurblöndu-
seljanda) og búnaðardeildar-
innar. Hann sagði áð samstarfið
væri mjög fátæklegt og eiginlega
ekki annað en það, að búuaðar-
deildin léti taká eina prufu á ári
af fóðurblöndunni
í jan. 1951 var lekin 1 prufa og
svo kom sendimaður aftur í jan-
úar 1952. Þess má geta, að KEA
seldi um 600 tonn af fóðurblöndu
árið 1951. Hallgrímur Traustason,
forstöðumaður kornvöruhússins,
lét þess getið, að fyrir KEA sem
seljanda væri það mjög leitt að
geta ekki haft nánara samstarf
við búnaðardeildina um eftiiiitið,
því af ýmsum ástæðum væri
næstum þ.ví útilokað að hafa
sams konar blöndu allt árið, þ. e.
a. s. að hafa stöðugt sams konar
fóðurvörur til blöndunnar. Msð
því eftirliti, sem nú er, taldi
Hallgrímui; tilgangslaust að setja
annað á seðlana í fóðurblöndu-
pokana en upptalningu á þeim
efnum, sem blandað væri saman,
því að um meltanleika eggjahvítu
og fóðurgildi vissu þeir lítið, og
þegar árangur þessarar einu
prufu kæmi til baka frá búnað-
deildinni, þá væri e. t. v. búið að
skipta um blöndun fyrir fleiri
vikum eða mánuðum, ef þá hin-
um mikilhæfu mönnum í búnað-
ardeild ýfirleitt þætti ástæða til
að biría árangurinn hlutaðeig-
endum.
—o—
Eg held að þessar upplýsingar
Hallgríms séu rétt mynd af þess-
um málum, eins og þau eru og að
í raun og veru vanti allt lífrænt
samband á milli búnaðardeildar-
innar og fóðurvöruseljanda. —
Kaupendur fóðurblöndu eru að
sjálfsögðu óánægðir yfir því að
þeir skuli ekki geta fengið fuil-
komnar upplýsingar um þá vöru,
sem keypt er dýrum dómum. —
Fyrir seljendur er þetta einnig
mjög slæmt, að geía ekki íull-
vissað kaupendurna urn gæði
vörunnar auk þess, sem þeim er
ekki mögulegt að uppfylla sett
(Framhald á 11. síðu).