Dagur - 02.07.1952, Page 8

8
Bagub
Miðvikudaginn 2. júlí 1952
Þrátf fyrir margs konar erfiðieika reyndist fimm- Útsvörin á Akureyri 8,3 millj. kr
tugasta starfsár S ÍS eitt hið
merkasta í sögu þess
Frá aðalfundi SÍS, er liófst í Reykjavík
síðastliðinn mánudag
Áðalfundur SÍS hófst í Tjarn-
arbíó í Reykjavík sl. mánudag og
er jafnframt minnzt 50 ára af-
mælis Sambandsins. í tilefni af-
mælisins var fundarstaðurinn
smckklega skreyttur. Getur þar
t. d. að líta stórt íslandskort og
eru kaupfélögin um land allt
merkt með gráenu ljósi.
Formaður Sambandsstjórnar-
innar, Sigurður Kristinsson fyrrv.
forstjóri, setti fundinn og minnt-
ist látinna samvinnumanna. Eftir
að kjörbréf höfðu verið könnuð
og samþykkt, hófst athöfn í
minningu 50 ára afmælis Sam-
bandsins.
Frumherjanna minnst.
Var upphaf fundarins helgað
minningu frumherja samvinnu-
starfsins og stofnenda Sambands-
ins. Karl Kristjánsson alþingis-
maður, formaður KÞ, elzta kaup-
félags landsins, flutti aðalræðuna
og minntist liðins tíma og starfs
í mjög snjöllu máli. í lok ræðu
sinnar ávarpaði hann þann eina
af stofnendum Sambandsins, sem
á lífi er, og var staddur á fundin-
um sem gestur Sambandsins. Var
það Steingrímur Jónsson fyrrv.
sýslumaður, er var fundarstjóri
á stofnfundinum á Yztafelli 1902
og' í forustufylkingu Sambandsins
á fyrstu árum þess. Að lokinni
ræðu Karls las Sigurður Krist-
insson tillögu frá stjórn SÍS um
að gera Steingrím að heiðurs-
félaga og greiða honum árleg
heiðurslaun, jöfn launum for-
manns Sambar.dsstjórnar. Var
tillagan samþykkt með dynjandi
lófataki. Steingrímur Jónsson
ávarpaði síðan fundinn og þakk-
aði þann sóma, er honum var
sýndur. Þessu næst fluttu ýmsir
af forustumönnum kaupfélagar.na
ávörp og afmæliskveðjur til Sam-
bandsins. Karl Kristjánsson
færði SÍS úrskorinn fundarhamar
frá KÞ, Þórarinn Kr. Eldjárn
málverk af Einari á Eyrarlandi
frá KEA, Finnur Kristjánsson á
Svalbarðseyri málverk af Ingólfi
í Fjósatungu frá Kf. Svalbarðs-
eyrar, Páll Hermannsson málverk
frá Austfjörðum frá Kf. Héraðs-
búa og Guðmundur Jónsson á
Hvítárbakka flygil í félagsheim-
ilið Bifröst frá Kf. Borgfirðinga.
Þó tilkynnti Hallgrímur Sig-
tryggsson, f. h. starfsmanna SÍS,
að starfsmennirnir færðu Sam-
bandinu að gjöf málverk af stofn-
fundinum að Yztafelli 1902. Fleiri
kveðjur og árnaðaróskir bárust.
Sigurður Kristinsson þakkaði
gjafir og kveðjur.
Mikið veltuár.
Sigurður Kristinsson flutti
um helztu framkvæmdir Sam-
bandsins á liðnu ári, en að því
búnu hóf Vilhjálmur Þói' for-
stjóri að flytja ársskýrslu sína um
hag og rekstur SÍS og hinna
ýmsu deilda þess á liðnu ári. í
hinni ýtarlegu ræðu hans kom
fram, að Sambandið stendur
traustum fótum bæði fjárhags-
lega og félagslega. Árið 1951 var
mikið veltuár, hið mesta í sögu
Sambandsins. Heildarumsetning-
in var 440 millj. króna í öllum
deildum. Eigi áð síður var við
margs konar erfiðleika að etja.
Fjárskortur til framkvæmda er
tilfinnanlegur og lánsfjármarkað-
ur þröngur. Hagur kaupfélag-
anna gagnvart Sambandinu hefur
versnað vegna aukinna vöru-
birgða þeirra og skuldásöfnunar.
Lagði Vilhjálmur áherzlu á nauð-
syn þess fyrir félögin að sporna
við skuldasöfnun og grynna á
þeim skuldum, sem þegar hafa
safnast. Félagslegt sjálfstæði
hvíldi á fjárhagslegu öryggi og
sjálfstæði. Umsetning deilda SÍS
fór alls staðar vaxandi. í Utflutn-
ingsdeild jókst hún úr 119 millj.
1950 í 137 millj. sl. ár, í í innflutn-
ingsdeid úr 115 millj. í 186,9 millj.
og í véladeild úr 16,3 millj. í 28
millj. ki'óna. Afkoma SÍS-skip-
anna varð sérlega góð og reynd-
ust þau öll framúrskarandi vel og
til mikils hagræðis fyrir SÍS og
öll Sambandsfélögin. Auk þeirra
hafði Sambandið leiguskip. Um
iðnaðinn sagði Vilhjálmur Þór, að
hann hefði mætt ei'fiðleikum sem
og annar iðnaður landsmanna
vegna breyttra vérzlunarhátta, en
taldi SÍS hafa staðist þá betur én
flestan annan iðnað, enda hafa
verksmiðjur SÍS verið færðai' í
nýtízku horf og framleiðsla þeirra
allra nýtur vaxandi álits og eft-
ii’spurnár. Eigi að síður er þess
full þörf að þjóðin sýni iðnaðin-
um aukinn skilning og -stuðning.
í lok erindis síns ræddi Vilhjálm-
ur Þór fræðslu- og félagsmál
kaupfélaganna og framkvæmdir
SÍS til upplýsingar og fræðslu,
lýsti trú sinni á gildi þess starfs
og áhuga fyrir að auka það og
efla í hvívetna. Samvinnustefnan
hefði sýnt mátt sinn til þess að
leysa vandamál fólksins. Hún
ætti fyrir höndum mikil verk-
efni og stórt verksvið. Að lokum
stiklaði hánn á nokkrum merkja-
steinúm í sögu SÍS og minntist
frumherjanna og þeirra farsælu
leiðtoga, sem leiddu kaupfélögin
fram til 'vaxandi áhrifa og gengis
í ge'gnqm árin.
Aðalfundur stjórnar ICA.
Aðalfundi SÍS mun ljúka nú í
isins minnst á ýmsan hátt í sam-
bandi við fundinn. Að honum
loknum hefst aðalf. miðstjórnar
Alþjóasamb. samvinnumanna
og sækja hann fulltrúar frá mörg
um þjóðlöndum. Hingað norður
til Akureyrar koma fulltrúarnir
næstk. miðvikudag og verður
nánar frá fundunum báðum skýrt
hér í blaðinu þá.
Leikflokkur úr Rvík
sýnir sjónleik eftir
Kamban
Leikflokkur úr Reykjavík, skip-
aður kunnum leikurum og undir
leikstjórn og forustu hins kunna
leikstjóra Gunnars R. Hansen, er
kominn til bæjarins og sýnir hér
í kvöld og annað kvöld sjónleik-
inn „Vér morðingjar" eftir Guð-
mund Kamban. Leikarar eru
flestir landskunnir: Einar Páls-
son, Erna Sigurleifsdóttir, Edda
Kvaran, Áróra Halldórsdóttir,
Gísli Halldórsson, Einar Einars-
son o. fl. Flokkurinn hefur sýnt
víða hér um Norðurland við góða
aðsókn og undirtektir.
þessu næst skýrslu stjómarinnar vikunni og verður 50 ára afmæl-
Ráðstefna um
landhelgismálið?
í spurningatíma í brezka þing-
inu fyrir nokkru, spurði þing-
maðurinn Gomme-Duncan, hvort
ríkisstjórnin vildi athuga að kalla
saman ráðstefnu fiskveiðaþjóða
til þess að ræða landhelgismálin
almennt og leysa það vandamál,
sem ákvörðun íslands hefði skap-
að. Varautanríkisráðherrann,Sel-
wyn Lloyd svaraði því til að hann
mundi taka til athugunar þessa
tillögu. Þingmaðurinn Edward
Evans spurði þá, hvort þetta mál
allt væri ekki tengt offiski-
vandamálinu og hvort íslenzkum
togurum væri ekki einnig bönnuð
veiði innan hinnar nýju línu.
Ráðherrann lýsti því yfir, að ís-
lenzka ríkisstjórnin hefði full-
vissað brezku stjórnina um að
svo væri og bannið gilti jafnt fyr-
ir íslenzk skip sem erlend. í
framhaldi af þessu komu fram
raddir um að Bretar ættu að færa
sína landhelgi út um eina mílu,
úr þremur í fjórar, en ríkisstjórn-
in tók ekki undir þær tillögur og
taldi ótímabærar og ófram-
kvæmanlegar.
- útsvarsstiginn lækkaður, per-
sónufrádrag hækkað
Hækkunin nemur um 14% frá í fyrra - hefði
orðið um 30%, ef ekki hefðu komið til fram-
kvæmda nýju ákvæðin um fasteignagjöld
Nýtt hvalkjöt flutt
með flugvélum
Kjötbúð KEA hefur tekið upp
þá nýtt hvalkjöt frá hvalstöðinni
í Hvalfirði með flugvélum hingað
norður og er kjötið glænýtt (ekki
frosið) er það kemur á markað
hér. Hvalkjöt ryður sér til rúms
víða um heim sem góður matur
(t. d. í Bandaríkjunum og Bret-
landi) og eru þetta talin góð mat-
arkaup.
Útsvarsskráin hér á Akur-
eyri var birt sl. mánudag og er
heildarupphæð útsvaranna sú
hæsta í sögu bæjarins eða kr.
8.308.390.00. Var í fyrra kr.
7.235.340.00 og nemur hækkunin
um 14%.
Vegna vaxandi dýrtíðar og
aukins tilkostnaðar á öllum svið-
um, svo og vegna verulegra
framkvæmda bæjarfélagsins
hefði þó verið nauðsynlegt að
hækka útsvörin enn meira, eða
um ca. 30%, ef ekki hefði fengizt
leyfi Alþingis til þess að inn-
heimta fasteignagjöld til bæjar-
ins með álagi vegna dýi'tíðarinn-
ar. Var fjárhagsáætlun bæjarins
breytt þannig í vetur, að útsvars-
áætlunin var lækkuð um 1,2 millj.
króna og fasteignagjaldatekjurn-
ar hækkaðar um sömu upphæð.
Breyttur útsvarsstigi.
Niðurjöfnunarnefndin hafði nú
hærri tekjur einstaklinga að
leggja á en nokkru sinni fyrr. —
Launamenn töldu fram fleiri
krónur og höfðu ýmsir, t. d. sjó-
menn, góðar tekjur á sl. ári. Var
útsvarsstiginn frá í fyrra því
lækkaður um 20—50%, en síðan
bætt 14% ofan á útsvörin og
fékkst þá fyrrnefnd heildarupp-
hæð. Þar að auki var hægt að
hækka persónufrádrag vegna
konu, barna og annarra fram-
færslu gjaldanna úr 3000 kr. í
3500 kr. Munar þessi hækkun
talsverðu fyrir heimilisfeður.
Einstaldingar og félög.
Heildarútsvör einstaklinga eru
kr. 7.40.000.00, en félaga kr.
1.168.300.00 og hafa félagsútsvör-
in ekki hækkað neitt svipað því
neitt tilsvarandi og einstaklings
útsvörin.
Þróunin í skattgreiðslum
til bæjarins.
Eins og fyrr segir eru útsvörin
í ár, 8,3 millj. röskar, þau hæstu
að krónutölu í sögu bæjarins
enda aldrei lagt á eins háar tekj-
ur. Þróunin í skattgreiðslum til
bæjarfélagsins er sú, að útsvör
hafa 17-faldast síðan 1939. Það ár
var heildarupphæðin 490 þús. kr.,
en síðan er þróunin þessi í stór-
um dráttum:
1940 .... 522 þús.
1942 .... 1.170 þús.
1944 .... 1.959 þús.
1946 .... 3.433 þús.
1948 .... 5.184 þús.
1950 .... 6.403 þús.
. 1951 .... 7.235 þús.
1952 .... 8.308 þús.
Að auki eru svo hin nýju fast-
eignagjöld 1,2 millj., sem fyrr get-
ur, nú á þessu ári.
Þessi þróun er að vísu í sam-
ræmi við vöxt dýrtíðarinnar í
landinu og í samræmi við þá
stefnu, að kalla sífellt á auknar
framkvæmdir hins opinbera og
aukna þátttöku þess í alls konar
starfrækslu og framkvæmdum.
Slíkt kostar vissulega mikið fé og
bæjarfélögin hafa ekki í annað
hús að venda til þess að sækja
það en ganga beint að borgurun-
um og krefja þá um síaukin út-
svör. Gleymist sumum eftirleik-
urinn er þeir krefjast aukinna
framkvæmda og afskipta bæjar-
félagsins. En jafnvel þótt þessu sé
þannig farið í stórum dráttum, er
ljóst að þróun þessi er ískyggileg
og er enn einu sinni ástæða til að
minna á, hver nauðsyn það er
fyrir bæjar- og sveitarfélög að
hafa aðra tekjustofna að byggja á
en niðurjöfnunina. Jafnframt er
þörf að minna á, að ekki er víst
. (
að borgararnir fái alltaf mikið
fyrir það fé, sem þeir greiða í út-
svörum og sköttum. Er áreiðan-
lega rúm fyrir aukna hagsýni í
rekstri bæjarfélagsins hér, sem
og í flestum öðrum opinberum
rekstri.
Hæstu útsvör.
Hæstu útsvör að þessu sinni
bera: Fyrirtæki og félög: Amaro,
klæðagerð, kr. 46.310, Atli, vél-
smiðja, ki'. 20.740, Byggingavöi'u-
verzlun Tómasar Bjöi'nssonar h.f.
25.300, I Brynjólfsson & Kvaran
32.050, Kaffibi-ennsla Akureyrar
h.f. 29.950, Kaupfélag Eyfii'ðinga
185.110, Súkkulaðivei-ksrpiðjan
Linda h.f. 22.490, Samband ísl.
samvinnufélaga 66.150, Utgei'ðar-
félag Akui'eyi'inga h.f. 143.230,
Útgei-ðai'félag KEA h.f. 29.250,
Verzlunin Eyjafjörður h.f. 32.900,
Vöruhúsið h.f. 21.000, Þói'shamar,
bifreiðavei’kstæði, 20.600. -— Ein-
staklingar: Guðmundur Jörunds-
son útgerðarmaður 27.180, Gunn-
ar Auðunsson skipstjóri 22.340,
Hámundur Bjöi'nsson 20.520,
Jakob Kai'lsson afgr.m. 20.750,
Ki'istján Ki'istjánsson forstj.
25.900, Páll Sigui'geii-sson kaupm.
20.130, Sæmundur Auðunsson
skipstj. 25.490, O. C. Thoraren-
sen lyfsali 23.30, Þox-steinn Auð-
undsson skipstj. 22.120.
Þrastarungamir í vörubíls-
hreiðrinu eru nú flognir. í 10
daga höfðu þeir bifi'eiðina A—629
til sinna nota einvörðungu og
skutu góðviljaðir menn saman fé
til þess að það væri hægt. Döfn-
uðu ungamir fljótt og vel og flaug
sá síðasti út í heiminn um helg-
ina.