Dagur - 27.08.1952, Qupperneq 4

D A G U R
Miðvikudaginn 21. ágúst 1952
<1
DAGUR
Ritstjóri: HAUKUR SNORRASON.
Afgreiðsla, auglýsingar, innheimta:
Erlingur Davíðsson.
Skrifstofa í Hafnarstræti 88 — Sími 1166
BlaðiS kemur út á hverjum miðvikudegi.
Árgangurinn kostar kr. 50.00.
Gjalddagi er 1. júlí.
Prentverk Odds Björnssonar h.f.

Síldarvertíðin og fjárhagsafkoma
þjóðarinnar
f NÝLEGUM sunnanblöðum er frá því greint,
að um þessar mundir sé unnið af kappi í fjármála-
ráðuneytinu við undirbúning fjárlagafrum-
varpsins, enda muni það lagt fram sem fyrsta mál
á næsta Alþingi, svo sem áður í tíð núverandi
fjármálaráðherra. Sum blöð hafa haft uppi getgát-
ur um það, að nýir skattar séu í vændum og hafa
verið lítið brosleit yfir þeim tíðindum og birt
skorinorðar hugvekjur um nauðsyn skattalækk-
unar og samdráttar í ríkisrekstrinum. Hér skal
ekkert um það fullyrt, hvaða ráðum verður beitt
til þess að koma saman fjárlagafrumvarpi á þessu
ári, en víst mun það ekki létt verk eða löðurmann-
legt og hægara um að tala en í að komast að spara
ríkisútgjöldin. En það er rétt að vekja athygli á
því, að sömu málgögnin, sem tala fyrir skatta-
lækkun og sparnaði í ríkisútgjöldum telja það
sjálfsagðan hlut, að ríkisvaldið sjái um það. að
aflabresturinn á síldarmiðunum komi sem léttast
niður á útgerðarmönnum og sjómönnum og öðr-
um landslýð, sem að þeim málum hefur unnið.
Sjálfsagt er að viðurkenna þá skyldu ríkisvalds-
:ins, að gera þann hlut sem skárstan úr því sem
orðið er, en hlálegt er þá líka að sjá þá, sem mest-
ar krö.fur gera á þessum vettvangi óskapast yfir
því að ríkissjóður þurfi að hafa miklar tekjur til
þess að standast slík útgjöld. Hér sem oft áður eru
glögg merki þeirrar óraunsæi, sem fylgir allt of
mörgum landsmönnum. Mönnum finnst eðlilegt
að allir fái góðan hlut, hvernig svo sem framleiðsl-
an gengur, en ríkissjóður taki á sig skakkaföllin
af aflabresti og óáran til landsins, þannig, að það
komi* ekki við kaun þegnanna. Þessi hugsunar-
háttur hefur átt ríkan þátt í að gera þjóðina háða
erlendum gjöfum og grafa undan efnalegu og
pólitísku sjálfstæði.
MENN HITTAST á förnum vegi og ræða hinn
válega aflabrest á síldarmiðunum og tala um það
sín í milli, að það sé bágt ástandið hjá síldveiði-
fólkinu, sem hefur beðið sumarlangt á söltunar-
stöðvunum og sjómönnunum, sem hafa lamið sjó-
inn fyrir norðan og austan land og sjaldnast haft
heppnina með sér. Og öll síldarútgerð rambar á
gjaldþrotsbarmi. Víst er það rétt, að ástandið hjá
útgerðarmönnum, sjómönnum og öðru síldveiði-
fólki er hið báglegasta og mun þó fátt eitt sjást af
því fyrr en dregur nær vetri, en það er háskaleg
blekking, að aflabresturinn og hið geigvænlega
tap síldveiðanna nái lítið til annarra en þeirra,
sem beinlínis hafa unnið að veiðunum sjálfum.
Heimkoma sildveiðiflotans við þær aðstæður, sem
kunnar eru, er hið mesta áfall fyrir þjóðina alla,
fyrir hvern einasta landsmann, hvar svo sem hann
stendur í fylking, og hlýtur að koma við hvert
mannsbarn í framtíðinni, hvort sem mönnum lík-
ar betur eða verr. Hér er ekkert einkamál sjó-
manna og útgerðarmanna, heldur vandamál
þjóðarinnar allrar, sem hún öll verður að leysa
með sameiginlegS átaki. Það er auðvelt að varpa
öllum áhyggjum í þessu sambandi upp á ríkissjóð
og treysta því að hann greiði úr öllu og haldi öll-
um á floti fram á næstu vertíð, en bágt eiga þeir,
sem halda að slík rausn úr þeirri átt komi þeim
ekki við og verði framkvæmd algerlega útláta- og
sársaukalaust fyrir þá og þeirra
nánustu. En því miður eru þess
nokkur merki, að þessi hugsun-
arháttur sé útbreiddur og það
jafnvel á ólíklegustu stöðum.
ÁBERANDI ER, að blöð
stjórnarandstæðinga vilja nota
sér erfiðleika þá, sem aflabrest-
urinn á síldarmiðunum skapar til
árása á ríkisstjómina og stefnu
hennar. Yfirstandandi gjaldeyr-
iserfiðleikar eru t. d. henni að
kenna, segja blöð þeirra, en ekki
Deirri staðreynd, að tugmilljón
króna síldverðmæti hefur brugð-
izt, þótt ekki sé miðað við annan
tíma en aflaleysisárin síðustu. —
Stjórnarvöldin eru einnig talin
eiga sök á því, að þjóðin hefur nú
ekki auðseljanlegar afurðir að
selja þeim löndum, sem næst
okkur liggja og við höfum átt
mest skipti við. Allt eru þetta
fáránlegar ásakanir eins og mál-
um er háttað, en þær sýna ljós-
lega að ábyrgðarlaus stjórnar-
andstaða vill notfæra sér erfið-
leika þjóðarinnar til lands og
sjávar til flokkslegs framdráttar.
FOKDREIFAR
Siðferðið hér og siðferðið þar.
Svo farast „utanbæjarmanni"
orð í „hugleiðingum", sem hann
hefur nýlega sent blaðinu.
Léleg kirkjusókn —
„EINHVER NÁUNGI, sem
kallar sig „X“, skrifar nýlega í
,,Fokdreifar“ þínar pistil nokkurn
um kirkjubyggingu ykkar Akur-
eyringa og kirkjulóðina. Líklegt
jykir mér, að hugleiðingar hans
um þetta efni fari nokkuð nærri
réttu lagi, og víst er þetta efni,
sem eðliegt og sjálfsagt er, að
rætt sé og bollalagt um í bænum
ykkar, en ekki er eg svo kunn-
ugur því, að eg treysti mér til að
leggja orð í belg um það atriði,
enda er mér annað í huga. En í
lok þessa spjalls síns varpar „X“
fram spurningu, sem engan veg-
inn er staðbundin né tímabundin
á sama hátt og kirkjubyggingin
og ástandið á kiikjulóðinni: —
„Mundi ekki samband vera,“
stendur þar, „milli þeirrar stað-
reyndar, hversu oft og víða
kirkjurnar standa auðar hér á
landi ,og ástandsins, sem lýsir sér
í skemmdaverkum og hvers kon-
ar villimennsku á þeim stöðum,
þar sem fólkið hyggst helzt
höndla gæfuna og lífsnautnirnar,
bæði helga daga og virka?“ — og
hefur „X“ hér bersýnilega í huga
m. a. „Hreðavatnsmálið“ svokall-
aða og aðra þá atburði, sem enn
eru mönnum, af eðlilegum ástæð-
um, ferskastir í minni margra
slíkra, bæði hér og þar, fyrr og
síðar.
LANG ÞYKIR MÉR líklegast,
að þarna sé býsna nærri höggvið
styrkustu rótum þessa þýðingar-
mikla máls, þótt auðvitað væri
það fjarri lagi að fullyrða, að með
slíkri skýringu sé að fullu fyrir
þær grafið. Það skal játað, að góð
kirkjurækni er aðeins ytra borð
og sýnileg táknmynd þeirra
ósýnilegu, andlegu verðmæta,
sem ein skipta hér nokkru máli,
þegar öllu er á botninn hvolft, en
þoð er trúarstyrkurinn sjálfur,
hin trúarlega einlægni og alvara,
trúarreynslan, eða hvað maður á
nú að kalla það lífsviðhorf, sem
ekki verður með orðum lýst, né
heldur í tölum talið, en eitt væri
þess þó megnugt að veita kyn-
slóðinni þá lífsfyllingu, sem henni
mætti helzt að gagna koma,oghún
leitar nú í ósjálfræði og án tak-
marks og fyrirheita á hinn ann-
arlegasta hátt og á hinum ólík-
legustu stöðum, þar sem hún
hreppir, þegar öll kurl koma til
þeirrar grafar, tómleika í stað
lífsfyllingar, þjáning í stað
nautnar, sorg'í stað gleði, dauða
í stað lífs. — Vel kann svo að
vera, að þessi sýnilega táknmynd
sé á stundum í fulllitlu samræmi
við þann veruleika, sem inni
fyrir býr. En þó er erfitt að verj-
ast þeirri áleitnu hugsun — þeg-
ar menn sjá hin dýrlegustu
musteri standa auð og tóm að
kalla hvern helgidaginn á fætur
öðrum — að eitthvað meira en
lítið bogið hljóti að vera trúarlíf
þess lýðs, er svo hagar sér — eitt-
hvað öndvert og kalt, stirðnað og
dautt, sem ætti þó að vera síungt,
frjótt, glatt og glaðvakandi, afl-
þrungið, styrkt og lifandi í þjóð-
lífinu.
— og önnur skyld. fyrirbrigði.
STÆRSTA — og e. t. v. áhrifa-
mesta — blað landsins hefur aíiað
út í þá ófæru að gera tilraun til
að verja brjálæðið og óhæfu-
verkin, sem framin voru að
Hreðavatni kvöldið og nóttina
góðu — á þeim grundvelli, að
óhæfilega hafi verið veitzt að
þeim stéttum, sem blaðið telur
sig sérstakan málsvara fyrir, og
að sonum og dætrum höfðingj-
anna í Reykjavík — í umræðum
þeim, sem um þetta hafa spunn-
izt. Þessu blaði þykir það líka
ósvífni, að skorað skuli vera á
Verzlunarráð íslands að hlutast
til um það eftirleiðis eftir mcgni,
að dagurinn, sem kenndur er við
verzlunarstéttina alla, verði ekki
í framtíðinni óvirtur með öðrum
eins aðförum. Minnsta blaðið í
höfuðstaðnum, sem lifir á því að
finna út — eða finna upp — nýjar
hneykslissögur í hverri viku og
ráðast á þær með upploginni og
tilgerðri umvöndunarsemi —
hefur auðvitað tekið dyggilega
undir þennan söng — og svo hafa
og fleiri blöð gert. Eg kippi mér
engan veginn sérlega upp við
þessar aðfarir, því að eg, og aðrir
landsmenn, erum orðnir þeim svo
vanir, að við teljum slík viðbrögð
sjálfsögð úr þeirri átt. En hitt
þykir mér með meiri tíðindum
sæta, þegar blöð, sem við töldum
ábyrgari, virðast ætla að heimska
sig jafnrækilega á þessu máli og
þau gerðu, sællar minningar, í
forsetakosningunni og þó eink-
um, þegar auðsætt var, að þau
kunnu ekki að taka ósigrum jafnt
sem sigrum, að siðaðra manna
hætti.
OG NÚ SÁ ÉG nýlega, að eitt
slíkt blað — og það blaðið, sem
mér er einna sárast um — ætlar
að slá sig til riddara með því að
skrifa og birta ákaflega óvægna,
harðorða og tillitslausa dóma um
æskulýðinn og framferði hans í
tilefni þessara hryggilegu at-
burða, þar sem því er mjög á lofti
haldið, að „hin íslenzka eftir-
stríðskynslóð11 dýrki hnefarétt og
ofurmenni — „dýrki sjálfa sig
sem ofurmenni", eins og þar er
að orði komizt. Vissulega hefur
„kynslóð þessa lands orðið mjög
á í messunni", svo sem þar stend-
ur. En hvar stendur eldri kyn-
slóðin, eg og þú, minn góði hirðir
og siðameistari, „á eyri vaðs,“
eins og Bólu-Hjálmar kvað, þeg-
ar alls er gáð? Erum við færir um
að gerast siðbótamenn og prédik-
arar hins unga og óráðna lýðs —
fremur en taugabilaðar og hálf-
brjálaðar kjaftakerlingar eru
sjálfsagðar sem leiðtogar og siða-
meistarar lýðsins?
(Framhald á 7. síðu).

Nylon-nýjung
Iðjuhöldarnir keppast hver sem betur getur við
að framleiða fleiri og fleiri nýjungar úr hinum
ágætu nylon-efnum af fjölmörgum gerðum. Frá
3ví er fyrstu nylonsokkarnir sáu dagsips ljós og
fram til dagsins í dag hefur margt skeð á þessum
vettvangi og margar uppgötvanir verið gerðar til
Dess að endurbæta efnið sjálft og vinna það á ýmsa
vegu. í föðurlandi nylonsins (þ. e. Bandaríkjunum)
kveður mest að þessu, og skilzt manni að þar í Iandi
sé nylon og plast í öðrum hvorum hut, sem maður
eignast, og annari hverri spjör.
Nærföf úr nylon eru nú mjög útbreidd orðin og
sykja sérstaklega hentug til ferðalaga vegna þess,
hve auðvelt er að þvo þau, hve fliótt þau þorna og
hve létt þau eru og fyrirferðalítil. Hægt er að fara
í mánaðarferð með einn náttkjól, tvennan nærfatn-
að, tvær blússur, 1 kjól og þar fram eftir götunum.
Þótt flíkurnar séu fáar, er vandalaust að vera alltaf
hreinn og vel til fara, það þarf ekki annað en að
vinda úr þessu að kvöldlagi, og að morgni er flíkin
rurr og hægt að fara í hana án þess að strjúka hana
eða annast að öðru leyti. Það er augljóst, hve hand-
liægt þetta muni vera og hentugt og hve geysilega
slíkur farangur hlýtur að létta undir með ferðalang-
inum. Lítil taska nægir nú og gerir sama gagn og
margar áður, og ein blússa er á við ótal margar af
„gömlu“ gerðinni. Jú, nylonið er efni, sem við get-
um verið uppfinningamönnunum þakklátar fyrir.
Þvottapoki fyrir sokkana.
Á seinni árum hefur nylonsokkunum verið fund-
ið ýmislegt til foráttu og þó einkum það, að þeir
væru ekki eins sterkir og endingargóðir og þeir,
sém fyrst komu á markaðnn. Ýfnsir háfa viljað
halda því fram, að framleiðendur gerðu þetta með
vilja til þess að auka umsetninguna, — selja meira
en þeir hafa vísað þessum ásökunum á. bug og gefið
aðra skýringu á fyrirbærinu.
Fullyrða þeir, eftir ýmiss konar athuganir hjá
fjölda viðskiptavina, að konur fari yfirleitt ekki eins
vel með nylonsokkana í dag eins og þær gerðu fyrst,
þegar þeir komu á markaðinn. Ef við lítum í okkar
enginn barm, munum við kannske finna, að þessi
staðhæfing framleiðandans hefur við nokkur rök að
styðjast. Manstu eftir fyrsta parinu, sem þú eign-
aðist af nylonsokkum? Þá var yfirleitt farið gæti-
lega og varkárni viðhöfð. Margár konur notuðu
baðmullarhanzka, þegar þær fóru í og úr, og sokk-
arnir voru þvegnir daglega. í dag eru fæstar svo
nákvæmar, og árangurinn er skemmri ending á
sokkunum. En nú er komið á markaðinn meðal við
þessu, eða a. m. k. við því, að sokkarnir skemmist
eklci á meðan á þvottinum stendur eða í geymslu.
Þetta er lítill poki úr nylon (mjög þunnur), dreginn
saman í opinu, svo að hægt er að hengja hann upp.
Pokann hengir maður upp í baðhei'berginu eða
svefnherberginu ,og þegar farið er úr sokkum, eru
þeir strax settir í pokann. Síðan eru sokkarnir
þvegnir í pokanum, og alls ekki teknir út úr honum
fyrr en þvottinum er lokið. Þá eru þeir þerraðir í
handklæði og hengdir til þerris. Þessi þvottapoki er
hreinasta þing. Ef ekki er tími til að þvo hvert par
jafnóðum, er hægt að safna nokkrum pörum í pok-
ann og þvo þau öll í senn í pokanum. Með þessu
móti koma hrjúfar hendur, hringir o. þ. h„ sem eru
verstu óvinir nylonsins, ekki í snertingu við sokk-
ana, og sagt er að’þiokar þessi lengi ævi nylonsokk-
anna um 50%. Vonandi taka sokkakaupmenn á ís-
landi sig til og panta þessa þvottapoka, svo að hægt
verði að kaupa þá með sokkunum í framtíðinni.
Slíkt væri þjónusta við viðskiptavinina og gjaldeyr-
issparnaður fyrir landið.
Kaupmannahöfn í ágúst.
as.