Dagur - 05.11.1952, Qupperneq 4

<E
D A G U R
Miðvikudaginn 5. nóvember 1952
DAGUR
Ritstjóri: HAUKUR SNORRASON.
Afgreiðsla, auglýiingar, innheimta:
Erlingur Davíðsson.
Skrifstofa í Hafnarstræti 88 — Sími 1166
Blaðið kemur út á hverjum miðvikudegi.
Árgangurinn kostar kr. 50.00.
Gjalddagi er 1. júlí.
Prentverk Odds Björnssonar h.f.
Viðnám þeirra,
sem úti á landi búa
I SL. VIKU tilkynnti brezka ríkisstjómin að
hún hefði stofnað til sérstakra aðgerða í héraði
einu í norðanverðu landinu til þess að sporna gegn
hrörnun iðnaðarins þar og óeðlilegum fólksflutn-
ingum til annarra héraða. Reynt verður, með
bættum samgöngum, auknum aðgangi að raforku
og fjármagni og annarri fyrirgreiðslu, að auðvelda
iðnrekstur í þessum landshluta og hlynna að því
að iðnrekendum þyki fýsilegt að gera hann að að-
setri nýrra fyrirtækja. Svó er að sjá á brezkum
blöðum, sem þessar ákvarðanir ríkisstjórnarinnar
hafi þegar þau áhrif, að auka trú íbúanna á fram-
tíðarmöguleikum héraða þesara. Menn hugsa sig
nú tvisvar um áður en þeir flytja á brott; menn
eygja á ný möguleika til þess að ávaxta fjármuni
sína í heilbrigðu athafnalífi og búa sjálfum sér og
afkomendum lífvænleg skilyrði.
EÐLILEGT ER, að menn geri í huganum sam-
anburð á þessum aðgerðum brezku ríkisstjórnar-
innar og því ástandi, sem hér ríkir. Aðstæður
munu á ýmsa lund ólíkar, en þó er einn kjarni
málsins áþekkur hér og þar: Fólkið flytzt burtu
úr ýmsum bæjum og héruðum íslands, til höfuð-
borgarinnar og Suðurnesja, af því að atvinnulífið
dregst saman úti á landi og tækifærunum fækkar
með minnkandi fjánnagni og versnandi aðstöðu.
í Bretlandi er unnið að því að stöðva þessa þróun
og snúa henni við. Iiér virðast menn hins vegar
fljóta sofandi að feigðarósi. Þótt langt sé hér
komið framkvæmdum, sem ættu að tryggja að
þessum landshluta raforku til stóraukinna iðnað-
arframkvæmda, skortir önnur skilyrði til þess að
hrinda þeirri þróun af stað. Heima í héraði skortir
algerlega fjármagn til athafna, en þeir, sem fjár-
m'agnið eiga, telja skilyrðin til þess að ávaxta það
miklu betri við Faxaflóa en annars staðar á land-
inu. Héruðin úti á landi eiga ekkert aðdráttarafl
í augum þeirra og hér er heldur ekkert gert af
opinberri hálfu til þess að skapa þeim slíkt að-
dráttarafl. Þar skilur í milli viðhorfa brezkra og
íslenzkra stjórnarvalda. Enginn eigandi fjái’magns,
sem þekkir samgönguskilyrðin, sem landsbyggðin
á við að búa eða þá aðstöðu gagnvart allsráðandi
nefndum og ráðum höfðuborgarinnar, sem hún
verður að þola ,lætur sig dreyma um að stofna
fyrirtæki úti á landi eða festa fjármagn i atvinnu-
rekstri þar. Menn geta flett verzlunartíðindum og
lesið um stofnun nýrra fyrirtækja eða reksturs-
breytingar eldri fyrirtækja og séð svart á hvítu,
að nær öll tíðindin af þessum málum gerast í
Reykjavík og nágrenni. Utan landamerkja höfuð-
staðarins skortir nær allan lífskraft í athafnalífið.
Þar er ekki getið um nýtt iðnfyrirtæki, varla
nýja búðarholu. Og enn sígur á ógæfuhlið. Á sama
tíma og atvinnurekstur landsmanna utan Reykja-
víkur er að dragast saman fyrir fjármagnsskort,
samgönguerfiðleika, og þverrandi trú á lífsmögu-
leikum hans, eru að hefjast sunnanlands stór-
felldar framkvæmdir á vegum vamarliðsins. Ut-
anaðkomandi og óeðlileg áhrif verða því til þess
að gera mismuninn enn meira áberandi þegar það
er ekki aðeins ríkivaldið íslenzka og bankavaldið,
sem hleður fjármagninu og framkvæmdunum í
kringum það á einn lítinn blett á
landinu, heldur leggjast þar á
sveif aðilar, sem eru hingað
komnir til annars en að hafa áhrif
á íslenzkt athafnalíf eða þróunina
í búsetu landsmanna.
LANGT ER síðan.tími var til
kominn að taka þessi mál öll
föstum tökum, likt og nú er boð-
að í Bretlandi, eða áþekkt því
sem Norðmenn hafa byggt upp
Finnmörk. En því miður virðist
skilningur á nauðsyn þess vera
af skornum skammti. Stjórn-
málamönnunum virðist furðulega
ósýnt um að lesa skriftina á
veggnum og því er haldið áfram
á sömu braut ár eftir ár. Fjár-
magnið óg starfskraftarnir hverfa
úr byggðunum, hin mikla mið-
stöð við Faxaflóa hefur úr meiru
að spila í bráðina, en þegar til
lengdar lætur stendur þjóðin fá-
tækari eftir og lífsskilyrðum
þjóðarinnar í heild hefur hrakað.
Það mætti vera ábending um,
hvert komið er á þessari braut,
að hér í þessum bæ, sem einn
staða á landinu hefur haft nokkra
aðstöðu til þess að skapa mót-
vægi gegn hinu mikla aðdráttar-
afli Reykjavíkur, hefur fólkinu
fækkað undanfarin tvö ár. Hér er
að skapast ástand sem minnir
sterklega á lýsinguna frá Bret-
landi sem áður var nefnd. En hér
skortir ennþá viðbrögð til þess að
mæta þessari þróun og snúa
henni við. Ef ekki örlar á aðgerð-
um til þessa af hálfu stjórnmála-
mannanna, nefndanna,ráðannaog
þeirra, sem fjármagnið hafa,
verður fólkið úti á landi að snúa
bökum saman, hvar í flokki sem
það annars stendur, og berjast
fyrir tilveru sinni og framtíð
barna sinna. Slíkt viðnám þeirra,
sem úti um landið búa, er eitt
merkasta viðfangsefni þjóðarinn-
ar í dag.
f
JON MAGNUSSON:
I Þegar þysinn hljóðnar
FOKDREIFAR
Baráttan fyrir ínenningunni
NÝLEGA hóf göngu sína nýtt
tímarit, er Vaki heitir. Af viðtali
sem útgefendurnir áttu við blöðin
um það bil, sem 1. heftinu var
hleypt af sfokkunum, mátti ráða,
að því væri m. a. ætlað að vinna
þeirri hugmynd fylgi á ný hér, að
miðpunktur heimsins og heims-
menningarinnar væri við Eystra-
salt. í formála ritsins er and-
varpað á þá leið, að „amerikan-
isminn“ eignist æ fleiri dýrkend-
ur „... . það verður alltaf undr-
unarefni hvernig jafnómerkilegt
fyrirbæri getur orkað á mannaða
þjóð.... “ Þetta stendur ekki á
æskulýðssíðu Þjóðviljans, heldur
í þessu nýja tímariti, sem berst
fyrir menningunni. Einn liður í
þeirri baráttu mun vera eftirfar-
andi saga, sem birtist í þessu
1. hefti:
Sýnishorn af menningunni.
„ — Það var einu sinni maður
sem fékk svo stór eyru á því að
husta á hljómlist að þegar hann
var á gangi úti í skógi til að heyra
fuglana syngja um vor og ást
fóru flugurnar inn í eyrun á hon-
um og suðu svo að hann var að
missa vitið.
Hann sagði: Flugur góðar, af
hverju sækið þið svo í eyru mín?
Af því að þau eru svo stór,
sögðu þær. Af því að þau eru svo
stór.
Han fór þá heim og skar af sér
eyrun, vafði þeim inn í handkæði
og gaf þau vændiskonum.
En þegar hann gekk um göt-
urnar og heyrði ekki Jengur fugl-
ana sóttu flugurnar svo í sárin að
þau voru brátt svört af flugum
sem sugu þar blóð.
Hann sagði: Flugur góðar, af
hverju sækið þið svona að mér?
hlusta á hljómlist að þegar hann
blóð.
Blóð, sögðu þær. Blóð, blóð.
Hann varð brjálaður og fórúí í
skóg og hengdi sig í trjágrein.
Þá komu flugurnar enn og sett
ust á hræið og átu það upp.
En fuglarnir sem sungið höfðu
í skóginum um vor og ást flugu
þangað og átu flugurnar.
Og þegar vændiskonm-nar
vöfðu handklæðunum utan af
gjöfinni og sáu eyrun stóru sögðu
þær: Jesús minn almáttugur, en
þau eyru.
Svo kom maður eftir strætinu,
og þær sögðu: Tu va faire 1’
amor avec moi, chérie.
Þær fleygðu eyrunum í skólp-
ræsin og fóru inn á lítið hótel til
að elska komumann fyrir 1000
franka. Það tók hér um bil 20
mínútur.
Þegar þær komu aftur út til að
bíða næsta manns voru rotturnar
búnar að éta eyrun.
Þá var allt búið og jörðin sökk
í sæ. —“
Svona getur menningin orðið
mikil hérna megin Atlanthafsins
og gott er að eiga vísa aðstoð
slíkra andlegra leiðtoga og skáld-
spekinga til þess að halda þjóð-
inni frá vondum, vestrænum
áhrifum.
Einfaldar staðreyndir.
í GÆR gekk bandaríska þjóðin
til kosninga. Hún kaus sér ekki
aðeins forseta — sem er í reynd-
inni valdamikill forsætisráðherra
— heldur líka á fimmta hundrað
þingmenn og um 30 fylkisstjóra.
Kosningabaráttan hefur verið
hörð og hefur verið fylgst með
henni um allan hinn frjálsa heim
af mikilli athygli. Það er fróðlegt
í þessu sambandi að gerá saman-
burð á stjórnarfarinu í Banda-
ríkjunum og Rússland; — þar
sem ríkir nú hið mesta lýðræði í
heimi, að sögn ofsatrúarmanna,
sem játa átrúnað á Stalín. Tru-
man forseti hefur verið valda-
mikill maður og hann hefur mjög
komið við sögu í heimsmálunum
síðan hann tók við hinu mikla
embætti sínu, en nú dregur hann
sig í hlé og víkur sæti fyrir kjörn
um fulltrúa þjóðarinnar. í Rúss-
landi situr sama einræðisklíkan
við völd áratug eftir áratug. Þar
verða engar breytingar á æðstu
stjórninni þótt ríkisstjórnir og
forsetar komi og fari í öðrum
löndum. Menn ættu að hugleiða
þessar staðreyndir. Þær sýna —
í einfaldleik sínum — þann reg-
inmun, sem er á einræðisstjórn
og lýðræðisstjórn.
Matthiasfilm, er tekið hefur
kvikmyndir af ýmsri endurreisn
arstarfsemi Lúthersku kirkjunn
ar í Vestur-Þýzkalandi, hefur
látið gera mynd er sýnir ástandið
þar á stríðsárunum og næstu ár
in á eftir, og hina miklu endur
reisnarstarfsemi sem kirkjan í
V.-Þýzkalandi hefur unnið með
hjálp kirkjudeilda víðs vegar úr
heiminum. Þessi mynd verður
sýnd hér í fyrsta sinn á sunnud.
kemur í kapellu Akureyrarkirkju
hjá Æskulýðsfélaginu.
1
Göngum vér iram, þótt grýtt sé leið.
Gott er með þér að stríða.
Þó að oss mæti þraut og neyð,
þurium vér ei að kvíða.
Þú barst vorn kross á undan oss,
ástvinur þjáðra manna.
Vertu oss hjá, því hvað má þá
hjörð þinni iögnuð banna?
Brautina dimmu bar vor þjóð
brennandi þorsta’ á tungu.
Aldir runnu með eld og blóð,
eggjar og þyrnar stungu.
Græðandi skein á mannleg mein
miskunnar þinnar kraftur.
Þú gafst oss lind og lausn írá synd,
ljómaði sólin aftur.
Heimslán er valt sem hrökkvi strá,
hamingjan skjótt vill bresta.
Sæll er því hver, sem öruggt á
ástvinarskjólið bezta.
Hjálp þín er næst, þá neyð er stærst,
náðartíminn er hljóður.
Leysti vor bönd þin heilög hönd.
Hvar er vor þakkaróður?
Hefjum í dag til dýrðar þér,
Drottinn vor, lofgjörð nýja.
Gjörum það fyrr en ofseint er
undir þinn væng að flýja.
Gef, að vor þjóð ei missi móð,
mæti oss élið þunga.
Helgist vort ráð. Um lög og láð
lofi þig sérhver tunga.
(Sálmabókin nr. 672).
<■
©
4-
<■
©
4-
í
i
©
<■
$
%
$6
<r
<■
©
-5-
■£
©
<■
©
4-
l
©
%
©
4-
7Z
■f
?
©
*

Ostaréttir, sem vöktu^athygli
á Iðnsýningunni 1952
í sýningareldhúsi SÍS á iðnsýningunni voru
tvisvar sinnum daglega sýndir ostaréttir og var
húsmæðrum gefið rit um matreiðslu með ost, samið
af Helgu Sigurðardóttur, skólastjóra Húsmæðra-
kennaraskólans. Sýningu réttanna annaðist Aðal-
björg Hómsteinsdóttir og var áhorfendum boðið að
bragða allt það, sem matreitt var í eldhúsinu. Mesta
athygli vöktu fjórir ostaréttir, og fara hér á eftir
uppskriftir af þeim:
Ostsúpa.
2 1. kjöt-, fisk- eða grænmetissoð. 40 gr. smjör-
líki. 40 gr. hveiti. 1 laukur. 150 gr. rifinn ostur. 1
eggjarauða. Salt.
Smjörlíkið er brætt, hveitið hrært út í og þynnt
út með soðinu. Laukurinn, sem er saxaður, er látinn
út í og súpan soðln í 10 mínútur. Þá er rifni ostur-
inn látinn út í. Eggjarauðan hræi’ð með salti og
rjóma, og súpan hrærð þar út í. Borðuð með glóð-
arbökuðu hveitibrauði.
Ostabúðingur.
200 gr. ostur. 25 gr. smjörlíki. 25 gr. hveiti. 3—4
dl. mjók. 3 egg. Salt og pipar. Paprika. Hrært eða
brætt smjör.
Smjörlíkið er brætt, hveitið sett út í, þynnt út
með mjólkinni, kryddað og kælt. Osturinn, sem
skorinn er í jafna bita, er settur út í, eggjarauðurn-
ar hrærðar í, þegar jafningurinn er aveg kaldur, er
hinum stífþeyttu hvítum blandað gætilega sam-
an við.
Búðingurinn látinn í vel smurt mót og brauð-
mylsnu, sem blandað er í rifnum osti, stráð yfir.
Bakað í % kst. í heitum ofni, fyrst við meiri und-
irhita. Borðaður strax. Hringinn í kring í mótið, um
leið og hann er borðaður, er raðað sundurskornum
tómötum, gúrkum eða radísum.
(Framhald á 7. síðu).