Dagur - 19.08.1953, Blaðsíða 2

2
DAGUR
Miðvikudaginn 19. ágúst 1953
Norræna bindindismálaþingið
Efth EIRÍK SIGURÐSSON
Rik nauðsyn að vaka yfir heiSsu-
fari sauðfjárins í iandinu
Orðsending til bænda frá Guðm. Gíslasyni lækni
Nítjánda norræna bindindis-
málaþingið var haldið í Reykja-
vík dagana 31. júlí til 6. ágúst sk,
cg er þetta í fyrsta skipti, sem
þéssi þing eru eru haldin hér á
Iandi. Þáttíakcndur voru á þriðja
húndráð og voru um hundrað
þeirra frá frændþjóðunum á
Norðurlöndum.
Festir voru þálttakendurnir frá
Svíþjó'ð, 60—70, næst frá Finn-
landi, 20—30, en aðeins 6 frá
Noregi og jafnmargir frá Dan-
mörk. Settu Svíar því mjög svip
á þingið.
Segja má að svona þing hafi
ei'nkum tvenns konar tilgang. f
fyrsta lagi, að Norðurlandaþjóð-
irnar læri hver af annarri í starfi
sínu fyrir hófsemi og bindindi og
skýr hver annarri frá reynslu
sinni í því efni. í öðru lagi að
kynnast hver annarri og landi því
og þjóð, þar sem þingin eru
haldin. Og er eg þess fullviss, að
þetta síðasta þing var hin bezta
iandkynning. Formaður íslenzku
móttökunefndarinnar var Bryn-
leifur Tobiasson, yfirkennari, og
leysti nefndin verk sitt prýðilega
af hendi.
Sérfundir.
Þingið hófst með sérfundum
föstudaginn 31. júí og stóðu þeir
til hádegis á laugardag. Á þessum
sérfundum voru 6 hópar. 1.
Norrænt samband bindindis-
kvenna. 2. Norrænt kristilegt
bindindisráð. 3. Norrænt bind-
mdismót kennara. 4. Norrænt
bindindismót stúdenta. 5, Fundur
um læknfngu 'áfen^issjúkhnga' 6.
Bindindisfundur norrænna * bíl-
stjóra. Á þessum sérfundum
kynntust menn nokkuð og er eg
þess fullviss, að þeir voru þýð-
ingarmikill þáttur í störfum
öindindismálaþingsins.
Þingsetning.
Eins og kunnugt er var þingið
sett í Þjóðleikhúsinu á. föstu-
dagskvöldið. Fyrst lék 5 manna
hliómsveit íslenzk þjóðlög undir
stjórn Þórarins Guðmundssonar.
Þá flutti formaður móttöku-
aefndar, Brynleifur Tobiasson,
ávarp, en Bjarni Benediktsson,
utanríkisráðherra, ræðu. Næst
var kórsöngur, norræn þjóðlög.
Þá flutti Lárus Pálsson, leikari,
kvæði um Norðurlönd, eftir
Tómas Guðmundsson, sem var
ort fyrir þetta tækifæri. Næst
voru flutt ávörp frá hverju Norð-
urlandanna, en á eftir ávörpun-
um söng Guðmundur Jónsson ís-
lenzk lög. Hátíðardagskránni
iauk með því að kórinn söng ís-
ienzka þjóðsönginn. Vio þing-
setninguna voru viðstödd for-
setahjónin og ráðherrar og var
oessi athöfn öll mjög hátíðleg.
kingstörf liefjast.
Laugardaginn 1. ágúst hófust
ívo þingstörfin. Þetta var dagur
Finnanna. Fluttu tveir Finnar er-
indi þennan dag um bindisstarf-
æmina í Finnlandi.
A sunnudaginn voru guðsþjón-
jstur í 5 kirkjum, þar sem nor-
.ænir prestar af bindindisþinginu
predikuðu. Þetta var dagur ís-
iands. Prófessor Björn Magnús-
son ílutti erindi um kirkjuna og
oindindisstarfið og á eftir fór
pingið upp að Jaðri í boði Stór-
átúkunnar, en nokkur hluti þess,
um 50 manns var boðinn að
áessastöðum á undan til Forseta
íslands, herra Ásgeirs Ásgeirs-
jonar.
Mánudagurinn 3. ágúst var
iagur Svíanna. Dagurinn hófst
neð tveimur eriridum um
sænskar rannsóknir á áfengis-
málum og þýðingu þeirra. Eftir
hádegið var farið til Þingvalla og
sagði próf. 'Þorkell Jóhannes-
son frá sögu staðarins að Lög-
bergi. Þar var þingið boðið í mið-
degisverð í Valhöll af ríkisstjórn-
inni og flutti utanríkisráðherra
oar ávarp.
Á þriðjudaginn voru áframhald-
andi umræður um erindi Svía um
nýjar leiðir í bindindisstarfinu.
Síðar um daginn flutti Harald
Löbak, stórþingsmaður, Noregi,
erindi um, hvað norska ríkið
gerði til að styrkja skemmtanalíf
án áfengis með því að styrkja
félagsheimili og bindindishótel.
Þar á etfir flutti Adolp Hansen
frá Danmörk skorinort erindi um
áfenga öliö og reynslu Dana af
3VÍ. Var samþykkt sérstök álykt-
un um það efni. Um þetta hVort
tveggja urðu talsverðar umræð-
ur.
Miðvikudaginn 5. ágúst var
farið að Gullfossi og Geysi og
heppnaðist sú ferð í alla staði vel.
Geysir gaus fögru gosi og Gull-
foss var skoðaður í sólskini. —
Undir borðum við Geysi afhenti
fultrúi Hástúkunnar Brynleifi
Tohiassyni, heiðursmerki Há-
stúkunnar með ræðu.
Á heimleið var drukkið kaffi í
boði Reykjavíkurbæjar við Sogs-
fossa.
Fimmtudaginn 6. ágúst voru
umræður til hádcgis, en þá fóru
þingslit fram. Næsta norrænt
bindindismálaþing var ákveðið í
Danmörk 1956.
Aðalforseti þingsins var Bryn-
leifur Tobiasson. En vaiaforsetar
Björn Magnússon, stórtemplar,
Harald Löbak, Noregi, Ad-
olph Hansen, Danmörk, Oscar
Franzen, Svíþjóð og Viktori
Karpio, Finnlandi. Aðalritari
þingsins var Árni Óla, blaðamað-
ur, en honum til aðstoðar einn
maður frá hverju landi. Fram-
kvæmdastjóri Alþjóðasambands-
ins gegn áfengisbölinu, Archer
Tongue, Lausanne, Svoss, sat
þingið og flutti ávörp og kveðju
frá Alþjóðasambandinu.
Á laugardagskvöldið var hald-
inn fundur í Stórstúku íslands og
hástúkustig veitt. Á þeim fundi
heiðraði fulltrúi Hástúkunnar,
Rune Rydén, þá Jón Árnason og
Jóhann Ögm. Oddsson með heið-
ursmerki Hástúkunnar. Aðal-
ræðurnar á fundinum fluttu
Daniel Vefald, skólastjóri í Nor-
egi og Friðrik Á. Brekkan. — I.
O. G. T.-kórinn söng undir stjórn
Ottós Guðjónssonar.
Þá hef eg sagt það helzta, sem
gjörðist á þinginu og þó sleppt
mörgu. Og vaknar þá spurningin:
Hvað er það þá einkum, sem við
getum lært af reynslu frænd-
þjóðanna á Norðurlöndum í
bindindismálum? Hér skal að
lokum drepið á 2—3 atriði sem
einkum snerta okkur hér á landi.
Það er þá fyrst að nefna, að
allir voru sammála um það á
þessu þingi, að neyzla öls sé upp-
haf að neyzlu sterkra drykkja og
því skaðleg. Hins vegar er mikill
áhugi fyrir aukinni framleiðslu
óáfengra drykkja í stað hinna.
Þá er það athyglisvert í rann-
sókn Svía á áfengisvenjum, að
meiri hluti þeirra unglinga, sem
eru bindindssamir, eru frá bind-
indisheimilum eða vai'ið tóm-
stundum sínum í eirihverjum
menningarfélögum. Þá hefur það
líka komið í ljós, að því minni
skólamenntun, sem unglingarnir
fá, því hættara cfr þeim að verða
áfenginu að bráð.
Norðmenn hafa lög um héraða-
bönn í kaupstöðum með yfir 4000
íbúa. Geta íbúarnir ákveðið með
yfirkennara
atkvæðagreiðslu á 5 ára fresti,
hvort þeii' vilja að sterkir drykkir
séu seldir eða veittir í veitinga-
húsum. Árið 1951 fór þar fram
atkvæðagreiðsla í 20 bæjum, 17
eftir óskum bindindismanna, og 3
eftir óskum þeirra, sem vildu
hafa útsölustaði. Niðurstaðan var
óbreytt en einhverjar tilfærslur.
Álasund er einn af þeim bæjum,
sem hefur enga áfengisútsölu.
í Noregi styrkir ríkið bindind-
issamtökin til að breyta skemmt-
analífinu, því að þar, eins og hér,
eru skemmtistaðirnir og veit-
ingastaðirnir sterkustu vígi
drykkjusiðanna. Styrkir norska
ríkið bindindissamtökin til að
koma upp bindindishótelum og
félagsheimilum, þar sem ekki er
veitt áfengi.
Hér skal staðar numið að sinni,
en af mörgu er að taka. Að lok-
um þetta: Norræna bindindis-
málaþingið gaf okkur íslenzkum
bindindismönnum aukna trú til
starfa við að kynnast mörgum
ágætum menntamönnum og kon-
um af Norðurlöndum þingdagana.
Frá Golfkliibbnum
Meistaramót Akureyrar í golfi
hófst á golfvellinum sunnudaginn
16. ágúst. Leiknar voru 18 holur
þann dag, en alls er keppnin 72
holui'. Þátttakendur í mótinu eru
17. Eftir 1. umferð standa leikar
þannig, að Hafliði Guðmundsson
lék í 78 höggum, Sigtr. Júlíusson
í 82,. Jakob . Jakabsson í 85 og.
Jakob Gíslason í 86.
Keppnin heldur áfram næstk.
laugardag kl. 2 e. h. og lýkur síð-
an á sunnudaginn.
Fyrir skömmu lauk keppni um
Olíubikarinn, en það er útslátt-
arkeppni, til úrslita kepptu þeir
Jón Egils og Sigtr. Júlíusson,
sigraði Sigtryggur og vann þenn-
an bikar nú í annað sinn í röð.
Þá er einnig nýlokið hér „Einn-
ar kylfu keppni“, hún var unnin
af Jakob Jakobssyni, mjög efni-
legum, ungum kylfingi.
Um æfingarbikarinn var keppt
laugardaginn 9. ágúst, hann vann
að þessu sinni Jakob Gíslason.
Óvenjumikill áhugi hefur ver
ið, hér fyrir golfíþróttinni í sum-
ar og hafa margir nýir meðlimir
bætzt í hópinn.
Fíeiri danskir
milljónarar
Samkvæmt skýrslum danskra
skattayfirvalda fer milljónör-
um í Danmörk fjölgandi og
voru taldir 976 um áramótin
1952—1953 og hafði fjölgað um
68 á einu ári. Skattgreiðendur
í Danmörk eru 2 millj. og 100
þús. talsins, en af þcim cru að-
eins 4000 sem hafa mcira en
50 þús. kr. árslaun (d. kr.)
870 þús. skattgreiðendur eru
taldir eignalausir, og 270 þús.
skattgreiðendur telja eigur
sínar minna en 2000 kr. virði.
Stórbændur — herragarðseig-
endur — forstjórar, verk-
smiðjueigendur og heildsalar
eru ríkustu stéttir í Danmörk.
Næstir koma lögfræðingar.
Eg vil hér með Jeyfa mér að
vekja athygli á því, hvc mikils-
vert er að vaka stranglega yfir
heilsufari sauðfjárins í landinu,
og ef eitthvað ber úí af, þannig
að lcind drepist, sé felld eða láti
fóstri, þá sé allt gert, sem unnt er,
til að upplýsa orsakir sjúkdóms-
ins með fullri vissu.
Til þessa þarf nákvæma líf-
færaskoðun og rannsóknir, sem
erfitt er að framkvæma nema á
viðeigandi rannsóknarstofnun. —
Það er mikilsvert, að bændur
sendi líffæri til rannsóknar úr
öllum kindum, sem nokkur tök
eru á að koma frá sér óskemmd-
um.
Varúð á fjárskiptasvæðunum.
Á þeim svæðum, þar sem fjár-
skipti hafa verið framkvæmd, er
auk þess sérstök nauðsyn að
fylgjast nákvæmlega með heil-
brigði fjárins. Ef einhver tilfelli
kynnu að koma fram af þurra-
mæði, mæðiveiki eða garnaveiki,
sem víða er möguleiki á og jafn-
vel líkur til að geti orðið, þá er
árangur fjárskiptanna og raunar
framtíð fjárbúskaparins í þessum
héruðum fyrst og fremst undir
því komin, að hægt sé að stað-
festa slík sjúkdómstilfelli sem
allra fyrst, en það er ekki hægt
nema með því að framkvæma ná-
kvæma skoðun á líffærum úr
viðkomandi kindum. Líffærin
þurfa einnig að nást til rann-
sóknar í góðu ásigkomulagi og
greinilega merkt. (Merkja: Nafn’
eða No. kindar og aldur. Nafn á!
býli, bónda og dagsetningu.)
Líffærin þarf að senda í frystihús
sem allra fyrst eftir slátrun. Þar
verða þau síðan geymd og send,
sé um langa leið að ræða, annað
hvort í frystiskipi eða flugvél til
rannsóknarstöðvarinnar á Keld-
um.
Sjúkdómar geta leynzt.
Þuri’amæði og garnaveiki fara
mjög hægt af stað og geta auð-
veldlega leynzt í fénu svo árum
skiptir, meðan sjúkdómurinn er
að magnast í fjárhópnum.
Ef mistök verða á því að senda
líffæri úr fyrstu kindunum, sem
veikjast eða þær týnast á fjalli,
geta liðið svo allmörg ár, að sjúk-
dómurinn fái næði til að búa um
sig og breiöast út í friði, án þess
nokkur maður hafi hugmynd um
það.
Til þess að foi'ðast, að sjúk-
dómar þessir geti þannig falizt
svo árum skipti og breiðzt út með
leynd, má eins og fyrr segir ekki
farast fyrir að nákvæm skoðun
sé framkvæmd á líffærum úr
hverri kind, sem drepst eða felld
er sjúk.
En til þess að forðast með öll-
um ráðum að veikin geti leynzt í
nýja stofninum þarf auk þess að
senda til rannsóknar næstu árin
lungu (ásamt lungnaeitlum) og
bút úr mjógörn við langa úr öll-
um fullorðnum kindum, sem
slátrað er eða drepast á fjár-
skiptasvæðunum.
Sé um veikar kindur að ræða,
er rétt að senda til rannsóknar öll
innyfli úr brjóst- og kviðarholum
nema vömbina. Rétt er að hreyfa
sem minnst líffærunum, en búa
vandlega um þau, koma þeim
strax í frystihús og tilkynna í
bi'éfi eða símtali um sendinguna
og geta jafnframt um helztu
sjúkdómseinkenni. Verður þá
reynt að greiða fyrir rannsókn-
um eftir því sem tök eru á og
viðkomandi aðilum tilkynntar
niðurstöður strax og unnt er.
Hér hefur verið bent á þýðingu
líffæraathugana í sambandi við
þær tilraunir til útrýmingar fjár-
prestanna, sem þegar ná yfir
mikinn hluta landsins og nálgast
nú það stig baráttunnar, sem
mest mun reyna á þrek og festu
bæði forustumanna og einstakra
bænda og hafa úrslitaþýðingu
um frambúðarárangur fjárskipt-
anna.
Tilgangur skipulagsbundinna
athugana.
Skipulagsbundnar athuganir á
líffærum sauðfjár um allt landið
hafa líka þann tilgang að gera
mönnum mögulegt að fylgjast
með ýmsum kvillum, sem þjá
fjárstofninn, sem sem t. d. garna-
ormar, lungnaormar, lungna-
bólga af breytilegum uppruna og
á mismunandi stigum, lambalát,
lambadauði, „Hvanneyrarveiki“,
ígerðir o. fl. o .fl.
Þessir sjúkdómar geta magnazt
hér og þar fyrst í einstökum fjár-
hópum, síðan í nágrenninu og,
eins og reynslan hefur sýnt, furð-
anlega fjótt dreifzt um stór lands-
svæði.
Það gildir sama um sauðfjár-
ræktina og aðra búfjárrækt hér
og erlendis, að nauðsynlegt mun
reynast að fylgjast nákvæmlega
með öllum kvillum, sem koma
fram 4- einstaklingunum, og gera
sér fulla grein fyrir orsökum
þeirra. Mun þá oft — og í vax-
andi mæli — unnt að fyrirbyggja
stærri áföll af völdum sauðfjár-
sjúkdóma. Guðmundur Gíslason.
Fegrunarfélagið veiíir
fallegustu skrúðgörðunum
viðurkenningu
Fegrunarfélag Akureyrar hef-
ur nú tekið upp nýja skipan á
viðurkenninguni fyrir beztu hirtu
og fallegustu skrúðgarða í bæn-
um.
Ilcfur liænum verið skipt í fimm
hverfi, og verður fegursta garði í
hverju hverfi veitt viðurkenning.
Auk þess verða verðlaun veitt bezt
hirta og fegursta skrúðgarði bæjar-
ins.
Sérstök dómncfnd hcfur unnið
að því að undanförnu að kynna sér
garðana. Skipa hana þessir merin:
Jón Riignvaldsson, garðyrkjrifræð-
ingur, frú Maja Baldvins og Árni
Jónsson, tilraunastjóri.
Nefndin leggur til að cftirtöld-
tim görðum verði veitt viðurkenn-
ing:
1. Innbær: Aðalstræti 70. Elísa-
bet Geirmundsdóttir, Ágúst Ás-
grímsson.
2. Syðri brekka: Austurbyggð 8.
Margrét Antonsdóttir, Margrét
Tryggvadóttir, Sigurg. Sigurðsson.
3. Hafnarstr. og iriiðbær: Hafn-
arstræti 15. Kristbjörg Sveinsdóttir,
Karl Jónsson.
4. Ytri brekka: Helga str. magra
26. Guðrún Karlsdóttir, Sigurður
Guðmundsson.
5. Oddeyri: Ægisgata 21. Elísabct
Jónsdóttir, Halldór Jónsson.
Verðlaun hljóti: Ægisgata 24.
Laufey Jónsdóttir, Helgi Stcinarr.