Dagur - 11.10.1953, Blaðsíða 6

6
D A G U R
Miðvikudaginn 14. okíóber 1953
DAGUR
Ritstjóri: HAUKUR SNORRASON.
Afgreiðsla, auglýsingar, innheirata:
Erlingur Davíðsson.
Skrifstofa í Hafnarstræti 88 — Sími 1166
Blaðið kemur út á hverjum miðvikudegi.
Árgangurinn kostar kr. 50.00.
Gjalddagi er 1. júlí.
Prentverk Odds Björnssonar h.f.
r
Arangur efnahagssamstarfsins
Á LAUGARDAGINN var straum hleypt á raf-
magnslínuna nýju frá Laxárvirkjun hingað til bæjar-
insins, og enda þótt nokkrar tafir yrðu á því að fólk
fengi að njóta orkunnar af völdum óveðurs og snjóa,
verður eigi að síður að telja, að mannvirkið sé þar
með fullgert og starfhæft, enda mun verða unnið að
því að fyrirbyggja að tíðarfarið hafi áhrif é eðlilega
starfrækslu orkuversins. Með vígslu nýju Laxár-
virkjunarinnar er mjög mikilsverðum áfanga náð í
framfarasögu þessa landshluta og raunar landsins
alls. Orkan, sem nú er beizluð, opnar möguleika til
alls konar iðnaðar og framkvæmda í þéttbýlinu —
ef ekki strandar þar á annarri aðstöðu — og nú er
einnig hægt að leiða rafmagn um hin dreifðu býli í
tveimur fjölmennum héruðum og veita sveitunum
tækifæri til lífsþæginda, sem jafnast á við þá að-
stöðu, er kaupstaðirnir hafa lengi notið. Áhrif þessa
mannvirkis geta því verið mikil og margvísleg, ef
rétt er að farið. Orkuverið sjálft er aðeins áfangi að
því takmarki, að jafna aðstöðuna í landinu og efla
atvinnulíf og heilbrigða efnahagsafkomu fólksins.
Að því marki er enn löng leið og torsótt. Þó er vert
að minnast þess, að afskipti nýju ríkisstjórnarinnar
af rafmagnsmálum til þessa, lofa góðu um skilning á
því mikla verkefni, sem fyrir höndum er.
HIN NÝJA LAXÁRVIRKJUN er mikið og gott
mannvirki, enda nemur kostnaður þegar 60 milljón-
um króna. Hvaðan er þetta fé komið? Það er lær-
dómsrikt fyrir fólk að glöggva sig á því. Samkvæmt
þeim skýrslum, sem birtar hafa verið nú undan-
farna daga, hefur mestur hluti þessa mikla fjár-
magns komið frá Bandarxkjunum, sem lán og gjafir.
Lán og gjafir frá Efnahagssamvinnustofnuninni og
lán úr mótvirðissjóði nema alls 48,4 millj. króna, og
að auki nemur lán Alþjóðabankans 7 millj. króna.
En innlent fjármagn, sem ekki er beint eða óbeint
tengt efnahagssamvinnunni við Bandaríkin, er ekki
nema 4,6 millj. króna. Þessar tölur tala ótvíræðu
máli. Þær sýna, að það hefði verið gjörsamlega
útilokað fyrir íslendinga að byggja orkuverið við
Laxá eitt með eigin fjármagni á svo skömmum tíma,
hvað þá heldur að byggja við Sog og áburðarverk-
smiðju samtímis. Það er alveg ljóst, að ef íslending-
ar hefðu ekki gerzt aðilar að efnahagssamstarfi vest-
rænna þjóða, er til þess var stofnað að forgöngu
Bandaríkjanna, hefðu þessi mannvirki öll í mesta
lagi verið til í heilabúi verkfræðinga og arkítekta,
en ekki sem raunhæfir og áþreifanlegir hlutir, sem
eru þess megnugir að létta lífsbaráttu og efla fram-
farir um langa framtíð. Þessi sama saga hefur gerzt
víða um vestræn lönd. Verksmiðjur, orkuver og
hvers konar önnur mannvirki, sem varanlegt fram-
tíðargildi hafa, eru tekin til starfa fyrir tilverknað
þessarar samvinnu lýðræðisþjóðanna, og vegna
þeirrar framsýni, sem lýsti sér í ákvörðun þings og
stjórnar Bandaríkjamanna, að veita nokkru af mikl-
um auðæfum þessa stóra lands til efnahagslegrar
viðreisnar annarra þjóða eftir hörmungar styrjaldar-
innar.
ÞEGAR MENN ATHUGA þessar tölur og stað-
reyndir, hljóta þeir jafnframt að minnast þess, að
flokkur manna hér á landi og trúbræður þeirra er-
lendis, börðust með hnúum og hnefum gegn því, að
við gerðumst aðilar að þessu efnahagssamstarfi, og
létu einskis ófreistað að afflytja það og gera tor-
tryggilegt. Það er alveg víst, að ef
kommúnistar og þeirra fylgifé
hefði ráðið lofum og lögum í landi
hér, er stofnað var til þessarar
samvinnu,, hefði engin vígsla farið
fram við Laxá sl. laugardag og
engin vxgsla væri þá réðgerð við
Sog nú innan tíðar, né heldur
mundi þá hafa bólað á hinum
miklu mannvirkjum, sem upp eru
risin í Gufunesi. Ef menn þurfa
frekar vitnanna við um það, að
kommútjistar skríða flatir í duftinu
fyrir erlendu valdboði og taka er-
lenda hagsmuni fram yfir inn-
lenda, þá eru þeir ekki sjáandi né
heyrandi. Hvernig mátti það gagna
málstað íslands, að afneita fram-
réttri hönd vinsamlegra þjóða til
þess að koma upp þessum mann-
virkjum? Enginn maður með heil-
brigða skynsemi kemur auga á
neina íslenzka ástæðu fyrir fram-
ferði kommúnista. Hitt vita allir,
sem fylgst hafa með þróun al-
þjóðamála, að í „kalda stríðinu"
hefur rússneska herveldið talið
það gagna, sér bezt, að viðreisn
Vestur-Evrópu yrði hægfara og
þar skapaðist jarðvegur fyrir
byltingarstarfsemi samsæris-
manna. Það voru hagsmunir Rússa
sem herveldis og forusturíkis í ein-
valdsheiminum, sem réðu afstöðu
kommúnistaleppanna hér og ann-
ars staðar um vestlæg lönd. Þegar
lokið er hinum miklu mannvirkj-
um hér, er réttmætt og skylt að
minna á, hverjir lögðu stærstan
stein í veg framkvæmdanna og
hverjir störfuðu að því að ryðja
honum úr vegi. Saga virkjananna
sýnir árangurinn af friðsamlegu og
vinsamflegu samstarfi lýðræðis-
þjóðanna og varpar jafnframt ljósi
á kommúnista sem berstrípaða
málaliðsmenn erlends herveldis og
annarlegra hagsmuna.
FOKDREIFAR
Sumar kveður
Á skammri stund skipast veður
í lofti. Á einum degi hverfur hinn
angurværi og fagri svipur háusts-
ins á landinu og vetur gengur í
garð. Enn er sumar samkvæmt alm-
anakinu, en náttúran fer ekki eftir
bókurn og þetta dásamlega og fagra
sumar kveður nú með snjó og frost-
um. Okkur þykir veturinn heldur
snemma á ferðinni að þessu sinni
og vitnum í sumarið næsta á undan
og raunar fleiri næstliðin sumur,
en þó er naumast ástæða til að
kvarta eða blása í kaun. Miklu frem
ur er ástæða til að minnast góð-
viðra og gróðurs með þakklæti og
taka því sem að höndum ber hér
eftir með þolinmæði og karl-
mennsku, enda naumast mikil raun
enn sem komið er.
Margt var sér til gamans gert.
Margt var sér til gamans gert á
þessu sumri. Margir eiga minning-
ar frá útivist og ferðalögum um
landið, sem mun ylja þeim til næsta
vors. Aðrir eiga minningar um góða
uppskeru og hagstætt veður til sjáv-
ar og sveita. Flestir ættu að vera
vel undir vetur búnir, bæði að and-
lcgum og efnalegum forða. Meira
getuni við ekki farið fram á. Enda
hýrnar yfir flestum, er maður ræð-
ir sumartíðina við þá.
Bréf, baðað í birtu.
Ef til vill hefur hin bjarta sumar-
tíð haft áhrif á skaplyndi manna
svo að þess verður víðar vart en í
léttu spori og hýrum svip. Til dæm-
is er kunnugt um a. m. k. eitt bréf
á opinberum vettvangi, sem er laust
við hátíðlegheit og durgslegt orð-
færi opinberra plagga yfirleitt eins
og þau gerazt flest á landi hér.
Bréf þetta ritaði Jón Sveinsson,
fyrrum bæjarstjóri og skattdómari,
bæjarráði Akureyrar 18. júlí í sumar
einmitt þegar sólin skein bjartast
og landið var hýrast og vinalegast
á að líta. Enda ljómar stíllinn af
birtu, glettni og mannkærleika. En
bréfið er svohljóðandi:
18. júlí 1953.
„Þar sem ég gerist nú þungur á
fót, en nauðsynlegt og mér gott
sem eldri manni, að rölta dálítið,
hefi ég verið að smá nudda á við-
konxandi bæjaryfirvöldum að setja
niður bekki á eina þrjá staði á
leiðinni frá Kaupvangstorgi inn að
gamla kirkjustæðinu. Þó hefir
þetta engan árangur borið til þessa
á yfirstandandi sunxri. Margt eldra
fólk æskir þess mjög sem ég, að
bekkjum sé komið upp hér í inn-
bænum, sem hægt sé að hvíla sig á.
í öllum stærri bæjum í menn-
ingarlöndum eru bekkir hafðir með
vissu millibili, sem fólk getur tyllt
sér niður á eftir vild, svo hægt sé
að færa sig yfir heilan bæjarhluta
með hvíldum, án þess að verða
neyddur til að nota ökutæki, ef
hægt á að vera að færa sig yfir.
Nú vil ég eindregið fara þess á
leit við bæjarráð, að það leggi svo
fyrir, að bckkir séu settir upp t. d.
á eftirtöldum þrern stöðum:
1. Austan Hafnarstrætis gegnt
Samkomuhúsinu, t. d. í vegarhorn-
inu suður af Hafnarstræti 64.
2. Sunnan við húsið Hafnarstræti
20, þar sem bekkur hefir eiginlega
alltaf staðið til þessa.
3. Við Aðalstræti austan við
gamla kirkjugrunninn, norðan við
lystigarð Ryelshjónanna.
Ég skyldi sjá um að bekknum
sunnan við Hafnarstræti 20 væri
haldið hreinum, eða biðja gott fólk
að gera það, enda búa þar í vink-
il þrjú af bæjaryfirvöldunum, sem
ég geng út frá, að væri kært að líta
eftir honum. Bekknum framan við
Samkomuliúsið gcng ég út frá að
litið sé eftir af ýmsum í því húsi. En
Ryelshjónin hafa lofað að líta eftir
bekknum austan við kirkjugrunn-
inn.
Er það einlæg ósk margra, að
bæjarráð sjái um, að þetta verði
framkvæmt á opinberan kostnað
án frekari tafar, enda mun vera
samþykktir fyrir þessum nauð-
synlegu þægindum."
Kemur svar á vctumóttum?
Nú er kominn vetur, en svar við
þessu hlýlega tilskrifi var ókomið
þegar síðast fréttist og hvergi hefur
þess orðið vart, að tilgreind bæjar-
yfirvöld hafi gert það að umtals-
efni opinberlega eða látið i Ijós
álit sitt á þeirri ætlun bréfritarans,
að þau mundu taka að sér það
mannkærleikans verk, sem talið er
í bréfinu að þeim sé ljúft að vinna
„í vinkil“ með jrví ágæta fólki, sem
í bréfinu býður fram þjónustu sína.
En kannske kernur svarið þegar
almanakið skráir innreið vetrar.
Sumir horfa hvort eð er á bókstaf-
inn, aðrir í bók náttúrunnar sjálfr-
ar. —
Vetrarstúlka
óskast, helzt eldri kona. —
Sérherbergi.
Afgr. vísar á.

Niðurskorið matarbrauð nýtur
vaxandi vinsælda
SKÖMMU FYRIR stríðið hófu sum dönsk brauð-
gerðarhús að selja matarbrauð niðurskorin, innpökk-
uð í staniol eða sellofan. I pökkunum eru eingöngu
heilar sneiðar, ýmist heil eða hálf brauð. Þetta brauð
var selt eitthvað dýrara en venjuleg heil og hálf
brauð, en það sýndi sig að húsmæðurnar töldu sér
eigi að síður hagkvæmt að kaupa pakkana. í fyrsta
lagi varð rýrnun á brauðinu í höndum þeirra minni
en ella, þ. e. éngar skorpur eða brauðendar fylgdu
með, og svo voru það mikil þægindi að fá brauðið
niðurskorið. Umbúðirnar éru loftþéttar, svo að brauð-
ið harðnar ekki og hver pakki á að geta geymzt all-
lengi eftir að frá honum er gengið.
■e&f': •:*4
SNEMMA Á ÞESSU sumri varð allveruleg hækk-
un á brauðaverði í Dan’mörk, vegna þess að ríkið
kippti að sér hendinni með niðurgreiðslur á brauðum.
Þá bjuggust brauðgerðarhúsin við því, að sala á
„pakkabrauðinu“ eða niðurskorna brauðinu, mundi
stórminnka, því að verðmismunurinn hélzt og var
talið að fólk mundi telja nóg að greiða hið hækkaða
verð á heilum og hálfum brauðum, þótt' það keypti
ekki líka niðurskurðinn og umbúðirnar. En reynsían
varð önnur. Það kom í ljós, að húsmæðurnar töldu
„pakkabrauðið“ ómissandi og sala .þess .er enn vax-
andi. I Kaupmannahöfn er nú um 30%"af aljri brauð-
sölu „pakkabrauð", og um 50% af sölu suirira brauð-
tegunda.
BRAUÐGERÐARHÚSIN hafa með ,tilraunum
komið þessari framleiðslu í fast form og ýfirstigið
erfiðleika, sem áberandi voru í fýrsttí. Bfönðið er
skorið í vélum, og tók nokkurn tíiha að fá hentugar
vélar til þess. Einkum þótti rúgbrauðsskurðurinn
ganga dálítið erfiðlega fyrst. Stærðin á þeim vildi
verða dálítið misjöfn, svo þurftu þau að vera hæfilega
köld áður en skurðurinn hófst. En þetta tókst eigi að
síður. Eftir að skurðinum er lokið er brauðinu raðað
í umbúðirnar, sumpart með vélum, en sumpart með
handafli. Umbúðirnar eru nú aðallega staniol, sem er
mjög þokkalegt og eru þær loftþéttar eftir að búið er
að loka þeim. Til þess að tryggja að pakkarnir þoli
talsverða geymslu eru pakkarnir siðan gerilsneyddir
og auglýsa brauðgerðarhúsin að pakkarnir geti
geymzt í 3—4 vikur án þess að merkjanlegt sé á
brauðinu. Þessi gerilsneyðing er framkvæmd þannig,
að pökkunum er stungið inn í venjulegan bakaraofn,
eftir að þeim hefur verið lokað.
ÞEGAR HEIMILI kaupir einvörðungu „pakka-
brauð“, fellst ekkert til af brauðendum og skorpum,
sem hægt er að nota í brauðsúpur. Aftur á móti eiga
brauðgerðarhúsin nóg af afgöngum, og þeim koma
þau í verð með því að búa til úr þeim brauðduft, sem
selt er í pökkum og notað í brauðsúpur. I brauðdauft-
ið er látið hvítölsduft og hefur verið sannað með rann-
sóknum, að brauðduftið, sem er þurrkað, og ölduftið,
inniheldur eðlilegan skammt af vítamxnum, þrátt fyrir
þessa meðferð. Ýmsar tegundir og blandanir af þessu
brauðdufti eru á markaðinum og þykir þetta hið bezta
efni í ljúffengar brauðsúpur.
ENGIN BRAUÐGERÐARHÚS hér á landi munu
hafa „pakkabrauð“ á boðstólum, en ekki er ósennilegt
að þessi nýjung — sem einnig er útbreidd vestan hafs
— eigi eftir að koma hingað, og sennilegt er, að henni
yrði fagnað af talsverðum hluta húsmæðranna að
minnsta kosti.