Dagur - 13.01.1954, Blaðsíða 4

4
D A G U R
Miðvikudaginn 13. janúar 1954
DAGUR
Ritstjóri: HAUKUR SNORRASON.
Afgreiðsla, auglýsingar, innheimta:
Erlingur Davíðsson.
Skrifstofa 1 Hafnarstræti 88 — Sími 1166
Blaðið kemur út á hverjum miðvikudegi.
Árgangurinn kostar kr. 50.00.
Gjalddagi er 1. júlí.
Prentverli Odds Björnssonar h.f.
Wííííííííííííííííííííííííííííííííííííííísííííííííí1
Höfrnn við ffengið til
ÞAÐ ER STUNDUM sagt að kjósendur séu ekki
langminnugir og hefur við það að styðjast, að oft
tekst óbilgjörnum áróðursmönnum að helga mál-
efni fyrir sinn flokk, sem miltil andspyrna var
gegn áður. í sumum bæjarblöðum hér virðist
treyst á þetta minnisleysi kjósenda. Ýmsir áróð-
ursmenn halda því t. d. fram nú fyrir þéssar kosn-
ingar, að hér hafi ríkt mikil kyrrstaða í bæjai’mál-
efnum, enda hafi „afturhaldsmenn" stýrt málefn-
um bæjarins. Fullyrðingar um kyrrstöðu eru
sleggjudómur, og vafalaust er því treyst, að marg-
ir kjósendur muni ekki lengur, hvaða málefni
voru hér aðallega á dagskrá fyrir fjórum árum,
eða hirði ekki um að rifja það upp. Þótt margt
hafi farið miður en skyldi hér í bænum á liðnum
4 árum, er eigi að síður rétt og skylt að viðurkenna
það, sem vel hefur verið gert. Bæjarblöðin frá því
í janúar 1950 votta, hvaða málefni voru á dagskrá
á kosningabardaganum þá. Er fróðlegt að fletta
þeim og minnast þess, hvernig þau mál, er þá voru
rædd af mestu kappi, standa nú í dag.
LAXÁRVIRKJUNIN nýja var eitt stærsta við-
fangsefni bæjarfélagsins og þá um vorið 1950 var
ráðgert að hefjast handa um virkjuniha. Þátttaka
íslands í Marshall-samstarfinu (gegn eindreginni
andspyrnu kommúnista) var sú undirstaða, sem
þessar framkvæmdir hvíldu á. Hlutverk bæjar-
stjórnarinnar var að vinna að öflun innlends fjár-
magns, og með samvinnu við ríkisvaldið tókst það.
Nú er Laxárvirkjunin nýja fullgerð og tekin til
Starfa. Hér var stórmerkilegt framfaraspor stigið
og lagður grundvöllur að atvinnulegum fram-
kvæmdum á ókomnum árum. Annað stórmál var
á dagskrá í janúar 1950, nýja sjúkrahússbygging-
in. Það mál átti langt í land í ársbyrjun 1950. Þá
var rætt um leiðir til að afla fjár til áframhaldandi
framkvæmda og til að tryggja rekstur sjúkrahúss-
ins. Hvort tveggja þessi verkefni voru leyst, þótt
drægist rösku ári lengur að koma sjúkrahúsinu í
gagn en þá var ráðgert. Nýja sjúkrahúsið er nú
tekið til starfa og með samningum bæjarstjórnar
og ríkisvalds hefur tekizt að tryggja rekstur þess,
þótt reynsla eigi enn eftir að sýna, hvernig fjár-
hagsaðstaða þess verður í framtíðinni. Um hafn-
armál var rætt í kosningunum 1950. Þá lá fyrir að
ljúka viðgerð Torfunefsbryggju, sem var mikið
verk og dýrt, og enn var rætt um að bæta aðstöðu
togaranna með því að koma upp togarabryggju við
Glerárósa. Viðgerð Torfunefsbryggju er að
mestu lokið, en togarabryggjan er ókomin, enda
ekki allir á eitt sáttir um það mál. En verulega
hefur miðað áfram að gera dráttarbrautina nýju
að þýðingarmiklu atvinnutæki í bænum og verður
verkefni hinnar nýju bæjarstjórnar að gera þar
enn betur, með stækkun athafnasvæðisins og nýrri
dráttarbraut fyrir togarana. í hafnarmálunum hef-
ur því ekki ríkt kyrrstaða, enda þótt ekki yrði
öllu lokið á kjörtímabilinu, sem um var rætt. —
Flugvallarmálið var hér og á dagskrá fyrir síðustu
kosningar. Þá var ekki byrjað á framkvæmdum
við Eyjafjarðarárósa, en rætt um nauðsyn þess að
bærinn efndi til samvinnu við ríkisvaldið um
lausn málsins, léti af hendi land
og stuðlaði að framkvæmdum.
Nú hefur þessu máli þokað veru-
lega á leið. Nú hillir undir, að
nýji flugvöllurinn verði nothæfur.
Hér er um stórframkvæmdir að
ræða, sem kosta mjög mikið fé
og veltur þar mest á framlögum
ríkisins. Á síðustu árum hefur
mikill skerfur ríkisframlags til
flugmála gengið til framkvæmda
hér, til öryggisþjónustu og flug-
vallargerðar. Hér hefur því ekki
ríkt kyrrstaða heldur er veruleg
framför. Vegamál eru eilíft dag-
skrárefni í bæjarstjórnarkosning-
um. í janúar 1950 var mest rætt
um nýja brú á Glerá og akveg
gegnum Glerárþoi-p. Þeim fram-
kvæmdum má heita lokið og vann
bæjarstjórnin að þeim málum á
liðnu kjörtímabili. Þá var hér
rætt um nauðsynlegar breytingar
á Samkomuhúsinu, sem nú er
lokið, um stuðning við að koma
upp æskulýðsheimili templara,
endurvarpsstöð og nauðsyn þess
að koma upp nýrri innisundlaug.
Flest þessi verkefni eru komin í
höfn, en þó er sundlaugarmálið
enn hálfkarað, og er ekki vansa-
laust. Það verður verkefni nýju
bæjarstjórnarinnar að láta Ijúka
byggingunni hið bráðasta og mun
raunar þegar nú einhver skriður
kominn á það mál.
LOKS ER að geta þess, að fyrir
kosningarnar 1950 var rætt um
gildi þess að auka togaraflotann
og eygðu menn þá möguleika til
þess að fá skip af togurum þeim,
sem ríkisstjómin var þá að láta
smíða í Bretlandi. Svo fór líka'
að hingað fékkst eitt af þeim
skipum, en meira var ekki ráð-
gert. En svo hafa málin ráðist á
þessu kjörtímabili, að aukningin
varð tvö skip. Á sl. ári bættist
flotanum ágætt skip fyrir atbeina
efsta manns á lista Framsóknar-
manna og fékkst stuðningur
bæjarstjórnar, þótt þar væri,
veruleg andspyrna gegn málinu
til að byrja með. Af öðrum fram-
kvæmdamálum, sem þó koma
ekki beinlínis við störf bæjar-
stjórnar, en voru hér á dagskrá
í kosningunum 1950, má minna á
hinar miklu verksmiðjubyggingar
samvinnufélaganna. Þeim er nú
lokið og með þeim fengin þýð-
ingarmesta nýsköpun í atvinnu-
lífi bæjarins um margra ára skeið.
ÝMÍS FLEIRI málefni voru
hér á dagskrá í bæjarblöðunum,
en hér er stiklað á nokkrum aðal-
atriðum og sýnir saga þeirra, að
fullyrðingar um kyrrstöðu eru úr
lausu lofti gripnar. Hér hefur
orðið veruleg framför og það er
athyglisvert fyrir kjósendur, að í
öllum þessum framkvæmdum
hefur notið stuðnings og víða for-
ustu af hálfu Framsóknarmanna.
En þótt nokkrum áföngum sé náð,
eru verkefnin fleiri, sem bíða.
Hvert nýtt kjörtímabil færir ný
verkefni til úrlausnar. Svo er og
hér nú. Hér þarf mjög að efla
atvinnulíf, með aukinni útgerð,
auknum iðnaði og fleiri fyrir-
tækjum, sem geta orðið langlíf í
bænum, framleitt verðmæti og
skapað atvinnu. Saga síðustu
áratuga sannar, að í þeim efnum
hefur mest munað um samvinnu-
félagsskapinn. Hann er og enn
líklegastur til varanlegra átaka,
ásamt með þeim framkvæmdum,
sem bæjarfélagið sjálft hefur for-
göngu um og styður. En það er
ekki lítilsvert, að þau öfl, sem
vilja hefta eðlilegan vöxt sam-
vinnufélaganna, nái ekki yfirhönd
í bæjarstjórninni. Þar mundi
þeim veitast léttara en áður að
tefja framsóknina með tilliti til
þröngra eiginhagsmuna. Með því
að styðja lista samvinnumanna
leggja menn því lóð á vogarskál-
ina til þess að hér verði enn hafin
sókn í atvinnu- og efnahagsmál-
um og þannig undirbúin, að hún
standi um langan aldur.
FOKDREIFAR
Mikið skrifað — minna skrafað.
Höfuðstaðarblöðin eru þegar
froðufellandi af pólitískum æs-
ingi, en höfuðstaðarbúar segja
að minna sé skrafað en skrifað
um kosningarnar. Fólk virðist
láta sér hægara en blöðin. %Iér
hjá okkur hefur allt verið fremur
kyrrt til þessa, líka í blöðunum,
en vafalaust hvessir er líður á
mánuðinn. Hér í bænum er aftur
á móti töluvert skrafað um
kosningahorfurnar og menn gera
sér það til dundurs að reikna út,
hvernig úrslitin munu verða.
Virðist álit flestra, að lítilla
breytinga sé að vænta á bæjar-
stjórninni. Yfirleitt eru framboðs-
listarnir lítið breyttir nema Fram
sóknarlistinn. Af 22 nöfnum á
honum eru 14 ný og er það lang-
mesta breyting, sem gerð hefur
verið á nokkrum listanum. Til
dæmis eru 4., 5., 6., 7. og 8. mað-
ur listans ný nöfn í bæjarstjórn-
arkosningum hér, allt ungir
menn, sem líklegir eru til þess að
láta gott af sér leiða í bæjarmál-
um.
Ætla 200 manns að útiloka sig
frá áhrifum í bæjarmálum?
ÞAÐ ER nú skoðun margra, og
fær aukin byr eftir því sem líður
á mánuðin, að líkur séu fyrir því
að Framsóknarmenn fái verulega
aukið fylgi í kosningunni, enda
möguleiki að listinn geti fengið 4
menn kosna. Sjálfstæðismenn
reikna sjálfir ekki með því að fá
betri útkomu en í síðustu bæjar-
stjórnarkosningum og telja sig
þurfa að halda á spöðunum til
þess að halda fulltrúatölu sinni.
Bæði kommúnistar og kratar eru
í hættu að tapa sæti og þó komm-
ar í meiri hættu, enda gengur
kommúnistafylgi hvarvetna sam-
an hér á landi og skriftina á
veggnum sáu kommúnistar hér í
sumar. Þjóðvarnarflokkur býður
nú í fyrsta sinn fram til bæjar-
stjórnar, en ólíklegt er að hann
fái mann kjörinn. Fólk telur að
hann eigi ekkert erindi í bæjar-
stjórn með Keflavíkurmál sín, og
um ,,stefnuskrána“, sem þeir
birtu fyrir jólin er það sannast
sagna, að engan nýjan flokk þarf
til þess að framkvæma ýmis þau
málefni, sem bæjarmenn eru mest
sammála um. Horfur eru á þv^ að
•fylgi Þjóðvarnarliða dragist sam-
an frá í sumar, enda vitað um
ýmsa, sem ljáðu þeim fylgi til Al-
þingis, sem telja þíi ekkert hafa
að gera í bæjarstjórn. En til þess
að flokkurinn komi manni að
þarf hann að auka fylgi sitt veru-
(Framhald á 7. síðu).
Atvinnuöryggi, einkarekstur og
samvinnurekstur
NÝLEGA SKRIFAÐI formaður Iðju grein um
atvinnumál í kommúnistablaðið og varpar þar fram
spurningu um, hvað þurfi að gera til þess að tryggja
öllum arðvænlega atvinnu. Spurningunni svarar
hann ekki, en lætur í það skína, að helzta bjargráð-
ið sé að kjósa fulltrúa kommúnista í bæjarstjórn,
og mun verkafólki þykja bjargráðið létt í lófa.
Þessi ábending formannsins vakti þó enga furðu
því að enda þótt hann teljist naumast til þeirra,
sem eru glákomblindir kommúnistar, hefur hann
nú um langa hríð gengið með meiriháttar sjón-
skekkju og séð hagsmuni „flokksins“ nær sér en
atvinnumál iðnaðar og iðnverkafólks. En naumast
getur þó hjá því farið, að það veki furðu félaga í
Iðju, að formaður félagsins skuli skrifa langa grein
um atvinnumál og bæjarmál án þess að minnast
nokkurs staðar á hagsmuni iðnaðarins og iðnverka-
fólksins eða möguleika iðnaðarins til þess að verða
enn stærri atvinnuveitandi en hann nú er. Slíkur
foringi er meira en lítið undarlega vaxinn.
MÁLEFNI IÐNAÐARINS hér í bæ eru vissu-
lega þess virði að ræða þau. í iðnaði hafa hér orðið
miklar framfarir á liðnu kjörtímabili og það er vel
þess virði, að glöggva sig á því, með hverjum
hætti þær eru til komnar og hverjir hafa þar haft
forustu. Formaður Iðju ræðir í grein sinni m. a.
um byggingu hraðfrystihúss, sem að sjálfsögðu
mundi mjök auka atvinnu hér ef trygging er fyrir
hendi um upplag hráefnis þegar atvinnuþörfin er
mest. En jafnvel slíkur rekstur mundi hvergi nærri
eins mikilvægur fyrir vöxt og viðgang bæjarfélags-
ins og þær iðnaðarframkvæmdir, sem búið er að
framkvæma hér á síðasta kjörtímabili, en form.
sér enga ástæðu til að minnast á: Hin gífurlega
fjárfesting samvinnufélaganna í nýjum iðnfyrir-
tækjum hér á Akureyri og starfræksla þeirra.
SÍÐAN boi'gararnir gengu hér síðast til bæjar-
stjórnarkosninga hafa stórtíðindi gerzt í iðnaðar-
málum, sem haft hafa mikla þýðingu og hljóta að
hafa það í framtíðinni, ef rétt er á haldið. Á Gefjuni
er búið að framkvæma einhverja mestu „nýsköp-
un“ í iðnaði hér á landi á síðari árum. Þar er risin
upp algerlega ný verksmiðja, búin miklum og góð-
um vélakosti. Þá er hafin starfræksla ullarþvotta-
stöðvar sem hefur orðið til þess að hingað kemur
mest öll ull landsmanna til einhvers konar með-
höndlunar, sem veitir atvinnu. Þá hefur Fataverk-
smiðjan Hekla verið stórlega aukin og veitir nú
fjölda manns atvinnu og hefur gerzt brautryðj-
andi á ýmsum sviðum framleiðslu fatnaðar. Þessi
,,nýsköpun“ í iðnaðimun er enn merkilegri fyrir
það og traustari, að það er samvinnufélagsskapur-
inn sem að henni stendur. Fyrir verkafólkið er það
veruleg trygging. Reynslan hefur margsannað, að
fyrir framtíðaratvinnuöryggi er valt að treysta
einkarekstri. Einstaklingur getur tekið upp á því
að hætta iðnrekstri og flytja fjármagn og vélar á
brott. Slíkt hefur hent. Fyrir framtíð bæjarfélags-
ins hefur samvinnurekstur af þessu tagi miklu
meira gildi. Honum verðui'* ekki skyndilega hætt.
Þótt mannaskipti verði í framvarðstöðum heldur
samvinnureksturinn áfram. Einkafyrirtæki getur
skyndilega hætt ef eigandinn er burtu kallaður. £
samvinnurekstrinum felst því miklu meira öryggi
fyrir þá, sem við reksturinn vinna. Þar að auki sann
ar nú reynslan hér, að í iðnaði samvinnumanna er
jafnan vöxtur og endurnýjun. Aðstaða Akureyrar
sem iðnaðarbæjar er allt önnur í dag, eftir hina
miklu fjárfestingu Sambandsins í verksmiðjum hér,
en áður var. Ekkert er líklegra en að heilbrigð þró-
un í þessum iðnaði haldi áfram, ef ekki er að hon-
um þrengt af utanaðkomandi öflum.
ÞEGAR ÞETTA svið allt er athugað, hefði mörg-
um fundizt það standa nær formanni Iðju, að hvetja
félagsmenn til þess að standa sem dyggilegastan
vörð um þennan iðnað, sem bæjarfélagið á svo
mikið undir, og forða því að að honum verði þrengt
af þeim öflum á stjórnmálasviðinu sem gjarnan
vilja setja fótinn fyrir allan samvinnurekstur, hvar
sem hann er að finna, heldur en taka undir ómak-
(Framhald á 7. síðu).