Dagur - 23.03.1955, Blaðsíða 4

4
DAGUK
Miðvikudaginn 23. marz 1955
D A G U R
Ritstjóri: HAUKUR SNORRASON.
Afgreiðsla, auglýsingar, innheimta: Erlingur Davíðsson.
Skrifstofa í Hafnarstræti 88. — Sími 1166.
Árgangurinn kostar kr. 60.00. — Gjalddagi er 1. júlí.
Prcntverk Odds Rjörnssonar h.f.
Skynsamleg lausn eða pólitísk
taflmennska?
FREGNIR úr Reykjavík herma
íú að fremur óvænlega horfi í
rerkfallsmálunum. Senn er liðin
-'yrsta vika verkfallsins þar syðra,
en lítt mun hafa dregið nær sam-
comulagi, þótt margir fundir hafi
/erið haldnir. Það, sem einkum
eggst fyrir brjóstið á atvinnu-
•ekendum, er sú krafa Alþýðu-
sambandsstjórnarinnar, að leggja
cáuþgjald sumarsins 1947 til
grundvallar í umræðum um kaup
jg kjör nú, rétt eins og ekki hafi
/erið gerðir kaupgjaldssamningar
i þeim tíma, sem síðan er liðinn.
3n um það virðist samkomulag í
nilli hagfræðinga þeirra, sem at-
lugað hafa kaupmátt launa,
ívort sem þeir eru gerðir út af
,\lþýðusambandinu eða öðrum
nöilum, að hver króna kaupi fullt
dns mikið í dag og hún gerði
uð afloknu desemberverkfallinu
íj’.óra 1952. Krafan um hækkað
caup nú hlýtur því að grundvall-
tst fremur á því, að verkafólk
eigi kröfu á aukinni hlutdeild í
pjóðartekjunum en á varnarbar-
ittu gegn dýrtíð. Og það mun líka
úétt, að þjóðartekjurnar hafa
/axið og því ekki óeðlilegt, ao
oeir, sem laun taka, vilji fá hlut-
leild af því. Hins vegar eru kröf-
ur þær. sem fram hafa verið sett-
ur, áPeiðanlega ekki í samræmi
/ið þann raunveruleika. Þær
/ru miðaðar við tiltekið tímabil,
■-•r kaupgjald komst hæst sumarið
V947, en í blöðum þeim, sem nú
/írðast telja þá tíð til fyrirmynd-
ar, er því leynt, að dýrðin var
jkammvinn. Eftir fáa mánuði
.setti Alþingi, undir forustu Al-
þýðuflokksins, lög um vísitölu-
bindingu, sem raunveivilega
lækkaði kaupgjald Það kaup-
gjald, sem menn vilja nú helzt
níða við, var því óraunhæft. Og
iinkennilegt er það, að skrifa svo
jg tala um kaupgjaldssmál und-
anfarinna ára, að geta þess að
/;ngu að síðan hefur gengi krón-
ÍIIN FYRlRHUGAÐA raf-
nagnshækkun er umræðuefni
nanna ekki síður en verkfalls-
nálin. Víða verður þess vart, að
nenn eru sammála þeirri skoðun,
jem hér kom fram í sl. viku, að
ikki sé rétt að taka þegjandi við
aækkun þeirri, sem Laxárvirkj-
jnin hefur nú rétt áð notendum.
Fmnst fólki hér lítið réttlæti í
þvi, að reikna því fullu verði af-
gangsorku, sem ekki hefur unnizt
;ími né fé til að leiða í aðrar áttir.
Og til of mikils ætlast, að þetta
mikla mannvirki verði að fullu
óúið að borga sig á 15 árum, og
það þótt vextir séu háir. Líkleg-
asta afleiðing hækkunai'innar í
ibráð er mikil takmörkun á notk-
ilíl rafmagns á heimilunum. Ut-
unnar verið fellt af því að þjóðfé-
lagið hafði spennt boga sinn of
hátt. Skuggi valts gengis hvílir og
áfram yfir öllum óraunhæfum
kröfum um hærri laun. Þetta
verða menn að hafa í huga nú og
haga kröfum í samræmi við þetta.
ÞVf MIÐUR vill oft fara svo,
þegar komið er út í verkfallsbar-
áttu, að átökin verða um styrk-
leika deiluaðila og úthald þeirra
fremur en réttlát endalok. Verk-
fall er, eins og styrjöld, engin
lausn á vandamálum stéttanna
eða þjóðfélagsins. En það er
kostnaðarsamt ævintýri fyrir
heildina, og verður að lokum til
tjóns fyrir alla. Þegar þetta er
ritað, liggur ekki ljóst. fyrir, hvort
deiluaðilar hafa í raun og sann-
leika lagt sig fram um að ná sam-
komulagi með því að miða kröfur
og tilboð við skynsamlega lausn
fremur en pólitíska taflstöðu. —
En meðan talað er og ritað eins
og öll kjaramál landsmanna eigi
að miðast við tiltekið timabil fyrir
8 árum, rétt eins og ekkert hafi
gerzt síðan, er ekki von á góðu.
Auknar þjóðartekiur gefa fyrir-
heit um möguleika á að bæta kjör
verkafólks. En reynslan konnir,
að sé boginn spenntur of hátt, er
leiðin til kjararýrnunar fljótfar-
in. Á það minnir vísitölubinding
Alþingis 1947, og gengisfellingin
tveimur árum síðar En sé sann-
girni krafizt af verkafólkinu,
verður að ætlast til sömu sann-
girni af atvinnurekendum.
Verkalýðsfélögin birtu í upphafi
óraunhæfar kröfur. Atvinnurek-
endur eiga, þegar þetta er ritað,
eftii' að leggja fram skynsamlegt
gagntilboð. Þegar hvort tvcggja
er fyrir hendi, getur almennir.gur
í landinu fremur en nú er áttað
sig á því, hvort tilgangurinn með
þrjózku í samningum er sann-
gjarnt tillit til þjóðarhagsmuna
eða pólitísk taflmennska.
koman af því verður sú, að af-
gangsorka sem engum kemui að
gagni, eykst, í stað þess að
minnka. Slíkt er öfugþróun, sem
spyí na ber í móti. Hefja þarf því
viðræður við ríkisvaldið um þá
verðlagsstefnu, sem hér er nú
upp tekin í rafmagnsmálunum.
Athuga þarf, hvort ekki er rétt
að selja rafmagn lægra verði eftir
að vissri lágmarksnotkun er náð.
Og enn þarf að athuga, hvort
heppilegt og réttlátt er, að rniða
rafmagnsverð til hitunar við
kolaverð fremur en olíuverð. —
Þetta eru allt hagsmunamál
heimilanna. En tillit þarf að taka
til þeirra ekki síður en hagsmuna
fyrirtækja og opinberra stofn-
ana.
Skömmu fyrir áramót barst
blaðinu falleg bók austan um haf:
„Guder, Helte og Godtfolk“, þýð-
ing ýmissa Eddukvæða á dönsku,
gerð af Martin Larsen fyrrum
sendikennara í Reykjavík. Þetta
er útdráttur úr fyrri heildarþýð-
ingu hans, og er þessi bók ætluð
leikmönnum fremui' en lærdóms-
mönnum og er gerð með tilstyrk
danska menntamálaráðuneytis-
ins.
Það er skemmst af að segja, að
svo fallega og — á nútímavísu —
aðgengilega útgáfu Eddukvæða
eigum við íslendingar ekki. í
búningi af þessu tagi má sjá Ru-
bayat Ómars Khayyams í bóka-
skápum manaa hér en ekki ís-
lenzk fornkvæði. Þar er forn ver-
aldarvizka klædd sparifötum nú-
tíma bókagerðar og oft falíega
myndskreytt. Hér er eins farið
að. Sérkennilegar — og stundum
fallegar — teikningar eftir Mo-
gens Zieler, eru felldar að kvæð-
unum.
Bálkur Hávamála er hér brot-
inn í smæri'i hluta og því bezta
haldið til haga. Hefst bókin á
Vísnaþáttur á Akureyri.
KARLAKÓRINN GEYSIR
hafði „kabarettkvöld11 í sl. viku
og var þar m. a. til skemmtunar,
að kunnir hagyrðingar spreyttu
sig á að botna vísur. En það ger-
izt nú eftirsótt skemmtun, síðan
útvarpið hóf þá gömlu íþrótt til
vegs á ný.-Uppi á palli voru þrír
kunnir hagyrðingar, þeir Baldur
Eiríksson, Bjarni Jónsson og
Hjörtur Gíslason, en Gísli Ivon-
ráðsson stjórnaði þættinum og
flutti fyrrihlutana. Þeir munu
flestir hafa verið eftir Rósberg G.
Snædal. Hér fer á eftir sýnishorn
þess, sem þarna gerðist:
Botnað af Baldri Eiríkssj'ni:
Það er ekki vandaverk
vísu þessa að botna.
Andagiftin yrði sterk
ef ögn ég mætti blotna.
Öldur falla upp að strönd,
ýfist brim við kletta.
Stýra skal með styrkri hönd
og stefnu taka rétta.
Einu sinni sá ég hjört
sveima um skógargötu.
Betur lízt mér belja svörf,
er bryður hey við jötu.
Borgin innst við Eyjafjörð
öllum þykir fögur
Þar er frjóust feðrajörð,
fegurst ljóð og sögur.
Botnað af Bjarna Jónssvni:
Reifa landið rökkurtjöld
í rekkju skríð ég mína.
Nú er gamla konan köld,
kærleik hætt að sýna.
Ástandið er ekki gott,
alltaf hækkar kaupið.
Ég leik méi' bara og lifi flott,
læt svo meira'í staupið.
Vorsins ómar ymja dátt,
árdags geislar skína.
Nú lifir guð í góðri sátt
Við goodtemplara sína.
bindindisprédikun þeirra: „Er-a
svá gótt, sem gótt kveða öl alda
sonum“. Og bera þessar vísur
heiti óminnishegrans í þessari
gerð Martins Larsens. En síðan
koma raunaljóð elskhugans: ,,0m
at stole paa kvinder“, en bannig
skilgreinir hann efni vísunnar,
sem hefst á þessum orðum:
Vorsins myndir vísu bind,
vakna yndis hljómar.
Oft við skyndiástar-synd
eru blindir dómar.
Botnað af Hirti Gíslasyni:
Vandamálin virðast mér
vera óteljandi.
Hér á borðum bannað er
brennivín og landi.
Öldur falla upp að strönd,
ýfist brim við kletta.
Leið til hafnar verður vönd,
við skulum rifa og létta.
Vorsins myndir vísu bind,
vakna yndis hljómar.
Geislar sindra, glóir lind,
gull á tindi ljómar.
Borgin innst við Eyjafjörð
öllum þykir fögur.
Þar er eins og brosi börð,
bjarkir, hús og lögur.
Rafvæðingu Svalbarðsstrandar
lokið.
Gústaf Berg Jónasson rafvirkja-
meistari skrifar blaðinu:
„EKKI GET eg á mér setið, að
leggja fáein orð í belg, þegai'
þessum hjalla er náð. Eitt sinn,
þá er Jónas Jónsson frá Hriflu,
fyrrum þingmaður Þingeyinga,
heimsótti Svalbarðsströnd fyrir
kosningar, bar fundum okkar
saman, og eru mér löngum minn-
isstæð þessi orð, er hann mælti
mælti við mig: „Er yður kunnugt
að verk það, sem þér eruð að
leysa af hendi, markar tímamót,
þar eð þetta er fyrsta íslenzka
sveitin, sem raflýst er?“ — Eg hef
ásamt starfsmönnum mínum raf-
lýst 23 bæi á Svalbarðsströnd,
milli Veigastaða og Garðsvíkur,
að báðum bæjum meðtö'dum,
auk þorpsins á Svalbarðseyri,
eru því kynni mín og Ströndunga
orðin alllöng, og er það ætlun mín
með línum þessum að þakka þau
og góðan aðbúnað, er við raf-
(Framhald á 7. bls.).
„Meyjarorðum skyli manngi
trúa“. En „Saadan er elskov“,
kallar hann hugleiðingar forn-
skáldsins. „Svá er friðr kvenna,
þeira er flátt hyggja“. Og „Sollys
paa sit sengelin" er yfirskrift
vísnanna, sem hefjast með þess-
um orðum: „Hugr einn þat veit,
er býr hjarta nær“, en fjalla ann-
ars um meyna er höfundur sá
„sólhvíta sofa beðjum á“. Og
meira eru Hávamál hér sundur-
brotin unz þýðandi snarar sér í
gestaþátt, er hann lætur reka
lestina og kallar hér „Paa rejse i
hverdagen“. — En margar kviður
fleiri þýðir Mertin Lai'sen m. a.
þessar: Rígsþula, Skírnismál,
Þrymskviða, Gróttasöngur. Völ-
undarkviða, Sigurðarkviða,
Hamðismál og Vafþrúðnismál, en
Völuspá lætur hann reka lestina.
Um þýðingu Martins Larsens
er erfitt að dæma fyrir leikmenn
á íslandi. Henni virðist ætlað það
hlutverk fyrst og fremst, að opna
dönskum lesendum sýn til há-
klassískra fornbókmennta ís-
lendinga. Vísurnar eru mjög ein-
faldar og orðfærið laust við prjál.
Efnið er hér enn ljósara við
fyrsta yfirlestur en það er í huga
nútíma íslendinga, er lesa fium-
gerð kvæðanna skýringalaust í
fyrsta sinn. Miðað við þetta hlut-
verk þýðingarinnar, má ætla að
Martin Larsen hafi hér unnið
gott verk. — Munksgaardsforlag
hefur gert bókina mjög vel úr
garði.
Hvernig líta svo kvæðin út á
nútíma dönsku?
Hér er sýnishorn:
Úr Völuspá:
Ár var alda,
þat er ekki var, ,
var-a sandr né sær
né svalar unnir;
jörð fannst æva •
né upphiminn,
gap var Ginnunga,
en gras hvergi.
Danska Martins Larsens:
Urtid var det,
Ymers dage, ■
intet sand, ingen sö,
ingen svale bölger; 1
Jord saas ikke
og ikke himlen \
gaþ og gold tomhed
af græs intet. I
Úr Hávamálum:
Hrörnar þöll,
sú ei' stendr þorpi á,
hlýr-at henni börkr né barr;
svá er maðr,
sá ei' manngi ann.
Hvat skal hann lengi lifa? !
Þýðing Larsens:
Vissent staar træ
paa vejrbidt höj,
blottet för bark og löv;
saadan visner
den vennelöse.
Naar er hans aar mon omme?
Heimilin og rafmagnið
„Ár skal rísa, sá er annars vill fé eða fjör hafa; sjaldan liggjandi úlfr
lær of getr né sofandi maðr sigr.“ — En það útleggst: „Ud af sengen
slcal man eftir andrcs blod, gods og gyldne skatte; for liggende ulv
faar luft af steg og en syvsover ikke sejr.“ — Teikning eftir Mogens
Zieler, úr bók þeirri, er hér er gerð að umtalsefni.