Dagur - 29.05.1957, Blaðsíða 5

Mið,vikudaginn 29. maí 1957
D A G U R
5
Sj álfstæðisflokkuriim yill gera verkföllin að „liá-
bjargræðistíma” fyrir braskarastéttina í landinu
(Framhald af 1. síðu.)
„Ríkissfjómin skal
hvergi fá lán”
Tilgangurinn var auðsær, að
spilla áliti ríkisstjórnarinnar út á
við, og bá ekki horft í það, þó að
það skaoaði þjóðina. Þeir vissu
það einnig Sjálfstæðismenn, að
þeir höfðu stofnað til stórkost-
legra óreiðuskulda vegna hálf-
gerðra framkvæmda, sem áður
eru taldar. Innlenda lánsféð hafði
verið tæmt. Ef ríkisstjórnin gæti
hvergi fengið peninga erlendis,
þá leiddi það af sjálfu sér, að hún
yrði að fara, var vonin og við-
kvæðið fyrst eftir að ríkisstjórnin
tók við. Ríkisstjórnin skal hvergi
fá lán, var hvíslað á klíkufundum
Sjálfstæðisflokksins hér í Reykja
vík og nálægum sveitum; eftir
þrjá mánuði verður hún að fara
— Eg er viss um, að það má leita
víða um lönd til þess að finna
jafnfáheyrð vinnubrögð og þessi.
Ráðsfafanirnar um
áraméfin
Eftir að ríkisstjórnmni hatði unnizt
tími til að snúazt gegn þessum róg-
íregnum með ýmsum liætti, var
fyrsta verk hennar að stöðva dýr-
tíðarskrúfuna í samráði og -sam
starfi við aðalvinnustéttirnar, A
þcssa fundi sendi Sjájfstæðisflokk-
urinn fulltrúa sína til þess að reyna
að spilla samkomulaginu. Hófst þá
þegar sú ^kemmdarstarfsemi, sem
Sjálfstæðisflokkurinn hefir stundað
síðan.
Eftir að tekizt hafði að stöðva
verðbójguskfúfúna, liófst annar
þáttur í vinnu ríkisstjórnarinnar,
ýtarleg rannsókn á fjármálaástand-
inu, samningar við efnahagsnefnd
launastéttanna, og það tókst að ná
samkomulagi. Þær aðgerðir ltafa
verið raktar svo ýtarlega, að ég sé
ekki ástæðu til að verja tíma til
þess að rekja jtær hér. Samkomu-
lag um að breyta skráðu gcngi
krónunnar náðist ekki, þótt ýmsir
álitu að það væri eðlilegasta lausn-
in, e£ unnt væri að frnmkvæma
hana í samráði við vinnandi fólk.
En vert er að vekja athygli á því
hér, að allir stjórnmálaflokkarnir
voru sammála um, að jtað fé, sem
aflað var íramleiðslunni til styrkt-
ar, mætti ekki minna vera, enda
hefir því raiður orðið sú raunin eft-
ir aflabrestinn í vetur. Og stjórnst-
arandstaðan gat ekki bent á neinar
aðrar leiðir til tekjuöflunar í þessu
skyni en þá, sem gripið var til.
Þessar ráðstafanir tókst að gera
fyrir áramót, þannig að framleiðsl-
an gat í þetta skipti haldið áfram
án nokkurrar stöðvunar.
Lán tii að greiða
vanskllaskuldirnar
Jafnhliða því, sent unnið var að
þessum ráðstöfunum, hóf ríkis-
stjórnin umleitanir til þess að fá
erlent lán, enda var Jiað óumflýj-
anlegt, ef ætti að bjarga þjóðinni
frá bráðri hættu vegna vanskila-
skulda, er námu, eins og áður seg-
ir mörgum tugum milljóna. Og
einnig þetta tókst. I Bándarlkjun-
um fckkst bagkvæmt lán, um 65
milljónir króna. Af Jtessu láni fékk
fæktunarsjóður Búnaðarbankans
20 Tnilljónir, og tétkst þar með að
afstýrq yfirvofandi vandræðum.
Fiskveiðasjóður fékk 10 milljónir
til útlána. Til framkvæmda í raf-
magnsmálum dreifbýlisins var var-
ið 18 milljónum og þannig kontið
í veg fyrir algera stöðvun þeirra
framkvæmda. Sementsverksmiðjan
i'ékk 7 milljónir.
Rafvæðing dreifbýlisins
og verðbólgan
í þessti sambandi er rétt að
skjóta hér inn í, við ltvað er að
stríða á ýmsum sviðum þjóðlífsins,
þegar verðbólgan eykst svo hratt
sem raun hefir á orðið á undan-
förnum árum.
A 10 ára áætlununni um rafvæð-
ingu dreifbýlisins var gert rað fyr-
ir, að hún kostaði öll 310 millj kr.
Nú er þessi áætlun vegna vaxandi
dýrtíðar orðin 450—500 millj. kr.
Ivostnaður við frámkværödir 1957,
með því að draga saman allt sem
unnt er; er 110 inillj. króna, eða
um Jrað bil þriðjungur af allri 10
ára áætluninni, þ. e. um 14 af
henni, eins og hún er í dag. ÞaÖ
vantar 45 milljónir króna til jíess
að framkvæma áætlunina í ár og
þó hefir ríkisframlagið tvöfaldazt
frá því sem var upphaflega gert
ráð fyrir.
Lánin fi! Sogs-
virkjunarinnar
Næsta stóra skrefið, sem stíga
varð og ekki jtoldi bið, var stækk-
un aflstöðvarinnar við Sogið. Eftir
tvö ár verður rafmagnsskortur á
hinu stóra veitusvæði. Aburðar-
verksmiðján, sem sparar okkur ár-
lega tugi milljóná í erlendum gjald-
eyri, hefði stöðvazt. Fyrrverandi
ríkisstjórn liafði leitað eftir láni í
tvö ár án árangurs, eins og fyrr
segir. Ríkisstjórnin sneri sér þeg-
ar að Jní fyrir áramótin að leita
eftir láni 1 Bandarikjunum til
þessara framkvæmda. Og það hef-
ir nú tekizt að tryggja þetta lán,
að minnsta kosti að verulegu leyti.
En meðan á Jtessari lántöku stóð,
sem nteðal annars er fyrir Reykja-
víkurbæ, sem á helming Sogsstöðv-
arinnar á móti ríkinu, var staddur
hér blaðamaður frá einu af aðal-
blöðunt auðjöfra í Bandaríkjunum,
og skriíaði hann grein í blað sitt
um það, eftir viðtali við ýmsa liátt
setta Sjálfstæðismenn, að fráleitt
og liættulegt væri að lána íslend-
ingum þessa peninga. En þessi
rógsherferð mistókst einnig.
Afgreiðsla fjárlaganna
Eftir að ríkisstjórnin hafði bjarg-
að þessum málum, sneri hún sér
að því eftir áramótin að setja fjár-
lög, sem hafði orðið að fresta
vegna annríkis við clýrtíðdrráðstaf-
anir fyrir áramót. Sjálfstæðismenn
liafa mikið um það fjasað, hvað
fjárlögin séu há, og það er rétt,
þau eru of há. E11 í fjárveitinga-
nefnd stóðu jteir með öllum tillög-
um, sem hækkuðu útgjöld ríkisins.
En auk þess fluttu Jteir tiflögur um
útgjaldahækkanir, sem námu 15
millj. kr. Einstakir þingmenn báru
fram hækkunartillögur við ijár-
lagaaígreiðslmia, sem námu Í0,3
millj. króna. A yfirstandarídi þingi
hafa Sjálfstæðismenn flutt tillög-
ur, ýmist um útgjaldahækkanir eða
tekjulækkanir, seni nema 200-250
milljónum króna. Þannig er sam-
ræmið milli orða og athafna í frani
kvæmd á öllum sviðum.
Msrkiiegf og margþæfí
löggjaíarsfarf
Eftir afgreiðslu fjárlaga Iiefst
svo þriðji þáttur í verki þings og
stjórnar, mjög margþætt og víð-
tækt löggjafarstarf. Löggjöf um
eflingu fiskiílotans með sérsöku
tilliti til jafnvægis í byggð lancfs-
ins var sett fyrir áramót. A síðari
hluta þings liefir verið unnið að
setningu nýrrar liiggjafar um land-
nám, eflingu Fiskveiðasjóðs, útflutn
ingsverzlun, lán tii íbúða í kaup-
stöðum og kauptúnum, stóreigna-
skatt, sem lagður cerður í bygg-
ingarsjóð ríkisins og veðdeild Bún-
aðarbankans, lax- og silungsveiði,
búfjárræktarlög. Löggjöf hefir
verið sett um stofnun Vísindasjóðs,
eflingu menningarsjóðs, félags-
heimilasjóðs og íþróttasjóðs auk
margs annars, er þegar ltefir verið
rakið í fréttum. Loks rná ncfna
breytingar á bankalöggjöf lands-
ins. Er hér um að ræða mikils-
verða löggjöf á ýmsum sviðum og
verður rakið nánar síðar.
Það er vitanlega rétt, að þetta
þing er orðið alllangt. En þegar
þess er gætt, hvaða viðfangsefnum
þing og stjórn hafa Jturft að rnæta,
mun jtað flestum skiljanlegt, að
svo hiaut að verða. I annan stað
verður ekki ltjá því komizt, fyrir
því er reynsla, að þegar ný flokka-
samsteypa tekur við völdum, verð-
ur þinghald að jafnaði lengra á
fyrsta þitigi eftir slíka breytingu.
Þannig var þetta 1946—47. Þá
var þinghald álíka langt og það
reyndist nú. Þingi lauk þá 24. maí,
en nú litlu síðar.
Höíuðnauðsyn er að
verðlagið sé sföðugt
Það, sem mestu máli skiptir fyr-
ir afkbmu þjóðarinnar, er stöðugt
verðlag. Þetta gerði ríkisstjórnin
sér þegar ljóst síðastliðið haust, að
var stærsta atriðið. Þess vegna var
sett á verðlagseftirlit til jtess að
halda verðlagi niðri, eftir því sem
unnt væri. Þessu verðlagseftirliti
hefir verið framfylgt jtannig, að
Jteir, sem undir Jtví búa, geta nú
ekki lengur skammtað sér einir
sinn iilut sjálfir. Og ég hygg, að
naumast verði kornizt lengra niður
með verðlag en nú þegar liefir
verið gert, enda hefir öll álagning
verið stórkostlega lækkuð frá jn-í
sem áður var til Jtess að draga úr
álögunum. Jafnframt hefir ríkis-
stjórnin beitt sér fyrir lögum um
stóreignaskatt til jtess að J)eir, sem
breiðust liafa hökin og grætt ltafa
óeðlilega á verðsveiflum undan-
fariu ár, heri einnig sínar byrðar.
Það, sem ríkisstjórnin hefir stefnt
að með jjessttm og öðrum aðgerð-
um, er J>að, að skipting þjóðartekn-
anna geti orðið sem réttlátust. En
það, sem mönnum gengur Jtví mið-
ur ekki alltaf vel að skilja, ertt ])au
einföldu sannindi, að engin þjóð
skiptir meirtt en aflað er. En við
erum vanir J)\ í á undanförnum ár-
um að hafa mikið til að skipta, og
við Jtað höfum við vanizt án Jtess
að gæta Jress, að hundruð milljóna
hafa streymt hingað erlendis frá,
sern við höfum ekki aflað sjálfir
með framleiðslu, en fengið í styrkj-
um og gjöfum frá öðrum. Þegar
þetta þraut, höfum við ekki öðru
að skipta en J)ví, sem framleiðslan
á landinu gefur af sér. Einkanlega
verður J)etta tilfinnanlegt fyrir
þjóðina, Jtegar stórfelldur afla-
brestur verður á aðalvertíðinni,
eins og var síðastliðinn vetur. Eng-
•inn heilskyggn maður getur látið
sér til hugar koma, að það verði
ekki tilfinnanlegt á mörgum svið-
um. Þegar svona stendur á, er liætt
við verðbólgu, J>ví að mönnum vill
verða J)að á, þegar að þrengist, að
heimta, að meira sé skipt en aflað
er.
Fyrri aístaða Sjálístæðis-
fiokksins til kaup-
gjaldsmála
Sjálfstæðisflokkurinn ltefir sam-
kvæirít eðli sínu verið andvígur
öllum kauphækkunum og jtað þótt
framleiðslan ltafi skilað miklum
gróða, en kjör verkalýðsins verið
hin lélegustu. Urn J)etta vitnar
saga flokksins. Eu Sjálfstæðis-
flokkurinn hefir einnig, þegar
hánn er í stjórn, bent á J)að með
sterkum orðum og réttilega, eins
og.. aðrir flokkar, að verkföll til
Jtess að knýja fram kauphækkanir
umfram J)að, sem atvinnuvegirnir
og þjóðartekjurnar leyfa, geti
aldrei leitt til kjarabóta vegna
þess, — sem rétt er — að J)að leiði
yfir ])jóðina nýjar álögur og með
j)eim séu teknar aftur kjarabæturn-
ar og oftast ineira en ])að, vegna
J)ess að atvinna verði oft óstöðug.
Þetta eru auðvitað sannindi, sem
ltafa verið margsiigð hér og annars
staðar og verða ekki hrakin. Sam-
kvæmt ])essu eru verkfiill til Jtess
að knýja fram kjarabætur, sem
})jóðartekjurnar ekki leyfa, hlið-
stæð því, að skorið sé á slagæð
atvinnulífsins og því látið blæða.
Leiðréttingar á ósamræmi geta
auðvitað verið eðlilegar. En J)iátt
fyrir Jtessi óvéfengjanlegu sárín-
indi og einmitt vegna Jteirra hefir
Sjálfstæðisflokkurinn nú gripið til
nýrra ráða gegn ríkisstjórninni.
Sjálfstæðisflokknum hafði mistek-
izt að spilla áliti ríkisstjórnarinn-
ar með rógskeytunum. Stjórnin
fékk bráðabirgðalán til að greiða
mest aðkallandi vanskilaskuldirn-
ar, Sogslán einnig. Sjálfstæðis-
flokkntim linfði og mistekizt að
spilla samkomulagi um stöðvun s.
1. Iiaust og fyrir áramót og verðlag
var að verða stöðugt. Homtm mis-
tókst að spilla samkomulagi í öðr-
um málum.
.,Það verður að finna
önnur ráð”
Nú varð að grípa til nýrra
skemmdar- og fólskttverka — ger-
ast bándamaður aflabrestsins.
Sú setning, sem lengi verður í
minnum höfð í íslenzkri stjórn-
málasögu og að endemum, er setn-
ing sú, sem 1. ])m. Rangæinga,
Ingólfur Jónsson, eitt sinn í vet-
ur lét sér um munn fara í })ing-
ræðu, en hún er þannig orðrétt:
„Það verður að finna önnur ráð
til þess að homa hastv. ríhisstjórn
frá völdum en það eitt, að hún
fái hvergi lán.“ Hér er flett ofan
af áætlun, svo þokkaleg sem hún
er. Það, sem bruggað var á klíku-
fundum, í skúmaskotum og hvíslað
ntanna á meðal, er hér sagt af
vangá opinberlega. Og nú er kom-
ið í ljós, svo greinilega sem verða
má, hver J)au ertt ])essi „önnur
ráð“. Nú liefst verkalvðs- og verk-
fallabarátta Sjálfstæðisflokksins
fyrir alvöru. Nú var ekki lengur
prédikað um lífsnauðsyn J)ess að
halda kaupgjaldinu stöðugu. En
nú var algerlega snúið við blað-
inu, eins og .ég mun rekja. Mið-
stjórn Alþýðusamban'ds íslands og
efnaliagsmálanefnd sambandsins
kallaði saman fund og lét hag-
fræðinga og fulltrúa sína rannsaka
þróun verðlags- og kaupgjalds-
ntála, jafnframt viðhorfi í atvinnu-
málum. Eftir að hafa framkvæmt
Jtessa rannsókn, komust Jtessir að-
ilar að þessari niðurstöðu, orð-
,rétt: „Af framansögðu er J)að á
lit miðstjórnar og efnahagsmála-
nefndarinnar, að ekki sé tímabært
að leggja til ahnennar samninga
uppsagnir að svo stöddu. Hins
vegar vilja þessir aðilar undir-
strika J)að meginsjónarmið, sem
fram liefir komið í viðræðtun
])eirra við ríkisstjórnina, að aðal-
áherzluna beri að leggja á að
halda uppi fullri atvinnu í landinu,
stenima stigu við verðbólgunni og
tryggja og auka kaupmátt launa.“
Iðnrekendur bjóða
kauphækkun
Sjálfstæðisflokkurinn liefir að vísu
ailtaf síðan síðastliðið liaust liaft
sín „önnur ráð“ í htlga og unnið
að framkvæmd þeirra. En eftir að
Joessi álitsgerð birtist, voru góð
ráð dýr. Nú áleit Sjálfstæðisflokk-
urinn voða fyrir dyrum, ef ekki
væri hægt að koma í veg fyrir að
verðlag yrði stöðugt og vinnufrið-
ttr héldist í landintt. Fvrsta á-
hlaupið var gert i Iðju , Reykja-
vík. Iðnrekendur liiifðu undanfar-
ið borið fram sífellflar umkvartan-
ir við verðlagseftirlitið út af ])ví,
að J)eim væri ákveðin svo lítil á-
lagning á iðnaðarvörur sínar, að
Jteir gætu undir engum kringum-
stæðum haidið starfseminni áfram.
Þessir sönnt menn buðu fram kaup-
ltækkanir til starfsfólks síns án
uppsagnar. Og síðan er Jtessi kaup
hækkun blásin út á forsíðu Morg-
unblaðsins og Jtar auglýst, rétt áð-
ttr en Dagsbrúnarmenn ákváðu,
hvort J)eir skyldu segja upp samn-
ingum eða ekki, að nú séu verka-
menn í Iðju með hærra kaup en
verkamenn í Dagsbrún. Og eftir
þessa hækkun hjá Iðju scnda sjálf
stæðismenn fulltrúa í' öll })au £é-
lög, J)ar scm })eir hafa mest ítiik,
og róa að uppsögnum og verkföll-
um.
Dagsbrúnaríundurinn
og fyrirsagnir Mbl.
mHBnngrocTO -----—T~i
Af mörgu er að taka, en hér
skal aðeins rakið áhlaupið, serít
Sjálfstæðismenn gerðu í verka-
mannafélaginu Dagsbrún, til J)ess
að koma })ar á uppsögnum og
verkföllum. Heimildina ætti ekki
að ])itrfa að véfengja, J)ví að hún
er úr Morgunblaðinu sjálfu. Fyrir
sögnin á greininni um fundinn í
Dagsbrún var })annig í Morgunblað
inu: „Kommúnistar hindra mál-
efnalegar umrceður um kjaramál
verkamanna á Dagsbrunarfundi.
Beita floliksvaldi til þess að kcefa
radclir verkamanna.“
Síðan skýrir Morgunblaðið ýtar-
lega frá ræðu fulltrúa síns á Dags-
brúnarfundinum. Hefir Morgun-
blaðið augsýnilega haft greiðan að-
gang að ræðunni, enda talið, að að-
alritstjórinn hafi skrifað hana og
lagt fulltrúanum í hendur.
Eftir að liafa rakið ræðuna, kem-
ur næsta fyrirsögn blaðsins: „4. S.
I. notað sem voþn i hendi atvinnu-
rekenda". Síðan er rakið, hvernig
fulltrúi Sjálfstæðisflokksins víttx
kommúnista fyrir slíkt athæfi.
Þriðja fyrirsögn blaðsins er:
„Nauðsyn að segja upp samning-
um“, og síðan lærð rök að J)ví. —
Fjórða fyrirsögnin: „Önnur verka-
lýðsfélög fá kauphcekkanir", og
er J)ar bent á fordæmi Iðju og
fleira. Og síðan er klykkt út með
J)ví að segja, að atkvæðagreiðslan í
Dagsbrún liafi verið mjög ógreini-
leg; fundarstjóri kommúnista hefði
lýst yfir, eins og þar segir, að at-
(Framliald á 7. síðu.)