Dagur - 11.04.1963, Page 4

Misheppnuð árás
FORSTÖÐUMAÐUR Fræðsludeildar S.
í. S., Páll H. Jónsson, hefur sent blaðinu
svargrein við skrifum Braga Sigurjóns-
sonar í Alþýðumanninum á þriðjudag-
inn, og fer hún hér á eftir:
Bragi Sigurjónsson ritstjóri og fram-
bjóðandi fer furðulegum orðum um starf-
semi Sambands íslenzkra samvinnufélaga
í blaði sínu, Alþýðumanninum, í gær. Fer
þar saman fullkomið kæruleysi um heim
ildir og óprúttni í málflutningi.
Hann segir frá „lirörnandi lífsþrótti S.
í. S.“, að „Sambandið þjáist af uppdrátt-
arsýki umsetningartregðu‘‘, að heildsala
þess standi langt að baki heildverzlunum
einstaklinga, að kaupfélögin forðist við-
skipti við það eftir megni og að lokum
óttast hann ,að þetta allt geti orðið að
„ólæknandi hrörnunarsjúkdómi“. Margt
fleira segir hann í sama tón.
Heildsala Sambandsins er heildsala 57
samvinnufélaga, og er um marga hluti
harla fjarskyld öðrum heildsölum.
Söluaukning innflutningsdeildar S. f.
S. á árinu 1962 mun vera nálægt 45%,
miðað við árið á undan, véladeildar nl.
65%, iðnaðardeildar nl. 25%. Heildar
söluaukning þessara aðalsöludeilda Sam-
bandsins mun vera nl. 200 millj. króna
á síðastliðnu ári og sennilega aldrei verið
meiri. Auk þess er stóraukning á sölu út-
flutningsdeildar, bæði landbúnaðarvörum
og sjávarafurðum. Bragi má því Játa
huggast og ætti svo að vanda betur til
heimilda næst, eða a. m. k. að gæta sín
betur, ef hann býr til heimildimar sjálf-
ur.
Ef Bragi veit um eitthvert kaupfélag,
sem er meðlimur í S. f. S., en verzlar þar
ekki, er það góða félag að svíkja sjálft
sig og sinn eigin félagsskap. Ef til vill er
hann til með að nefna nafn þess.
Þá sakar Bragi leiðtoga Sambandsins,
og þá væntanlega kaupfélaganna Iíka, um
að þeir láti „flokksnýta“ S. f. S. Vill
Bragi segja frá dæmum þess, að mönnum
sé neitað um félagsréttindi og verzlun í
kaupfélögunum af pólitískum ástæðum?
Hvemig stendur á því, að á sömu blað-
síðu og hann birtir ósannindi sin um
Sambandið, segir hann um flokksbróður
sinn, að hann hafi „um mörg ár átt sæti
í félagsráði K. E. A.“? Hvers vegna er
ekki búið að henda honum þaðan út í
yztu myrkur pólitískrar fordæmingar?
Hvernig stóð á því, að fyrir tæpu ári síð-
an lýsti einn af ástvinum Braga í Sjálf-
stæðisflokknum yfir því á fjölmennum
fundi, að hann flytti Framsóknarflokkn-
um sínar beztu þakkir fyrir allan þann
stuðning, fyrr og síðar, sem hann hefði
veitt samvinnufélögunum í landinu?
Það eru margar spumingar, sem Bragi
þarf að svara, um leið og hann nefnir
heimildarmann simi að upplýsingunum
um S. f. S.
Það er hins vegar fagnaðarefni fyrir
kaupfélagsfólkið um allt land, að þrátt
fyrir mjög vafasaman aðbúnað stjómar-
valdanna, hefur leiðtogum Sambandsins
auðnast að gera mun betur en halda í
horfinu. Og á mörgum sviðum öðrum en
beint í verzluninni er um grósku að
ræða, sem Braga er vorkunnarlaust að
vita um, ef hann vill. Efalaust er hann
sjálfur kaupfélagsmaður og um leið fé-
lagsmaður í Sambandi ísl. samvinnufé-
laga.
(Framh. á bls. 7).
ALLA ÆVI Í TV
í heimsókn til frú Láru miðils, meðal fjölda
„ósýnilegra gesta“. Frúin svarar nokkrum
spurningum blaðsins
ÞÓTT ég hafi aldrei á miðils-
fund eða skylda fundi komið,
hafa umræður um dulræn efni
fyrr og síðar vakið mér velvilj-
aða forvitni. Og í vetur, þegar
ein af húsmæðrum bæjarins,
sem jafnframt er talin einn af
fremstu miðlum álfunnar, þeirra
er nú lifa, varð fyrir verulegu
aðkasti í blöðum og útvarpi, á-
kvað ég að hitta hana að máli,
bjóða henni að leggja orð í belg
og kynnast um leið þeirri konu,
sem alla æfi hefur lifað í tveim
heimum. Og þessi kona er frú
Lára Ágústsdóttir, Bjarmastíg 3
á Akureyri, eða Lára miðill, eins
og hún er oftast nefnd og flest-
ir landsmenn munu við kannast
og fjöldi fólks af eigin reynslu.
En heimsóknin dróst á lang-
inn, m. a. vegna veikinda Láru,
en einnig vegna þess, að ég taldi
mig síður viðræðuhæfan á sviði
dulrænna efna, er snerta hvers
konar dulskyggni, miðilsstörf,
skyggnilýsingar, andlegar lækn-
ingar og hvað það nú heitir allt
saman, en um flesta aðra hluti.
Ég herti að síðustu upp hug-
ann, fór heim til hinnar dul-
skyggnu konu. Og þeir lesendur
Dags, sem það vilja, geta komið
með, hafandi það í huga, að frú-
in er ekki eins og fólk er flest,
hefur rúma sex tugi ára að baki
og eitt hið ævintýralegasta líf
og starf, sem um getur. Jafn-
framt því að lifa hinu borgara-
lega lífi meðal okkar hinna, sem
eiginkona, húsfreyja og móðir,
er hún með annan fótinn í öðr-
um heimi eða annarri veröld, ef
svo óskáldlega má að orði kom-
ast. Hún hefur verið skyggn
frá barnæsku og verið hrifin að
nokkru frá venjulegu veraldar-
vafstri yfir á önnur svið, okkur
hulin, flestum. í því vafstri hef-
ur veröldin stundum farið um
hana köldum höndum. Frú Lára
þekkir margar hinar mestu þján
ingar af eigin raun. Henni hefur
verið hent á götuna í höfuðborg-
inni, hreinlega verið borin út og
þurfti þá að biðjast gistingar á
lögreglustöðinni. Hún hefur orð
ið að þola mænustungur og raf-
magnssturtur á Kleppi og heilan
vetur þurft að búa í óinnréttuð-
um bragga, með stóran koksofn
á miðju gólfi og bert bárujárnið,
þar sem allt gaddaði og fraus í
köldum veðrum. Stundum varð
hún að þýða kaffipokann, áður
en hægt var að hella upp á könn
una. Þá gerði kuldabólgan sig
heimakomna og settist að á
höndum og fótum. Og þar fædd
ist fyrsta dótturbarnið hennar.
Þetta var síðasti dvalarstaður
frúarinnar í Reykjavík. Lára
segir svo frá, að hún hafi oft
fengið bendingu um að fara til
Akureyrar. „Hér á Akureyri hef
ég líka fyrst fundið, að ég ætti
heima, fyrir utan mína fæðingar
sveit“, sagði frú Lára eitt sinn.
En þessir tímar og uppgjör við
þjóðfélagið eru langt að baki.
Langt síðan staðið var upp frá
hr-einu borði og síðar skotið
traustum rótum í nýjum jarð-
vegi, í höfuðstað Norðurlands.
En nú erum við komin að
Bjarmastíg 3. Steingrímur, eig-
inmaður Láru, Sigursteinsson,
stendur í dyrum úti og opnar
hurð upp á gátt og þar kemur
húsfreyja, heilsar glaðlega og
segir um leið: Þú ert ekki al-
deilis einn á ferðinni. Það var
búið að taka tvisvar í hurðar-
húninn, áður en þú komst, og
svo fer maður á undan þér
hérna inn. Það er þá strax að
byrja ballið, hugsa ég. Ég var
leiddur til stofu. Þar var hlýtt
og bjart, og þar vitnar margt
um listfengan hagleik húsmóð-
urinnar.
Frú Lára er gjörfuleg kona,
dökk á brún og brá, skiptir vel
litum, hefur skær og opin augu,
horfir beint á þann, sem hún tal
ar við. Hún er eflaust skapheit
kona og viðkvæm. Aðkenning
af slagi hefur skilið eftir örlítil
merki vinstra megin í andlit-
inu og vinstri höndin er ekki
fullkomlega styrk. Að öðru leyti
er frúin að öllu vel á sig komin
og býður af sér góðan þokka.
Hún leynir ekki geðbrigðum,
hefur sína skoðun á hlutunum
og lætur hana umbúðalaust í
Ijósi. Leitar oft staðfestingar hjá
„Steina“, eiginmanninum, um
minnisatriði, svo sem nöfn og
ártöl og lætur fara vel um blaða
mann að þessu sinni, þótt hún
hafi séð sig til neydda að vísa
einum a. m. k. úr þeirri annars
ágætu stétt á dyr.
Mér líður strax vel og eftir
örlitla stund kemur húsbóndinn
með góðan kaffisopa. En ekki
erum við fyrr byrjuð á kaffinu
en frúin segir að hér sé komið
fólk, sem vilji tala við mig.
Margt fólk. Það var sannarlega
gestkvæmt þetta kvöld, þótt ég
sæi nú raunar engan nema þau
hjónin þar í stofunni.
Frú Lára horfir framhjá mér,
stundum hvössum augum, lýsir
þeim, sem koma og segir hvað
þeir vilja. Ég spyr eftir einu og
öðru og fæ greið svör. Einkum
spyr ég um þá, sem ég hef þekkt
vel og óska skýringar á sumu
því, er þeir hafa að segja. Ég
bið frúna að herma eftir pabba
heitnum, sem þarna kom og
hafði eitt og annað við mig að
tala. Hún gerði það, líkti eftir
málfari hans og kækjum, hvort
tveggja svo, að ég undraðist.
Pabbi vísaði á skjöl, sem ekki
máttu glatast, minntist á fjöl-
skyldumál, sem hér verða ekki
rædd og margt fleira. Líka var
ég beðinn fyrir nokkur skila-
boð, sem ég ekki skildi nema
að nokkru leyti o. s. frv. Allt
svipað því, sem margir hafa vitn
að í bókinni „Lára miðill." Og
hvað veit nú frú Lára um allt
þetta, hugsaði ég, eða eru hinir
framliðnu virkilega hér að láta
vita af sér og láta gott af sér
leiða? En um þessi efni hafa
margir brotið heilann, bæði fyrr
og síðar.
Tíminn leið fljótt þetta kvöld
og ég hugsaði mér að ganga úr
skugga um ýmislegt, sem ég
átti að geta sannreynt. Ég tók
mér ferð á hendur, nokkrum
dögum síðar, til að leita skjal-
anna. Þau voru þar, sem til var
vísað, og svo nákvæmlega hafði
verið til þeirra sagt, að ég hefði
getað þreifað eftir þeim með
bundið fyrir augun, eftir að ég
var kominn á staðinn. Um þessi
skjöl vissi enginn af mínu fólki
hvar væru niður komin, né um
tilvist þeirra yfirleitt. Þetta er
nefnt sem dæmi. Mörg önnur
mætti engu að síður nefna, er
voru jafn glögg og reyndust
sönn. Um sum veit ég ekki enn
þá. Ég nefni þetta dæmi um
skjölin hans pabba, vegna þess
að þar voru vitni að, er þau
fundust. Og í öðru lagi vegna
þess að aldrei hefur Lára komið
þar og þekkir ekki það fólk, sem
þar á hlut að máli.
En nú er bezt að gefa frú
Láru orðið, því að hún hefur
orðið við þeim tilmælum, að
svara nokkrum spurningum
blaðsins.
Hvernig hefur þér liðið í vetur,
frú Lára?
— Því er fljótsvarað. Mér hef-
ur oft liðið mjög illa síðan ég
fékk þessa lömun í byrjun des-
ember.
Ég þreytist fljótt og á erfitt
með svefn.
Læknar telja, að ég hafi feng-
ið snert af heilablæðingu, og
hafi það orsakað þessa lömun í
andliti og handlegg vinstra meg-
in. Eins og gefur að skilja, hef
ég ekki getað sinnt heimilisverk
um og hefur maðurinn minn
orðið að vera heima af þeim sök
um og ekki getað stundað sína
atvinnu nema að litlu leyti. Ein-
hvers staðar munu jólin hafa
verið skemmtilegri en hjá okk-
ur. Sennilega hefur þeim, sem
árásirnar gerðu á mig í útvarpi
og blöðum um það leyti, fundizt
það auka jólagleði sína — og er
vel ef svo hefur orðið. Árásir
þær komu frá mönnum, sem ég
þekki ekki neitt og hef aldrei
séð, mér vitandi. Segja má að ég
hefði átt að þola þetta, en nú
var líkamsþrek mitt svo bilað,
að ég kiknaði. Árásin kom ó-
vænt og úr hörðustu átt, m. a.
frá hámenntuðum embættis-
mönnum, sem töldu sér sæma
að vega að heilsulítilli og varn-
arvana konu hér norður í landi.
Eitthvað frekar um útvarp og
blöð í þessu sambandi?
Frá 1. des. og fram yfir ára-
mótin var ríkisútvarpið með sí-
felld skrípalæti í ljóðum og leik
á kostnað annarra. Þó tók út yf-
ir allan þjófabálk á gamlárs-
kvöld, eins og þér og fleirum
mun eftirminnilegt. Svo komu á
milli hátíðlegar hugvekjur um
hve mikið af fróðleik þessi stofn
un flytji landslýðnum. Það má
vel vera, að sumum líki svívirð-
ingar, sem það lætur frá sér
fara í hinum svokölluðu
skemmtiþáttum, en fæstir held
ég þó að hafi óblandna ánægju
af slíku. Eiga ekki að vera tak-
mörk fyrir því, hvað útvarpið
lætur frá sér fara af mann-
skemmandi ummælum? Ég
vildi, að á gamlárskvöld í vetur
hefðu einhverjir af æðstu ráða-
mönnum ríkisútvarpsins verið
staddir hjá mér — og verið
skyggnir — og séð hið sama og
ég sá, er leikið var leikritið
um morðið. Ég held að þeim
hefði ofboðið og þeir ekki vilj-
að eiga hlutdeild að slíkum leik-
araskap.
Hæfileikana áttu ennþá, frú
Lára?
Bæði blöð og útvarp hafa
stundum fjallað um málefni,
sem þau ekki bera mikið skyn-
bragð á. En mér kom mjög á ó-
vart, þegar blöð þess stjórnmála
flokks, sem ég hef fylgt um
tugi ára, birtu um mig verstu
svívirðingarnar, sem hægt var
að grafa upp. Mun ég vissulega
endurskoða afstöðu mina til
slíkra málgagna og manna. En
eitt get ég sagt þeim, að ekki
hefur tekizt að svipta mig hæfi-
leikum mínum. Hæfileikana
hlaut ég í vöggugjöf og það verð
ur aldrei á valdi manna að
svipta mig þeim. Þrátt fyrir all-
ar þær þjáningar, sem ég hef lið
ið, tel ég mig samt hafa lifað til
einhvers. Þjáningarnar hafa
þroskað mig. Sá sem aldrei líð-
ur, skilur heldur ekki þjáning-
ar annarra.
Þegar bókin þín kom út?
Ég átti raunar alltaf von á að
kalt blési að mér frá suðri, eftir
útkomu bókar minnar. Nokkru
áður en óveðrið skall á, sá ég ým
islegt af því, sem í vændum var,
og sagði það bæði manninum
mínum og nokkrum kunningj-
um. Sumt af því sem ég
sagði frá, skrifaði maðurinn
minn niður þá strax. Þá höfðu
öll Akureyrarblöðin farið vin-
samlegum orðum um efni bókar
minnar, og eins dagbl. Tíminn í
Reykjavík. Þetta gladdi mig
vissulega, og eins fékk ég mörg
góð bréf víðsvegar að, frá mér
óþekktu fólki. Fyrir þetta allt
er ég mjög þakklát.
Og þín hefur eitthvað verið get-
ið í erlendum blöðum?
Já, ég varð ekki lítið undr-
andi, þegar ég las í dagbl. Vísi,
4. jan. sl. viðtal, sem Jónas Þor-
bergsson hafði átt við amerískt
stórblað. Þar fer Jónas um mig
ærumeiðandi orðum, um leið og
hann tilkynnir umheiminum að
5
Lára Ágústsdóttir.

GÍSLI GUÐMUNDSSON,
alþingismaður:
LAND OG
ÞJÓÐ
hin fræga leikkona Marilyn
Monroe hafi gert vart við sig
gegnum miðilinn Hafstein
Björnsson. En mér komu um-
mæli Jónasar um mig á óvart
og tel þau koma úr hörðustu
átt. Jónas var nýlega búinn að
skrifa bók um dulræn efni og
hann skrifaði mér síðar bréf,
þar sem hann segir m. a.: Bókin
um þig sannar og sýnir þína stór
kostlegu miðilshæfileika. Sjálf-
ur hefur Jónas Þorberjsson
komið inn á mitt heimili sem
kunningi og hafði þá bænamál
á vörum. Hann hefur einnig set-
ið fundi hjá mér. Ég tel þá túlk-
un á spíritismanum, sem fram
kemur í viðtali Jónasar, vera
landi og þjóð til vansæmdar.
Heíur þú utanferð í huga?
Ég hef verið beðin að koma
bæði til Englands og Danmerk-
ur, en ekki getað sinnt því
heilsu minnar vegna og annarra
ástæðna. En þegar ég var síðast
í Englandi, hafði ég smá-skyggni
lýsingar þar, og var skrifað um
þær í enskt spiritistablað. Mér
hafði tekizt að færa fram merki-
legar sannanir á þessum litlu
fundum, þrátt fyrir kunnáttu-
leysi mitt í málinu. Þeir, sem
birtust mér, töluðu ensku, og ég
reyndi að hafa orðin upp eftir
þeim, án þess að skilja nema
hrafl í því, sem þeir sögðu. Um
þetta allt má lesa í blaðinu
Psychic News, í júlí 1957.
Séra Jón Aúðuns dómprófast-
ur hefur séð ástæðu til að senda
mér eitraðar pillur á opinberum
vettvangi. Honum ætla ég ekki
að svara öðru en því, að ég hélt
að framámenn Sálarrannsóknar
félagsins ætluðu sér að leita
sannleikans, hvar sem hann
væri að finna, en færu ekki í
manngreinarálit að óreyndu,
með því að stimpla suma hvíta
og aðra svarta, sem að dulræn-
um málefnum vinna. „Sannleik-
Urinn mun gera yður frjálsa11,
sagði meistarinn frá Nazaret.
Dómprófasturinn í Reykjavík
mætti hugleiða þau orð með
sjálfum sér, segir frú Lára, og
það leynir sér ekki, að margend-
urtekið aðkast úr ýmsum áttum
hefur gert henni þungt í skapi.
Ferðu með bænir áður en þú
sofnar á kvöldin?
Já, bænin er mikill bjargvætt-
ur. Ég sofna aldrei svo á kvöld-
in, að ég lesi ekki í hljóði góðu
bænirnar, sem hún amma mín
kenndi mér. En bezt finnst mér
verka þær bænir, sem ég bið
frá eigin brjósti fyrir sjúkum og
sorgmæddum, er hafa beðið mig
um liðveizlu. í þögninni á kvöld
in finnur maður margt og lærir
margt. Þá hvílist sál manns, en
útgeislun bænarinnar tekur á
sig margvíslegar myndir og mað
ur kemst í snertingu við dulin
öfl og æðri heima. Við myrkra-
höfðingjann hef ég aldrei orðið
vör, enda er mér illa við myrk-
ur. Sýnir mínar sé ég yfirleitt
í björtu, gjarnan í glaðasólskini,
úti sem inni. Að þessu get ég
ekkert gert og þetta tekur eng-
inn mannlegur máttur frá mér.
Ég er einu sinni svona — og
verð að vera svona.
Þú minntist á sjúka og sorg-
mædda. Leggurðu stund á lækn-
ingar?
Margir þeir, sem til mín leita,
telja sig hafa fengið bót meina
sinna. En það er ekki ég, sem
lækna fólk. Ég fer hjá mér, þeg-
ar fólk er að þakka mér fyrir
eitthvað af því tagi. En ég er þó
þakklát, svo innilega þakklát og
glöð. Ég veit ekkert dásamlegra.
Mér verður svo hlýtt um hjart-
að af góðum hug fólksins. Ég
er víst mörgum næmari fyrir
góðu og ekki góðu. En í sam-
bandi við lækningarnar eru þrír
framliðnir menn, allir læknar,
tveir íslenzkir og einn persnesk-
ur með stóran túrban. Þeir vitja
mín reglulega á vissum tímum
sólarhringsins og gera þá vart
við sig, eins þótt ég sofi. Ég hef
það þannig, að skrifa nöfn hinna
sjúku og heimilisföng á miða,
sem ég læt svo á vísan stað í
herberginu. Staðirnir eru reynd
ar tveir, og frúin sýnir mér þá.
Það bregst ekki að læknarnir
banka þegar þeir koma, og æfin
lega er bankið á þeim stað, sem
miðinn liggur. Læknarnir eiga
það til að hafa hátt, ef ég sinni
þeim ekki strax og heyra þá
fleiri til þeirra en ég, segir Lára.
Ég varð nú læknanna raunar
var eftir kl. 12 á miðnætti þetta
kvöld. A .m. k. heyrði ég bank-
ið og Lára gekk þá strax inn í
„miða“-herbergið, en engan mér
sýnilegan gest bar að garði.
Segja þeir þér þá frá árangri
lækninganna?
Stundum, en stundum komast
þeir ekki að sjúklingnum. Það
kemur oft fyrir að ég er látin
flytja skilaboð um meðferð
veikra manna. Og mér er oft
„sýnt“ heim til sjúklinganna,
þótt þeir séu á öðru la'ndshorni.
Kemur nokkuð skemmtilegt fyr
ir í því sambandi?
Já, já, eins og gengur og ger-
ist alls staðar, getur sitthvað
skemmtilegt borið við. Hérna
liggur t. d. bréf úr öðrum lands-
fjórðungi, frá konu. Hún hafði
áður beðið mig um aðstoð vegna
sjúkrar dóttur sinnar. Mér var
„sýnt‘‘ heim til dótturinnar og
vinir mínir að handan sögðu
hvað að væri og hversu með
skildi farið. Meðal annars þurfti
dóttirin að hafa sérstakt matar-
æði, enda barnshafandi. Þetta
allt skrifaði ég móðurinni. Og
hérna er svo bréfið, segir frú
Lára, þar sem hún er að þakka
fyrir hjálpina. Hún var hissa á
því að frétta það hjá mér, að
dóttirin ætti von á barni. Það
vissi hún alls ekki fyrr en, bréf-
ið kom frá mér. Þetta reyndist
rétt og nú líður stúlkunni ágæt-
lega og kennir sér einkis annars
meins en þess, sem alltaf tekur
sína 9 mánuði.
Oft er ég beðin að vísa sjúk-
lingum til sérstakrá lækna og
geri ég það að sjálfsögðu.
Verður þú fyrir ónæði vegna
hæfileika þinna, þegar þú ert að
heiman?
Já, oft. Hvernig ætti líka ann-
að að vera. Ég fer aldrei í felur
og fellur ekki pukur af neinu
tagi. En fólkið er flest svo gott,
að það veitir mér styrk og eyk-
ur mér ánægjustundir. Og svo
eiga margir við mig erindi, sem
farnir eru héðan. Ég var t. d.
einu sinni að horfa á kvikmynd
hérna á Akureyri, var boðið
þangað af vinum mínum. En
fljótlega var mér sagt að fara
heim og fannst mér talað við
mig stundarhátt. Ég vildi heldur
(Framhald á blaðsíðu 7).
ÁRIÐ 965 var landinu skipt í
landsfjórðunga. Um það segir
Ari fróði í íslendingabók:
„Þá taldi Þórður gellir tölu
um að Lögbergi, hve illa mönn-
um gegndi að fara í ókunn þing
að sækja of víg eða harma sína
og taldi, hvað lionum varð fyrir
áður hann mætti því máli til
laga koma, og kvað ýmissa vand
ræði mundu verða, ef eigi réð-
ist bætur á. Þá var landinu skipt
í fjórðunga svo að þrjú urðu
þing í hverjum fjórðungi —
nema Norðlendingafjórðungi
voru fjögur — en síðan voru
sett íjórðungaþing. Svo sagði
oss Úlfhéðinn Gunnarsson, lög-
sögumaður.“
Þessi skipting landsins í f jórð-
unga, sem kenna má við hinn
málsnjalla Breiðfirðing, Þórð
gelli, reyndist ekki neitt stund-
arfyrirbrigði í stjórnmálum þjóð
veldistímans. Landnám voru
skráð eftir Iandsfjórðungum,
Eftir að þjóðveldið leið undir
lok á 13. öld, hélzt fjórðunga-
skipunin áfram öld eftir öld,
bæði í veraldlegum málum og
kirkjumálum. Á 18. og 19. öld
lifði hún af fall Alþingis og end-
urreisn. Og enn í dag helzt hún
ekki aðeins í vitund almenn-
ings, heldur einnig við margvís-
lega meðferð mála á ýmsum
sviðum, þótt ekki sé nú lengur
litið á fjórðungana sem stjómar-
farslegar lieildir innan ríkisins.
Árið 1874 héldu íslendingar
hátiðlegt þúsund ára afmæli
landsbyggðarinnar, og árið 1930
þúsund ára afmæli Alþingis á
Þingvöllum við Öxará. Sú tízka
hefur nú rutt sér til rúms, að
minnast með hátíðahaldi og
stundum einnig á annan hátt
merkisafmæla ýmis konar fé-
laga og þjóðstofnana eða mikilla
viðburða í þjóðarsögunni, 25 ára
afmæla, 50 ára afmæli, aldaraf-
mæla o. s. frv. Því þá ekki að
minnast þess, þegar þar að kem-
ur, að landsfjórðungamir eiga
1000 ára afmæli eftir rúmlega
tvö ár, árið 1965?
í þessu sambandi á þjóðin
þess kost að halda afmælishátíð,
sem lengi mundi verða minnzt,
og til þess er nú ærið tilefni.
Hún getur lialdið upp á þúsund
ára afmæli landsfjórðunganna ár
ið 1965, með því fyrst og fremst
að endurreisa þá sem ríkishluta
með takmörkuðu sjálfstæði í
þeirri mynd, sem nú þætti við
eiga eða a. m. k. með því að
undirbúa slíka endurreisn. Af
mörgum myndi því verða vel
fagnað, að slík afmælisliátíð
yrði' haldin.
Hugmyndin um endurreisn
Iandsfjórðunganna er ekki ný,
þótt það kunni að vera nýmæli
að tengja liana við þúsund ára
afmæli þeirra. Fyrir einum ára-
tug eða svo gerði fjórðungssam-
band Austfirðinga tillögu um
að skipta landinu í fylki, þann-
ig að í hverju fylki væri fylkis-
stjórn og fylkisþing, sem færu
með ýmis mál, er fylkið varðaði
sérstaklega, og var þá gert ráð
fyrir, að sérmál fylkjanna og
valdssvið fylkisþinga og fylkis-
stjóma yrði ákveðið í stjórnar-
skrá lýðveldisins. M. a. kom
fram tillaga um, að efri deild
Alþingis yrði skipuð fulltrúuin,
sem kjörnir væru á fylkisþing-
um. Sumir þeirra, sem að þess-
um tillögum stóðu, voru einnig
fylgjandi gleggri aðgreiningu
framkvæmdavalds og löggjafar-
valds en nú á sér stað, og er
það raunar annað mál.
Þess hefur orðið glögglega
vart, að margir aðrir en Aust-
firðingar hafa verið fylgjandi
hugmyndinni um fylkin og sér-
málastjórn þeirra. Hingað til hef
ur hún þó átt nokkuð erfitt
uppdráttar, og er það vel skilj-
anlegt. Þótt landsfjórðungarnir
sem slíkir eigi jafnan rík ítök í
hugum manna, ekki sízt utan
höfuðborgarinnar, er skipting
þess valds, sem nú er í höndum
Alþingis og ríkisstjórnarinnar ó-
neitanlega mál af því tagi, að
mikillar íhugunar þarf við. En
síðan tillagan kom fyrst fram,
hafa ýms þau tíðindi orðið í
þjóðfélagsmálum, sem gera það
aðkallandi, að málið verði sem
íyrst tekið upp til ýtarlegrar
meðferðar. Vegna liraðvaxtar
Stór-Reykjavíkur og tilsvarandi
fólksfækkunar, beinnar eða lilut
fallslegrar, í ölluin landshlutum
utan Kjalarnessþings, svo og ný
lega gerðar breytingar á stjórn-
arskránni, verður landsbyggðin,
sem nú er í hættu, að leita sem
fyrst hvers konar úrræða, sem
duga mættu henni til þess að
vernda tilveru sína og tryggja
framtíð sína, enda þjóðarlieild-
inni og sjálfstæði landsins fyrir
beztu, að svo sé gert í tæka tíð.
Með fólkinu, sem flytur bú-
ferlum af landsbyggðinni til
Stór-Reykjavíkur hverfur það-
an vinnuafl og fjármagn. En
fleira kemur hér til. Borgin með
sínar mörgu valda- og menning-
armiðstöðvar, dregur til sín í sí-
vaxandi mæli, þann hluta liinn-
ar yngri kynslóðar, sem sérstak-
lega hefur lagt stund á að afla
sér sérþekkingar á ýmsum svið-
um eða gerir sér von um að
hafa skilyrði til forystu af ein-
hverju tagi. Það er mikilsvert
fyrir framtíð landsbyggðarinn-
ar, að hér geti orðið einhver
breyting á. Miðstöðvunum og
aðdráttarafli þeirra þarf að
dreifa, og skapa með því jafn-
framt betri skilning og nánari
þekkingu á þörfum landsbyggð-
arinnar og viðfangsefnum. Ef
skiptmg landsins í fylki gæti
haft álirif í þá átt, er hún þess
verð, að barátta séð liáð til að
(Framhald á blaðsíðu 7).