Dagur - 28.11.1964, Side 4

4
5
Skrifstofur, Hafnarstræti 90, Akureyri
Simar 1166 og 1167
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
ERLINGUR DAVÍÐSSON
Auglýsingar og afgreiðsla:
JÓN SAMÚELSSON
Prentverk Odds Bjömssonar h.f.
Hús
skáldsins
EFTIR andlát Davíðs Stefánssonar
frá Fagraskógi gafst þjóðinni kost-
ur á að eignast og varðveita liús
skáldsins á Akureyri, hið fágæta
bókasafn, listmuni og aðrar eigur
þess. Þjóðskáldið ástsæla og einbú-
inn í Iíjarkarstíg 6, sem þjóðin dáði
meira en nokkurt annað skáld sam-
tfðarinnar, var hinn ókrýndi konung
ur vitsmuna og listar og hús hans
helgaður staður. Það var þá þegar
ósk fjölda manna, að hús skáldsins
og innbú, yrði varðveitt sem minn-
ingasafn um ókomin ár.
Að sjálfsögðu bar Norðlendingum
og þá fyrst og fremst Eyfirðingum og
Akureyringum að hafa forgöngu í
þessu máli, þar sem Davíð var sprott
in úr eyfirskri mold, sem hann unni
en átti þó lengi heima á Akureyri
og var heiðursborgari kaupstaðarins.
Erfingjar skáldsins settu engan
stein í götu þeirra áforma, að húsið
við Bjarkarstíg yrði varðveitt eins
og það var við andlát skáldsins og
enn er óhreyft hið ytra og innra.
Þeir og bærinn létu meta eignir þess
ar til verðs og stóð bærinn þá frammi
fyrir þeim vanda að velja eða hafna.
Hér var einstakt tækifæri fyrir bæj
arstjórn Akureyrarkaupstaðar að
vinna sér það til frægðar og framtíð
inni til heilla, að ganga frá kaupun
um og eignast hús og eigur þess eina
skálds, sem svo að segja livert manns
bam í þessu landi ann af hjarta. Og
einmitt þessa dagana eru bæjarstjórn
armenn að gera það upp við sig
hvort þeir eigi að lirökkva eða
stökkva. Eflaust munu þeir allir
vilja, að varðveit sé minning skálds-
ins frá Fagraskógi, en þegar það kost
ar fjármuni, hefjast átök milli efnis
og anda. Þeim veitist örðugt að meta
hið einstæða tækifæri til verðs, en
þeir ættu jafnframt að gera sér ljóst
að það kernur aldrei aftur og óvíst
að nokkurt skáld skipi sæti Davíðs
frá Fagraskógi næstii áratugi eða ald
ir. Djúphyggja, karlmennska, dreng
skapur og einstök ljóðlist Davíðs
Stefánssonar frá Fagraskógi lyfti
okkur — gerði okkur meiri menn. —
Hann var stolt okkar og ljóð hans
hluti af okkur sjálfum. En er okkur
ekki einig skylt, að veita afkomend-
um okkar og síðari tímum eins
mikla hlutdeild í hinum andlegu
verðmætum og okkur er unt? Það
getum við m.a. með því að varð-
veita heimili hans og vinnustað svo
að innlendir menn og aðrir eigi kost
á, að krjúpa við hina „gullnu lind“,
þar sem skáldið orti mörg sín feg-
urstu ljóð.
################ JON H ÞORBERGSSON:
LANDNÁM RÍKISINS
MÉR virðist undarlega hljótt
um eitt stærsta mál landbúnað-
arins, sem er Landnám ríkis-
ins. Það hóf framkvæmdastarf-
semi sína árið 1947. Síðan þá
og enn, er landnámsstjóri,
Pálmi Einarsson búnaðarkandi-
dat. Hann er einn þeirra
manna, sem hefir leyst störf
sín af hendi af mikilli samvizku
semi og dugnaði, enda felur
hann ekki eigin vinnustundir.
Pálmi er nú orðinn kunnug-
astur allra manna um ástand og
skilyrði til búnaðar í sveitum
landsins, enda safnað um það
og skráð mikinn fróðleik, sem
byggja má mikið á, um búnað-
arháttu í framtíð og felst þar í
mikil vinna.
Það sem ég gef hér upp, um
þetta merkilega mál, er sam-
kvæmt nýfengnum upplýsing-
um frá Pálma Einarssyni.
Frá stofnun Landnáms ríkis-
ins árið 1947 til 1. okt. 1964
hafa 1200 fjölskyldur sótt um
heimild til að stofna nýbýli og
aðstoð til að byggja eyðijarðir.
Af því eru umsóknir um ný-
býli 1021 og um uppbyggingu
eyðijarða 179. Af þessum 1200
umsóknum fullnægðu aðstæður
ekki settum skilyrðum um bú-
ræktaraðstöðu hjá 166 aðilum,
en samþykktir voru, af nýbýla-
stjórn ríkisins, alls 1034 um-
sóknaraðilar. Nokkrir hinna
166 fengu ábendingar um bú-
hæfar uppbyggðar jarðir, sem
þeir keyptu og settust að á.
Af 1034 aðilum eru 899 sem
hafa ræktað, byggt rekstrar-
byggingar og komið sér upp
íbúðum og bústofni, en 135 eru
með byrjunarframkvæmdir og
býli þeirra eru enn ekki bú-
rekstrarhæf.
Vegna ýmissa persónulegra
ástæðna hafa 27 hætt eða fallið
frá, eftir að þeir hófu fram-
kvæmdir. í nokkrum tilfellum
var orsökin dauðsföll, er
breyttu aðstæðum aðila, en í
flestum tilfellum er orsökin
vinnuframboð utan landbúnað-
ar með hærri tekjum, en aðilar
gátu vænzt að fá af búrekstri.
Með búrekstri eru 872 nýbýli
og endurbyggðar eyðijarðir og
nemur fráhvarfsprósenta þeirra
er byrjuðu 3% á 17 árum.
Annar fjárhagsstuðningur til
viðhalds dreifbýlisbyggð og bú-
rekstri heyrir undir fram-
kvæmd Landnáms ríkisins eru
bæjarflutningur til hagstæðari
ræktunar- og raforkuskilyrða
og byggingarstyrkir til byggðra
lögbýlisjarða til útrýmingar
óhæfum íbúðum. Þannig að-
stoðar hafa að meira eða minna
leyti notið 531 jörð. Þá hafa lög-
býlisjarðir, er minni tún hafa,
en 15 hektara, notið sérstakra
framlaga til ræktunar, sem frá
1964, ná til allra jarða með tún
undir 25 hekturum og koma
undir það framkvæmdakerfi
um 3800 af byggðum jörðum í
landinu.
Hér er ekki um neinar smá-
framkvæmdir að ræða og því
vel þess vert að á þeim sé vak-
in athygli.
Á 10 árum, frá 1950—1960,
fóru 497 jarðir í eyði og nátt-
úrulega ekki merkilegar marg-
ar þeirra. Á þessum sama tíma
bætti Landnámið við fleiri jörð
um en fóru í eyði.
Það munar nú um minna en
þegar heilar sveitir fara í eyði,
eins og t. d. Sléttuhreppur. Þar
Jón H. Þorbergsson.
voru fyrir eina tíð 110 býli og
nú er Jökulfjarðasveitin farin
í eyði með 14—16 býlum. í þess
um sveitum eru raunar ágæt
skilyrði til sauðfjárræktar. Snæ
fjallaströndin er orðin með
mjög fá býli. Þönglabakkasókn
og Flateyjardalur eru nú í eyði
og fleira mætti telja upp um
eyðibýli. En ég tek t. d. að síð-
an 1947 eru orðin til í Suður-
Þingeyjarsýslu rétt um 100 ný-
býli. Þau eru náttúrulega í
vexti og mörg lítil enn. Til jafn
aðar er áhöfn þeirx-a nú rétt um
99 kindur, 7 kýr, 2Á2 geldneyti
og 1 hross.
Áður en Landnám ríkisins
hóf starfsemi sína höfðu þó
nokkur nýbýli orðið til og áður
var til félagið Landnám, sem,
m. a. kom upp nýbýlahverfi í
landi Reykjavíkurbæjar.
Ég er nýkominn úr ferð um
Hreppana. Þar er ánægjulegt
um að litast. Þær sveitir munu
hæstar, jafnvel á öllu landinu,
FUNDUR haldinn í Sjómanna
félagi Akureyrar 8. nóv. 1964
leyfir sér að mótmæla því við
bæjarstjórn Akureyrar, að
breytt hefur verið frá því, sem
áður var, að telja svonefndan
sjómannafrádrátt frá brúttó-
tekjum sjómanna við álagn-
ingu útsvars þeirra, á sama
hátt og gert er við álagningu
tekjuskatts.
Sjómannafrádrátturinn fel-
ur í sér nokkra viðurkenningu
á því, að sjómannastéttin verð-
ur að kosta miklu til, vegna at-
vinnu sinnar umfram það, sem
títt er um aði'a launþega, svo
sem mikinn sjófatakostnað á
sjónum, og meira og minna
ferðakostnað.
Sjómannafrádrátturinn, sem
samið var um af sjómannafélög
unum við stjórnarvöldin, er því
ætlaður til að jafna að nokkru
með tölu stofnaðra nýbýla síð-
an 1947, eða 24 nýbýli í Hruna-
mannahreppi, en 21 nýbýli í
Gnúpverjahreppi. Enn er í þess
um sveitum rúm fyrir margt
nýbýla. Enda bjóða sveitir
landsins rúm fyrir ótrúlegan
fjölda nýbýla og þar á þjóðin
sín miklu vaxtarskilyx-ði. Enda
hlýtur að koma að því, að gróð
urmoldin, sem er fyrsta undir-
staða fyrir bús^tu þjóðarinnar
í landinu, verði mjög eftirsótt
til hagnýtingar. _
Aldrei, hér í landi, hafa orð-
ið eins miklar byltingar í at-
vinnulífi þjóðarinnar, sem á
þessum ái-um síðan Landnám
ríkisins tók til stai-fa. Það hefir
orðið til mikilla bóta fyrir land-
búnaðinn og spyrnt við fæti að
ekki færi ver fyrir honum en
orðið er vegna fi-áhvai-fs fólks
úr sveitunum.
Á þessum byltingatímum hef
ir það einkennt aldarháttinn í
atvinnumálum að oftrú ríkir
gagnvart sjávai-útvegi en van-
trú gagnvart landbúnaðinum.
Því til stuðnings nægir að
benda það, að stofnlán hafa ver
ið veitt til sjávarútvegs allt að
90%, að undanförnu, en engin
stofnlán til kaupa á jörðum.
Nú loksins er að verða til
stofnlánadeild landbúnaðarins.
Vonandi nær hún að þróast til
þess að koma að góðu liði fyrir
ungt fólk, sem vill hefja búskap
í sveit í stað þess að flytja til
sjávarins.
Ég vil enda þessar línur með
þvi að hvetja ungt fólk til að
kaupa jarðir í sveit eða að
stofna þar nýbýli. Þar eru kjör
in jafnvel bezt. Byggingarlán
eru þar veitt með góðum kjör-
um og styrkur á gott íbúðarhús
er nú orðinn 60 þúsund krónur
og svo er tvöfaldur styrkur á
hvern hektara, sem ræktaður
er upp í 25 hektai-a. Bæði jarða-
bótastyrkur og styi-kur úr ný-
býlasjóði, er nemur samanlagt
allt að 50% af ræktunarkostn-
aði. □
leyti aðstöðumun manna í
þessu efni.
Fundurinn leyfir sér því að
skora á bæjarstjórn Akureyrar,
að fylgt vei-ði sömu reglum um
sjóma’nnafrádrátt við álagningu
útsvara, eins og gert er við á-
lagningu tekjuskatts, og vei'ði
það látið gilda fyrir yfirstand-
andi ár og framvegis.
Um atkvæðagreiðslu
í RÍKJUM, sem eru miðlimir
Sameinuðu þjóðanna eða sér
stofnana þeirra, eru 106 sögð
veita konum sama rétt og karl-
mönnum til að kjósa og vera í
kjöri. í einu ríki, Ecuador, eru
karlmenn skyldaðir til að greiða
atkvæði í opinberum kosning-
um, en konum er í sjálfsvald
sett hvort þær neyta kosninga-
réttar síns.
Sjómannafrádráttur við álagningu útsvara
Björg Unnur
KVEÐJ
HÚN andaðist í Fjórðungs-
sjúkrahúsinu á Akureyri þann
12. nóvember s.l. eftir langa
og þrautafulla sjúkdómsbar-
áttu.
Engum sem fylgdist með því
hvernig heilsufari hennar var
háttað hina síðustu mánuði,
duldizt, að fyrr en varði yrði
hún kölluð til að ganga inn um
dyr dauðans.
En þegar tjaldið féll, sem skil
ur svið tíma og eilífðar, mun
þó vinum hennar hafa brugðið
mjög, eins og við værum ekki
við því búin að sjá henni á bak.
Og þungur skuggi féll yfir veg
ástvina hennar, sem áttu henni
svo stóra þökk að gjalda.
Sumir ei-u svo vel gerðir, að
þeir geta — í gegn um blítt og
strítt, kveikt ljós í lífi þeirra,
sem ei-u með þeim á veginum
og gull manngildis þeirra skír-
ist í eldi-egni reynslunnar, æ
því betur, sem raunin varð
stærri.
Svo var Unni Sveinsdóttur
farið. Hún var gagnmerk kona,
greind og siðmenntuð í þess
orðs beztu mex-kingu, og hvar
sem hún fór um huga sínum og
höndum, grei-i eitthvað, sem
átti sér gildi.
Unnur fæddist að Ásgeirs-
brekku í Skagafirði á aðfanga-
dag jóla árið 1901 og vai-ð þá
skært ljós á vegum vanda-
manna sinna, og alla stund síð-
an mun hún hafa vakið - hjá
þeim hinar sömu tilfinningar
og verið þeim til sæmdar og
gleði.
Þegar svo er lifað er gott
heilum vagni heim að aka, áður
en elli og hi-öi-nun ná að merkja
veginn skuggum. En einnig það
hlutskipti myndi Unnur hafa
borið með hetjubrag, því að
hún kunni ekki að æðrast né
vai-pa þunga byi-ðar sinnar yfir
á bak annarra. Aftur á móti var
henni eiginlegt að rétta hlýja
og trausta hönd sina fram til
stuðnings þegar tilefni gafst, og
hún átti næman skilning á
mannlegum kjörum og þá sam-
úð, sem náði til innstu róta þess
- hjarta sem naut hennar.
Unnur Sveinsdóttir dvaldist
allvíða um æfina, en mörg síð-
ustu ái-in átti hún heimili á Ak-
ureyri. Þar vann hún mörg og
ólík störf, enda var hún hvort-
tveggja í senn: fjölhæf og at-
orkusöm, og um trúmennskuna
og ti-austleikann þui-fti enginn
að efast. Alla þjónustu innti
Unnur af höndum með þeim
hætti, að það skapaði henni vin
sældir og sæmd og varð þeim,
sem nutu til vinnings og heilla.
Enginn mun hafa kunnað að
segja frá öði-u, en að Unnur
Sveinsdóttir vandaði öll sín
verk eftir því, sem fi-ekast vox-u
föng til, og sýndi sannan heið-
arleika í öllum samskiptum.
Menn virtu hana eins og ósjálf-
rátt, enda var háttprýði henni
meðfædd og heilhugur hennar
samur til hinztu stundar.
Sveinsdóffir
UORÐ
Unnur var ágætlega gefin,
verkhög, bókhneigð og fróð-
leiksfús, hún var athugul og
skyggndist gjarnan djúpt eftir
gildi hlutanna og unni því, sem
til góðs horfði á hverri tíð. Hún
var alvörugefin, með trausta og
fastmótaða skapgerð, sem stóðst
hin margvíslegu veðrabrigði
veraldarinnar mmmmmmm —
án þess að haggast, en jafn-
framt átti Unnur til efsta dags
mikið af glaðværð og léttleika
í lunderni sínu, og á góðri stund
gat gneistað af þeirri gleði.
Unnur hafði ríka ánægju af
ferðalögum og útilífi, tign ör-
æfanna töfraði hana og um
þann unaðsheim mun hún hafa
eignast minningar, sem urðu
henni síðar „langra kvölda
jólaeldur." Það var ánægjulegt
að í-æða við Unni um hin marg-
víslegustu efni, en ánægjuleg-
ast þó um ferðalög og fjallaun-
að, því að þá var sem féllu af
henni fjöti-ar og hún lifði fi-jáls
langt ofar flatneskju hversdags
ins — um svið baðað sólskyni.
Unnur naut þess að vei-a oft á
ferð og kynnast landi sínu, en
annai-s batt stárfið hana löng-
um fast og skylduna setti hún
jafnan ofar öllu öðru.
Atvikin höguðu því svo, að á
milli okkar unnar Sveinsdóttur
varð náin kynning og við átt-
um hin margvíslegustu sam-
skipti. Ég var með henni í önn
rúmhelginnai-, á ferð í frelsi
bjartra sumra — og sumardaga
— á glaðri stund í góðra vina
hópi og heima við ai-ineldinn.
Einkum var ég tíður gestur á
heimili hennar, er hún, ásamt
móður sinni, bjó í í Skipagötu
2. Ég undi mér vel í kyrrð og
hlýju þess fallega heimilis, sem
Unnur hafði búið þeim mæðg-
unum þar. Þetta var í miðbæn-
um, í einhverjum mesta gný um
ferðarinnar. En það var eins og
hann lokaðist úti — inni var
svo kyrrt — líka hreint, eins og
í luktum faðmi hárra fjalla.
Þær mæðgurnar, Ingibjörg
Jónsdóttir og Unnur Sveins-
dóttir, voru traustir og sterkir
persónuleikar. Það var gott að
sitja við arininn á heimili þeirra
njóta hlýjunnar, hoi-fa í glóð-
ina og hlusta á nið tímans — í
vari frá glysihlaðinni og gný-
samri vélaöld. Þarna kynntist
ég Unni bezt — vígsýni hennar
og vitui-legum viðhorfum til
lífsins, skyldui-ækni hennar og
trúfestu og nærfærinni ástúð
hennar til vina og vandamanna
og þá fyrst og síðast til einka-
dótturinnar og augasteinanna
tveggja — dóttux-sonanna og
heimilis þeirra. í þeirri um-
hyggju var ekkert heilt né
hálft, þar var allt í té látið, sem
til heilla gat horft — og var þar
jöfnuður á báðar hliðar. En svo
brast heilsa hennar á s.l. vori.
Áfram var barizt á verði skyld-
unnar á meðan nokkur vegur
var að halda velli. Ekkert æðru
orð var mælt í þeii-ri þrekraun
né síðar í hinni iöngu legu, þeg
ar sundin lokuðust öll — nema
það eitt, sem alli-a bíður opið.
Þarna skapaðist þáttur enn
einnar hetjusögu. Og nú er Unn
ur horfin sjónum —inn í víð-
emi eiliíðarinnar, þar sem
henni mun gefa sýn til Sólar-
fjalla. Við leiðarlok flyt ég
Unni Sveinsdóttur heilhuga
þökk fyrir samfylgdina, sem
bæði var auðlegð og sæmd að
njóta.
Dóttur hennar, og öðrum
þeim, sem áttu hug hennar all-
an, sendi ég innilegustu samúð-
arkveðju. — í vitund þeii-ra er
hið auða rúm stórt. En þar er
í-ík gæfa að hafa átt það, sem
mikið tap er að missa og mega
vermast við minningu, sem
engir skuggar dylja.
Jórunn Olafsdóttir
frá Sörlastöðum.
Sígarettureykingar
aukast
HERFERÐIN gegn sígarettu-
reykingum, sem byggðist á
niðui-stöðum vísindamanna um
skaðsemi þeii-ra hafði mikil
áhrif í mörgum löndum, einnig
hér á landi, samkvæmt óyggj-
andi rökum.
í flestum löndum jukust ,þó
reykingar fljótlega á ný — en
misfljótt. íslendingar urðu síð-
astir til að auka sígarettureyk-
ingarnai-, en nú í október var
þó svo komið, að þeir reyktu
10% meira að hinum illi-æmdu
sígarettum en á sama tíma í
fyrra. □
RAFLÍNUSTAURAR
LÖGÐUST ÚT AF
Gunnarsstöðum, Þórshöfn, 24.
nóvember. Hinn 18. þ.m. gerði
afspyrnuro'k kl. 4—8 að degin-
um. Þá lögðust 10 raflínustaur
ar útaf sunnan við Syðri-Brekk
um. Steurarnir brotnuðu ekki,
heldur lét rakur jarðvegurinn
undan. Línur munu ekki hafa
slitnað. Hinsvegar fóru símalín
ur illa bæði slitnuðu og síma-
staurar brotnuðu.
Um veturnætur var meira af
rjúpum á heiðunum en oftast
áður. Nú sjást þær ekki og eru
eflaust hátt til fjalla. Lítilshátt-
ar snjóföl er á jörðu. O. H.
Frá Bridgefélagi Ak.
FJORÐA umferð í sveitakeppni
fyrsta flokks var spiluð sl.
þriðjudag og urðu úrslit þessi:
Sveit Óðins Árnasonar vann
sveit Hafliða Guðmundssonar
með 6—0. Sveit Kai-ls Jörunds-
sonar vann sveit Magna Frið-
jónssonar með 6—0. Sveit Ólafs
Þorbergssonar vann sveit Jóns
H. Jónssonar með 6—0. Sveit
Bjarna Jónssonar vann sveit
Stefáns Gunnlaugssonar 6—0.
Sveit Sturlu Þórðarsonar vann
sveit Aðalsteins Tómassonar
6—0. í þriðju umferð vann sveit
Stefáns Gunnlaugssonar sveit
Aðalsteins Tómassonar með 6-0.
~~~~~~~~~ OLAFUR GUNNARSSON, SALFRÆÐINGUR:
ÍSLENZK YANMETAKENND
„ERU allir íslendingar ríkir?“
Árið 1948, þegar erlendur gjald-
eyrir var af fremur skornum
skammti, spurði 15 ára danskur
piltur, nemi í framleiðslu, mig
þessarar spurningar. Ég sagði
piltinum eins og var að svo
væri ekki, en spurði samtímis
af hvexju hann drægi þá álykt-
un. „Vegna þess, að engir gefa
eins mikið þjórfé og þeir.“
Þessi piltur vann á Wivex, einu
dýrasta og glæsilegasta veitinga
húsi Kaupmannahafnar, en
þangað komu efnaðir ferða-
menn frá fjölda landa, m. a.
bandarískir dollaratúristar.
Ég minnist þess tæplega að
hafa heyrt vanmetakennd lítiU-
ar og fátækrar þjóðar betur
lýst í fjórum orðum en þessi fá-
kunnandi piltur gei'ði með sinni
sakleysislegu spurningu, sem
var borin fram af algeru þekk-
ingai'Ieysi á íslenzkri þjóð,
nema hvað þjórfjár gjafir henn
ar snerti.
Ekki veit ég hvort rétt er
hermt, en sú saga gekk manna
á meðal í Kaupmannahöfn, að
íslenzkur athafnamaður hefði
leigt hljómsveit sama veitinga-
húss, til þess að fara til útborg-
ar Hafnar og spila þar fyrir þá-
verandi forsætisráðherra Dana
í tilefni af afmæli hans.
Miklir menn erum við Hrólf-
ur minn.
Vai-la mun dyljast nokkrum
meðalgreindum manni, að
þarna eru á ferðinni menn, sem
vilja fyrst og fremst láta á því
bera, að þeir séu miklir menn.
Jafnvel þótt Ijós þeirra skíni
aðeins eina kvöldstund á dýru
veitingahúsi ei-lendis og slokkni
með rafljósunum þegar birtir
af degi.
Nýlátinn íslenzkur heiðurs-
maður, sem um áx-atugaskeið
stai-faði í íslenzka sendiráðinu
í Kaupmannahöfn, sagði eitt
sinn við mig, að aldrei hefði
hann liðið aðra eins önn fyrir
landa sína, eins og þegar þeir
fóru að leika heimsborgara í
Kaupmannahöfn, að síðustu
heimsstyx-jöldinni lokirmi. Til
þess skorti þá flest, sem til
þui-fti, en þó einkum þann sjálf-
sagða virðuleika, einkenni auð-
mannsins, sem fæddur er auð-
ugur, er alinn upp til að gæta
auðs og veit að hann stendur á
traustum grunni.
Lág íbúatala þjóðar er í sjálfu
sér hvorki hlægileg eða óvirðu-
leg.
Aðrar þjóðir fara þá fyrst að
gera sér dælt við þegna smá-
þjóða þegar þeir gefa tilefni til
þess með hvers konar apakatta
látum. Raunar má með nokkr-
um sanni segja, að ekki skipti
álit annarra meginmáli í þessu
efni, verra sé ef yfirbreiðslu-
grobbið sýki þjóðina sjálía og
dragi úr eðlilegu manngildi
hennai'.
Ekki alls fyi-ir löngu var birt
mikil forsíðufyi-irsögn í einu
dagblaðanna í Reykjavík og
sagt frá því með miklu yfirlæti,
að 630 rúm væru nú samtals í
gistihúsum borgarinnar.
Þessi grein er skrifuð í smá-
bæ í Júgóslavíu. Bærinn hefur
aðeins 4100 íbúa, en gistirúmin
eru 2750. Samt eru Júgóslavar
langt frá því að vera nein for-
ustuþjóð í gistihúsamenningu
og eru einmitt um þessar mund
ir að leita aðstoðar annai-ra í
sambandi við endux-bætur gisti-
húsa.
Vankunnátta íslendinga, sem
veitingamanna, hefur fram á
síðustu ár verið slík, að þeim
sem hafa þurft að bjóða erlend
um gestum á veitingastað að
kvöldlagi hefur verið æi-inn
vandi á höndum. Raunar hefur
ekki aðeins komið til vafi á
matargæðum og framxeiðslu
heldur engu síður vafi á því,
hvort takast myndi að forðast
ölvaða ævisöguþuli eða þorst-
láta bónbjargarménn, sem óá-
talið af þjónaliði fengu að vaða
uppi við hvaða borð, sem þeim
sýndist.
Vegaástand íslands á hvergi
sinn líka í Evrópu, og hávaði
í miðboi'ginni hefur oft og ein-
ætt truflað svefnfrið ferða-
menna. Ekkert af þessú gerir
ferðamanna dvölina ánægju-
lega, og þó tekur út yfir allan
þjófabálk, þegar lofgerðasafn-
a' Er dagblaðanna telja að ferða
maður:-*i megi ekki kveðja
svo þewa land, að hann segi því
ekki eitthvað til lofs og dýrðar
í blaðaviðtali.
Kurteisir menn hafa löngum
fyrrt sig óþægindum með því
að tala um fegurð jöklanna, út-
sýnið, Gullfoss eða Geysi eða
Þingvelli, eða þetta allt saman.
Um mannanna verk hafa þeir
verið fámálli en einhvei-nveginn
tekst samt að koma viðtalinu
þannig fyrir, að lesandinn hlýt-
ur að fá þá hugmynd, að nú
fyrst hafi ferðamaðurinn kynnst
dásemdum tilvei-unnar, og þeir
sem ekki komi til íslands fari
þeirra ævilangt á mis.
Þá sjaldan útlendingar hafa
gagnrýnt eitthvað, sem þeim
finnst ábótavant, hefur því oft-
ast verið illa tekið. Tækifærirr
til að læra af þeim, sem heim-
sækja okkur hafa löngum verið
látin ónotuð.
Fátt virðist vera verra eitur
í beinum mai-gra íslendinga en
er erlend blöð segja héðan- al-
mælt tiðindi, sem ekki eru ein-
tómt skjall. Helzt lítur út fyrir,
að það sé álitin skylda hvers
þess manns sem stingur niður
penna um íslendinga að segja
aðeins það sem þeim má til
lofs og dýrðar verða, en þegja
um allt, sem miður fer.
íslenzkir blaðamenn hentu
að vonum gaman að því, þegar
þeir voru látnir draga skó af
fótum sér á einu gistihúsi borg
ax-innar einn mikinn rigningar-
dag s.l. haust, til þess að þeir
væru fundnir þess verðugir að
ræða við indverskan munk, sem
sat eins og hofmóða á kálfs-
skinni á rúmi sínu.
Ekki verður annað séð en
ákveðnir aðilar hugsi sér að
skapa einhvers konar töfra-
Ijóma um íslendinga, gei-a þá í
augum annarra að yfii-mannleg
um, flekklausum verum, sem
hvorki finnst á blettur eða
hrukka. Líklegra væri samt
vissai-a að banna ferðir íslend-
inga til útlanda eða a. m. k. á
skemmtistaði í öðrum löndum,
ef þessi fróma hugsjón á að
hafa einhverja von um að breyt
ast í veruleika.
Ekki get ég samt varist þeirri
hugsun, að hklega væri enn ör-
uggara til að skapa þjóðinni
óbi-otgjarna virðingu, ef hún
hagaði sér þannig, að hver sem
er megi um það vita .
Skemmtanaiðnaður er mikill
og sívaxandi atvinnuvegur
hvarvetna um heim. íslending-
ar reyna sem víðar að tolla í
tízkunni og flytja í því skyni
inn allmikið af ei-lendum
skemmtikröftum. -Af eðlilegum
ástæðum geta íslendingar sjald
an fengið dýrustu stjörnurnar
hingað, nema ef svo vel tekst
til, að frægir listamenn eigi ís-
lenzkan maka.
Það, sem á kann að skorta í
frama gestanna áður en þeir
stíga á íslenzka grund er þó
fljótlega bætt upp með langri
lofgerð um glæsilegan lærdóms-
og listferil þeirra. Ekki spillir
það til, að gesturinn virðist hafa
beðið þess í ofvæni mikinn
hluta ævinnar að koma til ís-
lands og sjái nú fyrst lífsdraum
sinn rætast í einhverju dans-
húsi Reykjavíkur.
Ekki þori ég að full-
yi-ða hversu víðtæk neikvæð
áhrif lélegs skemmtanaiðnaðar
kunna að vera, en þau eru ör-
ugglega mikil. Hitt má minna
á, að eins auðvelt er að ,fá
hingað ágæta þjóðdansaflokka
og þjóðlagasöngvara, sem væru
líklegri til að skilja eftir ein-
hver jákvæð spor í hugum ís-
lenzkra æskumanna. Ungverjar
eiga t. d. sérstaka snillinga á
þessu sviði og mun betri en
gömlu söngkonuna, sem Þjóð-
leikhúsinu var send s.l. vor,
engum til gleði en mörgum til
aUnokkurra leiðinda.
Hér hafa aðeins verið nefnd
örfá dæmi af mörgum um ís-
lenzka vanmetakennd. Ég vildi
mega vænta þess, að þeii', sem
hafa það að ævistarfi að rita
helzta lestrarefni almennings,
dagblöðin, hugleiddu í fullri
alvöru, hvort það sé ekki tíma-
bært að horfast sem mest í
augu við x-aunveruleikann, en
gefa lífslyginni sem minnst svig
rúm. Sannur og drengilegur
málflutningur blaða getur haft
mikil áhrif í þá átt. Barnaleg
viðkvæmni gagnvart gagnrýni
og jafnvel fréttum er engum til
gagns.
Ólafur Gunnarsson.
STÓRHRÍÐARVEÐUR. í gær
var komið nokkurt frost með
norðanátt og snjókomu, og
sumsstaðar hreina norðan-stói--
hríð. Q