Dagur - 06.10.1965, Blaðsíða 4

' 4
Skrifstofur, Hafnarstræti 90, Akureyri
Símar 1-1166 og 1-1167
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
ERLINGUR DAVÍÐSSON
Auglýsingar og afgreiðsla:
JÓN SAMÚELSSON
Prentverk Odds Bjömssonar h.f.
• •
Oðruvísi en
ætlað var
I»EGAR Gunnar Thoroddsen tók
við fjármálastjórninni á vegum við-
reisnarstjórnarinnar í árslok 1959
var ótæpt gefið í skyn, að unnið yrði
að sparnaði í ríkisrekstri. En úr því
varð minna en til stóð, svo ekki sé
meira sagt. Síðan var ár hvert upp-
lýst í blöðum stjórnarinnar, að búið
væri að stórlækka skatta á þjóðinni.
Niðurstaðan er hins vegar sú, að
álögur á þjóðina (ríkistekjur), sem
voru innan við 900 millj. kr. samkv.
fjárlögum, þegar vinstri stjórnin fór
frá, eru á þessu ári komnar upp í
rúmlega 3700 rpillj. kr. Verðgildi
krónunnar hefur fallið mjög á þessu
tímabili, en umsetning ríkissjóðs
hefur þó vaxið mun meira en því
nemur. Þrátt fyrir hina sívaxandi
fjáröflun ríkisins varö — samkvæmt
því, sem nú er fram komið —
greiðsluhalli hjá ríkissjóði á árinu
sem leið.
Svo urðu þau tíðindi á s.l. ári, að
Gunnar Tlioroddsen hvarf frá em-
bætti og af landi burt og annar nýr
kom í hans stað. Þá kom það allt í
einu upp úr dúrnuin hjá stjórnar-
blöðunum, að fjármálastjórnin und-
anfarin ár, hefði ekki verið sem
skyldi, en jafnframt látið vel yfir
því, sem í vændum væri, Magnús
Jónsson myndi kippa því í lag, sem
fyrirrennari hans hefði vanrækt. Að
vísu var þetta sagt með öðrum orð-
um en hér er gert, en varð ekki mis-
skilið. Síðan hcfur verið frá því sagt,
að nýi fjármálaráðherrann hafi sett
strangari reglur en áður giltu um
meðferð ríkisfjármuna, á sumum
sviðum.
Með tilliti til þessa er það irú
margra manna von, að núverandi
fjármálaráðherra beiti sér fyrir því,
með sparnaðarráðstöfunum, að koma
í veg fyrir áframhaldandi greiðslu-
halla, svo að ekki þurfi um sinn að
hækka skatta meira en þegar héfur
verið gert. Er þá jafnframt géngið
út frá, að hægt sé að bæta innheimtu
söluskattsins. Sjálfsagt er að styðja
ráðherrann til allra skynsamlegra
lagfæritiga á ríkisbúskapnum og
taka vel þeirri viðleitni, sem beinist
í rétta átt á þessu sviði. Áður en ráð-
herraskiftin urðu, var búið að hækka
söluskattinn tvisvar sinnum. Mun
því vcl þegið, ef ekki þarf að lögleiða
enn eina hækkun hans á næsía þingi.
Áð órevndu er ekki rétt að van-
treysta því, að núverandi fjármála-
ráðherra geti tekist það, sem fyrir-
rennara hans tókst svo hrapalega. □
Ræða Þórarins Eldjárns iireppstjóra á Tjörn,
flntt við afhjúpun brjóstlíkans af Zoffaníasi að
Hofsá hinn 25. september 1965
VIÐ erum í vissum skilningi
sanan komin hér á helgum stað
því athöfn sú, er hér fer fram,
er bundin Soffaníasi Þorkels-
syni. Hann er að vísu ekki
fæddur hér á Hofsá, heldur Ytri
Másstöðum, 5. apríl 1876, sonur
Þorkels Þorsteinssonar þá
bónda þar, og síðari konu hans,
Sigríðar Jórunnar Sigurðardótt
ur bónda á Hálsi í Svarfaðardal,
hinni mestu fríðleikskonu og
kvenskörungi. Soffanías fluttist
að Hofsá með foreldrum sínum,
ungur drengur, og ólst þar upp
til fuilorðinsára.
í huga- Soffaníasar var fæð-
ingarsveit hans, Svarfaðardalur,
alla stund vafin töfraljóma og
Hofsá hinn fagri lundur innan
sveitarinnar fögru fjalla.
Á uppvaxtarárum Soffanías-
ar var árferði hér á landi afar
hart. Hafís lá við land vetur
eftir vetur, stundum fram á
súmar og jafnvel til Höfuðdags,
svo bjargir voru þá flestar bann
aðar.
Lífsbaráttan var harðari en
svo, að unga kynslóðin íslenzka
í dag fái skilið, og telur jafnvel
ýkjur einar, er þjóðmál ber á
góma.
En saga þessa tímabils er svo
skammt undan og hefur svo oft
verið sögð að þýðingarlítið er
að fara að rifja hana upp hér.
Ein af afleiðingum. þessara
harðinda verður þó ekki snið-
gengin, er minnzt er Soffanías-
ar Þorkelssonar, svo mikill ör-
lagaveldur, er hún varð í ævi
hans og lífskjörum. — Fólks-
flutningarnir. til Vesturheims.
Sá öri fólksflutningur vest-
ur um haf var fyrst og fremst
í flestum tilfellum, flótti fólks-
ins frá þrotlausu stríði við
hvers kyns skort og kulda. Von-
leysi um að úr rættist. Vonin
um bjartari framtíð barna
sinna í hinum Nýja heimi vest-
anhafs, hratt mörgum af stað,
þó sárindi fylgdu að slíta sig frá
vinum, ættingjum og ættlandi.
Soffanías Þorkelsson var einn
í hópi þeirra ungu manna, er
tóku sig upp og fóru í gæfuleit
vestur um haf, þá 22 ára. Sett-
ist að í Winnipeg í Kanada og
gerðist kanadiskur þegn.
Soffonias þráði innilega að
brjóta sér leið til manndóms og
menningar, en eygði ekki leið
hér heima á íslandi að því
marki. Þar var flest til fyrir-
stöðu. Það var honum Ijóst.
Fregnirnar um landgæði og
möguleika hvers konar, er hinn
vestræni heimur hefði að bjóða
ungum, þróttmiklum og vilja-
sterkum mönnum voru girnileg
ar til fróðleiks, og ekki síður
hitt, að fá tækifæri til að reyna
kraftana og brjótast áfram til
sjálfstæðis og fjárhagslegrar vel
megunar.
Véra má að nokkru hafi ráð-
ið um þessa ráðabreytni, að
eldri bróðir hans, Þorsteinn,
háfði flutzt vestur til Ameríku
og hefir e. t. v. hvatt Soffanías
til að taka sig upp og flytja vest-
ur.
Hvað sém þessum bollalegg-
ingum líður er hitt staðreynd,
að Soffonías flutti til Vestur-
heims og gerðist kanadískur
þegn. Lífssaga hans er síðan
mótuð af þessari ráðabreytni.
Varla þarf í efa að draga, að
Soffanías hefði brotið sér leið
til lifsbjargar, þó heima hefði
dvalið. Maðurinn var þannig að
allri ytrí og innri gerð, að hvar
sem hann hefði haslað sér völl,
hefði hann orðið hlutgrfigur í
bezta lagi. Atorkan og íramtak-
ið, ásamt hyggindum, óbrigðult.
Hitt er jafn víst, að lífssaga
hans hér heima á gamla Frcni
hefði orðið ailt önnur. Ekki
eins víðfeðm og fjölþætt og
hún varð í hinu nýja heim-
kvnni, Kanada.
Soffanías kvæntist ári síðar
en hann kom vestur. Kona hans
var íslenzk að ætt, Jóhanna
María Sigurðardóttir, fædd
1886, úr Víðidal í Húnavatns-
Stytían af Soffaníasi.
sýslu. Hún var 10 árum eldri
en Soffanías. Þau hjón eignuð-
ust 5 börn, tvo syni og þrjár
dætur. Allir eru afkomendur
þeirra hjóna búsettir vestan
hafs,
Fyrstu árin í Vesturheimi
vann Soffanías fyrir sér og fjöl-
skyldu sinni sem daulaunamað-
ur við ýms störf. Vinnu hjá
bændum, tvö ár við járnsmíði,
þá verzlunarstörf. Ekkert þetta
nægði athafnaþrá hans og fékk
hann því ekki við unað til lengd
ar,; enda meiri fjármálamaSur
én svo, að honum dyldist, að
leiðin til sæmilegrar lífsafkomu
lá ekki í gegnum daglaunasfarf-
ið, þar sem laun voru skorin og
skommtuð, enda þráði hann að
standa á eigin fótum, frjáls í at-
höfnum og. öðrum óháður.
Eítir nokkur skakkaföll auðn-
aoist honum, árið 1929, að stofn-
setja iyrirtæki,. er ekki aðeins
gaf honum hagnað til bjargálna,
heldur nokkurrar auosöfnunar.
Fyrirtæki þetta vár kassagerð,
og er enn rekið af sonurri Soff-
aníasar.
Svarfdælingar mega vera
stoltir af Soffaníasi, sem full-
trúa sínum í Vesturfarahópn-
um. Hann reyndist strax örugg-
ur fulltrúi í hópi landnemanna.
orkelsson
í Vesturheimi og mjög snsmma
í fremstu ráðum innflýtjend-
anna. Þjóðræknismál þeirra og
önnur félagsmál lét hann óspart
til sín taka, og studdi með at-
höfnum og peningaframlögum.
Að rekja öll félagsmálastörf
Soffaníasar er meira mál en
svo, að rakið verði hér í -ör
stuttu erindi. En fræðslu í því
efni má finna í Æviskrám Vest-
ur-íslendinga eftir séra Benja-
mín Kristjánsson. Vísa ég til
þeirra þeim, er áhuga hafa að
kynna sér frekar störf hans, svo
og um ættir þær, sem að hon-
um stóðu.
Fyrir hið mikla og óeigin-
giarna starf sitt í þágu Þjóð-
ræknisfélags Vestur-íslendinga
og önnur merk störf, sæmdi ís-
lenzka ríkið Soffanías tvívegis
æðstu virðingarmerkjum ríkis-
ins, riddarakrossi Fálkaorðunn-
ar 1939 og stórriddarakrossi
Kálkaorðunnar árið 1959.
Kona Soffaníasar, Jóhanna
María, dó 1848.
Árið 1949 kvæntist Soffanías
í annað sinn, þá 72 ára. Síðari
kona hans var fædd 1907 í
Reykjavík, Sigrún Sigurgeirs-
dóttir. Fluttist til Kanada 1930.
Hún var hárðreiðslukona og
stundaði þá iðn vestra, þar tii
hún giftist Soffaníasi. Hún var
með honum hér heima, er hann
heimsótti ísland síðast og munu
því margir við hanna kannast.
Þau hjón fluttu vestur að
Kyrrahafsströnd Kanada. Þar
dó Soffanías 1963.
Þessi síðari kona reyndist
Soffaníasi í ellinni sem lampi
fóta hans og ljós á vegum hans,
og taldi hann sig vart mundi fá
lifað án hennar. Hann átti þó
eftir að þola þá þungu raun, að
verða af henni að sjá yfir djúp
dauðans. Sálarþrek hans brast
þó ekki, enda maðurinn sterk-
trúaður og sá ávallt allt sitt ráð
og líf í hendi guðs. Langt varð
þó eigi til endurfunda, rúm 2
ár.
Ég hefi þá stiklað hér á helztu
æviatriðum Soffaníasar.
Það er óhætt að fullyrða, að
Iífssaga hans mótast öll af há-
kristilegri lífsskoðun, er setti
merki sitt á líf hans og starf í
samskiptum við aðra menn og
samtíð sína.
Hreinskiptinn, einarður en
óáleitinn, vinfastur drengskap-
ar- og atorkumaður, mikill per-
sónuleiki, er vakti athygli. —
Þetta eru allt góðir eðliskostir
og láta sig ekki án vitnisburðar.
Já, — Soffanías fluttist til
Ameríku og gerðist Kanadísk-
ur þegn. En hann flutti aldrei
allur til Vesturheims. Meira en
helming hjarta síns og elsku
skildi hann eftir í ættlandi sínu
og þá fyrst og fremst í Svarfað-
ardal, þar sem hann fæddist og
sleit barnsskónum.
Þessa hluta hjarta síns og
elsku leitaði hann æ síðan og
varð honum vermireitur og yl-
gjafi alla tíð. Og þegar annir
hins starfssama heimilisföðurs
urðu minni og efnahagur leyfði
vitjaði hann þessara verðmæta
sinna með heimsókn á æsku-
stöðvarnar og til æskuvina og
ættmenna, og gladdist hjartan-
lega yfir öllu því, er hann sá
að stenfnt hafði og stefndi fram
á leið í lífskjörum þjóðarinnar
og uppeldi æskunnar í ættlandi
hans. Slíkur er háttur góðra
manna. En Soffaníasi var þetta
ekki nóg. Hann vildi sjálfur
vera með í bessari framvindu,
leggja sitt lóð á vegarskálina.
Hann lét Svarfaðardal njóta
þess, að starf hans vestra hafði
borið honum ríkulega ávexti
og állmikil peningaráð. Tvíveg-
is gaf hann stórgjafir til skóg-
ÞÓRARINN ELDJÁRN.
ræktar í báða hreppi Svarfaðar-
dals, og nú í dag erum við stödd
í öðrum þessum gróðurreit, til
að afhjúpa brjóstlíkan af Soff-
aníasi, sem vott þess þakklætis
og virðingar, er okkur er bæði
ljúft og skylt að inna af hönd-
um.
Um staðsetningu minnismerk
isins gat ekki orðið ágreining-
ur. Hofsá var helgireitur Soff-
aníasar, og þar skal minnismerk
ið standa.
Ég hefi hér rætt um gjafir
Soffaníasar til skógræktar, en
þar með er ekki upptalið allt
það, er hann gaf Svarfdæling-
um. Bókasafn sitt gaf hann
bókasöfnunum hér og hafði af-
hent það fyrir dauða sinn.
Loks skal nefnd kirkju-
klukka sú, er hann gaf sinni
gömlu sóknarkirkju að Völlum.
Sú klukka er svo voldug, að
varla mun önnur voldugri né
hljómfegurri fyrirfinnast hér á
landi. Hún má heita gjöf til
allra íbúa Svarfaðardals, því
hún sendir hina voldugu hljóma
sína, djúpa, alvöruþrungna, en
þó kliðmjúka, yfir breiða byggð
dalsins.
Hún er táknræn gjöf. Hún
minnir ,með hljómi sínum, á
þá eðlisþætti í sálarlífi gefand-
ans, er komu svó berléga fram
í lífsháttum hans — alvara,
mildi, góðsemd, en þó rögg-
semi. — Hún ein mundi nægja
til að halda nafni gefandans
lifandi svo lengi, sem ómar
hennar hljóma innan Svarfaðar
dalsfjalla.
Soffanías Þorkelsson hefur
örugglega tryggt sér virðulegt
rúm í Svarfdælskri sögu, þó
hann dveldi öll sín manndóms-
ár víðsfjarri ættlandi sínu, — í
annarri heimsálfu.
Er það ekki á þennan hátt,
sem unnið skal, svo að við fá-
um lifað, þótt við deyjum? □
- HEYFLUTNINGAR
(Framhald af blaðsíðu 1).
Heyið er keypt á svæðinu frá
Mýrdal og allt vestur í Dali.
Um þessar mundir eru þeir
Pétur Gunnarsson og Kristján
Karlsson að athuga ástandið í
Vopnafirði og í norðurhluta
Norður-Þingeyj arsýslu þar sem
óþurrkar og mjög sein spretta
þjakaði bændur í sumar.
Nú eru 660 tonn af heyi kom-
in til Austurlands og um 200 til
300 tonn af bundnu heyi bíða
flutnings austur.
Norðlendingai' eru að þessu
sinni ekki verulega aflögufærir
um hey, að fáum stöðum und-
anteknum.
Heymjöls- og heykögglafram-
leiðslan, sem hér á landi er nú,
bjai'gar ekki heilum landshlut-
um , vegna verðlagsins.
Allt útlit er fyrir, að hin
miklu heykaup og flutningar,
sem nú standa yfir, komi í veg
fyrir verulega ,bústofnsfækkun
bænda á Austurlandi, sepi yfir
vofði vegna uppskerubrests. □
5
ÁRNI G. EYLÁNDS:

KAL OG KENNINGAR
XI.
Og enn trúi ég því, að það
geti verið réttmætt og hyggi-
legt að djúpplægja mýrlendi til
ræktunar, mjög mikið af því
mýrlendi, sem í hönd fer að
rækta á næstu árum, en ekki
allt, frávik geta verið frá því,
að það sé ráðlegt. Ástæður fyr-
ir þessari trú minni eru fleiri.
Meginástæðan er sú, að ég trúi
á auð mýranna og að hægt sé að
leysa hann úr læðingi. Ég trúi
því þrátt fyrir mörg vonbrigði
á því sviði, að áður en langt
líður, læri ísl. bændur að rækta
land, ekki bara að slétta það og
grasklæða, þannig að engin rót
leitar til dýptar, allar rætur
læðist með yfirborði og undir
sé seigt og þétt torf. Ég trúi á
sáðræktun — sáðsléttur — en
lít ekki á þær sem skammgóðan
og vafasaman vermi, að mest
skuli miða við, að hinn náttúru-
legi innlendi gróður landsins,
haldi velli við ræktunina. Her-
mann Jónasson sagði eitt sinn
við mig, hann var þá búnaðar-
ráðherra, að það væri um að
gera við nýræktun, að vinna
alla jörð sem allra grynnst. Jón-
as Pétursson virðist vera sömu
skoðunar: „og umfram allt að
jarða ekki grasrótina djúpt.“
(Morgunbl. 25. júní). Og þann-
ig er með marga framámenn í
ræktunarmálum, að því er virð-
ist, þótt ekki gangi þeir hreint
að verki að afskrifa grasfræ-
sáningu og sáðsléttur með öllu.
Enn sé ég mýrarnar kalla á
dýpri og betri vinnslu heldur
en tíðkast yfirleitt, og mýratún-
in á enduri'æktun til meiri
dýptar. Jarðvegur mýranna,
seigur og tyrfinn, býður eftir
því að verða að frjómold.
Af svölunum við íbúð mína
norðan Suðurlandsbrautar, þar
sem hún liggur um Sogamýri,
sé ég suður yfir mýrina, yfir
gömul tún, sem nú eru óðum
að verða borginni að bráð. Hér
var ræst og ræktað fyrir rösk-
lega 40 árum. Kristófer Gríms-
son telur sig hafa ræst mýrina
mjög skömmu eftir 1921 og
sjálfur vann ég hana með þúfna
bana þá á næstunni. Síðan voru
stofnuð nýbýli í og við Soga-
mýrina. Nú er bærinn búinn að
taka túnin, mörg þeirra, í sínai'
liendur á ný. Um skákii', sem
ég sé yfir í 100—200 metra fjar-
lægð, er svo ástatt, að þær hafa
ekki fengið neinn áburð 3—4
siðustu árin og fyrir tveimur
arum var rist ofan af þeim og
þökurnar seldar í borgina. Samt
er þetta algróið land yfir að
líta enn á ný, svo mikill rótar-
gróður er í því. Og ég get talið
lokræsin — hnausræsin nieira
en 40 ára gömul. Þau skera sig
úr sem dökkgrænar rákir með
langtum kröftugri og betri
gróðri heldur en teigamir á
milli ræsanna.
Hinn 29. júlí fékk ég Ingólf
Davíðsson magister til þess að
ganga með mér um mýrina og
skoða þessi undur. Okkur kom
saman um að skilgreina gróður-
inn þannig.
Á hinum dökkgrænu rákum
yfii’ lokræsunum, sem eru
skarpt afmarkaðar og segja
glöggt til um hvai' þau liggja,
er blaðríkt Iláliðagras. Hið
sama gildir um mjóa spildu
meðfram Suðui'lapdsbraut. Er
bersýnilegt að þar hefir ruðn-
ingi verið dreift aðeins 4—5
metra út frá skurði. Mýrin á
milli ræsa, og að þessari ruðn-
ingsspildu frátalinni, er vaxin
blendingsgróðri, sennilega mest
megnis af innlendum uppruna.
Ber þar mest á Túnvingli, Lín-
gresi (líklega mest Skriðlín-
gresi), Snarrót og Vallarsveif-
grasi. Slæðingui' er að Hálm-
gresi og Vallarfoxgrasi. Þá er
slæðingur af vanræktargrösum
svo sem Vallhæru og Lokasjóði,
og á blettum sést Fífa. Nær
gróðurvana rotblettir (kal?)
eru á stöku stað.
Verið var að slá mýratún þessi
þegar við Ingólfur skoðuðum
þau. Nú — 24. ágúst — er löngu
búið að hirða af túnunum. Háin
er farin að spretta og aftur
og skera ræsin sig úr sem dökk
grænár rákir með þéttari og
kröftugri gróðri heldur en tún-
ið ella.
Hvað skal nú segja um þetta?
Hvað segja þeir sem leggja á
ráðin um að hafa ekkert Há-
liðagras í fræblöndu þeirri, sem
SÍS selur til notkunar í mýr-
lendisjarðveg? svo sem ég
ræddi um í fyrstu grein minni
í Degi 11. ágúst. Og hvað segja
þeir, sem segja, að það sé um
að gera að vinna alla nýrækt
sem allra grynnst, eru hræddir
við að „jarða grasrótina" gömlu,
vilja hafa hana sem allra mest
á yfirborði flagsins þegar land
er unnið til ræktunai'? Hér hef-
ir grasró'tin — seigasta toríið
— verið grafið á allt að
því eins meters dýpi. — Og
hvað segja búvísindamennirnir,
sem nú hafa haslað sér „völl“
í Keldnaholti og ráða yfir skák
af Korpúlfsstaðalandi, rétt við
mýrina og grænu lokræsin sem
ég ræddi um fyrir 25 árum sem
merkilegt rannsóknarefni. Nú
eiga þeir, sem mest vinna að
gróður- og ræktunarrannsókn-
um, nær daglega leið um Soga-
mýrina og hljóta að hafa veitt
gróðúr-úridrinu þar eftirtekt(?).
Er þetta ekki rannsóknarefni
sem vert er að sinna? Ég spyr
enn og aftur.
Ljósmyndari Dags/Tímans
tók fyrir mig myndir af hinum
umrædda gróðri og ræsum í
Sogamýrinni. Því miður er ég
hræddur um að hin miklu gróð-
urbrigði og mismunur sprettu
komi ekkí vel fram við prentun
myndanna, til þess hefðu þurft
litmyndir.
Þótt eigi hafi ég öðru en
ályktnar-rökum að beita og
nokkurri verklegri reynslu,
held ég því hiklaust fram, að
hin mikla og góða spretta yfir
lokræsunum sé ekki og geti
ekki verið eingöngu framræslu-
atriði. Væri svo, ættu hinar
grænu rákir og betri spretta
ekki að vera eins skarpt
afmarkaðar eins og raun
ber vitni. Væri framræslan ein
að verki, ætti sprettan að
sönnu að vera mest og bezt rétt
yfir ræsunum, en hin góða
spretta ætti ekki að vera svo
afmörkúð, hún ætti einnig að
vera góð hið næsta út frá ræs-
unum, allt til þess, að hún yrði
minnst á miðjum teig á milli
ræsa. Nei, hér hljóta önnur öfl
en framræslan ein að vera að
verki. Og ég álykta að það sé
eins konar djúpvinnsla og jarð-
vegsblöndun, sem áíti sér stað
og þegar lokræsin voru grafin
og rutt niður í þau aftur. Meira
loft í jarðveginum og betri gróð
urskilyrði.
Svo sem ég hefi áður sagt,
kemur engum til hugar að
djúpvinna mýrarjörð til lokræsa
dýptar, slíkt er óhugsandi af
tæknilegum ástæðum og sökum
kostnaðar. Hitt finnst rnér rök-
rétt að láta sér til hugar koma
að djúpvinna mýrarnar til
nokkurrar dýptar framar því,
sem tíðkast hefir við þá hrað-
ræktun og yfirborðsvinnslu,
sem nú má heita einráð við
alla nýræktun, eftir að for-
vinnslu og forræktun var hætt
að mestu —- illu heilli. Það var
ekki arfinn einn, sem olli þeirri
uppgjöf. Köfnunarefnisáburðar-
ofnotkunarfyíliríið átti sinn
mikla þátt í því, að farið var að
vanmeta búfiáráburðinn og þýð
ingu þess að koma honum niður
í jörðina og saman við jarðveg-
inn. Segja má, að síðan hafi
ekki runnið af bændum, vel
flestum, á vettvangi ræktunar-
málanna.
Er nú ekki hugsanlegt að
nokkur djúpvinnsla eða djúp-
plæging, samræmd réttu mati
á búfjáráburðinum og skynsam-
legri nctkun hans, sé eitt af
sporunum, sem stíga beri í
ræktunarmá'.unum, til þess að
ná markinu: betri og hagrseimi
rækíun.
Tækni og þekking leyfir nú
betur en nokkru sinni fyrr, að
saman geti farið tæknilega full-
komin og hagkvæm jarðvinnsla
og fullkomin og auðveld hirð-
ing og notkun búfjáráburðar.
Það er engin nauðsyn lengur að
miða allt við það hvað hægt er
að pína mikið gras, en oft ekki
að sama skapi gott gras, upp úr
túnunum með óhófsnotkun til-
búins (köfnunarefnis)-áburðar.
XII.
Ég skal nú að lokum rekja í
stuttu máli hvernig ég hefi
hugsað méi' það, sem ég kalla
djúpvinnslu mýra til nýræktar,
hvernig ég hugsaði hér þetta,
þegar ég beitti mér fyrir að
fyrsti Skerpiplógurinn var tek-
inn í notkun, og hvernig ég
hugsa mér þetta enn.
Landið er plægt helzt- síð-
sumars eða að hausti til og látið
liggja í strengjum til næsta
vors. Plægðir eru breiðir og
æði þykkir sírer.gir. Þar með
er ekki sagt að plægja þurfi til
50—60 cm dýptar eins og oft er
rætt um, aðalatriðið ,er. a3
111 ■■iiiii ii ■ i
FÍMMTA GREIN
plægja frílega niður úr hinu
veltuseiga torfi og velta vel
við. Víðast myndi nægja að
plægja 35—40 cm djúpt'iriiSáð
við lægðir á milli þúfna og ]?áð
sem sléttast er í mýrinni. Þótt
plægingin verði uqa 50 crn og
jafnvel allt að 60 cm djúp, hygg
ég að það myndi ekki saka,, en
Skerpiplógur af stærri gerðinni
vill sækja til um 50 cm dýþtar,
eða þar um ef plægðir eru full-
breiðir strengir. Næsta Vor er
landið herfað með venjulegu
diskaherfi, borinn á tilbúinn
áburður og sáð til grænfóðurs.
Við þá vinnslu á ekki að þuría
að vinna neitt að ráði og jafn-
vel ekkert niður í grasrót og
hið seigasta torf, vinnslan á að
vera fljótgerð og auðveld og
sáðbeður góður.
Á öðru vori er landið plægt
á ný, en þá aðeins til venjulegr-
ar plógdýptar eða um 20 cm
djúpt. Búfjáráburður er borími
á áður en plægt er og hanu
plægður niður, svo er herfað
vandlega og sáð grasfræi. Sé
um flatt land að ræða, þar sem
áríðandi er að skapa einhvern
halla að skurðunum er sjálf-
sagt að hefja báðar plægingar
á miðjum teig á milli skurða og
velta strengjum inn á við. Því
fylgir það, að nema dáiítið ofan
af skurðbökkum, þar sem
Skerpiplógurinn nær ekki til
og ýta því inn á teginn. Þuríi
ekki að hugsa fyrir því að gera
halla á teignum er seinni plæg-
ingin gerð þvert yfir frumplæg-
inguna.
Við lokaplæginguna seinna
árið nær plógurinn ofurlítið
niður í torf og grasrót, en ekki
svo mikið að það torveldi herí-
ingu að ráði. í stað þess að
plægja landið seinna árið (með
heimatraktor og venjulegum
eins eða tveggja skera plóg)
getur vel komið til mála að
herfa eingöngu með plógherfi,
hins vegar er ég heldur vantrú-
aður á að láta sér nægja að tæta
flagið með traktorstæti, eins og
nú mun mjög í móð við loka-
vinnslu lar.ds til grasfræssán-
ingar.
Ég á erfitt með að trúa, að
þannig land verði viðkvæmara
fyrir kali en aðrar nýræktir
unnar svo sem nú er títt, sem.
mest á yfirborðinu. Fæ ekki
skilið, að neinar sjáanlegar
ástæður geti legið til þess —
nema ein — og þá ástæðu er
(Framhald á blaðsíðu 7).
Fjörutíu ára gömul sáðslétta í Soganiýrinni við Reykjavík. Lokræsin skera sig úr sem dökkgrænar
rákir. Ráðandi gróður en háliðagrasið, þróttmiklð og biaðríkt, og lcafgras. Greinarhöfundurinn, —
Árni G. Eylands, — er á myndinni. (Ljósmynd: G. E.)