Dagur - 22.12.1965, Blaðsíða 1

X
V,.-
é
I
t
Gleðileg
jól!
!
?
t
&
4-
vfc
-{•
%
<5
fc'í" £?>•'<■' viC'-y v;<S^í3>
I
&■ 'íSl' '<'í? "*'>;' 'íSl' '''vw '^*ií
f Farsœlt f
! I
i /? i'// «r/ |
«>>- í N'z-®'7' vicS' v.Sj' v'iW' ©'V' v;S-> í5>
Eö met
©
œoi meira en sarur
segir Þórarinn Bjömsson skóiameislari í viðtaii við
>ÓRARINN BJÖRNSSON skólameistari á Ak-
ureyri varð sextugur 19. desember sl. Mitt í önn
■dagsins, þegar hátt á fimmta hundrað nemendur
hans í Menntaskólanum á Akureyri voru að fara í
jólaleyfið og sextugsafmælið í sama mund bað
■ég um viðtal, mætti hinni sömu ljúfmennsku og
ætíð áður — og var bænheyrður —.
Ertu ekki ennþá Þingeyingur, Þórarinn, og ef svo
«r, hvers virði er það, að eiga rætur í heimabyggð
sinni?
Jú, ég tel mig alltaf Norður-Þingeying og þá fyrst
og fremst frá Víkingavatni. Ég segi „heim“, þegar ég
•tala um þann stað og mun eflaust alltaf gera það. Hins
vegar hefi ég alltaf kunnað vel við mig á Akureyri,
•og mér finnst hér fegurra, eftir því sem ég dvelst hér
lengur, þótt það breyti í engu viðhorfi mínu til Vík-
ingavatns. Þar liggja rætur mínar mjög djúpt, því þar
bjuggu forfeður mínir í margar aldir, og ég hefi haft
hálfgert samvizkubit af því að hafa farið þaðan. Ef ég
hefði ekki valið þann kostinn að hefja langskólanám,
væri ég eflaust bóndi. Ég hafði sérstaklega gaman af
sauðfé. Ög stundum finnst mér hjörðin í skólanum
minna mig á fjárgæzlu og smalamennskuna heima.
Ég þekkti hverja kind og hafði gaman af því, eins og
ég hefi gaman af því að þekkja nemendurna.
Var þér kemiarastarfið ofarlega í huga, á meðan þú
■enn sazt á skólabekk?
Ur því að ég fór að heiman, kom varla annað til
greina en kennarastarfið. Það ætlaði ég mér alltaf,
•eftir að ég byrjaði í skóla. Helzt hefði ég kosið að læi;a
islenzku. En þá hefði ég ekki komizt utan, en til þess
langaði mig, og það varð ofan á, og sé ég ekki eftir því.
Þó er sá galli á námi í svo fjarlægum málum sem
irönsku og latínu, að þess gefst lítill kostur, eftir að
heim kemur, að iðka þau áfram, svo að vel sé. Þess
vegna finnst mér stundum, að ég sé þar of grunn-
syndur.
Hefir þú alltaf jafn gaman af að kenna?
Ég hefi alltaf haft gaman af kennslunni.. Már finnst
næstum, að kennslan sé hvíld frá öðru starfi í skólan-
nm. Ég segi stundum í gamni, að ég haldi, að það sé
álíka fyrir mig að fara í kennslustund og fyrir suma
aðra að fara í lax. í kennslunni gleymi ég áhyggium af
öllu öðru, en það er oft erfitt utan kennslustunda.
Kennslan er á þann veg hvíld frá áhyggjum, þótt hún
krefjist auðvitað sinnar orku.
Lærdómur og siðgæðisþroski virðast ekki alltaf
samferða?
Nei, síður en svo, því miður. Menn geta lært og
kunnað sín fræði, án þess að siðgæðið hafi þroskazt.
Þó tel ég það auðvitað spor í rétta átt, ef hægt er að
venja menn á að vinna verk sitt af skyldurækni, þann-
ig að þeir svíkjist ekki um að skila því, sem þeim er
ætlað að skila. Hér reynir einkum á þá, sem þurfa að
hafa mikið fyrir því að læra. Annars er það ekki það
versta. Ég hefi oft meiri áhyggjur af hinum, sem eru
gáfaðir og þurfa lítið fyrir náminu að hafa. Hvað gera
þeir við tímann, sem aflögu er?
Hvort metur þú nieira, gáfur eða siðgæði?
Eftir því sem ég eldist og reyni meira, met ég meira
siðgæðisþroskann, og námshæfileikarnir skipa ekki
æðsta sessinn. Nemendum, sem taldir eru greindir, en
mér hafa fundizt siðlega gallaðir, bendi ég stundum á,
að það sé ekki greindarlegt að haga sér illa. Þeir
eigi einmitt að nota greindina til þess að forða því, að
lestir þeirra spilli lífi þeirra. Þannig sanni þeir bezt
greind sína. Og þá er ekki nóg, að greindin snúist i
klókindi. Menn komast aldrei alla leið á klókindum.
Klókindi vekja tortryggni og vantraust, og þannig
eiga menn á hættu að fyrirgera því bezta, sem hægt
er að eiga, traustinu. Það er hreinleikinn, sem er bezta
vörnin, en klókir.din eru löngum óhrein. Ég var að
hugsa um það nýlega, að líklega væri ekki hægt að
segja um neinn mann, að hann væri viturt illmenni.
Þessi tvö orð eiga ekki samleið. M. ö. o. það er einn
þáttur vitsmunanna að vera góður. Annars mun það
löngum reynast erfitt að tryggja það, að lærðir menn
séu ja!nframt siðlega þroskaðir. Reyna má þó að benda
þeim á, að sá þátturinn hljóti alltaf að verða mikils-
Þórariiui Björnsson skólameistari. (Ljósm.: E. D.)
verður í gengi þeirra og gæfu, að þeir hegði sér drengi-
lega. Það virðist íslenzkur veikleiki að fyrirgefa lesti,
ef gáfur eru négar. Gáfurnar hafa alltaf verið svo
mikils metnar hjá okkur, að þær hafa verið látnar
afsaka ýmiskonar misgsrðir. Ég met siðgæði meira en
gáfur. Gáfurnar eru ekkert nema möguleikar, sem
eftir er að vinna úr. En til þess þarf heiðarieika og
siðgæði, og það ræður jafnan úrslitum.
Viltu segja nokkuð um hluíverk norðlenzks mennta-
skóia?
Hann á auðvitað, eins og aðrir menntaskólar, að
efla þekkinguna í landinu, og á því er nú mikil þörf
með síaukinni tækni og stöðugt Sóknara þjóðfélagi.
En svo á norðlenzkur menntaskólí einnig að efla jafn-
vægi í byggð landsins, svo að notað sé það mjög
þvælda crðalag. Framtíð þióðarinnar er meðal annars
undir' því komin, að landið sé byggt sem allra mest.
•Hver sveit og hver byggð þarf að finna til ábyrgðar
sinnar og eiga sinn, metnað að vera eitthvað af sjálf-
um sér. Það er frumskilyrði alls manndóms. í fámenn-
inu reynir á hvern einstakiing. Það er þess meginkost-
ur. í fjölmenninu verða of margir að engu eða verra
en það. .
Finnst þér ekki, að nú sé túui hinna miklu tæki-
færa?
Jú, vissulega er það svo, enda er stundum um það
talað, hvað unga fólkið eigi nú gott með allt þetta val,
sem lífið býðui því. Rétt er það að vissu leyti, en
menn gæta þess ekki alltaf, að hin mörgu tækifæri
auka einnig á hætturnar. Það er ekki nóg að hafa
möguleikana. Vandinn er að skapa eitthvað úr þeim.
Áður var það á vissan hátt styrkur, hvað tækifærin
voru fá. Brautin var mörkuð af aðstæðum og ekki um
annað að gera en berjast til þrautar á þeim vettvangi,
sem fyrir lá. Nú eru menn togaðir í allar áttir og vita
oft ógerla, hvert stefna skal. Og peningarnir veita
ungu fólki oft hættulega mörg tækifæri, löngu áður en
það hefir þroska til að velja og hafna.
Tæknin hefir gert okkur svo frjálsa gagnvart hlut-
unum. Áður var erfiðið verst að fást við náttúruöflin
og hlutina. Nú er því ok; óðum að lótta af okkur. Mað-
urinn öðlast nýtt og áður óþekkt frelsi. En frelsið er
ekki einhlítt. Maðurinn þarf jafnframt að vera í ein-
hverjum skorðum. Þegar aðhald hlutanna hverfur,
þurfa að taka við aðrar hömlur, ef við eigum ekki að
svífa í lausu lofti. Hin siðgæðislegu bönd þurfa að
vera sterkari nú en áður vegna þessara breytinga á
lífsbaráttunni. Innri bönd þurfa að skapast í staðinn
fyrir ytri hömlur. Áður lagði náttúran okkur til verk-
efnin og skapaði okkur vissa fótfestu, og glíman við
hlutina létti okkur glímuna við manninn. En sú glíma
verður erfiðasta verkefni framtíðarinnar. Hið siðferðis-
lega los, sem orðið er of áberandi í þjóðlífinu, er
meginhætta þjóðarinnar.
í sambandi við glímuna við náttúruna og hlutina
skipti mestu að vera hygginn. Náttúran hefndi sín, ef
á hlut hennar var gengið. Menn sviku sj.álfa sig, ef
menn sviku náttúruna. Nú eru viðskipti þorra manna
orðin næsta lítil beint við náttúruna. Það eru við-
skipti manna á milli, sem komin eru í staðinn. Þá
vofir sú hætta yfir, að það, sem voru hyggindi í við-
skiptum við náttúruna, verði að refjum í viðskiptum
við manninn, og þá er siðferðileg vá fyrir dyrum og
öll sönn menning í voða. Vera má, að ekki sé unnt að
efla og varðveita mannlegt siðgæði nema á trúarleg-
um grundvelli. Ég ætla, segir skólameistari með
áherzlu, að við munum öll að síðustu uppskera eins
og við sáum, hvort sem það verður í þessu lífi eða
öðru.
Hvernig finnst þér að verða sextugur, skólameistari?
Mér er þakklætið til lífsins efst í huga á þessum
tímamótum. Það hefur oftast verið mjög gaman að
iifa. Ég er þakklátur fyrir að hafa átt góða foreldra og
fagra heimabyggð, hafa kynnzt góðu fólki, eignast
góða konu og böm. Ég get tekið undir það, sem Sig-
urður heitinn skólameistari sagði, en hann var mér
eins og apnar faðir, að það bezta við að vera skóla-
meistari væri, hve maður kynntist mörgu góðu fólki
í skólanum.
Og nú líður að jólum?
Já, og þau eru guðsblessun. Ég veit ekki, hvernig
íslenzki veturinn yrði, ef ekki væru jólin. Á haustin
og framan af vetri hugsa ég alltaf fram að jólum. Mér
finnst þau stytta veturinn um helming. Þau eru enn
friðarins hátíð, þótt ýmislegt sé fundið að undirbún-
ingi þeirra. Jólin hreinsa hugann og gera mann betri,
þrátt fyrir .allt. Jafnvel hin stórfelldu jólakaup eru í
sjálfu sér fögur, því að mikið er ætlað til gjafa, af
góðum hug og kærleika.
Ég vil svo að lokum, segir Þórai inn Björnsson skóla-
meistari, þakka öll skeytin og vinarkveðjurnar, sem
mér bárust á afmælinu mínu og allan hlýhug bæði
fyrr og síðar.
Blaðið þakkar viðtalið og óskar skólameistara og ást-
vinum hans gleðilegra jóla, og stofnun þeirri, sem
hann veitir forstöðu, góðs gengis. E. D.