Dagur - 19.03.1966, Blaðsíða 4

4
Skrifstofur, Hafnarstræti 90, Akureyri
Símar 1-1166 og 1-1167
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
ERLINGUR DAVÍÐSSON
Auglýsingar og afgreiðsla:
JÓN SAMÚELSSON
Prentverk Odds Björnssonar h.f.
SVIÐSEINING
ÞVÍ ER LÍKT FARIÐ um sjónleiki
og pólitíkina, að þegar enginn nenn-
ir að horfa á lengur, verður að setja
eitthvað nýtt á svið.
Ýmsum finnst torskilið hvers
vegna stjórnarvöld landsins sækja
það svo ákaflega, að semja við er-
lendan auðhring um að hyggja hér
á landi aluminiumbræðslu og leyfa
honum að hefja hér mikinn atvinnu-
rekstur. Ástæðan fyrir þessum ákafa
stafar ekki af því að bæta þurfi úr
atvinnuleysi, það sýnir staðsetning
verksmiðjunnar og þær staðreyndir,
að þar vantar vinnuafl og hefur svo
verið um langan tíma. Rafmagns-
skorturinn innanlands ge.tur heldur
ekki ltafa leitt stjórnina inn á þessa
braut til að bæta úr raforkuþörf
landsmanna, því upplýst er fyrir
löngu, að stórfelld orktisala til er-
lendra manna er alls ekki nein nauð-
syn til að bæta úr raforkuþörfinni
innanlands, nema síður væri. Þá var
því um skeið ákaft haldið fram, að
nú væru síðustu forvöð fyrir íslend-
inga að selja útlendingum rafmagn,
annars myndi kjarnorkan grípa inn í,
verðfella raforkuna og gera hana ó-
seljanlega. Að sjálfsögðu ultu þessi
rök fljótlega um lirygg og liggja þar
sem þau eru komin. Þá var það talið
erlendri stóriðju til ágætis, að hún
væri ein leið framfara á íslandi og
I að erlent fjármagn, notað á þennan
hátt, yrði atvinnulífi og uppbygg-
ingu hin ágætasta blóðgjöf. Ef litið
fi er á söguna, standast þessi rök ekki.
| Eða hvenær sultu íslendingar meira
en þá, er útlendir menn stjórnuðu
' hér útgerð og verzlun, í skjóli er-
i lends valds og f jármagns? Ekki er þó
| þar með sagt, að stórvirkjanir, stór-
iðja og erlent fjármagn sé um aldur
og ævi fordæmanlegt á íslandi. En
þjóðin á heimtingu á að ráða þeim
þáttaskilum sjálf, bæði hvenær þau
verða og á hvern hátt. Og það gerir
hún aðeins við kjörborðið.
Hin sorglegu mistök ríkisstjórnar-
innar á síðustu árum, svo sem í bar-
áttunni við verðbólguna, stríði henn
ar við atvinnuvegina, sem naumlega
rísa undir fargi stjórnarstefnunnar
og skattapíningin, dáðleysi hennar í
landhelgis -og sjónvarpsmáli o. s. frv.
er sjónleikur, sein búinn er að ganga
sér til húðarinnar, en fólk er neytt
til að liorfa á og taka þátt í. Almenn-
ingur í þessu landi er búinn að fá
nóg, bæði af leikstjóra og leikurum.
Það er e. t. v. þess vegna, sem nú þyk
ir nauðsyn, að setja eitthvað nýtt á
svið. Aluminíum-sjónleikurinn á að
fá menn til að horfa í aðra átt en lof-
orð og efndir stjómarinnar á síðustu
tímum.
Páll Magnússon, lögfræðingur:
ÞJÓÐARATKVÆÐI
UM ALÚMÍNMÁLIÐ
ÞAÐ ER fyrir löngu viðurkennt Þetta er löglegt og í fyllsta
í flestum menningarlöndum, að
yfirráð ríkis eiga að vera í hönd
um alþýðu þess, en ekki fárra
manna, og svo er þetta hér á
landi. Þetta er lögfest með
stjórnskipunarlögum okkar og
þá fyrst og fremst með ákvæð-
um þeirra um almennan kosn-
ingarétt. Til grundvallar eru
þau sannindi, að landið sé og
eigi ávallt að vera eign alþýðu
landsins, sem með harðri lífs-
baráttu og látlausu striti frá
fyrstu tíð hefur gert landið
byggilegt fyrir sig og afkom-
endur sína. Ættjörðin er eina
athvarf hins almenna borgara,
og hann á allt sitt undir vel-
gengni hennar og sjálfstæði.
Hann er á þennan hátt bundinn
ættlandinu traustari böndum,
en þeir tiltölulega fáu þegnar
þess, sem á einn eða annan hátt
hafa komizt til auðs og valda.
Ríkidæmið losar þá að vissu
leyti úr tengslum við landið,
gerir þá óháða því og fleyga og
færa utan átthaganna. Þessar
ójöfnu ástæður og ólíku viðhorf
til ættjarðarinnar opnuðu augu
manna fyrir því, að alþýðan
ætti að ráða lögum og lofum í
landi sínu. Hinn almenni kosn-
ingaréttur átti að tryggja þetta.
En þegar í ljós kom, að sú trygg
ing reyndist meiri í orði en á
borði, hófu samtök alþýðunnar
baráttuna fyrir raunhæfari þátt
töku í stjórn ríkisins, en réttin-
um til að fá að greiða atkvæði
við Alþingiskosningar á fjög-
urra ára fresti. Það var réttur-
inn til að beita verkföllum og
vinnustöðvunum, er nauðsyn
krefði til þess að verja hags-
muni og réttindi almennings í
máta lýðræðislegt bjargrað og
á ekkert skylt við uppreisn eða
stjórnarbyltingu.
Þesar hugleiðingar eru birtar
í tilefni af því, að ríkisstjórnin
virðist vera einráðin í, að ætla
sér að misbeita þingræðinu á
yfirstandandi Alþingi, með því
að lögfesta, í skjóli lítils meiri-
hluta þar erlenda stóriðju í land
inu, án þess að bera það stór-
mál undir vilja þjóðarinar. En
ég tel engan vafa á því, að í
slíku tilfeili sé það hrein og
bein skylda alþýðusamtaka
landsins að skerast í leikinn og
beita öllu valdi sínu til að
■hindra svo þjóðhættulegt ger-
ræði stjórnarvaldanna. Ég álít
og, að samtökin eigi að tilkynna
ríkisstjórninni ófrávíkjanlega á-
kvörðun sína í þessu efni, áður
en málið kemur fyrir Alþingi,
svo að stjórnin og hinn erlendi
auðhringur, sem hún er að
semja við, viti hvað í vændum
er, ef ráða á þessu örlagaríka
máli til lykta að þjóðinni for-
spurði.
í 11. grein stjórnarskrárinnar
er gert ráð fyrir því, að þjóðar-
atkvæðagreiðsla taki tvo mán-
uði. Það getur ekki verið nein
frágangssök að fresta afgreiðslu
málsins svo stuttan tíma, til
þess að fá úr því skorið, hvort
okkar fámenna þjóð vill fara í
sambýli við erlendan auðhring.
Þjóðin á að fá að ráða þessu
sjálf, því það er hún, sem á allt
á hættu ef illa fer, en ekki þeir
hvatvísu menn á Alþingi, sem
vilja ráða málinu til lykta á
eigin ábyrgð, sem engin er.
27. 2. 1966.
ÞAKKA vil ég þér vinsamleg
ummæli vegna sjötugs afmælis
míns nú fyrir skemmstu, þau
komu mér á óvart eins og fleira
í því sambandi. Það lá við að
ég ofmetnaðist, en lagðist það
til að Moggi karlinn Stórisann-
leikur gat mín lítillega og þar
kvað nokkuð við annan tón. Ég
held mér sé því við engu hætt.
Óvild misendismana hefur jafn
an verið mér kærari en velvild
þeirra, og vænti ég að svo muni
lengst verða, og hafi þeim
Moggamönnum þótt kenna
harðyrða af minni hálfu, mega
þeir það vita, að ekki treð ég
illsakir við þá vegna mín sjálfs,
heldur veldur því þýlyndi rík-
isstjómarinnar, rangsleitni og
hlutdrægni gagnvart útlenzk-
um mönnum og málefnum, auð
mýkt og ósjálfstæði þegar við
útlendinga er að eiga, sem hver
maður þekkir. Að þessu hefur
þó verið lotið ríkisstjórnum
Breta og Bandaríkjamanna öðr-
um fremur, og þær geta skipazt
á ýmsa vegu, bæði til hins betra
og verra.
Kropiö fyrir ófreskju.
Nú er, í aluminmálinu kropið
fyrir þjóðernislausri ófreskju,
sem þekkir ekkert siðalögmál
gullinu æðra; henni eigum við
að fórna með samningi um ald-
arfjórðungs skeið dýrmætustu
vatnsréttindum landsins, fá
henni börn okkar til að mala
meira gull og enn meira, en
þola innstreymi erlends úrkasts
lýðs ella, og fá henni með þessu
aðstöðu til að segja fyrir hvern-
ig við skulum sitja og standa.
Milljarðafyrirtæki getur ekki
látið það afskiptalaust hverjir
fara með völd í landinu. Þjál-
ustu og þægustu mennirnir
hljóta velþóknun þeirra, sem
hjartað og pyngjan eru eitt.
Gegn þessu eigum við að fá
milljónatölu ísl. króna allháa,
en verðlitla nú, verðminni að
Alþjóðadagur fatlaðra á morgun
landinu. Það var fyrst eftir að
sigur hafði unnizt í þessari bar-
áttu, að alþýðan gat verið hús-
bóndi á heimili sínu og tekið í
taumana um stjórn þess, er
henni sýndist. Þetta húsbónda-
vald alþýðunnar er í fullu sam-
ræmi við hið stjórnskipulega
lýðræði þjóðarinnar. En beiting
þessa valds getur farið í bága
við meirihlutavald Alþingis, hið
svonefnda þingræði. Má þá
segja að árekstur verði milli
þjóðræðis og þingræðis. Þegar
slíkt kemur fyrir verður þing-
ræðið, sem vel getur verið í
andstöðu við vilja þjóðarinnar,
að láta í minni pokann. Sú tak-
mörkun á valdi þingsins er við-
urkennd og kemur fram í verki,
þegar stórmál, sem varðar þjóð-
arheildina, og ekki hefur verið
kosið um, kemur fyrir þingið.
Er Alþingi þá óheimilt að af-
greiða slíkt mál, án þess að það
sé borið undir þjóðaratkvæði.
Komi það fyrir, að valdhafarn-
ir ætli að bregðast þessari
skyldu sinni, þá er samtökum
alþýðu landsins bæði rétt og
skylt að beita utanþingsvaldi
sínu, verkfalls- og vinnustöðv-
unaréttinum, til að fyrirbyggja
þá misbeitingu þingvaldsins.
(Framhald af blaðsíðu 8.)
ar, landssambands fatlaðra, er
hlutverk sambandsins meðal
annars:
Að færa lífsskilyrði fatlaðra í
eðlilegt horf.
Að hafa áhrif á ríkis- og bæj-
arstjórnir og einstaklingsfram-
takið til gagns fyrir öryrkja.
Að nýta starfskrafta öryrkja
sem bezt.
Að auka heilsuvernd öry-rkja.
Að auka vísindalegar rann-
sóknir og alþjóðasamvinnu.
Að sjá um hressingar- og end
urhæfingarstöðvar fyrir börn og
fullorðna.
Að koma á fót og reka vinnu-
heimili, sem verði jöfnum hönd
um vinnustöð og félagsheimili
fyrir samtökin.
Að vekja og auka menntunar-
áhuga félagsmanna með nám-
skeiðum og leshringum.
Að styðja allar framkvæmdir,
sem miða að almennri menntun
og sérmenntun öryrkja.
Að stuðla að lagasetningu,
sem miði að því að leysa eins og
mögulegt er þá erfiðleika, sem
fatlaðir eiga við að stríða.
Að þeir öryrkjar, sem vegna
veikinda sinna geta ekki unnið
fyrir sér sjálfir, eigi rétt á næg-
um lífeyri.
Að öryrkjar hafi nægan að-
gang að íbúðum við sitt hæfi.
Að öll sú læknishjálp og þjálf
un, sem mögulegt er, sé veitt
fötluðum, ásamt þeim hjálpar-
tækjum, sem þeir þurfa á að
halda.
Að vekja áhuga almennings á
málefnum fatlaðra með útgáfu-
starfsemi.
í Sjálfsbjörg, landssambandi
fatlaðra, eru nú 10 félög, sem
telja hátt á áttunda hundrað
félagsmanna. Á nokkrum stöð-
um á landinu hafa félögin þegar
komið sér upp vinnustöðvum og
vísi að félagsheimilum, en ann-
ars staðar er unnið að undirbún
ingi, m. a. í Reykjavík, en þar
er langt komið, á vegum lands-
sambandsins, undirbúningi að
byggingu aðalmiðstöðvar sam-
bandsinS, þar sem m. a. er gert
ráð fyrir vinnustofum, félags-
heimili og endurhæfingarstöð.
Hér á Akureyri hefur verið kom
ið upp vistlegum fundarsal og
lokið byggingu fyrir vinnustof-
ur, sem væntanlega taka til
starfa síðar á þessu ári.
Forseti Sjálfsbjargar, lands-
sambands fatlaðra, er Theódór
A. Jónsson. Sambandið rekur
skrifstofu að Bræðraborgarstíg
9 í Reykjavík.
(Frá Sjálfsbjörg, Akureyri.)
ári. Ef til vill verðlausa áður
lýkur leigutímanum.
Hraksmánarlegir samningar.
Sannanimar fyrir því hvað
samningarnir eru hraksmánar-
legir eru lagðar okkur upp í
hendur. Samanburður þess
hvað Norðmönnum er boðið í
sömu andrá af sömu aðilum og
fslendingum sýnir sig. Andskot
anum er ekki réttur litlifingur-
manna nægði sennilega til að
koma vitinu fyrir íslenzka alum
infélagsskapinn, hvað þá ef sú
hlutdeild næði lengra. Segjum
að 600 stúdentar og einhverjir
kennarar Háskóla íslands legðu
niður nám og kennslu, röðuðu
sér við dyr Alþingishúss og
stjórnarráðs og almenningur
veitti brautargengi. Ég veit ekki
hver maður Sigurður Líndal er,
aldrei heyrt hans getið fyrr en
Ketill Indriðason, Fjalli:
SENDIBRÉF TIL DAGS
inn heldur höndin við fyrstu
kveðjur. Hver efast um að hann
þrífi hina? Hér þarf að spyrna
fótum við, en hvað er til ráða?
Ovenjulegir atburðir krefjast
rökréttra og drengilegra við-
bragða. Hér er við rík-
isstjórn að eiga sem skeytir
hvorki um skömm né heiður,
brugðizt hefur heitum sínum í
ýmsum stærstu þjóðmálum,
mistekizt flest og bætir nú gráu
ofan á svart með því að hætta
sjálfstæði þjóðarinnar í samn-
ingagerð við erlent og alþjóð-
legt stórgróðafyrirtæki, án þess
að leggja málið undir þjóðar-
dóm, þó ekki sé nema rúmt ár
til kosninga. Stjórnin leggur
þjóðinni á herðar alla fjárhags-
lega áhættu af tvísýnni stór-
framkvæmd, ábyrgð á skilum
mikils hluta rafmagnsins til út-
lendinganna gegn lágmarks-
gjaldi, ekkert líklegra en fslend
ingar megi gefa með hverju kv
sem Svissar fá, auk ótal ann-
arra fríðinda, sem þessum
mönnum er heitið.
Ekkert til afsökunar.
Þetta allt eru tortryggileg-
ustu viðskipti sem hafa átt sér
stað á íslandi, og ekkert það til
afsökunar, sem verið hefur þó
í sumum nauðasamningum er
gerðir hafa verið síðari árin við
erlenda aðila. Öðru megin gull-
græðgin og þorstinn óslökkv-
andi. Hins vegar lítilþægnin,
ósjálfstæðið, auðmýktin, nokkr-
ir silfurpeningar.
Hvaða mál skilja svo þessir af-
sláttar-, undanhalds- og upp-
gjafarmenn okkar?
Ekki rök, ekki ráð né aðvar-
anir eigin flokksmanna hvað þá
annarra, ekki dóm sögunnar
eða eigin samvizku. Allt er
þetta stjórninni lokuð bók. Hún
treystir auðsveipni meirihluta
alþingismanna; sinna sauða.
Eitt óttast þeir þó bersýnilega.
Eitt óttast þeir þó: Samtök
stjórnarandstæðinga á Alþingi
og utan þess. Yfirlýsta andstöðu
gegn Svissum nú og síðar, og
að Svissar vantreysti þingfylgi
þeirra og meirihlutastjóm eftir
næstu kosningar. Og þar má
litlu muna. Stjórnin stendur
tæpt eins og er, þjóðarfylgið
enn tæpara.
Eitt mál skilur Bjarni Bene-
diktsson og stjórnin. Það sem
síldveiðimenn töluðu við hann
í fyrra sumar. Vitneskja um ráð
ið verkfall sjómanna og verka-
1. des. sl. Ekki um ætt hans né
uppruna, ekki hæfileika né
mannkosti umfram það sem
kom þá fram í ræðu hans, ekki
um flokksstöðu, en hún skiptir
mig engu máli. Hann vann sér
þá aðdáun mína og mun hafa
orðið um allt land. Öðru sinni
jókst sú tilfinning þegar hans
var getið í fylkingarbrjósti stúd-
enta er lögð voru fram mótmæli
gegn sjónvarpi Bandaríkja-
manna, og kæmi hann enn fram
þriðja sinni sem fyrirliði nokk-
urs hluta þeirra stúdenta er
hafa fylgt honum, og berðist
gegn afgreiðslu aluminmálsins,
heimtaði kosningar um það,
yrði hann þjóðhetja meðal þús-
unda íslendinga (eða a. m. k.
von og draumur um þjóðhetju),
því betur hefur okkur eins og
öllum þjóðum lagzt það stöku
sinnum til að upp hafa risið
menn, oftar ungir en gamlir,
sem orkað hafa að mola einn
og einn höggormshaus, brjóta
þjóðinni braut út úr háskanum,
oftast í trássi við valdhafana,
ríkisbokka, þjóna hinna er-
lendu yf irgangssegg j a. Fylgið
ekki ætíð sem skyldi, sigurinn
ævinlega tvísýnn, eigin gifta og
þjóðarinnar eða giftuleysi ráð-
ið, en slíkum er gott að fylgja.
í æsku átti ég mér átrúnaðar-
goð, Skúla Thoroddsen, Bjarna
frá Vogi og Benedikt Sveinsson.
Hugsa ser að hann skuli hafa
átt slíkan ættlera sem Bjarni er.
Síðan var Jónas frá Hriflu sá er
ég mat öðrum fremur. Yfir Há-
skóla fslands fannst mér bjarmi
í fyrsta sinni 1. des. sl., eftir
margra ára mistur og drunga.
HELGI VALTYSSON:
SAGÁN UM HÚSNESS-ÁTÖKIN
- Alúmmíumverksmiðjan á Húsnesi -
Tvær nýjar bækur Irá AB
ALMENNA BÓKAFÉLAGIÐ
hefur sent frá sér tvær nýjar
bækur. Eru það smásögur eftir
Stefán Jónsson rithöfund og
kennara, og nefnist hún Við
morgunsól.
Hin bókin er Könnun geims-
ins, þriðja bókin í Alfræðasafni
AB, sem hafin var útgáfa á á sl.
hausti.
f þessari nýju bók Stefáns
Jónssonar, Við morgunsól, eru
8 nýjar smásögur, sem fjalla um
hin ýmsu efni. Bera þær nöfn-
in: Rím, Blátt tjald, Halla á
Krossi, Status quo, Björn eldri,
Björn yngri, Hinn rétti tónn, Á
sólmánuði.
Fyrsta bók Stefáns var smá-
sagnasafnið Konan á klettinum,
og kom sú bók út árið 1936. Hef
ur hann síðan ritað fjölda sagna,
jafnt smásögur sem lengri skáld
sögur, og aflað sér mikilla vin-
sælda fyrir ritstörf sín, einkum
þó fyrir bækur um börn og
handa börnum og unglingum,
þ. á. m. bækurnar um Hjalta
litla. En þótt hann sé ef til vill
kunnastur fyrir þau verk sín,
er hann ritar fyrir yngri kyn-
slóðina, þá hefur hann einnig
beint penna sínum að þeim
eldri, og í þeim hópi teljast þær
smásögur, sem hann sendir nú
frá sér.
Við morgunsól er janúarbók
Almenna bókafélagsins og er
180 bls. að stærð, prentuð og
bundin í Prentsmiðju Hafnar-
fjarðar h.f. Kápu og titilsíðu
hefur Kristín Þorkelsdóttir
teiknað.
Könnun geimsins er þriðja
bókin á Alfræðasafni AB. Áður
eru komnar bækurnar Fruman
og Mannslíkaminn. í bókinni
eru raktir draumórar mannsins
um að komast út í geiminn,
einmitt þeir draumórar sem nú
eru sem óðast að verða að veru
leika í nýjum áföngum í geim-
siglingum og könnun nýrra
heima.
Greint er ýtarlega frá eld-
flaugasmíði og tilraunum með
þær á styrjaldarárunum, þ. á.
m. V-2 eldflaugunum og kapp<
hlaupinu um að koma fyrstu
gervihnöttunum á loft. Nyt-
semi þeirra til veðurathugana,
fjarskipta þ. á. m. til sjónvarps-
sendinga, og á ótal fleiri svið-
um eru gerð fróðleg skil. Er
meðal annars að finna í bókinni
ýtarlegar skýringarmyndir af
eldflaugunum og hvernig afl-
vélar þeirra vinna.
í bókinni er margur nytsam-
ur fróðleikur fyrir þá, sem eiga
(Framhald á blaðsíðu 7.)
Forspjall.
Laugardaginn 19. þ. m. birtist
í DEGI all-löng ritgerð og fróð-
leg: „Alúminíumverksmiðjan á
Húsnesi“, undirrituð G. G. sem
eflaust er Gísli Guðmundsson,
alþingismaður. Kveðst höfund-
ur hafa tekið saman meginatriði
þessa máls, eins og honum virð-
ist þau liggja fyrir, samkvæmt
ýmsum opinberum heimildum
norskum, er hann nefnir í upp-
hafi máls síns. Birtist hér all-
mikill fróðleikur þeim, sem
ókunnugir eru þessu nýja stór-
virkjunarmáli í Noregi. Reynd-
ist það allsögulegt frá upphafi
sökum átaka þeirra, er þar fóru
fram um hríð með brögðum
þeim og bolmagni, sem þar var
beitt í sókn þeirri, er þar réð að
lokum úrslitum. En það er „önn
ur saga“, sem eigi mun birt í
norskum stjórnarskjölum né
stórþingstíðindum.
Er ég hafði lesið grein G. G.
rækilega, stóðst ég eigi freist-
inguna og leitaði fram aftur all-
fjölbreytta sögu mína um átökin
á Húsnesi! En þar hafði ég
fylgzt með frá upphafi af mikl-
um áhuga, geymt vel og vand-
lega fjölda ummæla og ýmissa
gagna, — en gleymt síðan um
hríð, þareð þetta var upphaf-
lega ætlað til afnota á einka-
vettvangi, en.síðar stungið und-
ir stól, aðallega sökum fávísi
þeirra og þekkingarskorts, er
sagan var upphaflega ætluð til
aðvörunar og leiðbeiningar.
I. Upphafsorð.
Sumarið 1962 skrifaði ég
langa grein og allrækilega, að
mér sjálfum virtist, um Virkjun
og rafvæðingu Austurlands. Var
greinin í 9 eða 10 sjálfstæðum
þáttum og birtist í TÍMANUM
24. og 28. ágúst 1962. Annars var
aðalefni þessara þátta minna
einkaspjall mitt við „landa mína
og frændur" á Fljótsdalshéraði,
um virkjun Lagarfoss og Fljóts-
ins yfirleitt, um iðnað og „stór-
iðnað“ o. m. fl.
Taldi ég vafalaust, og vonaði
það einnig innilega, að hvatvís-
Ieg ummæli mín og ádrepur
myndu ýta svo við a. m. k. ein-
hverjum „frænda minna“
eystra, að nú tækju þeir til að
hugsa sjálfir, þ. e. a. s. sjálfstætt
og uppá eigin spýtur, líta sér
nær, og læra nú loks að sann-
meta og nytja hin sjaldgæfu og
nær ómetanlegu framfara- og
framtíðar-skilyrði, sem forsjón-
in hafði mildilega lagt þeim í
opna arma eftir endilöngu einu
glæsilegasta héraði landsins!
Þá myndu þeir hætta að
glápa glámeygir norður yfir
fjöll og firnindi og hrópa á há-
værum bændafundum: stór-
virkjun Jökulsár á Fjalli til
andófs og andmæla gegn Þjórs-
árvirkjuninni syðra í sama til-
gangi, og heimta hástöfum þá
einu stóriðju er þeir vissu nafn
á, en voru ella harla fáfróðir og
þekkingarsnauðir á þeim vett-
vangi um kosti og ókosti mikill
ar alúmbræðslu í nágrenni sínu!
Með þessu hugðust þeir
myndu bjarga Fljótsdalshérað-
inu sínu fagra frá tortímingu —
og Austurlandi yfirleitt —
stöðva „suðurfallið“ háskalega,
sem jykist hraðfari og ógnaði
með gertæmingu sveitanna af
æskulýð og velvinnandi fólki.
En frændum mínum á Fljóts-
dalshéraði gleymdist að hugsa
svo langt, að „norðurfallið11 að
stórvirkjun Jökulsár á Fjalli
myndi eðlilega verða a. m. k.
jafnhættulegt og suðurfaHið fyr
ir Héraðið allt og Jökuldal, og
sennilega enn hættulegra sök-
um nálægðar sinnar! — Um
þetta atriði ræddi ég með rölc-
um í þáttum mínum. — Þar
benti ég þeim á hinn mikla og
háskalega misskilning þeirra og
sorglegan skort á nauðsynlegri
þekkingu á þessum vettvangi £
mikilvægu máli, en mjög við-
sjárverðu. Skýrði ég þeim frá
áhuga mínum og hugleiðingum
um mál þessi á austfirzkum vett
vangi um áratugi, — því „aldrei
gleymist Austurland / útlagau-
um sínum.“.
Út frá þessum hugleiðingum
mínum taldi ég mér skylt að
segja löndum mínum og frænd-
um eystra allrækilega frá því,
er um þær mundir var að ger-
ast austur í Noregi á samskon-
ar stóriðju- og virkjunarvett-
vangi, svo að þeir er á mál mitt
vildu hlýða, yrðu um það
nokkru fróðari, en áður voru.
En frændur mínir eystra vort*
nú ekki á því að leggja eyru við
smalahói mínu, enda hrópuðu
þeir þá svo hátt Sjálfir, að Þing-
eyingar hrukku upp og tóku
undir, — enda var þeim málið
skylt! Barst síðan bergmálið af
hávaða þeirra alla leið norður-
til Akureyrar, sællar minning-
ar, og var þar haldinn síðan
mikill fulltrúa- og sérfræðinga-
fundur, en árangurslaus, sem
vænta mátti. Síðan endurómaði
bergmál fundar þessa allvíða
um Norður- og Austurland, en.
hjaðnaði þó brátt og hljóðnaði
eins og bergmál okkar smalanna
forðum. Enda tóku hér engir
Hljóðaklettar undir. Til þess
voru hrópin of hjáróma. ■
En uppúr þessum hugleiðing-
um mínum spruttu svo smásam
an Húsnesspistlar mínir. —
Þeim hafði ég gleymt um langa
hríð, en gref þá nú upp á ný!

Rauðhausafélagið
Saga eftir
SIR ARTHUR CONAN DOYLE
9
■<$^$>$^<$^<$><$>^$^<$>^>

Ljúft bros lék um varir hans, og dreymandi augu hans
minntu lítið á hvassar sjónir sporhundsins, þessa kunna,
skarpgreinda leynilögreglumanns, sem var bæði snarhentur
og miskunnarlaus. í einstæðri skaphöfn vinar míns birtist
gjarna liið tvíþætta eðli hans til skiptis. Skilyrðislaus ná-
kvæmni hans, leikni hans og slægvizka virtust oft sem eins
konar andóf gegn þessu ljóðræna og huglæga lyndi, sem
stundum gagntók liann. Eðlissveiflurnar hrifu hann oft
alveg rnilli skauta, frá dýpsta draumlyndi til ofurmann-
legrar atorku hins kalda raunsæis. Ég vissi líka vel, að hann
var aldrei þyngri á bárunni en þegar hann hafði látið sig
dreyma dögum saman í stólnum sínum við alls kyns hugar-
flug og gömul kver með gotnesku letri. Þá var eins og veiði-
hugurinn altæki hann allt í einu, og hin töfrandi rökvísi
hans nálgaðist hugljómun, svo að þeim, sem lítið þekktu til
vinnubragða hans, virtist stundum sem þekkiug hans og
skilningur væri ofar getu dauðlegra manna. Þegar ég sá
hann nú þessa síðdegisstund svo algerlega á valdi tónlistar-
innar, fann ég, að taldir rnundu vera gæfudagar þeirra, sem
hann hefði í hyggju að ná í net sitt.
— Nú vilt þú kannske halda heimleiðis, doktor, sagði
hiann, þegar við komum út.
— Já, ég hygg það væri réttast.
— Ég á svolítið starf fyrir höndum. Þetta brölt við
Kóburg-torgið er alvörumál.
— Hvernig alvörumál?
— Meiri háttar glæpamál er þar í uppsiglingu. En ég hef
þó ástæðu til að halda, að við séum samt nógu snernma á
ferð til að stöðva það. Mér þætti vænt um, ef ég fengi að
njóta hjálpar þinnar í kvöld.
— Hvenær?
— Um tíu ætti að vera nógu snemmt.
— Ég kem þá heirn til þín klukkan tíu.
— Ágætt. En heyrðu, doktor. Það gæti verið, að þetta yrði
ekki með öllu hættulaust. Þú ættir að stinga skammbyssunni
í vasann.
Svo veifaði hann til mín í kveðjuskyni, sneri sér snai’lega
við og hvarf í mannþröngina.
Ég held nú 'alltaf, að ég sé rétt eins og fólk er flest að al-
mennum vitsmunum. Samt sem áður losna ég víst aldrei
við þá kennd, að ég sé hálfgerður einfeldningur, þegar Sher-
lock Holmes er annars vegar. Nú hafði ég lieyrt allt, sem
hann hafði heyrt, og séð það, sem hann hafði séð. Þó var
það greinilegt af orðum hans, að honunr Var ekki aðeins
ljóst, hvað gerzt hafði, heldur vissi hann einnig, lrvað mundi
gerast, þó að mér væri málið allt ein afkáraleg flækja, sem
ég botnaði hvorki upp né niður í. Ég velti þessu fyrir mér
í vagninum á leiðinni heim til Kensington, allt frá furðu-
legri sögu rauðhærða mannsins, sem afritaði Encyclopædia
Britannica til þessara ógnþrunginna orða, sem Holmes
mælti til mín, þegar við kvöddumst. Hvaða næturför var
þetta? Hvers vegna áttum við að vera vopnaðir? Hvert yrði
förinni heitið? Hvert yrði erindi okkar? Holmes hafði gefið
í skyn, að aöstoðarmaður veðlánarans væri voðamaður, mað-
ur, sem væri trúandi til alls. Ég reyndi að leysa þessa kross-
gátu, en gafst upp með öllu. Ég ákvað að láta þetta liggja
milli hluta. Kvöldið eða nóttin mundi leiða í ljós einhverjar
skýringar.
Ég fór að heiman stundarfjórðungi yfir níu. Ég kaus
leiðina gegnum Garðinn og síðan Oxfordstræti yfir í Bak-
arastræti. Þar stóðu tveir léttivagnar fyrir dyrum, og þegar
ég gekk inn í ganginn, heyrði ég raddir að ofan. Er ég kom
inn í stofuna, var Holmes í áköfum samræðum við tvo
rnenn. Ég kannaðist vel við annan þeirra, Peter Jones, lög-
reglufulltrúa frá Scotland Yard. Hinn var langur rnaður og
magur, ósköp mæðulegur á svip, með snjáðan hatt og í allt
að því óhuggulega virðulegum lafafrakka. ,
— Halló! Þá eru allir mættir, kallaði Holmes, hneppti
stuttjakkanum í snatri og greip þunga veiðisvipu sína. a£
grindinni. |.
— Watson, þú þekkir herra Jones frá Scotland Yard, ekki
(Framhald). ,