Dagur - 09.10.1980, Síða 6

Hvar verður
steinullar-
verksmiðjan
rekin?
Þorsteinn Garðarsson og Þór Hagalín and-
mæla bæjarstjóranum á Sauðárkróki
í blaðinu Degi 11. september
1980 birtist viðtal við Þorstein
Þorsteinsson, bæjarstjóra á Sauð-
árkróki undir fyrirsögninni „H\ar
mun steinullarverksmiðja rísa?“.
Ekki verður hjá því komist að
gera athugasemdir við nokkrar
vafasamar fullyrðingar sem settar
eru frá í ljósi þess, að iðnaðar-
ráðherra hefur sýnt ÞÞ þann
trúnað að skipa hann til starfa í
nefnd þeirri, sem ætlað er að skila
áliti um rekstrarforsendur slíkrar
verksmiðju og hagkvæma stað-
setningu hennar.
Hvar er Þorláks-
höfn?
Ekkert er við það að sakast að
ÞÞ leggi áherslu á þau atriði, sem
að hans mati mæla með staðsetn-
ingu verksmiðjunnar á Sauðár-
króki, enda viðtalið vafalaust birt
í þeim tilgangi. Þá er full langt
seilst, að þvælast með Þorláks-
höfn um landakortið, eftir því
sem hentar rökum hverju sinni.
í inngangsorðum viðtalsins er
þessari spurningu varpað fram.
„ Verður henni valinn staður í
Þorlákshöfn, í mesta þéttbýlis-
kjarna landsins, eða verður Sauð-
árkrókur fyrir valinu, þar sem ný-
iðnaður getur skipt sköpum i at-
vinnumálum.. . ?“. Setningin lýsir
áhyggjum blaðamanns Dags af
því, að nýiðnaður staðsettur í
Þorlákshöfn muni ekki „skipta
sköpum i atvinnumálum" þar.
Sennilega eru þessar áhyggjur
uppgerðin ein, en séu þær raun-
verulegar er honum óhætt að láta
huggast, því að mati okkar Sunn-
lendinga mun verksmiðjan, stað-
sett í Þorlákshöfn, ekki einungis
skipta sköpum í atvinnumálum
hennar, heldur Suðurlands alls,
og höfum við um 7 ára skeið búið
þannig um hnútana. Síðasti
hnúturinn, sem í því skyni hefur
verið bundinn, er stofnfundur
Iðnþróunarsjóðs Suðurlands í
dag með þátttöku sveitarfélaga,
sem hafa innan marka sinna
89,2% íbúa á Suðurlandi og er
meðal annars ætlað að hafa
sveitarsjóðstekjur verksmiðjunn-
ar að föstum tekjustofni. Annar
hnúturinn, eldri en Jarðefnaiðn-
aður h.f., sem mun verða fyrir
hönd Sunnlendinga, eignaraðild
að verksmiðjunni í Þorlákshöfn.
í Jarðefnaiðnaði h.f. eru öll
sveitarfélög á Suðurlandi og
hundruð einstaklinga hluthafar.
Að mati okkar Sunnlendinga
höfum við búið þannig um hnút-
ana, að verksmiðjan skiptir sköp-
um í atvinnulífi okkar, vegna
tengsla hennar við uppbyggingu
annars nýiðnaðar um Suðurland
allt.
Fallvaltar
fullyrðingar
Þær fullyrðingar ÞÞ, sem eink-
um stinga í augu, gefa fulla
ástæðu til þess, að hann greini frá
því, hvort hann talar sem ráð-
herraskipaður nefndarmaður eða
bæjarstjóri á Sauðárkróki, sem
vill láta ríkið byggja þar steinull-
arverksmiðju án tillits til hag-
kvæmnissjónarmiða, því hvernig
fást þessar fullyrðingar staðist:
1. „Það er t.d. öruggt að það er
hœgt að flytja steinull á ódýrari
hátt frá Sauðárkróki til Reykja-
víkur með skipi heldur en með bíl
frá Þorlákshöfn." Það liggur i
augum uppi, að eina forsenda ÞÞ
fyrir því öryggi, sem hann nefnir í
fullyrðingu sinni, er blind barna-
trú á frambúðarábyrgðarleysi
forráðamanna Skipaútgerðar rík-
isins. Þeim er raunar útlátalaust
að láta niðurgreiddan flutnings-
kostnað í veðri vaka meðan verk-
smiðjan er á ákvörðunarstigi,
gæti jafnvel þjónað þeim hags-
munum, sem þeir hafa skilgreint
sér, en varlega skyldi treysta því
að sömu viðhorf muni ráða, þegar
verksmiðjan verður komin í
rekstur, flutningaþörfin orðin
staðreynd og rekstrarhalli ríkis-
skipanna verður talinn vandamál
sem þarf að leysa. Sunnlendingar
munu enn um sinn 'byggja sínar
áætlanir á raunverulegum flutn-
ingskostnaði, en ef allt um þrýtur
í þeim efnum og ljóst verður að
Skipaútgerð ríkisins telur það eitt
sitt megin verkefni að afbaka
rekstargrundvöll steinullarverk-
smiðju hljóta Sunnlendingar að
gera tilkall til þjónustu hennar.
Verður þá að reyna á, hvort sú
tilfinning ÞÞ standist í reynd, að
flutningskostnaður sé í öfugu
hlutfalli við fjarlægðir, og Skipa-
útgerð ríkisins geti flutt steinull
ódýrara sjóleiðina frá Sauðár-
króki til Reykjavíkur en sjóleið-
ina frá Þorlákshöfn til Reykja-
víkur.
2. „f sambandi við útflutning,
þá á það ekki að skipta neinu
máli, miðað við þá stærð af verk-
smiðju sem hér er um að ræða,
hvort flutt er út frá Sauðárkróki
eða Þorlákshöfn.“ Varðandi út-
flutning koma tveir þættir inn í
flutningamyndina, fjarlægð og
tíðni skipaferða. ÞÞ er því sjálfum
sér samkvæmur, en varla öðrum,
þegar hann segir staðsetninguna
ekki skipta máli. Tilfinning ÞÞ
virðist nú verða næmari og nýjum
þætti er bætt í hana. Auk þess að
flutningskostnaður er í öfugu
hlutfalli við fjarlægðir, skal hann
einnig vera í öfugu hlutfalli við
tíðni skipaferða. 1 tilfinningu ÞÞ
örlar á þriðja þættinum, stærð
verksmiðjunnar, magninu sem
flytja þarf. Áhrif þess þáttar virð-
ast skulu vera staðbundinn, ef
fullyrðingin er krufin til mergjar,
kannski í öfugu hlutfalli við
flutningskostnaðinn sums staðar
en í réttu hlutfalli annars staðar.
3. „Það er talið að í Þorlákshöfn
verði margfeldisáhrifin ákaflega
litil, því þegar samgöngur verða
betri á Suðurlandi, eins og þœr
verða sjálfsagt innan fárra ára, þá
verða þessi margfeldisáhrif í
Reykjavík." Þetta er í fyrsta sinn,
sem sú kenning hefur borið fyrir
augu okkar Sunnlendinga, að
bættar samgöngur innan héraðs
stuðli að því, að margfeldisáhrif
nýrra atvinnutækifæra flæmist
burtu úr héraðinu.
Fjórða röksemd ÞÞ er stærðar-
samanburður á Þorlákshöfn og
Sauðárkróki. Segir hann þar Þor-
lákshöfn lítinn stað, og þess vegna
ekki við hæfi að staðsetja stein-
ullarverksmiðju þar, en áður í
viðtalinu hefur verið mikið lagt
upp úr því að Þorlákshöfn sé „/
mesta þéttbýliskjarna landsins“ og
þess vegna sé ekki hægt að stað-
setja hana þar.
Vandamálið
íslenskt en ekki
sauðkrækst
Þá eru upptaldar „helstu rök-
semdir fyrir því, að verksmiðjan
skuli staðsett á Suðurlandi en ekki
í Þorlákshöfn, “ og næst spyr
blaðamaður „En ef þið fáið svo
ekki verksmiðjuna?" Það fer ekki
hjá því að svar ÞÞ fylli starfs-
bræður hans samkennd. 20% íbúa
í Skagafirði eru á aldrinum 10-19
ára, 700 manns væntanlegir á
vinnumarkað á næstu 10 árum.
Þetta ástand er víðar en í Skaga-
firði. Hér á Suðurlandi eru sam-
bærilegar tölur 20,5% og 3.100
manns.
Auk þess verður okkur á að
hafa áhyggjur af mörgum þeim
atvinnutækifærum, sem atvinnu-
líf Sunnlendinga hefur byggst á
undanfarin ár:
a) Landbúnaður stefnir í
mannaflafækkun, en hann er
hvergi stærri þáttur í atvinnu-
lífi en hér á Suðurlandi.
b) Flestir þéttbýlisstaðir hafa
bein atvinnutengsl við land-
búnaðinn, og horfur þeirra
byggjast á afkomu hans.
c) Virkjunarframkvæmdir hafa
verið vafasamur hornsteinn í
atvinnulífi okkar.
Hvar
„ah6f», b.r. v*rt4
_ r°»r hréJtH, •m hún liJ Uður,
4"u^^%arer
ingar h . ^tuna því s u 'kki
r'£ sZ ía "*a 'utll ShUnnl'->d.
Iá,kshúfu 2'£v'rksn'«iuei Lað
'"'“llaraTfy^n, auT^'
" ‘ Októbcr "W ,,Un IjÚki
:w:um
Skamtirð, au. J U"1 4.Sin ’■
HVer- s,»»se,n.
'Z *,r%''ZYekS'”n*rnar
Æ/ s°-‘££Z,?Jan rku,, £***«&" <** .*«,;—
Hgég ruk, en ^ q Sk ;
ía*að h'l* inU,ninBimilum ^kursfju uá S Íað
Þannig “ and' bá ™ er búin„ • m'klu bei„ Sju34r-
<d. ZT^^r crun
'Vn'utuT?. Cr >>Z\T
^öTnldur'n^í7ur^
’ njáJ h . 0ast nána
stcin £ *«»< D.1„Ur"/nar i
SauL r ,ein«on í rynr bo,
-sHis&z
■I ncfnri .. «S^n hrlr . . a
Rætt Við þnr
*
mT%Íby99<Hna
t*.
*n,htrrrþ ',XrA*t'Z **“■
'r úi ,,7Um*«rxf ^roiðju
fe? P-e. aí ta »u 8rcina
!n'fnd Ski,a% fan Mra írir scn> tithj? ^ “'rcH
smm
— r-
Si,5an f>*(f tuunur b þess
ggæMsS i
ekkj ^
“TuZannS- þ'rJtlj kr‘nsJT
20%. Vxm 10-19 900
Jcom V"Um að á V 'e yfir
'Bnnna .a stöðu lVf'
iðnaA» a’ ,at1(lbúnað alVlni»u-
**ntTrhaðþ°*'r «*.
upJlT'- þunnig
mMnU'*kif*ri brban“i 7« r a^fo",‘ð‘r
fyijðurr ' iðnaði' tnn‘e að eiiii] />y®ð og fóií rÖskun ve
<Frarnh* '«nfc.6)
Staðreyndin sem við okkur
blasir, ersú, að fram til 1983 þurfi
að skapa á Suðurlandi 1460 at-
vinnutækifæri tengd nýjum iðn-
aði.
Þegar við skoðum atvinnuþró-
unina 1972-77 sjáum við, að
mannárum í iðnaði hefur fækkað
um 81 á Suðurlandi en fjölgað um
919 á Norðurlandi vestra.
Þegar við heyrum tölur um
vaxandi fiskveiðar íslendinga, en
við okkur blasir minnkaður fisk-
afli, tökum við eftir að hlutdeild
annarra, meðal annars Sauð-
kræklinga, hefur margfaldast.
Það er viðurkennt, að Islend-
ingar standa frammi fyrir mikilli
iðnþróunarþörf. Þess vegna er
ekki óeðlilegt, að hennar sé bæði
þörf í Skagafirði og á Suðurlandi.
Það er því frumskilyrði, að raun-
veruleg arðsemi þessarar iðnþró-
unar sé tryggð.
Byggðarsjónar-
mið með hag-
kvæmni.
Sunnlendingar líta ekki á
steinullarverksmiðju sem einstakt
fyrirtæki, heldur sem verkfæri til
víðtækrar iðnþróunar. Ekkert
hérað landsins á þar stærra verk
óunnið. í ljósi þessa bíða Sunn-
lendingar staðarvalsins á stein-
ullarverksmiðjunni vitandi, að í
Þorlákshöfn fara saman hag-
kvæmni verksmiðjunnar og
byggðasjónarmið.
F.h. atvinnumálanefndar
Samtaka sunnlenskra
sveitarfélaga.
Þorsteinn Garðarsson,
Þór Hagalín.
6.DAGUR